Skepter 12.1 (1999)

Eerste nummer van jaargang 12.

Beknopte inhoud

• Parariteiten
• Stop de persen
• De alternatieve avonturen van minister Colla door Tim Trachet
• Voor God en Ulster – Rituelen van de Oranje Orde door Rob Nanninga
• De goden gaan landen – Erich von Däniken wil een pretpark bouwen door Marcel Hulspas
• Moge de Kracht met je zijn door Lawrence M. Krauss
• Met hart en ziel – Een ander mens dankzij een transpantatie door Arjen Rienks
  Volgens Claire Sylvia kreeg zij een nieuwe persoonlijkheid na een harttransplantatie. Kun je een persoonlijkheid transplanteren?
  
• Fin de siècle-hysterie door Peter Bügel
• Rabiaat tolerant – De KNMP en de homeopathie door Cees Renckens
• Boekbespreking. Oubolligheid troef – Evolutietheorie in de ANW-leerboeken door Ludo Hellemans
• Hieper Boreas
• Boekbespreking. De UFO-Carrousel door Wim Van Utrecht
• Boekbespreking. Klinische toetsing van homeopathie door Jan Willem Nienhuys
• Gesignaleerd
• Brieven
• Skeptische bladen

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Parariteiten: De christenvrouwen komen!
Marcel Hulspas
Skepter 12.1 (1999) p. 2

De Amerikaanse politica Elizabeth Dole probeert de Republikeinse kandidaat voor het presidentschap te worden. De VS tellen 40 miljoen born again christelijke vrouwen, maar slechts 40 percent van hen zijn in de kiesregisters ingeschreven. Als Dole die kan motiveren, maakt ze een goede kans.
NB. Al in oktober 1999 staakte Dole de strijd, en George W. Bush koos uiteindelijk Dick Cheney als vice-president.

Trefwoorden: Dole, christenen
Onderwerp: religie – christendom

Parariteiten: De trainer en de filosoof
Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys
Skepter 12.1 (1999) p. 2-3

Glenn Hoddle, trainer van het Britse nationale voetbalelftal, liett zich ontvallen dat gehandicapten hun lot verdiend hebben door wat ze in hun vorige leven misdaan hebben. Ontslag op staande voet volgde en zelfs in Nederland werd erover gediscussieerd.

Trefwoorden: Hoddle, reïncarnatie, karma, voetbal, Drewery, antroposofie
Onderwerp: religie – reïncarnatie

Parariteiten: Skeptisch sektarisme
Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys
Skepter 12.1 (1999) p. 3

Skeptische clubs hebben af en toe te maken met dissidenten, die een eigen organisatie beginnen. Zo was Marcello Truzzi teveel een twijfelende wetenschapper om zich in de activistische CSICOP thuis te voelen, en een tijdje later was Randi weer te controversieel. Nu heeft de Duitse GWUP het vertrouwen in hoofdredacteur Edgar Wunder opgezegd. Wunder vond dat de GWUP een loopgravenmentaliteit had ontwikkeld en dat deskundigheid ontbrak. Wunder begon toen met Forum Parawissenschaften (40 leden). De insteek van FP is ‘wetenschappelijk’ en het bemoeit zich niet met boerenbedrog door middel van pseudowetenschap.
NB. In 2002 veranderde FP zijn naam in Gesellschaft für Anomalistik; het telt (in 2023) ongeveer 150 leden.

Trefwoorden: CSICOP, Truzzi, Randi, Rawlins, Shermer, GWUP, Wunder
Onderwerp: skeptici – organisatie

Stop de Persen 3 november 1998 – 29 december 1998
Stop de Persen 4 januari 1999 – 29 januari 1999
Jan Willem Nienhuys
Skepter 12.1 (1999) p. 4-5

Trefwoorden: magnetiseur, sekskelders, Maharishi, Oibibio, Regina Louf, Roy Martina, Benveniste, millennium, exorcisme, gsm
Onderwerp: sdp

De alternatieve avonturen van minister Colla
Tim Trachet
Skepter 12.1 (1999) p. 6-9
De wetenschap volgens Marcel Colla (citaten uit de brief van 19 wetenschappers) (kader)
Skepter 12.1 (1999) p. 8-9

Al meer dan een jaar probeert de Belgische minister van Volksgezondheid en Pensioenen Marcel Colla een wettelijke regeling voor ‘niet-conventionele praktijken’ erdoor te duwen, mede dankzij SKEPP nog steeds zonder succes.

