Skepter 11.1 (1998)

Eerste nummer van jaargang 11.

Beknopte inhoud

• Parariteiten
• Stop de persen
• ‘En dan kom je toch weer bij deze wezens uit’ – De kabouterwereld van Kees Zoeteman door Marcel Hulspas
  De plaatsvervangend directeur-generaal milieubeheer van het ministerie van VROM gelooft in kabouters. In een aflevering van Lopende Zaken mocht hij daar uitgebreid over vertellen.
• Moe van suiker – De rage van de ‘reactieve hypoglykemie’ door Gerard Innemée
  Chronische moeheid is in de mode. Artsen krijgen er nogal eens mee te maken, maar ze weten er vaak geen raad mee. De alternatieve geneeskunde heeft veel minder last van twijfels. Zij kennen de belangrijkste boosdoener: de bloedsuikerspiegel.
  
• Stralende toekomst door Peter Bügel
• Runologische raadsels – ‘Magische’ tekenen der Germanen door Jan Meijer
• Geen kanker maar verkalking door Mels Sluyser
  Terwijl enerzijds de medische wetenschap steeds meer inzicht krijgt in het wezen van kanker, blijkt anderzijds dat steeds meer mensen zich liever toevertrouwen aan de niet-reguliere behandelaars.
• Hieper Boreas
• ‘Bezwaarlijk, onjuist en beledigend’ – Discriminatie bij Rudolf Steiner door Walter Heijder
• De valkuilen van ons denken door Marc Meuleman en Jan Verplaetse
  De mens is niet zo rationeel als we graag zouden geloven. Studies hebben aangetoond dat we vaak op een systematische en voorspelbare wijze denkfouten maken.
• Demonen rond het hof – Laurens Pignons waarschuwing ‘tegen de voorspellers’ door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. Infinite Potential door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. Complementaire geneeskunde door Jan Willem Nienhuys
• Boekbespreking. Degeneratie  door Marcel Hulspas
• CD-ROM bespreking. Sightings UFOpedia door Peter Gijberts
• Gesignaleerd
• Podium. Pedofilie, of: wat niet meer gezegd kan worden door Hugo Verbrugh
• Brieven
• Skeptische bladen

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Parariteiten: Astrologen ter zee
Marcel Hulspas
Skepter 11.1 (1998) p. 2

Een geheim wetenschappelijk bureau van de Russische marine onder leiding van kapitein Boezinov zou aan astrologie doen, om vliegtuigongelukken en dergelijke te voorspellen.

Trefwoorden: astrologie, Sint Petersburg, Komsomolskaja Pravda, Boezinov, Buzinov
Onderwerp: astrologie – algemeen

Parariteiten: Hemelse omzet
Marcel Hulspas
Skepter 11.1 (1998) p. 2

De Amerikaanse paragnost James van Praagh schreef Talking to Heaven. De verkoop is al bijna een miljoen exemplaren.

Trefwoorden: helderzienden, Van Praagh
Onderwerp: religie – christendom

Parariteiten: Kwantumlogische rechtspraak
Jan Willem Nienhuys
Skepter 11.1 (1998) p. 2-3

Ene August Michailovics Stern beweerde dat hij als enige ter wereld een kwantumcomputer kon bouwen. Kortom, een warhoofd. Een journalist, Simon Rozendaal, en de Kamer van Koophandel Amsterdam zagen er wel wat in, maar werden gewaarschuwd door de wiskundige Andries Brouwer. Een gepland symposium ging niet door, Stern begon een proces tegen Brouwer en verloor.

Trefwoorden: Stern, Rozendaal, Tielenius Kruythoff, Gaemers, Nico Frijda, TUE, Krysztof Apt
Onderwerp: pseudowetenschap

Parariteiten: Paranormale puistjes
Marcel Hulspas
Skepter 11.1 (1998) p. 3

De Russische media zijn alweer uitgekeken op het paranormale. De kunstjes van helderzienden en dergelijke zijn na korte tijd afgezaagd, om dezelfde reden dat een tv-sSkeptische Agenda: Amsterdamse Werkgroephow met Jomanda bij ons niet van de grond kwam.

