Skepter 10.4 (1997)

Vierde nummer van jaargang 10.

Beknopte inhoud

• Parariteiten
• Stop de persen
• Alles was Skepsis door Marco van Kerkhoven
• Dat worden rampen… door Herman de Tollenaere
• Werken aan je gewicht – Vetten, koolhydraten en de ‘methode Montignac’ door Wilma de Rek
  Als we de Franse dieetgoeroe Michel Montignac mogen geloven, kunnen we afvallen zonder op de calorieën te letten.
• ‘Een wereldhistorische fout’ – Rudolf Steiner en het antisemitisme door Walter Heijder
• ‘Zo hebben de joden zich uitgeleefd…’ – De gene zijde van Jozef Rulof door Harry Westerink
• Dromen uit een ver verleden – De herkomst van de ‘alien abduction’-ervaring door Marcel van Beurden
• Een eeuwig einde door Marcel Hulspas
• Hieper Boreas
• Nieuwe kleren voor de genezer – Een profiel voor een opleiding ‘paranormale geneeskunde’ door Jacob van Noordwijk
• Maaninvloeden door Peter Bügel
• Boekbespreking. Tussen waarheid & waanzin door Theo Paijmans
• Boekbespreking. Metabletica en wetenschap door Simon Burgers
• Boekbespreking. 5/5/2000 door Govert Schilling
• Boekbespreking. Kosmisch netwerk door Wim Van Utrecht
• Boekbespreking. Remote Viewers door Marcel Hulspas
• Gesignaleerd
• Podium. Skepsis en geloof door C.M. Braams
• Brieven
• Skeptische bladen

SamenvattingenOnderwerp:

Parariteiten: Goed nieuws van uw homoeopaat!
Marcel Hulspas en Jan Willem Nienhuys
Skepter 10.4 (1997) p. 2-3

De meta-analyse van Klaus Linde concludeerde dat homeopathisch onderzoek net iets te veel positieve resultaten oplevert om homeopathie af te doen als louter placebo-effect. Misschien zitten er fouten in de onderzoeksmethoden. Meta-analyses zijn aangewezen om uitspraken te doen over één middel bij één aandoening. Daarover zei Linde dat voor elke aandoening geldt dat er onvoldoende bewijs is dat homeopathie werkt. Daar maakt de homeopathische artsenvereniging van: 1. homeopathie werkt maar 2. het bewijs dat het voor alles werkt is nog niet geleverd.

Trefwoorden: homeopathie, Linde, placebo, Walach, migraine, VHAN
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – onderzoek

Parariteiten: In de bar van Fawlty Towers
Marcel Hulspas
Skepter 10.4 (1997) p. 2

Het monster van Loch Ness begon als een pr-stunt van een of meer hotels ter plaatse. Een ingezonden brief in de Fortean Times stelt dat pastoor Saunière van Rennes-le-Château zijn mysterieuze rijkdom verkreeg door missen te lezen voor royalisten.
NB. De voornaamste bron van Saunière was de handel in misintenties: https://skepsis.nl/smulders/

Trefwoorden: Loch Ness, Gerahty, Rennes-le-Château, Saunière, Paul Smith, Corbu
Onderwerp: religie – Rennes

Parariteiten: Astrologisch uitzendbureau
Herman de Tollenaere
Skepter 10.4 (1997) p. 3

Een uitzendbureau in Zutphen verlangt dat werkzoekende klanten hun geboortetijd opgeven om daarmee door Joyce Hoen, ook uit Zutphen, een horoscoop te laten trekken. Na enig zeuren blijkt die geboortetijd niet verplicht.

