Derde nummer van jaargang 34, verschenen 19 augustus 2021.
Bestel dit nummer los of word meteen abonnee of donateur. Deze Skepter lag ook in diverse kiosken. Een digitale versie (pdf) is ook direct leverbaar vanuit onze webwinkel.
Beknopte inhoud
- De grote SKEPTER-skepsistest door Eric-Jan Wagenmakers
- Reus met een staartje
- Een kolossale grap door Jaco Berveling
- Het hoofd op hol door Hans van Maanen
- Geen tweedracht maar twijfel door Pepijn van Erp
Probeer niet meteen anderen te overtuigen, maar verdiep je in hun argumenten en motieven. Dat is in de notendop de methode die Anthony Magnabosco uitdraagt. - ‘Het is een oorlog met lockdowns’ door John Jansen van Galen
- Skepsiscongres
- Meer ruimte voor ufo’s door Henk Schutten
- Het omstandereffect
- Moord en krant door Hans van Maanen
- Duivels door Hans van Maanen
- Op camera door Ronald Veldhuizen
- 9 + 11 = 20 door Pepijn van Erp
De moord op de Amerikaanse president John F. Kennedy op 22 november 1963 maakte zoveel indruk dat velen zich later levendig voor de geest kunnen halen waar ze waren op het moment dat ze ervan hoorden. De aanslagen van 11 september 2001 hadden dat ook. - Het tweede acupunctuurbedrog door Jan Willem Nienhuys
- De storm die niet ging liggen door Pepijn van Erp
- Ongerechtvaardigde verschillen door Suzanne Weusten
- Ype en Ionica zijn skeptisch
Samenvattingen
De grote SKEPTER-skepsistest
Eric-Jan Wagenmakers
Skepter 34.3 (2021) p. 4-8
De grote SKEPTER-skepsistest DE ANTWOORDEN
Skepter 34.3 (2021) p. 7-8
Veroorzaken 5G-zendmasten hoofdpijn? Elf hypothetische bewijzen voor dit veronderstelde feit, in opklimmende sterkte. Bij welke sterkte bent u als skepticus overtuigd? Bij het sterkste, ogenschijnlijk puntgave bewijs moet afgewogen worden wat aannemelijker is: óf het klopt (dus 5G veroorzaakt ten minste af en toe hoofdpijn) óf de onderzoeker heeft gefraudeerd. Pas bij herhaalde onafhankelijke onderzoeken, ook door sceptici, gaat de ongelovige om.
NB. Misschien. Zie het artikel over acupunctuur in dit nummer.
Trefwoorden: anekdotisch bewijs, selectie-effect, meta-analyse, publicatie-bias, preregistratie, statistisch significant.
Onderwerp: wetenschap – kansrekening
Reus met een staartje – 1
Een kolossale grap
Jaco Berveling
Skepter 34.3 (2021) p. 9-12″
(De Cardiff Giant nu) (kader zonder titel)
Skepter 34.3 (2021) p. 11
(De reus van Mark Twain) (kader zonder titel)
Skepter 34.3 (2021) p. 12
In 1869 werd bij Cardiff in Ontario (Canada) een ‘versteende reus’ opgedolven. Het ding was van gips. Het was een grap van George Hull, die Bijbelgelovigen een poets wilde bakken. Het kreeg veel bekijks, P.T. Barnum liet zelfs een concurrerende imitatie maken. Toen er daarna in snel tempo nog een paar fossiele reuzen opdoeken was de reusrage snel voorbij. Eerder (1862) had Mark Twain al een nepverhaal over een fossiele reus geschreven, en ook nu nog maken gefotoshopte skeletten van reuzen het internet onveilig.
