Eerste nummer van jaargang 34, verschenen 25 februari 2021.
Bestel dit nummer los of word meteen abonnee of donateur. Deze Skepter lag ook in diverse kiosken. Een digitale versie (pdf) is ook direct leverbaar vanuit onze webwinkel.
Beknopte inhoud
- Elisabeth Bik — Op zoek naar rotte paaseieren door Pepijn van Erp
In talloze wetenschappelijke artikelen wordt gesjoemeld met afbeeldingen. Het opsporen hiervan is lastig, tijdrovend en gebeurt maar door enkelen. Elisabeth Bik is misschien wel de beste van deze speurneuzen. - Zelf handlezen door Agnes Tieben
Iedereen kan het, en iedereen die zich laat handlezen, gelooft het, zo ontdekte Skepsis-bestuurslid en hobby-chiromant Agnes Tieben. - Begrijpend lezen door Anna Bosman, Pedro De Bruyckere en Paul Kirschner
In Zondag met Lubach van 27 september vorig jaar gaf Arjen Lubach zijn visie op de oorzaken van de dalende leesvaardigheid in ons land. Hoewel hij stellig de vinger op heel wat zere plekken legde, is het de vraag of hij de kern van het probleem te pakken had. - Daar zijn de ufo’s weer door Henk Schutten
Ruim een halve eeuw ufo-onderzoek in Nederland heeft nog weinig opgeleverd. Wordt 2021 het jaar van de waarheid? - Burgemeesters krijgen staartje door Ronald Veldhuizen
- Kermis der kosmonauten door Wilmar Taal
De gemeenteraad van Blackpool is akkoord met de bouw van een enorm themapark gebaseerd op het gedachtegoed van Erich von Däniken. Niet iedereen is even enthousiast. - Mijn verlichte familie door Roel van Duijn
De Nederlands-Amerikaanse familie Van Duyn blijkt deel uit te maken van het geheime genootschap der illuminati. Ook Roel van Duijn zelf wist er niets van — tot hem de ogen werden geopend door een boek over satanische bloedlijnen in de Verenigde Staten. - Door het vuur verast door Matt Mills
Ze spreken tot de verbeelding, verhalen over mensen die zomaar, spontaan, in brand vliegen — het zal je maar gebeuren. Ze zijn allemaal uit de duim gezogen. - Goed gewerkt, lezers! door Suzanne Weusten
Niet intelligentie, maar instelling is de sleutel tot succes in het leven. Dat is de overtuiging van de Amerikaanse psycholoog Carol Dweck. Haar theorie over groeimentaliteit veroverde de wereld, maar ligt nu onder vuur. - Misleiding in honderdvoud door Peter Burger
Boekbespreking van Door leugens verleid - Tussen waarheid en waanzin
Het standaardwerk nu gratis te downloaden pdf-document. - Geloof in de wetenschap door Jan Willem Nienhuys
Boekbespreking - Wo ist der Hitler? door Wilmar Taal
Boekbespreking - Seksistische algoritmes door Hilje de Boer
Boekbespreking - Ype en Ionica zijn skeptisch
Buitenaards leven
Samenvattingen
Op zoek naar rotte paaseieren
Pepijn van Erp
Skepter 34.1 (2021) p.4-9
Interview met Elisabeth Bik. Ze is een Nederlandse microbiologe, nu wonend in de VS. Ze heeft een bijzonder talent om gedupliceerde afbeeldingen en andere ‘vergissingen’ te ontdekken in wetenschappelijke publicaties. Het is als het zoeken naar paaseieren. Zogenaamde paper mills zorgen voor een toename van dit soort fraude. Sinds 2019 werkt ze zelfstandig, en hoeft zich dus niets aan te trekken van critici die zeggen dat ze door de farmaceutische industrie wordt betaald.
Trefwoorden: Google Scholar, plagiaat, Paul Brookes, Clare Francis, Plasterk, China, paper mills,
Onderwerp: wetenschap – fraude
Zelf handlezen
Agnes Tieben
Skepter 34.1 (2021) p. 10-13
De persoonlijkheidstest van Forer (kader zonder titel)
Skepter 34.1 (2021) p. 13
De auteur (bestuurslid Skepsis) vertelt over haar handlees-act, waarin ze de ‘Forer’-lijst (uit 1949) van uitspraken herhaalt. Festivals met een combinatie van kunst, muziek en theater hebben haar voorkeur. Na afloop kiest betrokkene op goed geluk een envelop uit een stapel, daar blijkt dezelfde ‘karakteranalyse’ in te zitten. Dan volgt uitleg. De meeste klanten zien er de grap wel van in. Velen zijn onbekend met ‘Forer’.