Trefwoorden: Rostelli, Jomanda, Tineke, Kaspirovsky, Moskou
Onderwerp: paranormale – algemeen

Bestuurswisselingen
Skepter 11.1 (1998) p. 3

De Jager wordt opgevolgd door Doorman (voorzitter) en Sluijter (vice-voorzitter). Ook Kees Braams verlaat het bestuur.

Trefwoorden: Skepsis, bestuur
Onderwerp: skeptici – organisatie

Stop de Persen 8 november 1997 – 31 december 1997
Stop de Persen 3 januari 1998 – 6 februari 1998
Jan Willem Nienhuys
Skepter 11.1 (1998) p. 4-5

Trefwoorden: religie, zeezout, van Woelderen, Chinese geneeskunde, astrologie, Stichting Karma, Louf, ufo, ufosekte, Vroon, Colla, paranormale genezing, Logghe, Montignac, Steiner, Maharishi
Onderwerp: sdp

‘En dan kom je toch weer bij deze wezens uit’
De kabouterwereld van Kees Zoeteman
Marcel Hulspas
Skepter 11.1 (1998) p. 6-7

Kees Zoeteman, topambtenaar bij VROM en drijvende kracht achter het Nationaal Milieubeleidsplan, gelooft in elementwezens zoals waternimfen. Die kan hij met zijn gevoel opsporen. Ze bevinden zich in een andere ruimtetijddimensie maar zijn niet gediend van industrie en elektriciteitskabels. Anderzijds zorgen ze wel voor de zwaartekracht. Alles te zien in Lopende Zaken van 16 november 1997.

Trefwoorden: Zoeteman, geestelijke wezens, kabouters, milieu
Onderwerp: religie – New Age

Moe van suiker
De rage van de ‘reactieve hypoglykemie’
Gerard Innemée
Skepter 11.1 (1998) p. 8-11

Chronische moeheid zou komen door te weinig glucose in het bloed, en dat weer door te veel suiker eten. Teveel suiker leidt tot overproductie van insuline, waardoor de glucosespiegel vervolgens veel te veel daalt. Deze theorie van ‘reactieve hypoglycemie’ wordt omarmd door homeopaten, natuurgenezers en orthomoleculairen, maar er is geen wetenschappelijk bewijs voor, hoewel daar wel naar is gezocht.

Trefwoorden: cvs, chronisch vermoeidheidssyndroom, Oscar Christensen, glucose, glucose tolerantietest, suiker, reactieve hypoglykemie
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Stralende toekomst
Peter Bügel
Skepter 11.1 (1998) p. 11

Zakjes ingestraald zeezout – kosten twaalfduizend gulden – zouden bij het energiebedrijf Rijnland het ziekteverzuim statistisch significant hebben teruggedrongen.

Trefwoorden: benzoliet, zeezout, Wholism Energy Services, Watermantijdperk, van Woelderen
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Runologische raadsels
‘Magische’ tekenen der Germanen
Jan Meijer
Skepter 11.1 (1998) p. 12-13

Runen waren varianten van Romeinse letters, in gebruik tussen de eerste en 15de eeuw. Het eigenaaardige van runen is dat ze geen horizontale lijnstukken en vrijwel geen gebogen lijnen bevatten. De esoterische betekenis van runen is van na die tijd en de nazi’s waren er dol op.

Trefwoorden: runen, Vikingen, Derde Rijk
Onderwerp: geschiedenis

Geen kanker maar verkalking
Mels Sluyser
Skepter 11.1 (1998) p. 14-15

Kanker ontstaat door ontregeling van het DNA in een cel. Doorgaans pleegt een cel dan zelfmoord (apoptose), maar als ook dat mechaniek kapot is, kan de cel een kankercel worden. Alternatieve genezers beweren vaak dat kanker een systeemziekte is, bijvoorbeeld een uiting van verkalking, te bestrijden met natuurlijke middelen. Er is een analogie met de mystiek rond tuberculose omstreeks 1900.

Trefwoorden: kanker, apoptose, alternatieve geneeskunde
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Hieper Boreas
Skepter 11.1 (1998) p. 15

Siegfried Mann betoogt in Das Römische Reich und die Zukunft (1997) dat het Romeinse imperium niet echt verdwenen is, en dat de nationale Europese staten schijnconstructies zijn. Als de Europese Unie die nationale staten voldoende verzwakt heeft, zal de keizerlijke autocratie van Rome weer hersteld worden.

