Skepter 25.2 (2012)

Tweede nummer van jaargang 25. Als jubileumnummer (25 jaar bestaan van Skepter) ook geheel als pdf te downloaden.

Beknopte inhoud

• Chiropraxie – Een wervelende show door Dirk Koppenaal
  Volgens chiropraxie ontstaan aandoeningen door scheefstand van een ruggenwervel. Na correctie verdwijnt de kwaal. Wetenschappelijke onderbouwing voor herkenning van de scheve
  wervel en genezing ontbreken. Bijwerkingen zijn wel aantoonbaar.
• Ademen via je hart – Vraagtekens bij hartcoherentietraining door Janneke Donkerlo
  Door middel van hartcoherentietraining probeert men de hartslagfrequentie op een regelmatige wijze flink op en neer te laten gaan. Er wordt gezegd dat dit allerlei stressgerelateerde klachten kan verhelpen. Maar lang niet alle deskundigen hechten er veel waarde aan.
  
• Kangen Water door Mirthe van Lieshout
  Met een duur apparaat kun je Kangenwater maken, dat licht basisch is. Er worden allerlei heilzame effecten aan toegeschreven, al kan het water geen enkele invloed hebben op processen in het lichaam. Het verschilt ook vrijwel niet van Nederlands kraanwater.
• Zonnestaren – Een nieuwe religie met oogkleppen door Hilje de Boer & Rob Nanninga
  Er zijn mensen die hun geestelijke, lichamelijke of spirituele welzijn willen bevorderen door langdurig in de zon te staren. Ze geloven dat dit geen oogletsel veroorzaakt, mits je je aan bepaalde richtlijnen houdt. Sommigen geloven zelfs dat ze van de zon kunnen leven.
  
• Een neurochirurg in de hemel door Rob Nanninga
  De Amerikaanse neurochirurg Eben Alexander lag zes dagen in coma. Het was volgens hem uitgesloten dat hij gedurende deze periode nog iets kon hebben ervaren. Toch keerde hij terug met herinneringen aan dagenlange hemelse belevenissen.
• Ufo’s bestaan gewoon – De wetenschappelijke visie van Coen Vermeeren door Rob Nanninga
  Wat is er bekend over buitenaardse ruimteschepen en de pogingen om hun bestaan verborgen te houden? Wie daar informatie over zoekt, hoeft nu geen populaire websites over ufo’s en complotten meer te bezoeken, want Coen Vermeeren heeft de belangrijkste beweringen samengevat in zijn boek UFO’s bestaan gewoon – een wetenschappelijke visie.
  
• Puma Punku door Dirk Koppenaal
  Puma Punku (Bolivia) zou door buitenaardse bezoekers uit reusachtige blokken van de hardste steensoorten gebouwd zijn. Zijn de constructies inderdaad het beste bewijs voor buitenaardse bezoekers zoals in de tv-serie Ancient Aliens werd beweerd of verrichtte een antieke indianenstam deze bovenmenselijke prestatie?
  
• Ancient Aliens – Pseudogeschiedenis als infotainment door Dirk Koppenaal
  Ancient aliens is een Amerikaanse televisieserie die sinds april 2010 door History Channel wordt uitgezonden. De makers nemen aan dat onze primitieve voorouders nog tot weinig in staat waren, zodat allerlei archeologische vondsten aan buitenaardse helpers mogen worden toegeschreven. Oude teksten en legendes schijnen dat te bevestigen.
  
• Leverstenen van Andreas Moritz – Een recept met olijfolie door Agnes Tieben
  Volgens wijlen Andreas Moritz zit de lever van menig kwakkelend persoon vol met leverstenen. Om de lever te reinigen, ontwikkelde hij een kuur met laxeermiddelen en olijfolie. De honderden stenen die vrijkomen, bewijzen volgens velen dat het goed werkt.
  