Trefwoorden: Cardiff, reus, George Hull, Henry Turk, William Newell, Barnum, Twain,
Onderwerp: wetenschap – fraude
Reus met een staartje – 2
Het hoofd op hol
Hans van Maanen
Skepter 34.3 (2021) p. 13-17
Herman Hartogh Heijs (1842-1891) was een energiek darwinist, die bovendien meende dat Feniciërs Amerika ontdekt hadden. Op reis in de VS, trof hij in het nummer van juli 1872 van The Galaxy een artikel aan over een ‘Fenicische inscriptie’ op de bovenarm van de reus van Cardiff. (Een hoax van ene Alexander McWhorter.) H.H. geloofde het meteen en publiceerde er in 1874 een geleerd artikel over, dat meteen werd afgebrand.
Trefwoorden: Cardiff, Hartogh Heijs, Darwin, Juijnboll, von Frantzius, James Hammond Trumbull, Charles Rau, The Galaxy, McWhorter, Schlottmann
Onderwerp: wetenschap – fraude
Geen tweedracht maar twijfel
Pepijn van Erp
Skepter 34.3 (2021) p. 18-21
Interview met Anthony Magnabosco, spreker op het aanstaande Skepsiscongres, en kampioen van street epistomology. Deze is verwant aan de socratische methode van alsmaar vragen stellen, met dit verschil dat het over concrete vragen gaat en niet over filosofische zoals ‘Wat is deugd?’. Hij deed veel inspiratie op uit A manual for creating atheists van Peter Boghossian. Hij heeft ontdekt dat het effectiever is om iemand te vragen naar zijn of haar belangrijkste argumenten om iets als waar te beschouwen. (NB. Bij nogal wat van dit type discussies wordt de gesprekspartner uitgedaagd te zeggen wat hem of haar van mening zou kunnen doen veranderen.) Het gaat daarbij vaak om religieuze overtuigingen. ‘Bestaat God?’ is zijn favoriete onderwerp. Paradoxaal genoeg helpt het als je weinig weet van iemands geloof, want dan moet je die persoon het laten uitleggen. De lezer wordt aangeraden wat video’s te bekijken.
Trefwoorden: Magnabosco, socratische methode, religie, atheïsme, christenen, moslims, creationisme
Onderwerp: skepsis – skepticisme
‘Het is een oorlog met lockdowns’
John Jansen van Galen
Skepter 34.3 (2021) p. 22-26
Maarten Keulemans spreekt onder leiding van John Jansen van Galen met Ab Gieteling over corona en de lockdowns. Gieteling is tegen lockdowns. Hij vind dat Covid-19 niet erger is dan griep en dat de media berichtgeving over werkzame medicijnen (zoals hydroxychloroquine) onderdrukken. Keulemans verwijt Gieteling dat hij navertelt wat hij in een sprookjesbos heeft gehoord. Een opname van dit debat werd schielijk verwijderd van Café Weltschmerz.
NB. Gieteling beweert dat er 0,23 % sterftekans per infectie is, maar: in Nederland was dat 0,7%, zei Keulemans en in de VS stierf 0,36% van de totale bevolking (1,1% per geregistreerd ziektegeval), in zuidelijke staten was het zelfs 0,45% (ongeveer 1,3% per geregistreerd ziektegeval)
Trefwoorden: corona, covid, Weltschmerz, Willem Engels, Raoult, hydroxychloroquine, vaccin, dexametason, RIVM
Onderwerp: gezondheid – corona
Skepsiscongres 2021
‘Wijzen van weten’
Skepter 34.3 (2021) p. 27
Aankondiging van hjet Skepsis-congres op 30 oktober 2025. Sprekers zullen zijn: Stephan van Duin, Sophie van der Zee, Lee McIntyre, Filemon Wesselink, Anthony Magnabosco
Trefwoorden: congres
Onderwerp: skeptici – congres
Meer ruimte voor ufo’s
Henk Schutten
Skepter 34.3 (2021) p. 28-29