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor

‘Bezwaarlijk, onjuist en beledigend’
Discriminatie bij Rudolf Steiner
Walter Heijder
Skepter 11.1 (1998) p. 16-18

Een commissie van de Antroposofische Vereniging in Nederland heeft een interimrapport gepubliceerd over racisme bij Steiner. Een ernstig probleem bij Steiner is dat die op natuurwetenschappelijk gebied volslagen onzin verkocht, waaronder ook het idee dat rassen ontstaan zijn op Atlantis en het idee dat een blanke zwangere een ‘mulattenkind’ zou kunnen krijgen door het lezen van ‘negerromans’. Veel van die onzin wordt nog steeds serieus genomen door antroposofen (en onderwezen op de Vrije School). Overigens vermeldt de commissie wel Steiners opvatting dat je mensen niet moet beoordelen op de groepen waarvan ze lid zijn.

Trefwoorden: antroposofie, Toos Jeurissen, Atlantis, Plasterk
Onderwerp: religie – antroposofie

De valkuilen van ons denken
Marc Meuleman en Jan Verplaetse
(met vijf kaders)
Skepter 11.1 (1998) p. 19-27

Tversky en Kahneman hebben een aantal typische valkuilen van het denken blootgelegd. Fameus is de paradox van Linda. Van Linda worden een aantal kenmerken gegeven, en dan wordt gevraagd wat waarschijnlijker is: uitspraak A over Linda, of uitspraken A én B over Linda. Omdat de eerder gegeven kenmerken goed bij B passen, wordt ‘A én B’ dan waarschijnlijker dan ‘A’ gevonden. Veel valkuilen berusten op niet toepassen van statistiek. Als we een getal niet kennen, maar er naar moeten raden neigen we ernaar een getal te noemen dat we net gezien hebben. Met veel voorbeelden. De boeken Inevitable illusions en How we know what isn’t so worden aanbevolen.

NB. Toen een bestuurslid van Skepsis in mei 1998 een gezelschap van skeptici testte om te zien of die valkuilen ook voor hen golden, viel het een deelnemer op dat ze voor vragen waaraan je toch even moet rekenen werden aangespoord om zo vlug mogelijk te antwoorden.

Trefwoorden: Tversky, Kahneman, heuristiek, Bayes, jury drogreden, historische illusie, representativiteit, wet van de kleine getallen, Linda, Monty Hall, attributiefout
Onderwerp: psychologie – denkfouten

Demonen rond het hof
Laurens Pignons waarschuwing ‘tegen de voorspellers’
Marcel Hulspas
Skepter 11.1 (1998) p. 28-29

Jan Riepke Veenstra promoveerde op 11 december 1997 op het nooit uitgegeven geschrift Contre les devineurs (1411) (‘Tegen de voorspellers’) van Louis Pignon. In die tijd waren er veel conflicten tussen Franse heersers. Die beschuldigden elkaar van toverij en ze hadden allemaal waarzeggers en astrologen in dienst. Pignons boek is eigenlijk een voorloper van de heksenwaan die later in de 15de eeuw de kop opstak.

Trefwoorden: Karel VI, Louis van Orléans, demonen, Jan zonder Vrees van Bourgondië, Jeanne d’Arc, Thomas van Aquino, heksen
Onderwerp: geschiedenis

Infinite Potential
Marcel Hulspas
Skepter 11.1 (1998) p. 30-31

Bespreking van F. David Peat, Infinite Potential: The Life and Times of David Bohm (1997). In de jaren 1920 kreeg de kwantummechanica vorm door het werk van onder anderen Schrödinger en Heisenberg, en de Deense fysicus Niels Bohr gaf een filosofische interpretatie, de zogeheten Kopenhaagse interpretatie. Daarin speelt de onbepaaldheid van kwantumverschijnselen een grote rol. Einstein wilde daar niet aan en de geniale Amerikaanse fysicus David Bohm (1917-1992) zette zich in voor een deterministische interpretatie. Bohm bouwde voort op een idee van Louis de Broglie, en gebruikte een soort verborgen variabele, een kwantumpotentiaal die niet afnam met de afstand. Het hielp niet erg dat de theorie voor praktisch gebruik niet meer vermocht dan de ‘gewone’ theorie. Wat ook niet hielp is dat voor Bohm de natuurkunde sterk verweven was met filosofische inzichten van achtereenvolgens Marx, Hegel en Jiddu Krishnamurti.

