Skepter 33.1 (2020)

Eerste nummer van jaargang 33, verschenen 27 februari 2020.

Bestel dit nummer los of word meteen abonnee of donateur. Een digitale versie (pdf) is ook direct leverbaar vanuit onze webwinkel. En Skepter ligt met ingang van dit nummer ook in diverse kiosken.

Beknopte inhoud

• Eerherstel voor Franz Joseph Gall door Paul Eling
  Franz Joseph Gall was een uitstekende onderzoeker. Hij maakte één noodlottige misstap.
  
• EMDR – ‘Psychobabbel en pseudo neurologie’ — of is er toch meer aan de hand?
  • Hoe de scepsis uit het lab verdween door Marcel van den Hout
  • De scepsis niet voorbij door Willem van der Does
  • ‘Het is geen wonder middel’ door Susanne de Joode
• Hersenspoeling van hogerhand door Dyna Rochmyaningsih
  Een Indonesische minister probeert zijn dubieuze, zelfbedachte ‘infarctbehandeling’ door te drukken.
  
• Vragen rond het coronavirus door Jan Willem Nienhuys
• De nieuwe verlossing: vaste dagen vasten door Arno van ’t Hoog
  Intermittent fasting, het middel tegen alle kwalen
  
• Snel rijk met papyrussen door Jona Lendering
• ‘Te dom om te zien hoe dom ze zijn’ door Pepijn van Erp
  Over het effect van Dunning en Kruger
  
• Privéklinieken voeden vitamine B12-hype door Broer Scholtens
• Vrijheid van menings-uiting zegeviert over lange tenen door Pepijn van Erp
  Willem Middelkoop verliest rechtszaak over recensie
  
• Ype en Ionica zijn skeptisch

Samenvattingen

Eerherstel voor Franz Joseph Gall
Paul Eling
Skepter 33.1 (2020) p. 4-11
De menselijke vermogens (kader)
Skepter 33.1 (2020) p. 9

Biografie van Gall, van de hand van de auteur van Franz Joseph Gall: Naturalist of the mind, visionary of the brain (2019). De arts Gall (1758-1828) was ervan overtuigd dat mensen en dieren aangeboren vermogens (zoals talenten, geneigdheden en vermogens) hadden, die allemaal in de hersenen zetelden. Bouwen van nesten, talent voor wiskunde, en zelfs godsvrucht, alles zat in de hersenen en zelfs voornamelijk in de hersenschors, en slechts empirisch, anatomisch onderzoek van de hersenen kon meer helderheid verschaffen. De metafysica van de ziel kon in de prullenbak. De fatale vergissing van Gall was dat hij dacht dat betere ontwikkeling van zulke vermogens zou correleren met grotere hersendelen en dus knobbels op de schedel. Zijn leerling Spurzheim werkte dit verder uit tot ‘frenologie’.

Trefwoorden: Gall, frenologie, wiskundeknobbel, talenknobbel, hersenen, Spurzheim, Cuvier, Napoleon, psychologie, Johann Reil, anatomie,
Onderwerp: pseudowetenschap – frenologie

EMDR: Hoe de scepsis uit het lab verdween
Marcel van den Hout
Skepter 33.1 (2020) p. 12-17

EMDR maakte in de beginjaren (midden jaren 1990) een pseudowetenschappelijke indruk. Bij proeven met PTSS bleek het even goed als cognitieve gedragstherapie te werken, maar wel sneller. De verklaring lijkt ongeveer dat de oogbewegingen een soort afleiding vormen die het werkgeheugen overbelast, waardoor het herinneringsproces verstoord wordt. De geschiedenis van EMDR laat zien dat de ‘gevestigde wetenschap’ best wel open staat voor nieuwe ideeën.

Trefwoorden: EMDR, posttraumatische stressstoornis, PTSS, Popper, Francine Shapiro, slaapproblemen, werkgeheugen, Gunter, Bodner, Kavanagh, Baddeley,
Onderwerp: psychologie

EMDR: De scepsis niet voorbij
Willem van der Does
Skepter 33.1 (2020) p. 18-21

De auteur vat het vorige artikel samen. Hij merkt op dat de oorspronkelijke claim dat EMDR complexe trauma’s in één sessie zou genezen, niet bleek te kloppen. Dat EMDR sneller lijkt te werken kan er echter aan liggen dat de sessies twee keer zo lang duren als bij de therapie waarmee vergeleken werd. Bij proeven met piepjes in een koptelefoon leken die evengoed te werken. Aparte EMDR-organisaties zijn weinig zinvol.