• Dood of levend? – Een pendelproef met aardstraal door Maarten Koller
  Er zijn mensen die menen dat ze met een pendel kunnen vaststellen of een persoon die op een foto staat al of niet nog in leven is. Het lijkt simpel om zo’n claim te testen, maar het kostte toch meer tijd dan verwacht.
  
• Frauduleuze Farma door Jan Willem Nienhuys
  De bekende psychiater Ben Goldacre richt zijn meest recente pijlen op de farmaceutische industrie. Ondanks de geweldige prestaties van deze bedrijfstak is er ook heel veel mis.
  

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Chiropraxie
Een wervelende show
Dirk Koppenaal
Skepter 25.2 (2012) p. 4-11
Chiropraxie versus osteopathie (kader)
Skepter 25.2 (2012) p. 7

De chiropraxie, vaak ook gespeld als chiropractie, is bedacht door de Canadees-Amerikaan D.D. Palmer (1845-1913). Hij was kruidenier met een belangstelling voor theosofie, maar vanaf 1886 was hij magnetiseur oftewel strijker. Naar eigen zeggen ontdekte hij in 1895 bij toeval dat je mensen kon genezen door scheef zittende wervels terug te duwen. Misschien heeft hij de kunst in 1893 afgekeken van de osteopathie van Still. DD’s zoon B.J. Palmer bekwaamde zich ook in deze methode. Rond 1902 kregen vader en zoon onenigheid, zeker nadat DD in 1906 een gevangenisstraf had uitgezeten. DD schreef een boek (1910) over zijn methode. Hij dacht dat scheef zittende wervels de stroming van de levenskracht (door hem ‘ingeboren intelligentie’ genoemd) zouden blokkeren.

De medische term subluxatie betekent verstuiking (doordat er te veel kracht op een gewricht wordt uitgeoefend) en die gaat vanzelf met rust over. Chiropractoren bedoelen er een scheefstand van een ruggenwervel mee. Bij proeven blijkt dat verschillende chiropractoren niet in staat zijn dezelfde subluxaties bij een patiënt aan te wijzen, en evenmin dat ze kunnen bepalen welke wervel een collega heeft ‘gecorrigeerd’. Anatomisch zit de wervelkolom zo stevig in elkaar dat wervels niet scheef kunnen gaan staan en ook niet handmatig van stand veranderd kunnen worden, iets wat BJ zich rond 1930 realiseerde. Hij dacht toen dat de enige manipuleerbare wervel de atlas was, waar de schedel op rust.

Onder chiropractoren (‘krakers’) zijn er straights en mixers. De eersten houden zich aan de oorspronkelijke leer van DD en ontkennen doorgaans dat virussen en bacteriën van belang zijn bij ziekten. Ze zijn vaak ook tegen vaccinatie. De mixers passen ook andere methoden toe. Ook beperken die zich vaak tot klachten van het bewegingsapparaat en de rug. De meeste Nederlandse chiropractoren – allemaal in het buitenland opgeleid – zijn mixers. Ze pretenderen dat ze wel 200 verschillende ‘aandoeningen’ (astma, bedplassen, huilbaby’s) kunnen genezen.
Onderzoek van de chiropraxie wijst uit dat chiropraxie niet beter is dan een placebo, en nog gevaarlijk ook. Speciaal nekmanipulaties kunnen tot ernstige complicaties en zelfs de dood leiden. En mildere bijwerkingen zoals hoofdpijn worden ook gemeld. Ook gebruiken ze op grote schaal röntgenapparaten, zonder daartoe bevoegd te zijn.
NB. Enkele onnauwkeurigheden zijn verbeterd in de websiteversie.