Trefwoorden: Bohm, kwantummechanica, Oppenheimer, atoombom, Marx, Haifa, Bristol, Sao Paulo, Hegel, Krishnamurti, Saral Bohm
Onderwerp: wetenschap – kwantumfysica

Complementaire geneeskunde
Jan Willem Nienhuys
Skepter 11.1 (1998) p. 32-34

Bespreking van Helmut Kiene, Complementaire geneeskunde – universitaire geneeskunde: De strijd om de wetenschap aan het einde van de 20ste eeuw (1997). Het boek betoogt dat antroposofische artsen een onfeilbare intuïtie hebben, en wie er anders over denkt is een dogmaticus. Dubbelblinde placebogecontroleerde proeven zijn eigenlijk een misdaad tegen de menselijkheid want daardoor worden werkzame middelen aan zieken ontzegd. Tegen het einde van de jaren 1990 zal een middeleeuwse filosofische strijd, namelijk over het bestaan van vormkrachten opnieuw losbarsten. Anders gezegd Popper tegen Steiner. Zoals bekend, aldus Kiene, is het niet-bestaan van vormgevende krachten een der paradigma’s van de moderne wetenschap. Dat organismen door DNA geprogrammeerd worden, is onzin.

Trefwoorden: antroposofie, alternatieve geneeskunde
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Degeneratie
Marcel Hulspas
Skepter 11.1 (1998) p. 35-36

Bespreking van Peter M. Scheele, Degeneratie: het einde van de evolutietheorie en een wetenschappelijk alternatief: hoe de huidige inzichten van de genetica onthullen dat de soorten of typen niet door natuurlijke selectie zijn ontstaan (1997). De creationist Scheele begrijpt iets maar niet veel van de moderne biologie. Volgens hem kunnen mutaties alleen maar verslechteringen opleveren en fungeert selectie als een soort uitwieden van de verslechteringen, dus in stand houden van de soort. ‘Met Degeneratie valt niet te spotten – men kan er slechts om zuchten. Van alle pogingen om Darwin te weerleggen, is deze de meest hopeloze die me ooit onder ogen is gekomen.’ Scheele denkt serieus dat alle biologen van de afgelopen eeuw poep in de ogen hadden en dat hij ze wel even zal corrigeren. De enige bioloog die hij schijnt te kennen, is trouwens Midas Dekkers.

Trefwoorden: creationisme, Dekkers, Darwin, evolutie
Onderwerp: religie – creationisme

Sightings UFOpedia
Peter Gijsberts
Skepter 11.1 (1998) p. 37

Recensie van een CD-ROM, vervaardigd door de makers van de tv-serie Sightings. Bij vlagen interessant voor de beginnende freak, en slecht van beeldkwaliteit..

Trefwoorden: Travis Williams, Allagash, Allagashy, Hynek, coverups, Roswell, autopsie, A.V. Roe
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 11.1 (1998) p. 38

PPeter Fiebag, C.J.W.A. Walraven, Erfgenamen van kosmische kennis – buitenaardsen en hun invloed op de Maya’s en de Hopi: de Maya-hiërogliefen ontcijferd (1997). De Maya’s hadden een hoogstaande cultuur, dus ze zullen wel hulp gehad hebben van buitenaardsen.
Herb Kutchins, Stuart A. Kirk, Making Us Crazy: DSM: The Psychiatric Bible and the Creation of Mental Disorders (1997). Beschrijving van de idiote manier waarop allerlei psychiatrische aandoeningen in de DSM werden verzonnen of juist verwijderd.
Ross Gelbspan, The Heat Is On: The Climate Crisis, The Cover-up, The Prescription (1998). Gelbspan maakt korte metten met de ‘greenhouse sceptics’, maar zijn gedram wekt wel wat vermoeiend.
Graham Hancock, Robert Bauval, John Grigsby, The Mars Mystery: A Tale of the End of Two Worlds (1998). De NASA heeft ontdekt dat er in Egypte ergens onder het zand een enorme bibliotheek is met gegevens over de piramidebouwers van Mars. Uiteraard houden de NASA-vrijmetselaars dat allemaal geheim.
Richard Noll, The Aryan Christ: The Secret Life of Carl Jung (1997). vervolg op The Jung Cult. Zie ook Skepter 10.3. Jung beschouwde zichzelf als een Duitse Christus die de Ariërs zou verlossen.
Stephen Jay Gould, Vraagtekens bij het millennium (1998). Alles wat de rationalist maar zou willen weten over kalenders en het einde der tijden.
Paul Devereux, Peter Brookesmith, Ufos and Ufology: The First 50 Years (1998). Recensie in Skepter 11.3. De auteurs analyseren het fenomeen koel en in de volle breedte.