Het Pentagon heeft vijf kantjes informatie vrijgegeven over ‘unidentified aerial phenomena’ (UAP). Ook vertellen enkele KLM-piloten over UAP’s die ze hebben gezien. De verder onbekende Joachim Dekkers wil de kwestie op de politieke agenda zetten
Trefwoorden: Pentagon, ufo, UAP, Alex Griffioen, KLM, IJserinkhuijsen, Joachim Dekkers, Frederick Delaere
Onderwerp: ufo’s – algemeen
Het omstandereffect — 1
Moord en krant
Hans van Maanen
Skepter 34.3 (2021) p. 30-33
Winston Moseley (kader)
Skepter 34.3 (2021) p. 33
Alvin Mitchell (kader)
Skepter 34.3 (2021) p. 33
Kitty Genovese (28) werd 13 maart 1964 drie uur ’s nachts vlak bij haar huis vermoord. Volgens de krant hadden 38 burgers vanuit hun raam tien minuten lang toegekeken zonder actie te ondernemen. Dit werd zelfs een boek: Thirty eight witnesses, door journalist Abe Rosenthal. De advocaat Joe De May onderzocht het in 1974 en kwam tot heel andere conclusies. Om te beginnen had niemand alles gezien (de moordenaar had een deel van zijn daad in het trappenhuis van Kitty’s flat verricht). Een boek van Kevin Cook uit 2014 maakte aan alle twijfel een einde.
Trefwoorden: Genovese, moord, Rosenthal, New York Times, Gansberg, De May, Manning, Levine, Collins
Onderwerp: maatschappij – rechtspraak
Het omstandereffect — 2
Duivels
Hans van Maanen
Skepter 34.3 (2021) p. 34–36
Twee psychologen, John Darley en Bibb Latane bedachten (1968) een verklaring voor wat er met Kity Genovese gebeurd was: hoe groter een groep omstanders is, des te minder zijn de groepsleden geneigd in te grijpen. Ze presenteerden ook de uitkomst van proeven (dus in een psychologisch lab). Anderen deden ook onderzoek, maar een omvangrijke meta-analyse (2011) vond weliswaar een statistisch significant effect, maar het was zo klein dat er duizenden proefpersonen nodig waren om het te zien. Bij acute noodsituaties is het effect nog kleiner.
Trefwoorden: omstandereffect, Darley, Latane, Peter Fischer
Onderwerp: psychologie
Op camera
Ronald Veldhuizen
Skepter 34.3 (2021) p. 37-41
Interview met Marie Rosenkrantz Lindegaard, nu hoogleraar aan de UvA. Zij onderzocht het omstandereffect aan de hand van beelden van beveiligingscamera’s van berovingen en dergelijke echte noodgevallen. Daar komt uit dat omstanders juist wel ingrijpen; elke extra omstander verhoogt de kans dat er ingegrepen wordt met 10 percent. Als er omstanders zijn, is de kans op hulp ongeveer 90 percent. (NB. De kans per omstander daalt dan wel, natuurlijk.) Overigens, als het té gevaarlijk lijkt, bijvoorbeeld een gewapende overval op een supermarkt, dan komt maar een op vijf omstanders in actie.
Trefwoorden: Lindegaard, omstandereffect
Onderwerp: maatschappij – rechtspraak
9 + 11 = 20
Pepijn van Erp
Skepter 34.3 (2021) p. 42-43
Aanstaande 11 september is het 20 jaar geleden dat de aanslag op het WTC in NewYork plaats vond. Twintig jaar na de moord op J.F. Kennedy was het laatste snippertje geloofwaardigheid van een complottheorie rond die moord verdwenen, hoewel nog veel Amerikanen nog geloven in een complot. Met ‘9/11’ is dat anders. Dat was ook een veel complexer gebeuren. In Nederland wordt het vuur gaande gehouden door George van Houts en zijn (in 2018 opgerichte) Stichting 11 September. Het boekje 9/11: 20 jaar complotdenken door Brecht Decoene wordt warm aanbevolen.