Trefwoorden: handlezen, Forer, Meehl, Barnum
Onderwerp: paranormale – handlezen
Begrijpend lezen
Anna Bosman, Pedro de Bruyckere, Paul Kirschner
Skepter 34.1 (2021) p. 14-17
De prestaties van Nederlandse leerlingen op internationale vergelijkingen over leesvaardigheid en andere schoolse vaardigheden (wiskunde, natuurwetenschappen) gaan sinds ca. 2000 achteruit. Ook het aantal 15-jarige laaggeletterden neemt toe. Het verschil tussen uitblinkers en zwakke lezers daalt: de eersten worden minder in aantal. Leesvaardigheid bestaat uit twee delen: ‘technisch lezen’ (=foutloos kunnen voorlezen) en snappen wat er staat (begrijpend lezen, zie de uitzending van Arjen Lubach van 27 september 2020). Voor dat laatste moet men een brede achtergrondkennis hebben, niet alleen maar goed letten op signaalwoorden als ‘omdat’ of ‘echter’. Er is maar één deugdelijke verklaring: de kwaliteit van het Nederlandse onderwijs daalt. De dalende kwaliteit blijkt ook uit de toename van dyslexie: de hoofdoorzaak daarvan is slecht onderwijs.
NB. Lubach heeft kritiek op het vak begrijpend lezen, waarbij (in Nederland) achtergrondkennis geen enkele rol speelt, waardoor het een oersaaie trukendoos wordt. Hij merkt ook op dat België en Nederland helemaal onderaan (op nummer 77 en 78) staan in een internationale vergelijking van leesplezier.
Trefwoorden: PISA, leesvaardigheid, PIRLS, dyslexie, technisch lezen, begrijpend lezen, IQ, Donna Becht, Lauren Leslie, wiskunde, natuurwetenschap.
Onderwerp: maatschappij – onderwijs en opvoeding
Daar zijn de ufo’s weer
Henk Schutten
Skepter 34.1 (2021) p. 18-21
(de ufo van Soesterberg 1979) (kader zonder titel)
Skepter 34.1 (2021) p. 20
Ufogelovigen Alex Griffioen en Bram Roza richtten in 2011 een ufo-meldpunt op, een soort vervolg op NOBOVO (1965-1990). Ze kregen in 2020 maar liefst 2013 meldingen. De luchtmacht krijgt er minder dan zes per jaar, dat blijken meestal vliegtuigen te zijn. Iets onverklaarbaars: nooit. G&R denken dat er iets staat te gebeuren. Zij doen verder geen onderzoek, dat doet hun Belgische evenknie (vorig jaar 446 meldingen) wel. Ook uit Amerika is weinig spannends te melden.
Trefwoorden: ufo, starlink, NOBOVO, Griffioen, Roza, AOCS, Peter Hardenbol, Frederick Delaere, Pentagon
Onderwerp: ufo’s – algemeen
Burgemeesters krijgen staartje
Ronald Veldhuizen
Skepter 34.1 (2021) p. 22
De statistiek in het verhaal (zie Skepter 33.4) over de liegende burgemeesters blijkt te rammelen. Als bijvoorbeeld de burgemeesters die zich niet verkiesbaar hadden gesteld, niet meegeteld worden, blijkt het gesuggereerde verband tussen liegen en herverkiezing niet significant. Zo was er meer.
Trefwoorden: liegen, burgemeesters, Spanje, Verschuere
Onderwerp: psychologie – liegen en fraude
Kermis der kosmonauten
Wilmar Taal
Skepter 34.1 (2021) p. 23-26
In Blackpool zijn er plannen voor een (deel van een) themapark geïnspireerd op de boeken van Erich von Däniken. Een soortgelijk Zwitsers park moest na drie jaar al de poorten sluiten. Veel Däniken-critici hebben weinig oog voor hoe idioot Erichs ideeën zijn, meer in het bijzonder: (1) onze voorouders waren dom en konden dus niet omgaan met zware stenen; (2) mensen stammen af van vrouwen die door buitenaardsen zijn bevrucht; (3) de dino’s zijn uitgeroeid door diezelfde buitenaardsen.
Trefwoorden: Däniken, Blackpool, Zecharia Sitchin, kosmonauten, Paaseiland, Efteling
Onderwerp: ufo’s – aliens
Mijn verlichte familie
Roel van Duijn
Skepter 34.1 (2021) p. 27-30
De Amerikaan Fritz Springmeier heeft een onzinboek geschreven, Bloodlines of the illuminati (1995). De piramide op het dollarbiljet heeft 13 treden, dus er zijn 13 illuminati-afstammingslijnen (Rothschild, Krupp, Kennedy etc.). De 13de lijn is Van Duijn of Van Duyn. Roel van Duijn heeft de communistische beweging (namelijk de Provo’s) in Nederland gesticht. Aan dat ‘van’ kun je wel zien hoe belangrijk hij is. Enzovoorts. Met veel informatie over de ontwikkeling van de illuminatimythe.