Trefwoorden: Colla, alternatieve geneeswijzen, registratie, homeopathie, acupuncuur, chiropractie, chiropraxie, osteopathie, Van Erps, Brouns, Betz, COST B4, Van Wassenhoven, Braeckman
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Voor God en Ulster
Rituelen van de Oranje Orde
Rob Nanninga
Skepter 12.1 (1999) p. 10-14

Tussen maart en oktober houden broeders van de Oranje Orde en andere Noord-Ierse loyalisten ruim tweeduizend openbare parades. Hun held is ‘King Billy’, stadhouder-koning Willem III, die wordt vereerd als een door God gezonden verdediger van het protestantse geloof. Het territorium van de oranjemannen staat echter onder toenemende druk.

Trefwoorden:Willem III, Ulster, Boyne, Smyth, Gladstone, Oranje Orde, Orange Order, Unionist Party, British Israel
Onderwerp: religie – christendom

De goden gaan landen
Erich von Däniken wil een pretpark bouwen
Marcel Hulspas
Skepter 12.1 (1999) p. 15-16

Mysteries of the World moet het gaan heten: het eerste pseudo-wetenschappelijke pretpark ter wereld. De gemeente Matten is inmiddels bereid gevonden, en de jacht op sponsors is geopend.
NB. Het Jungfrau Park in Matten heeft op zijn website staan dat de Erich von Däniken-shows (een zestal filmvoorstellingen) sinds 2022 gesloten zijn.

Trefwoorden: Däniken, piramiden, Maya
Onderwerp: pseudowetenschap

Cartoon
Arjen Rienks
Skepter 12.1 (1999) p. 16

Ufonauten in witte pakken

Trefwoorden: Bijlmerramp, ufo
Onderwerp: humor

Moge de Kracht met je zijn
Lawrence M. Krauss
Skepter 12.1 (1999) p. 17-22

Hoofdstuk 9 van Voorbij de wereld van Star Trek. Het gaat over de elektromagnetische kracht in vergelijking met enerzijds de zwaartekracht en anderzijds buitenzintuiglijke waarneming (ESP).

Trefwoorden: Feynman, Star Trek, Contact, Rhine, ESP, Arecibo, Faraday, New Age
Onderwerp: wetenschap

Advertentie
Skepter 12.1 (1999) p. 22

De wereld van Star Trek / Voorbij de wereld van Star Trek

Trefwoorden: reclame
Onderwerp: reclame

Met hart en ziel
Een ander mens dankzij een harttranspantatie
Arjen Rienks
Skepter 12.1 (1999) p. 23-25

Claire Sylvia zou een nieuwe persoonlijkheid hebben die ze dankzij haar nieuwe hart had gekregen. Kun je een persoonlijkheid transplanteren? Het komt wel voor. Bij nader onderzoek rammelt Claires verhaal: Tim hield niet zo duidelijk van bier.
NB. In de VS is de minimumleeftijd voor alcohol 21 jaar. En Tim was 18. ‘Geloofwaardig is het boek alleen voor goedgelovigen.

Trefwoorden: Balie, Sylvia, Change of heart, Dunning, Bunzel, Willam Novak, New Age, Tilroe
Onderwerp: religie – New Age

Fin de siècle-hysterie
Peter Bügel
Skepter 12.1 (1999) p. 25

Het lijkt wel of aan elk eeuweinde de gevallen van hysterie in aantal toenemen. Rond 1800 had je Mesmer, een eeuw later Charcot, en nu syndromen van chronische vermoeidheid en van de Golfoorlog. En verdrongen herinneringen.