Trefwoorden: chiropraxie, chiropractie, chiropractor, Palmer, Lillard, spiritisme, Fox, Blavatsky, theosofie, Paul Caster, magnetiseur, Moulton, Gall, Spurzheim, Marshall Hall, Evans Riadore, spinal irritation, Still, osteopathie, James Paget, Wharton Hood, manuele therapie, Samuel Weed, ingeboren intelligentie, subluxatie, Willard Carver, straights, mixers, Edzard Ernst, NCA, DCF, CCA, SNRC
Onderwerp: gezondheid – chiropraxie

Ademen via je hart
Vraagtekens bij hartcoherentie
Janneke Donkerlo
Skepter 25.2 (2012) p. 12-15

De frequentie waarmee het hart slaat wordt beïnvloed door de bloeddruk, de ademhaling (bij uitademen zakt de frequentie) en door psychische factoren. Hartcoherentietraining beoogt te bereiken dat de frequentie op een ‘gezonde’ wijze varieert. Het is een geleerd klinkend onzinidee. De gelovigen, bijvoorbeeld de psychiater Diederik Buiten, vinden het geen bezwaar dat ze niet weten hoe die training werkt. Anderen denken dat de hele training een soort ontspanningsoefening is. Maar aandacht voor de hartwerking als het probleem psychosociaal is, is contraproductief. Het bedrijf HeartMath propageert de methode. Dat baseert zich op de ideeën van de musicus Childre. Die heeft geheel eigen medische opvattingen.

Trefwoorden: hartcoherentie, hartrimtevariabiliteit, HRV. hart, hartslag, baroreflex, stress, ademhaling, Hanno Tan, Catherine de Jong, Jos van Erp, Hartstichting, Diederik Buiten, Frank Pelder, Wanda Kok, Jan Houtveen, Helen Hornsveld, BIG, HeartMath, Doc Childre, heart Intelligence, Kees Blase
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Kangen Water
Mirthe van Lieshout
Skepter 25.2 (2012) p. 16-19
Wat betekent pH? (kader)
Skepter 25.2 (2012) p. 17

Kangenwater is water dat ongeveer even basisch is als Rotterdams leidingwater. Het menselijk lichaam kan de zuurtegraad van bloed prima regelen, die hangt niet af van wat men eet en drinkt. Alleen bij nierfalen of ademhalingsproblemen kan dat mis gaan. De verkopers van Kangenmachines (prijs: enkele duizenden euro’s) doen echter alsof OH-ionen een soort vitamines of mineralen zijn en zelfs dat iedereen verzuurd is en dat er daarom zoveel kanker en reuma is. De aanbieders van Kangenmachines en dergelijke grossieren in onzin. Zo zou basisch water een antioxidant zijn. Bij elektrolyse van water worden bij de positieve pool elektronen geabsorbeerd en dat is dus technisch gesproken een oxidator. Immers, bij reactie met zuurstof trekken de zuurstofatomen elektronen naar zich toe. De negatieve pool doet het tegengestelde en daar ontstaan de negatieve OH-ionen. Dat is waarschijnlijk de reden om OH-ionen antioxidanten te noemen. Ook zou dit speciale water microclusters bevatten, wat om onbekende reden extra gezond zou zijn.

Trefwoorden: Enagic, Kangen, Alkaline Water, Electrolyzed Reduced Water, Electroreduced Water, Live water, Living Water, Energized Water, Structured Water, Microwater, Microclustered Water, basisch, zuurgraad, pH, Roy IJfs, Otto Warburg, antioxidant, vrije radicalen, reductie, oxidatie, elektrolyse, platina, microclusters, Randy Johnson
Onderwerp: gezondheid – voeding

Zonnestaren
Een nieuwe religie met oogkleppen
Hilje de Boer en Rob Nanninga
Skepter 25.2 (2012) p. 20-23

Lang in de zon kijken is slecht voor de ogen. Het kan leiden tot beschadiging van de gele vlek, met als gevolg op zijn ergst een zwarte vlek midden in je gezichtsveld, en anders wel een vermindering van gezichtsscherpte. De avonturier en opschepper Gene Savoy (1927-2007) baseerde er zelfs een eigen religie op: de International Community of Christ, Church of the Second Advent, die nu geleid wordt door zijn zoon, Gene Savoy Jr.