Trefwoorden: Kennedy, Oswald, Bart Tromp, National Research Council, AE911Truth, WTC7, Danny Jowenko, Leroy Hulsey, van Houts, Decoene
Onderwerp: complotten – 11 september
Het tweede acupunctuurbedrog
Jan Willem Nienhuys
Skepter 34.3 (2021) p. 44-50
Het eerste acupunctuurbedrog is het massale gebruik van acupunctuur als pijnstiller in de jaren 1970 in China. Het tweede bedrog is de snelle toename van artikelen over acupunctuur: het eerste half jaar van 2021 alleen al 1102 artikelen in Pubmed. Daarvan slechts 2 of 3 percent serieuze trials (dubbelblind, gerandomiseerd met placebocontrole). Een typische ‘gewone’ alternatieve behandelwijze komt op stabiel circa 100 per half jaar. Dat waren ook de aantallen voor acupunctuur rond 2000. Meer dan 10 procent van die 1102 waren protocollen, niet van voorgenomen trials, maar van voorgenomen systematic reviews (die vervolgens niet worden uitgevoerd). Op navraag bij de auteurs kwam veelal geen antwoord, en één auteur/penvoerder antwoordde in essentie dat hij van niets wist. Deze wildgroei aan voornamelijk neponderzoek (voor zowat driekwart met Chinese auteurs) geschiedt met kennelijke instemming van de overheid, maar de motor lijkt economisch, namelijk extreme publicatiedwang te zijn. Dat acupunctuur onzin is, blijkt ook uit het feit dat ongeveer een kwart van het ‘onderzoek’ gaat over hoe acupunctuur misschien werkt: in dat ene halve jaar werden wel 130 verschillende werkingsmechanismes onderzochte. Ook werden 125 verschillende kwalen bekeken, kortom: men weet een eeuw na de introductie van de dunne stalen naalden nog steeds niet waar acupunctuur voor werkt, noch hoe het werkt.
Trefwoorden: acupunctuur, Grote Sprong Voorwaarts, Reston, Geng Xichen, Tao Naihuang, Edzard Ernst, homeopathie, chiropraxie, ayurveda, RCT, trial, meta-analyse, protocollen, wonderen, qigong
Onderwerp: gezondheid – acupunctuur
De storm die niet ging liggen
Pepijn van Erp
Skepter 34.3 (2021) p. 51-52
Bespreking van Mike Rothschild, The storm is upon us: How QAnon became a movement, cult, and conspiracy theory of everything, 2021. Gedetailleerde beschrijving van het ontstaan, met als voorlopig hoogtepunt de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. Verheerlijking van geweld is een belangrijk onderdeel van QAnon. Waarom zoveel Amerikanen in deze gekkigheid blijven geloven blijft onverklaard.
Trefwoorden: QAnon, Republikeinse Partij, Trump, Q-drops
Onderwerp: complotten – algemeen
Ongerechtvaardigde verschillen
Suzanne Weusten
Skepter 34.3 (2021) p. 52-54
Daniel Kahneman, Olivier Sibony, Cass Sunstein, Ruis: Waarom we zo vaak verkeerde beslissingen nemen en hoe we dat kunnen voorkomen (2021). Het boek bevat schokkende voorbeelden van de grilligheid van onder meer rechtspraak, geneeskunde, personeelsbeleid en de verzekeringsbranche. Een recept om zulke grilligheid te vermijden is dat men meer denkt in termen van kans. Ook een of ander algoritme toepassen, waardoor het oordeelsproces opgeknipt wordt, is een goed idee. En natuurlijk meerdere personen bij een oordeel betrekken.
Trefwoorden: psychologie, oordeel
Onderwerp: psychologie – denkfouten
Skepsis zoekt (vice)-penningmeester
Skepter 34.3 (2021) p. 54
De titel zegt het al.
Trefwoorden: Skepsis
Onderwerp: skeptici – organisatie
Ype en Ionica zijn skeptisch
Ype Driessen en Ionica Smeets
Skepter 34.3 (2021) p. 55
Parallelle universa
Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor
