Discussie over de Astrotest

[inleiding]

Brief 6 van Lea Manders, astrologe

Lea Manders schreef een artikel over astrologie en wetenschap, met daarin de onderstaande passage over de Astrotest.

 

De Astrotest – amateuristisch opgezet

De Stichting Skepsis is welbekend in astrologische kringen, zeker ook door de zogenaamde Astrotest. Nog steeds wordt op de Skepsissite deze fluttest als een soort bewijs tegen astrologie gepresenteerd. De werkelijkheid is anders. Ten tijde van de Astrotest was ik voorzitter van het voormalige Nederland Genootschap van Praktiserende Astrologen (NGPA), voorloper van de AVN. Wij stonden als bestuur toen open voor een soort test, ondanks de scepsis (!) van veel van mijn vakgenoten, die niet geloofden in de integriteit van Skepsis specifiek en van de wetenschap in het algemeen. Uiteraard is dit wantrouwen ontstaan nadat de nodige negatieve ervaringen al waren gepasseerd in de loop der tijden. Naar bleek was dit wantrouwen helaas terecht.

Als NGPA hebben wij in eerste instantie medewerking verleend en meegekeken naar de onderzoeksopzet. De onderzoeksopzet van de heer Nanninga riep vele vragen bij mij op. De vraagstelling was zodanig vaag dat ik de bui al zag hangen en besefte dat de proefpersonen wiens horoscoop vergeleken en gekoppeld moesten worden aan een door hen vage en multi-interpretabele ingevulde vragenlijst, ons astrologen voor een onmogelijke opgave zouden stellen. Er werden vragen gesteld als: hebt u veel vrienden? Er werd echter niet aangegeven welke criteria golden om te bepalen wat ‘veel vrienden’ zijn. Hebben we het dan over vijf, acht, tien, vijftien vrienden? En misschien benoem ik iemand wel als een vriend, terwijl een ander zou vinden dat het een kennis is. Wat te denken van een vraag als: wat verwacht u van een relatie? Tja, dan kan je de antwoorden al wel dromen. Men antwoordde in zinnen als: ik verwacht dat mijn partner intelligent is en er goed uitziet, en dergelijke. Daarnaast is zo’n opzet een omdraaiing van hoe astrologen gewoonlijk werken: de astroloog heeft gewoonlijk eerst een horoscoop en geeft op basis daarvan een analyse en werkt nooit andersom. De cliënt vraagt de astroloog juist om te verhelderen waarom het niet loopt in een relatie, terwijl men die intelligente goodlooking partner misschien allang gevonden heeft. De astroloog benoemt nu juist datgene wat de cliënt zich niet of maar vaag bewust is. De astroloog moest dus voor de Astrotest een werkwijze gebruiken die voor hem of haar totaal nieuw was en die binnen de astrologie geheel ongebruikelijk is .

Het viel bij deze test direct op dat de proefpersonen veelal sociaal wenselijke of algemene antwoorden gaven op dat wat zij bijvoorbeeld van een partner verwachtten (lief, aantrekkelijk, gelijkwaardige relatie, etc,). Na deze observatie drong ik er bij Rob Nanninga van Skepsis op aan, het door hem gemaakte concept door een deskundige laten beoordelen. Misschien had Nanninga daar niet zoveel zin in , want ‘hij wist niet welke deskundige hij zou moeten inschakelen’. Heel wonderlijk voor een stichting die stelt: ‘Skeptici prikken pseudowetenschappelijke theorieën door, signaleren misstanden en ontmaskeren soms bedriegers. Ze proberen ook verklaringen te vinden voor vreemde verschijnselen en hebben belangstelling voor factoren die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van ongefundeerde overtuigingen.’ Heeft Stichting Skepsis daar dan wèl de deskundigheid voor in huis? Of vertrouwde Nanninga gewoonweg zijn eigen onderzoeksopzet niet?

De astroloog zou, volgens Nanninga, deskundig moeten zijn, als het gaat om het beoordelen van enquêtes, het opstellen van de juiste vragen etcetera. En vervolgens, als de test niet slaagt, is de astroloog dus verantwoordelijk voor het eigen falen. Het klinkt bijna als een soort valstrik….. En blijkbaar vindt Nanninga dat het de astrologen waren die faalden en niet zijn eigen onderzoek, terwijl kwaliteit en insteek van dat onderzoek aantoonbaar onwetenschappelijk en zwak zijn.