Trefwoorden: Joyce Hoen, astrologie, uitzendbureau, Rijnland
Onderwerp: astrologie – algemeen

Stop de Persen 5 augustus 1997 – 22 oktober 1997
Jan Willem Nienhuys
Skepter 10.4 (1997) p. 4-5

Trefwoorden: Elvis Presley, Maharsishi, iatrosofie, Moeder Teresa, Plimer, van Koppen, hervonden herinneringen, Bijbelcode, Colla, Moerman, kleuterschool
Onderwerp: sdp

Alles was Skepsis
Marco van Kerkhoven
Skepter 10.4 (1997) p. 6-8

Verslag van het jubileumcongres van Skepsis. Midas Dekkers krijgt de skeptische pendel. Er waren driehonderd belangstellenden.
NB. De teksten van veel van de lezingen staan in https://skepsis.nl/boeken/trap-er-niet-in/

Trefwoorden: skeptici, pendelprijs, Kousbroek, Schilling, Wagenaar, Spaink, Renckens, de Jager, Doorman, Borst, Möring
Onderwerp: skeptici – congres

Dat worden rampen…
Herman de Tollenaere
Skepter 10.4 (1997) p. 9

Verslag van een middagbijeenkomst met 18 toehoorders met Nico Rijnberk van Summit Lighthouse, de sekte van Elizabeth Prophet. Met de komst van het Watermantijdperk zouden de huidige continenten wel eens in de zee kunnen zakken. Dan blijven in Europa alleen de Alpentoppen boven water. Maar als iedereen gaat bidden én de abortus ophoudt, gebeurt het misschien ook niet.

Trefwoorden: Rijnberk, religie, Prophet, Summit Lighthouse
Onderwerp: religie – New Age

Werken aan je gewicht
Vetten, koolhydraten en de ‘methode Montignac’
Wilma de Rek
Skepter 10.4 (1997) p. 10-11
Montignac en wetenschap (kader)
Jan Willem Nienhuys
Skepter 10.4 (1997) p. 11

Als we de Franse dieetgoeroe Michel Montignac (1944-2010) mogen geloven, kunnen we afvallen zonder op de calorieën te letten. Menige Nederlander zwéért inmiddels bij zijn ‘methode’; voedingsdeskundigen kijken knarsetandend toe. ‘Het gaat om het langetermijneffect.’ Volgens Montignac gaat het erom dat je koolhydraten met de goede glycemische index consumeert. Door alle restricties die dit oplevert (geen boterham met kaas meer) bevatten zijn diëten wel een kwart minder calorieën, wat natuurlijk de beoogde gewichtsvermindering in de hand werkt. De wetenschappelijke onderbouwing is nihil.

Trefwoorden: dieet, Montignac, glycemische index, Schaafsma
Onderwerp: gezondheid – diëten

‘Een wereldhistorische fout’
Rudolf Steiner en het antisemitisme
Walter Heijder
Skepter 10.4 (1997) p. 12-14

Kritiek op Steiner wijst vaak op wat Steiner schreef in 1888, in een bespreking van het toen net verschenen gedicht Homunculus van Robert Hamerling. Dat was een werk dat door de antisemieten bewonderd werd, ten onrechte volgens Steiner. Maar ‘Het jodendom als zodanig is echter allang uitgeleefd … dat het toch in stand is gebleven is een fout van de wereldgeschiedenis waarvan de gevolgen niet uit konden blijven.’ In het vervolg blijkt het te gaan om ‘vormen van de joodse religie’ en ‘de geest van het jodendom’ en ‘de joodse denkwijze’. Moderne Nederlandse critici vertalen fout en maken ervan ‘kunnen uitblijven’ en leggen een link met de Holocaust. Maar Steiner had het over iets dat er al in 1888 was.
(NB. In dit artikel staat niet wat precies, mogelijk het toen bestaande antisemitisme of de antisemitische bewondering voor Homunculus.) Hoe dan ook, Steiner schreef toen dat het beter zou zijn als de joden meer deelnamen aan de maatschappij.
(NB. Noch de critici, noch de auteur gaan in op het discriminerende van frasen als ‘de joodse denkwijze’ en de onzin dat de wereldgeschiedenis een wezen is dat al dan niet fouten maakt.) Steiner woonde toen in bij de joodse familie Specht en hij gaf les aan hun kind, en hij verhaalt dat vader Otto Specht geen waardering had voor deze recensie. Die zei ongeveer: ‘waar heb je die onzin vandaan, toch zeker niet van je ervaringen bij ons thuis?’ Later heeft Steiner zich sterk verzet tegen antisemitisme.
NB. Steiner zat er natuurlijk volkomen naast. De afzondering van joden was in elk geval deels een gevolg van het eeuwenlange virulente antisemitisme en de assimilatie van joden zoals de familie Specht was in volle gang.