Trefwoorden: EMDR, gedragstherapie, werkgeheugen, Francine Shapiro, trauma, exposure, bilaterale piepjes
Onderwerp: psychologie

EMDR: ‘Het is geen wondermiddel’
Susanne de Joode
Skepter 33.1 (2020) p. 22-25
Saai, en na afloop doodmoe … (kader)
Skepter 33.1 (2020) p. 24

Interview met Bianca Boyer. Zij is gepromoveerd op gedragstherapie bij ADHD. Zij vindt dat EMDR wel eens te mooi wordt voorgesteld. Bij 1 op 10 PTSS-patiënen werkt het niet. Voor veel andere klachten wordt het weliswaar gebruikt, ondanks ontbreken van bewijs. De eisen voor behandelaars zijn ook weinig transparant.

Trefwoorden: EMDR, gedragstherapie, indicatie, angststoornis, depressie, PTSS, opleiding, accreditatie
Onderwerp: psychologie

Hersenspoeling van hogerhand
Dyna Rochmyaningsih
Skepter 33.1 (2020) p. 26-28

“Hersenspoeling’ is hier het inbrengen van een flinke hoeveelheid bloedverdunner in de hersenen, als therapie bij herseninfarct. Er is geen bewijs voor deze behandeling, maar de Indonesische minister van gezondheid, Terawan, wil dat deze door hem bedachte therapie in ziekenhuizen wordt toegepast. Terawan denkt ook dat autisme wordt veroorzaakt door trombose in de hersenen, en dus ook behandelbaar met deze therapie.

Trefwoorden: Terawan, herseninfarct, bloedverdunner, autisme, Widodo
Onderwerp: gezondheid – kwakzalverij

Vragen rond het coronavirus
Jan Willem Nienhuys
Skepter 33.1 (2020) p. 29

Op internet doet een complottheorie de ronde in de vorm van een een zestiental insinuerende vragen. Het idee is dat het coronavirus een Amerikaanse schepping is, speciaal bedoeld om Chinezen uit te roeien.

Trefwoorden: Corona, covid-19, complottheorie
Onderwerp: complotten – algemeen

De nieuwe verlossing:
vaste dagen vasten
Arno van ’t Hoog
Skepter 33.1 (2020) p. 30-33

Af en toe (eens per maand) een paar dagen vasten zou allerlei fantastische effecten hebben, zelfs bij kanker. Misschien. Wie weet werkt chemotherapie beter op uitgehongerde kankercellen. Er is echter weinig onderzoek. Dierproeven met vasten geven wisselende resultaten. Voor ‘gewoon’ gewichtsverlies werkt het wel (als men het volhoudt) maar niet beter dan gedurige caloriebeperking.

Trefwoorden: vasten, dieet, Hanno Pijl, trials, kanker, autofagie
Onderwerp: gezondheid – diëten

Skeptics in the Pub
Skepter 33.1 (2020) p. 33

De activiteiten van drie ‘Skeptics in the Pub’ (onder meer Den Haag) worden aangekondigd.
NB. Vanaf half maart gaat het heel land op slot vanwege corona, dus ook geen SitP meer.

Trefwoorden: sceptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Snel rijk met papyrussen
Jona Lendering
Skepter 33.1 (2020) p. 34-38
(Dirk Obbink) (kader zonder titel)
Skepter 33.1 (2020) p. 37

Met een goede vervalste papyrus, zoals over ‘de vrouw van Jezus’, is veel geld te verdienen. Je moet natuurlijk wel zorgen dat zo’n nep-papyrus zo interessant is dat aspirant-kopers geen vragen meer stellen. Voor materiaal gebruike men men de ruim verkrijgbare antieke papyrussen. De inkt make men van antieke houtskool. Er zijn diverse methoden om de prijs op te drijven. Universitaire medewerking is mogelijk omdat sommige academici gedragscodes niet nodig vinden. Zo’n universiteit is dan vervolgens behulpzaam om een rookgordijn over de fraude te leggen. Als het meezit, maak je miljoenenwinst en is het misdrijf verjaard als het uitkomt.