Een andere vooraanstaande zonnestaarder is de Indiase ingenieur Hira Ratan Manek (HRM), die bovendien zegt te leven van licht, hoewel hij eigenlijk overgewicht heeft en ook wel betrapt is aan een copieuze maaltijd in een restaurant. Het typische excuus van deze breatharians is dat ze af en toe louter voor hun plezier eten. Sommige serieuze gelovigen moeten hun religie met de dood bekopen. De Nederlander Ron van Dijen schreef er een boek over getiteld Sungazing zonnestaren (2011, het kost 70 euro en telt 150 pagina’s). Hij en anderen denken dat zonnestaren een positief effect heeft op tientallen ziekten, onder meer kanker en hart- en vaatziekten en zelfs slechtziendheid. Volgens hem deden tal van oude volkeren het, maar hij vertelt niet hoe hij dit weet.

Trefwoorden: sungazing, zonnestaren, Indiana Jones, Christus, Manek, HRM, zonnegroet, yoga, macula, solar retinopathy, breatharians, Sudhir Shah, Eat the sun, Ron van Dijen, Gene Savoy
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Een neurochirurg in de hemel
Rob Nanninga
Skepter 25.2 (2012) p. 24-29

De Amerikaanse neurochirurg Eben Alexander lag eind 2008 zes dagen in coma, ten gevolge van een hersenvliesontsteking door infectie met E. coli. De artsen hadden hem al bijna opgegeven, maar toen kwam hij weer bij. Aanvankelijk nog erg verward (met hallucinaties en dromen), begon hij zich allerlei bizarre dromen te herinneren. Hij schreef er een boek over getiteld Proof of Heaven (2012, Nederlandse vertaling Na dit leven, maart 2013). Daarbij kreeg hij veel hulp van een ghost writer, die het oorspronkelijke materiaal tot een kwart terugbracht. Deze persoon, Ptolemy Tompkins, had zelf al twee boeken over het leven na de dood geschreven. Het boek werd een bestseller. Opmerkelijk is dat Eben weliswaar vaak schrijft dat hij elk besef van tijd verloren was, maar ook dat zijn dromen de volle zes dagen van zijn coma geduurd hadden. Hij is er zo onder de indruk van dat hij niet twijfelt of het is allemaal echt gebeurd. Zo vloog hij als een spikkel mee op een vlindervleugel, vergezeld van een overleden zusje dat hij nooit gekend had (Eben was als baby geadopteerd), en zonder enige last te hebben van het gefladder van de vlinder. Ook snapte hij alles zonder enige moeite, onder andere dat alles uit bewustzijn ontstaat. Alexander voorspelt dat wij mensen binnen honderd jaar met onze telepathische vermogens de hele kosmos kunnen bestrijken.

Trefwoorden: bijnadoodervaring, Alexander, Tompkins, Lommel, Gateway, Monroe Institute, Lifeline
Onderwerp: religie – hiernamaals

Ufo’s bestaan gewoon
De wetenschappelijke visie van Coen Vermeeren
Rob Nanninga
Skepter 25.2 (2012) p. 30-33

Bespreking van UFO’s bestaan gewoon: een wetenschappelijke visie< (maart 2013) door Coen Vermeeren, met een aanbeveling van Herman Wijffels. Het boek staat vol met onjuiste of verkeerd begrepen verhalen, mededelingen van fantasten en van onbetrouwbare getuigen. Vermeeren denkt bijvoorbeeld dat tot in 16de eeuw iedereen die maar durfde te beweren dat de aarde rond was op de brandstapel kwam. In werkelijkheid is dit een antiklerikale mythe die in de 19de eeuw verzonnen is. Al in 2010 had Vermeeren op het Skepsisblog kunnen lezen dat hij zich hierin vergiste. (NB. en natuurlijk ook in Skepter 7.4) Hij lijkt niet te weten dat de bekende ufo-foto van Petit-Rechain al in 2011 nep bleek doordat de maker bekende. Hij beroept zich ook op Erich von Däniken. Volgens Vermeeren hebben de aliens het beste met ons voor, in tegenstelling tot de menselijke machthebbers (wetenschap, religie, de overheid, de media en de financiële wereld), wat strijdig is met de gewoonte van buitenaardsen om zich verborgen te houden en alleen af en toe een kernwapen onklaar te maken.