Podium – Pedofilie, of: wat niet meer gezegd kan worden
Hugo Verbrugh
Skepter 11.1 (1998) p. 39-40

Th.G.M. Sandfort heeft onderzoek naar pedofilie gedaan en concludeerde dat ‘zulke contacten vaak als zinvol en verrijkend kunnen worden ervaren’. Uiteraard mag de pedofiel een kind niets opdringen wat het niet aankan.
Dit is onzin, vergelijkbaar met de mededeling dat zwarte slaven vroeger soms best wel tevreden waren. Verbrugh en Kips hadden in het openbaar met Sandfort willen discussiëren, maar die wilde niet, omdat hij vond dat hij door bovenstaande vergelijking van racisme werd beschuldigd.

NB. De ongelijkheid tussen de partners is bij pedofilie natuurlijk zo groot dat niet valt na te gaan of de ‘afhankelijke’ partij er echt zo over denkt. En hoe men een pedofiel kan toevertrouwen een kind niets op te dringen is raadselachtig.

Trefwoorden: pedofilie, Sandfort
Onderwerp:

Cartoon
Arjen Rienks
Skepter 11.1 (1998) p. 40

Van slootwater tot medische revolutie

Trefwoorden: humor, homeopathie
Onderwerp: humor

Stop de Persen (Twee brieven.)
Skepter 11.1 (1998) p. 41

J.G. de Jong heeft grote bewondering voor Hans Eysenck, en vindt de opmerking ongepast dat diens overlijden geen aandacht kreeg in de pers; Sdp zal blijven signaleren als het overlijden van belangrijke geleerden te weinig aandacht krijgt.

Trefwoorden: Eysenck
Onderwerp: sdp

‘Een wereldhistorische fout’ (Twee brieven.)
Skepter 11.1 (1998) p. 41

Vermet vind het onzin dat iemand tegen ‘het jodendom’ is, maar niets tegen individuele joden heeft. Heijder merkt op dat het ging om ‘de joodse denkwijze’ en daagt Vermet uit om aan te tonen dat Steiner iets had tegen ook maar één individuele jood.

Trefwoorden: antisemitisme, Steiner
Onderwerp: religie – antroposofie

Skepsis en geloof (Drie brieven.)
Skepter 11.1 (1998) p. 41

Twee briefschrijvers (N.G. van Kampen en P. Hopster) zijn het niet eens met Braams. Voor Van Kampen is religie net zo iets als allerlei ander bijgeloof. Zijn moeder leerde hem dat het maar beter was niet met andere kinderen over God te praten. Hopster besluit zijn lange brief met het voorstel dat Skepsis ook de manifestaties van een verondersteld goddelijke geest zou moeten onderzoeken.

Trefwoorden: religie, skepticisme
Onderwerp: religie

Skeptische Agenda: Randverschijnselen in de wetenschap
Skepter 11.1 (1998) p. 42

Aankondiging van een minisymposium ’s middags 8 mei 1998 ter gelegenheid van het afscheid van Kees de Jager.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Skeptische Agenda: Amsterdamse Werkgroep
Skepter 11.1 (1998) p. 42

Op 14 mei is er weer een lezing, over het placebo-effect.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Skeptische Agenda: Facing Armageddon, 23-26 juli
Skepter 11.1 (1998) p. 42

Aankondiging van het Tweede Skeptische Wereldcongres in Heidelberg.

Trefwoorden: skeptici, congres
Onderwerp: skeptici – organisatie

Skeptische Bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 11.1 (1998) p. 43

In Free Inquiry 18.1 doet een voormalige non een boekje open over de inhalige Moeder Teresa.