Trefwoorden: Springmeier, illuminati, Weishaupt, Pius VI, Barruel, Robison, Jefferson, Nesta Webster, John Birch Society, Roberstson, Robin de Ruiter, Eva van Zeeland, Bhagwan, QAnon. Van Duyn, Provo
Onderwerp: complotten – illuminaten
Door het vuur verast
Matt Mills
Skepter 34.1 (2021) p. 31-35
Diverse verhalen over ‘spontane menselijke ontbranding’ worden doorgeprikt: Mary Carpenter, die eigenlijk Maud Commisiong geboren Crossley heette (ongeluk op 28 juli 1938, volgende morgen in ziekenhuis overleden); Peter Seaton (25 december 1938); Sarah Morley (24 mei 1902 in Hockwold cum Wilton). Dat laatste verhaal werd onherkenbaar verminkt tot ‘Euphemia Johnson, zomer 1922 in Londen. Al die verhalen worden door de opeenvolgende navertellers steeds vreselijker gemaakt.
NB. De bronnen inzake Sarah Morley staan hier.
Voor Phyllis Newcombe zie hier Engelse versie hier en alle documenten hier.
De geschiedenis inzake gravin Cornelia Bandi (de inspiratie voor Dickens) staat hier.
Trefwoorden: spontane menselijke ontbranding, Phyllis Newcombe, Mary Carpenter, Maude Commisiong, Peter Seaton, Sarah Morley, Euphemia Johnson, Arnold, Russel, Eckert, Bandi, Dickens, Bleak House, Harrison
Onderwerp: paranormale – spontane menselijke ontbranding
Goed gewerkt, lezers
Suzanne Weusten
Skepter 34.1 (2021) p. 36-40
De Amerikaanse psychologe Carol Dweck ontdekte dat als je kinderen prijst voor hun inspanning (in plaats van voor slimheid), dit hun instelling verandert. Ze gaan harder werken. Uitvoerig onderzoek later heeft aangetoond dat er geen verband is tussen instelling (‘mindset’) en prestaties. Een replicatiestudie van Dwecks ontdekking leverde ook niks op. Een nieuwe mode is dat fouten maken ook een groeimogelijkheid opleveren. Het brein is echter geen spier die je kunt trainen.
Trefwoorden: Dweck, onderwijs, groeimentaliteit, mindset, intelligentie, cognitieve dissonatie, Victoria Sisk, Bahnik, Vranka, Timothy Bates, Casper Hulshof,
Onderwerp: maatschappij – onderwijs en opvoeding
Misleiding in honderdvoud
Peter Burger
Skepter 34.1 (2021) p. 41-42
Bespreking van Peter Klerks, Door leugens verleid: Hoe je fake nieuws en andere vormen van manipulatie herkent en bestrijdt (2020) Het boek gaat vooral over nepnieuws met politieke oogmerken. Wel een beetje veel over buitenlandse inmenging, waarvan de invloed eigenlijk maar gering is.
Trefwoorden: Napoleon, Pelsoi, Trump, toeslagenaffaire, Rusland, Yochai Benkler, Protocollen, QAnon, Ossebaard, corona
Onderwerp: psychologie – liegen en fraude
Tussen waarheid en waanzin
Skepter 34.1 (2021) p. 43
Reclame voor de (bijgewerkte) pdf van Tussen Waarheid en Waanzin, met uitvoerig citaat van een recensie in 1999 door Klaas van Berkel.
Trefwoorden: pseudowetenschap
Onderwerp: pseudowetenschap
Geloof in de wetenschap
Jan Willem Nienhuys
Skepter 34.1 (2021) p. 43-44
Recensie van Pieter J.D. Drenth, Geloof in de wetenschap: reflecties over wetenschap, religie en moraal (2020). De reflecties zijn in feite vijf essays, onder meer over de evolutie van religie en het Nederlandse debat over Intelligent Design. De auteur denkt dat religie begint met een behoefte aan verklaring van natuurverschijnselen en aan gedragsregels. Recensent bestrijdt dit.
Trefwoorden: religie, wetenschap, creationisme
Onderwerp: religie
Wo ist der Hitler?
Wilmar Taal
Skepter 34.1 (2021) p. 44
Bespreking van Tim Trachet, Waar is Hitler? De valse speurtocht naar een verdwenen Führer (2020). Hitler stierf door zelfmoord op 30 april 1945, maar er zijn allerlei complotachtige theorieën dat hij ontsnapt zou zijn. Die worden allemaal beknopt besproken.
Trefwoorden: Hitler, Antarctica, Eva Braun, Bellantoni
Onderwerp: geschiedenis
Seksistische algoritmes
Hilje de Boer
Skepter 34.1 (2021) p. 45-46
Bespreking van Catherine D’Ignazio en Lauren F. Klein: Data Feminism (2020). Als je een algoritme voor gezichtsherkenning vrijwel alleen laat trainen met witte mannen, moet je niet verbaasd zijn als het zwarte vrouwen niet herkent. Dit soort discriminatie is wijdverbreid. Een aanrader voor iedereen die met data en techniek werkt en denkt geen blinde vlek te hebben.
Trefwoorden: data, feminisme, racisme, discriminatie, Sophie Wilmès, Buolamwini,ICT
Onderwerp: pseudowetenschap – racisme
Ype en Ionica zijn skeptisch
Ype Driessen en Ionica Smeets
Skepter 34.1 (2021) p. 47
Buitenaards leven
Trefwoorden: humor, ufo
Onderwerp: humor