Trefwoorden: papyrus, fraude, vrouw van Jezus, kartonnage, Obbink, Karen King, Sapfo, Steve Green, Serop Simonean, Artemidoros
Onderwerp: wetenschap – fraude

‘Te dom om te zien hoe dom ze zijn’
Pepijn van Erp
Skepter 33.1 (2020) p. 39-44
(Dunning en Kruger IgNobelprijs) (kader zonder titel)
Skepter 33.1 (2020) p. 43

Het Dunning-Kruger effect, genoemd naar promovendus Kruger en zijn promotor Dunning is bekend sinds 1999. Het bestaat erin dat mensen met weinig competentie zichzelf zwaar overschatten. Het onderzoek is overgedaan in 2017 door Edwin Nuhfer. Dat was minder spectaculair. Gemiddeld overschatten de domsten zichzelf maar een beetje en de slimsten onderschatten zichzelf een vergelijkbaar beetje, mogelijk een artefact van het feiot dat lager dan 0% en hoger dan 100% niet kan.. Wel is het zo dat ongeveer 5 procent van de onderzochte groep hele erge prutsers waren met een grote zelfoverschatting. ‘Dunning-Kruger’ wordt vaak genoemd in verband met antivaxers. Die vinden zichzelf uiterst competent in het doorzien van de ‘leugens van Big Pharma’ maar dat is niet hetzelfde als denken dat ze goed op de hoogte van immunologie zijn.

Trefwoorden: Dunning, Kruger, domheid, discussietruc, Cornell, competentie, logica, Nuhfer, SLCI, schaken, pokeren, antivaccinatie, IgNobel, motivational reasoning
Onderwerp: psychologie – denkfouten

Privéklinieken voeden vitamine B12-hype
Broer Scholtens
Skepter 33.1 (2020) p. 45-51
(Auwerda en zijn klinieken) (kader zonder titel)
Skepter 33.1 (2020) p. 49
B12 en de veganist
Hans van Maanen
Skepter 33.1 (2020) p. 51

De mythe dat veel mensen een vitamine B12-tekort hebben wordt verkondigd door sommige artsen. Het verdienmodel is niet de behandeling, want vitamine B12 is goedkoop. Het is het circus eromheen met tests, consulten en vervolgonderzoeken. Interessant is dat niet bloedwaarden maar ‘klachten’ zoals vermoeidheid en concentratiestoornissen voor deze specialisten leidend zijn. Radioloog en bestuurslid van de Vereniging tegen de Kwakzalverij Stalpers heeft ernstige kritiek.
Vitamine B12-tekort (anders dan door specifieke ziekten zoals pernicieuze anemie) komt door ondervoeding, drankmisbruik, ondoordacht veganisme, of teveel lachgas, geeft altijd duidelijk te lage bloedwaarden en kan door de huisarts met pillen behandeld worden. Dure specialistische hulp is onzin.

Een versie van dit verhaal staat op
https://www.kwakzalverij.nl/nieuws/priveklinieken-spelen-listig-in-op-vitamine-b12-hype/

Trefwoorden: vitamine, kwakzalverij, b12, Auwerda, Lindemans, Richardus, methylmalonzuur, Stalpers, Eileen Moore, Vernooij, veganisme
Onderwerp: gezondheid – supplementen

Vrijheid van meningsuiting zegeviert over lange tenen
Willem Middelkoop verliest rechtszaak over recensie
Pepijn van Erp
Skepter 33.1 (2020) p. 52-54

Willem Middelkoop schreef samen met Tim Dollee Patronen van bedrog (2018). Pepijn van Erp noemde dit complotdenkersboek op Kloptdatwel (juni 2018) broddelwerk. Makkelijk te vinden weerleggingen van allerlei historische complottheorieën worden niet genoemd. Hele lappen tekst waren zonder bronvermelding overgenomen. Middelkoop deed Van Erp een proces aan. Middelkoop verloor op alle punten. Dat een boekauteur procedeert tegen een recensent is een unicum.

Trefwoorden: Middelkoop, complottheorie, Santilli, Dollee, Kloptdatwel, Weltschmerz, Micha Kat
Onderwerp: complotten – algemeen

Ype en Ionica zijn skeptisch
Skepter 33.1 (2020) p. 56

Fotostrip over subliminale reclame
NB. De link geeft strip vanaf 32.4 tot en met 33.3 (acht afleveringen)

Trefwoorden: humor, subliminaal
Onderwerp: humor