Trefwoorden: ufo, Wijffels, Skepsis, Sluijter, Kosmas Indicopleustes, Augustinus, Aristoteles, Ptolemeus, Columbus, Timothy Good, Oberg, Chatelain, Steven Greer, Neil Armstrong, Buzz Aldrin, Larry King, Philip Corso, Karl Wolfe, Clifford Stone, Roswell, Carey, Donald Schmidt, Däniken, Glenn Dennis, Frank Kaufmann, Walter Haut, Phoenis, Petit-Rechain, greys
Onderwerp: ufo’s – aliens

Puma Punku
Dirk Koppenaal
Skepter 25.2 (2012) p. 34-37

Puma Punka is een een complex van constructies (beelden, muren, poorten) opgebouwd uit grote blokken, op 4000 meter hoogte in Bolivia. Sommige muren zijn versierd met rijen van stenen mensenhoofden. Archeologen denken dat de Aymara-indianen met de aanleg zijn begonnen in het jaar 100, en dat er tussen 700 en 1000 op het hoogtepunt misschien wel 60.000 mensen woonden. Daarna is de plaats weer verlaten. De ‘deskundigen’ van de serie Ancient Aliens denken dat het door buitenaardsen is gebouwd en wel 17.000 jaar geleden. Kennelijk waren de mensen in die tijd te dom om zoiets in elkaar te zetten. De buitenaardsen moeten over geavanceerde technieken hebben beschikt, maar leverden toch tamelijk grof werk af. Geen kunststof of superstaal, maar lompe brokken. Anderen denken dat hier oude Afrikanen aan het werk zijn geweest, net als trouwens in Soemerië en Griekenland.

Trefwoorden: Puma Punku, Bolivia, Ancient Aliens, Tiwanaku, Tiahuanaco, C14, Libby, Posnasky, Kalasasaya, Aymara, Titicacameer, Gobekli Tepe, Fiente Magna, Portugal-Zamora, Alberto Marini, Bernardo Biadós, Clyde Winters, Virachoca, Inca, Wendell Bennett, Tsoukalos
Onderwerp: pseudowetenschap – geschiedenis

Ancient Aliens
Pseudogeschiedenis als entertainment
Dirk Koppenaal
Skepter 25.2 (2012) p. 38-40

Ancient Aliens is een Amerikaanse tv-serie die in maart 2009 begon met een pilot. De serie werd uitgezonden op History Channel. Het is een aaneenschakeling van onzinnige verhalen over buitenaardsen die voor allerlei wonderen uit de oudheid hadden gezorgd, bijvoorbeeld het verplaatsen van zware steenblokken. Een afbeelding van een lotusbloem die er met enige fantasie als een gloeilamp uitziet, is uiteraard een gloeilamp van buitenaardsen, want zoiets geavanceerds als een gloeilamp kan slechts afkomstig zijn van wezens die lichtjaren overbrugd hebben om te helpen met stenen stapelen. Filmmaker Chris White maakte in 2012 de film Ancient Aliens debunked. Opmerkelijk is dat White de verhalen uit het Bijbelboek Genesis wel serieus neemt.
NB. Volgens Wikipedia waren er in 2024 al 260 afleveringen.