Het is een bekend gegeven dat de uitkomsten van een enquête sterk worden beïnvloed door de vraagstelling en de opzet, maar dat is blijkbaar tot op de dag van vandaag nog niet doorgedrongen bij de Stichting Skepis. Wel wonderlijk, want Skepsis formuleert als haar doelstelling op de site www.skepsis.nl: ‘Kritisch onderzoek. De Stichting Skepsis stelt zich ten doel buitengewone beweringen aan een kritisch onderzoek te onderwerpen. Meestal blijkt dat de beweringen niet zijn gebaseerd op fatsoenlijk bewijsmateriaal of door de mand vallen wanneer ze op de proef worden gesteld.’ Blijkbaar geldt ‘kritisch onderzoek’ alleen ten aanzien van de ‘buitengewone beweringen’ die door Skepsis op de korrel genomen worden, maar niet voor de Stichting zelf en haar eigen onderzoeken! Dat zouden we toch een echte buitengewone bewering mogen noemen….. Stichting Skepsis valt hier wel erg door de mand!

Het was mij dus duidelijk geworden dat het onmogelijk zou zijn om positief in dit onderzoek te scoren, al hoopte ik dat het anders zou uitpakken. Ik heb Nanninga toen aangegeven dat ik slechts akkoord ging met deze opzet als we het zouden beschouwen als een PROEFonderzoek dat zou leiden tot een andere vervolgopzet als het niet zou slagen. Zoals reeds door mij verwacht, mislukte het experiment jammerlijk. Veel astrologen hadden dat overigens niet verwacht. Maar is dat zo vreemd? Een astroloog is geen wetenschapper, onervaren met elke vorm van onderzoek en heeft geen inzicht in de sturende principes die ontstaan door vraagstellingen en woordgebruik. Een astroloog heeft dus geen inzicht in al die complexe factoren die zo’n onderzoek beïnvloeden.

Meer dan 12 jaar na dato ‘pronkt’ Skepsis nog steeds met dit knullige ‘onderzoek’. De belofte van Nanninga om na eventueel falen te werken aan een andere opzet is nooit nagekomen. Door een terecht gebrek aan vertrouwen in de astrologische wereld, die misschien niet meer wil meewerken? Of wil Skepsis slechts aan de kaak stellen en scoren, zelfs met een eigen totaal onwetenschappelijke test!

De Astrotest werd onwetenschappelijk bedacht en uitgevoerd door een niet- wetenschapper (Rob Nanninga en deels de deelnemende astrologen) en werd ook beoordeeld door een niet-wetenschapper (Rob Nanninga). Dus Stichting Skepsis, haal die ’test’ eindelijk eens weg òf laat opzet, vragenlijsten, resultaten en analyse eens beoordelen door een onderzoeksbureau dat procedures heeft ontwikkeld om tot verantwoorde en zorgvuldige vormen van onderzoek te komen! Overigens is het onderzoek op geen enkele manier nog controleerbaar, want Nanninga mailde mij dat hij de stukken niet meer in zijn bezit heeft , dus van fatsoenlijk bewijsmateriaal is ook geen sprake. Een reden te meer om de Astrotest maar eens ten graven te dragen, want nu is elk fundament weggeslagen en elke bewering uit de lucht gegrepen!

In het artikel over de Astrotest is veel zichtbaar over de bedoelingen van de auteur. Als we het artikel over de Astrotest lezen komen we zinnen en zinsneden tegen als:

Gratis loterij; De astrologen hadden hun keuzes evengoed kunnen bepalen door kruis of munt te gooien, want hun score bedroeg slechts vijftig procent.; De astrologen hadden hun antwoorden net zo goed willekeurig kunnen invullen zonder de horoscopen te raadplegen. Vier gaven toe dat de mogelijkheden van de astrologie niet zo groot waren als ze hadden gedacht; Er waren niettemin zestien respondenten (75 procent) die het aannemelijk achtten dat wetenschappelijke experimenten zullen kunnen aantonen dat horoscopen wezenlijke informatie bevatten. Het sterke punt van de Astrotest was dat de astrologen hun eigen vragen mochten bedenken, zodat ze ook zelf verantwoordelijk zijn voor hun falen.; Verscheidene astrologen hebben inmiddels hun toevlucht gezocht tot uitspraken die bijna niet te weerleggen zijn.; In dat geval zou een centrale stelling van de astrologie zijn ontkracht.; Zij verweet mij dat ik deze niet aan een deskundige had voorgelegd. Daarmee bedoelde ze niet zichzelf, want ik had haar de lijst van te voren ter beoordeling opgestuurd.; Als astrologen zouden erkennen dat horoscopen louter een bron van inspiratie zijn…

De toon van dit soort uitspraken laat voldoende zien van een benadering die niet bepaald de bedoeling heeft neutraal en wetenschappelijk te informeren.

Lea Manders