Trefwoorden: Showalter, hysterie, Bijlmerramp
Onderwerp: psychologie – massahysterie

Rabiaat tolerant
De KNMP en de homeopathie
Cees Renckens
Skepter 12.1 (1999) p. 26-29

In 1997 schreven mr. F. Moss en apotheker P.G.A.M. de Smet (hoofd patiëntenzorg van de KNMP) in het Pharmaceutisch Weekblad een artikel naar aanleiding van de nieuwe registratierichtlijnen inzake homeopathica. Enerzijds waren ze geheel overtuigd van de onwerkzaamheid van deze middelen, maar anderzijds kan in specifieke gevallen een homeopathisch middel als placebo dienen. Bovendien is de homeopathie maatschappelijk geaccepteerd. Renckens betoogt waarom hij het daar niet mee eens is. Behalve de schade die ontstaat door goed behandelbare ernstige ziekte met homeopathie te behandelen, is er kans op onnodige medicalisering en somatische fixatie.

Trefwoorden: KNMP, VtdK, Pijpers, Bruinsma, Benno Stokvis, Estradamura, Timmeman, Dunning
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Oubolligheid troef
Evolutietheorie in de ANW-leerboeken
(met vier kaders.)
Ludo Hellemans
Skepter 12.1 (1999) p. 30-33

De leerboeken in het nieuwe vak Algemene Natuurwetenschappen (ANW) van het voortgezet onderwijs krijgen veel kritiek. Hellemans kijkt in detail naar wat vijf leerboeken over evolutie vertellen. Geen enkel leerboek legt het verschil uit tussen een theorie (zoals in ‘theorie van het elektromagnetisme’) en een vrijblijvend idee of hypothese. Wat soorten zijn, komt in lang niet alle boeken uit de verf, evenmin als de samenhang met geologie en de maatschappelijk impact van de evolutietheorie.

Trefwoorden: evolutie, ANW, soorten, genetsiche modificatie, eugenetica, religie, resistentie
Onderwerp: religie – creationisme

Hieper Boreas
Skepter 12.1 (1999) p. 33

In Duitsland is er een Bundesquantumstabilitätsbeweisführungsinstitut (BQSBI). Dat speurt in het diepste geheim na wat de regelmaat is achter het ogenschijnlijk non-deterministische gedrag van subatomaire deeltjes. Doel is methoden te vinden om informatie (bijvoorbeeld de muziek van Richard Wagner) de eindkrak van het universum te laten doorstaan. Skepsis moet actiever eisen dat de activiteiten van het BQSBI openbaar worden.

Trefwoorden: humor, kwantumfysica
Onderwerp: humor

De UFO-Carrousel
Wim Van Utrecht
Skepter 12.1 (1999) p. 34-37

Bespreking van het gelijknamige boek (1998) van Julien Weverbergh. Die heeft veel kritiek op collega-onderzoekers (met name op Hulspas), maar is zelf ook soms behoorlijk naïef en onwetend. Ufoloog Bob Lazar heeft ooit beweerd dat aliens geen aardbeienijs blieven. Dat is (volgens Weverbergh) een bewering die nooit écht ontzenuwd is. En Weverbergh denkt dat achter alle ufo’s één onbekend maar intelligente oorzaak zit.

Trefwoorden: ufo, meteoren, Valensole, Zwischbergen, Petit-Rechain, Klass, Sheaffer, Vallée, GEPAN, Ed Walters
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Klinische toetsing van homeopathie
Jan Willem Nienhuys
Skepter 12.1 (1999) p. 38-39

Recensie van Klinische toetsing van de homeopathie: Een leidraad voor onderzoekers (1998) door C.W. Kramers. Homeopathie is eigenlijk makkelijk te testen omdat perfecte placebocontrole mogelijk is. Het enige probleem is dat de onderzoeker belet moet worden achteraf naar het antwoord toe te rekenen. Maar als de homeopaten zich na 200 jaar onderzoek op het gebied van geneeskunde, schei- en natuurkunde niet laten overtuigen, wat voor nut hebben dan proeven die berusten op subtiele statistische redeneringen? De voornaamste functie van dit boekje is dat het homeopathie zo wetenschappelijk doet lijken.