Trefwoorden: History Channel, Prometheus Entertainment, Kevin Burns, South Park, Chris White, Däniken, David Icke, Jordan Maxwell, Michael Tsarion, Baalbek, Herodes, obelisk, piramides, Hather, Pakal, Paaseiland, Aert de Gelder, ufo, Annunaki, Vimanas, Mohenjodaro, Mahabharata, Sagan, Berossus, Dode Zeerollen
Onderwerp: pseudowetenschap – geschiedenis

Leverstenen
Een recept met olijfolie
Agnes Tieben
Skepter 25.2 (2012) p. 41-43

De Duitser Andreas Moritz (1954-2012) ontdekte een manier om de lever te reinigen van stenen. Ze bestaan echter uit olijfolie met citroensap die kort tevoren zijn ingenomen. Waarschijnlijk is het citroensap overbodig. De ‘stenen’ blijven dan ook drijven, in tegenstelling tot echte galstenen. Moritz dacht zelfs dat kanker geen ziekte is, maar een laatste redmiddel van het lichaam om tot genezing te komen. Daar schreef hij ook een boek over. Hij overleed zelf aan een onbehandelde hartaandoening.

Trefwoorden: Moritz, galstenen, cholesterol, bilirubine, leverstenen, cholangiohepatitis, hepatolithiasis, Hulda Clark, zappen, bitterzout, magnesiumsulfaat, Mens Sana, Hans Reijnen, homeopathie, bioresonantie, UMTS, GSM, bioresonantiekorrels, kanker
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Dood of levend?
Een pendelproef met aardstraal
Maarten Koller
Skepter 25.2 (2012) p. 44-45

Een pendelaar beweerde een nieuw methode te hebben ontdekt om te bepalen of een op een foto afgebeelde persoon dood of levend was: een foto van een dode persoon blokkeert een aardstraal in zijn woonkamer. (NB. Een voor de hand liggende test met een foto van prins Claus en een willekeurige levende persoon in gesloten enveloppen wees hij af, want het werkt alleen als hij de foto’s kan zien.) Gekozen werd voor foto’s uit een jaarboek van lang geleden. Bij ‘gewone’ foto’s van overledenen is vaak goed te raden aan de combinatie van de ouderdom van de foto en van de afgebeelde persoon of de afgebeelde persoon inmiddels is overleden. Er werd afgesproken dat eerst 20 foto’s gependeld zouden worden. Waren er in die eerste ronde 16 of meer (NB. toevalskans circa 1 op 170) goed, dan zou een tweede ronde volgen met nog eens 20 foto’s. De pendelaar had 9 van de 20 goed. De pendelaar concludeerde dat hij het niet kon, maar dat dit niet wilde zeggen dat de aardstraal in zijn woonkamer niet bestond.

Trefwoorden: aardstralen, test, pendelen
Onderwerp: paranormale – pendelen

Frauduleuze Farma
Jan Willem Nienhuys
Skepter 25.2 (2012) p. 46-47

Bespreking van Bad Pharma: How drug companies mislead doctors and harm patients (2012), door Ben Goldacre. Het is een uitwerking van een hoofdstuk in Bad Science (2008), wat ook de titel is van een weblog van Goldacre. Er gaat 600 miljard dollar wereldwijd om in de farmaceutische industrie, en een kwart van dat bedrag gaat op aan reclame, dat is het dubbele van wat er aan onderzoek wordt besteed; het is dus geen wonder dat de reclame-afdelingen daar de wet voorschrijven. Goldacre beschrijft alles bij elkaar wel 20 vormen van fraude, niet meegerekend ‘integraal verzinnen van resultaten’. Een belangrijke vorm van fraude is met statistiek (voornamelijk heel erg selecteren in resultaten). Omdat de statistici in dienst van deze bedrijven natuurlijk precies weten hoe het hoort, gaat het om ‘bewust, opzettelijk, weloverwogen en grootschalig bedrog.’ Overigens benadrukt Goldacre wel dat de farmaceutische industrie ook veel goeds doet.

Trefwoorden: reboxetine, geneesmiddelen, fraude, statistiek, Feyerabend, Big Pharma, paroxetine
Onderwerp: gezondheid – reguliere geneeskunde