Trefwoorden: homeopathie, Jannes Mulder, Plasterk, blinderen, intention to treat, Reilly, Gauquelin, NEHOMA
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 12.1 (1999) p. 40

Robert E. Bartholomew, George S. Howard, UFOs & Alien Contact: Two Centuries of Mystery (1998). Ruim voor 1947 waren er al gevallen van UFO-paniek en vermeend buitenaards contact.
Noretta Koertge (red.), A House Built on Sand: Exposing Postmodernist Myths About Science (1999). Valt er nog iets te redden van de postmodernistische kritiek op het wetenschapsbedrijf?
Allison Winter, Mesmerized: Powers of Mind in Victorian Britain (1998). Hypnose heeft, door zijn onvoorspelbare effecten, sterk bijgedragen aan de opkomst van strenge maatstaven in geneeskunde en psychologie.
Richard Ellis, The Search for the Giant Squid: The Biology and Mythology of the World’s Most Elusive Sea Creature (1998). Alle legenden, verhalen en vondsten van Architeuthis dux.
Mike Baillie, Exodus to Arthur: Catastrophic Encounters with Comets (1998). Boomringexpert wijt vijf verstoringen van het klimaat tussen 2350 v.C. en 540 n.C. aan komeetinslagen. Teven verklaring van allerlei Bijbelse rampen.
Jerome Kagan, Three Seductive Ideas (1998). Drie foute ideeën die heel gangbaar zijn in de wetenschap: 1. vroege kinderjaren zijn bepalend voor karakter; 2. alle menselijk gedrag inclusief altruïsme is eigenlijk egoïsme; 3. er bestaan meetbare, fundamentele en universeel menselijke trekken zoals intelligentie en extraversie.

Verzuchting (Brief.)
Nico van Kampen
Skepter 12.1 (1999) p. 41

Een opeenstapeling van berichten over menselijke gekkigheid doet je denken dat we teruggaan naar de middeleeuwen.

Trefwoorden: Hoddle, Irene, Simons, exorcisme, aardstralenkastjes in VROM
Onderwerp: maatschappij – pessimisme

Medische wetenschap mist energie (Brief.)
Marie Prins
Skepter 12.1 (1999) p. 41-42

Akshaya de Groot (zie Skepter 11.4) bedoelt met energie heel wat anders dan wat de natuurkunde daaronder verstaat en wat die met kirlianfoto’s te maken heeft is ook onduidelijk. Degenen die geloven in prana of qi of levenskracht moeten eerst maar eens het bestaan ervan aantonen.

Trefwoorden: energie, temperatuur, aura, prana, Kirlian
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Verhitte discussies (Brief.)
Niko Roorda
Skepter 12.1 (1999) p. 42-43

Peter Bügel heeft het in zijn column in Skepter 11.3 over de drogreden van het gewicht van het bewijsmateriaal. Dat zou hout gesneden hebben als een bewering over antropogene opwarming een bewering van de vorm ‘alle A zijn B’ was, die inderdaad door één voorbeeld van ‘A en niet B’ onderuitgehaald kan worden. Maar dat is niet zo. Zelfs als de bewijzen voor en tegen elkaar in evenwicht zouden houden, dan nog zou reductie van uitstoot kooldioxide nuttig zijn.

Trefwoorden: milieu, drogreden, kooldioxide
Onderwerp: wetenschap – milieu

Het postmoderne geloof (Brief.)
Huub Coppens
Skepter 12.1 (1999) p. 43-44

Van ’t Land of Vaughn (in Skepter 11.3) gaan te ver als ze gewelddaden van gelovigen (bommen leggen bij abortusklinieken) wijten aan het epistemologisch relativisme van de postmodernen of aan het New Age-idee dat alles waar is.

Trefwoorden: postmodernisme, New Age, Vaughn
Onderwerp: filosofie – postmodernisme

Correctie
Skepter 12.1 (1999) p. 4Klinische toetsing van de homeopathie: Een leidraad voor onderzoekers4

Het artikel over Sokal in Skepter 11.4 miste gegevens over diens boek.

Trefwoorden: Sokal
Onderwerp: filosofie – postmodernisme

Skepticisme: de uitdaging van de 21ste eeuw
Skepter 12.1 (1999) p. 44

Aankondiging van het tiende Europese Skeptische Congres op 17-19 september in de Universiteit van Maastricht. Met een voorlopige sprekerslijst.

Trefwoorden: skeptici, congres
Onderwerp: skeptici – congres

Skeptische Bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 12.1 (1999) p. 45

Fortean Times 119 schrijft over de Doukhobors uit Canada. Dat was een gewelddadige naaktloperssekte rond 1900, die zich pas in de jaren 1960 wat conventioneler ging gedragen.