Trefwoorden: Steiner, antisemitisme, Jeurissen, Homunculus, Homunkulus, Yoeke Nagel, Zondergeld, van der Tuin, Vrije School Onderwerp: religie – antroposofie

‘Zó hebben de joden zich uitgeleefd…’
De gene zijde van Jozef Rulof
Harry Westerink
Skepter 10.4 (1997) p. 15-16
Jomanda en haar karma (kader)
Skepter 10.4 (1997) p. 16

Jozef Rulof is een soort goeroe, tevens warhoofd met prominent racistische gedachten. De Holocaust is de joden hun eigen schuld, die was een karmisch gevolg van hun moord op Christus. Blanken zijn volgens Rulof het hoogste ras. Jomanda is een groot bewonderaarster van Rulof en deelt zijn visie op karma: invaliditeit is een manier van een ziel om iets te vereffenen.

Trefwoorden: Rulof, antisemitisme, racisme, Jomanda
Onderwerp: religie – antisemitisme

Dromen uit een ver verleden
De herkomst van de ‘alien abduction’-ervaring
Marcel van Beurden
Skepter 10.4 (1997) p. 17-21

De eerste ontvoering door ufonauten was die van het echtpaar Hill in 1961, maar was het resultaat van hypnosetherapie. Ook latere verhalen zijn door hypnose verkregen. De Franse onderzoeker Michel Meurger vermoedt (1996) dat sciencefiction verhalen de ultieme bron zijn. Mogelijk gaat het om een soort dromen. In vroeger tijden leidden zulke dromen of nachtmerries tot illusies over demonen, incubi en succubi.

Trefwoorden: ufo, abductions, ontvoeringen, hypnose, Barney en Betty Hill, Fuller, Sheaffer, Jupiter, Hopkins, Mack, fantasy prone, Meurger, narcolepsie, remslaap
Onderwerp: ufo’s – ontvoeringen

Een eeuwig einde
Marcel Hulspas
Skepter 10.4 (1997) p. 22-25

Het idee dat de wereld spoedig zal eindigen, al dan niet bij een millenniumwisseling, doet in tal van christelijke religies opgeld. Een derde van de Amerikanen gelooft dat het einde der tijden op handen is. Met name de snel groeiende groep ‘Evangelicals’ hamert op dit thema. Het eerste beest uit Openbaring 13 heeft de tien horens maar dat staat al beschreven in Daniél 7:7. Dat is de Europese Unie, die uit tien landen bestaat. Die zal een vreselijke dictator voortbrengen.

Trefwoorden: millennialisme, Fatima, Armageddon, Openbaring, Joachim van Fiore, Raul Glaber, William Miller, Millerieten, Neslon Darby, Rapture, Hiram Esson, Ellen White, zevendedagadventisten, Nelson Barbour, Jehova’s Getuigen, Hal Lindsey, mormonen, David Yonggi Cho, Daniël
Onderwerp: religie

Hieper Boreas
Skepter 10.4 (1997) p. 25

Uit een geheim manuscript blijkt dat Skepsis is opgericht door de Tempelieren. Als Skepsis de wereld in een koude rationale spirituele leegte heeft gestort, wordt Skepsis opgeheven en zorgen de Tempelieren voor de enige emotionele houvast. Zelfs het internationale pausdom zal verbleken. Er is echter in Skepsis een machtsstrijd gaande die heeft geleid tot het aftreden van de huidige voorzitter.

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor – complottheorie

Nieuwe kleren voor de genezer
Een profiel voor een opleiding ‘paranormale geneeskunde’
Jacob van Noordwijk
Skepter 10.4 (1997) p. 26-30

In 1995 is een profiel gepubliceerd voor de opleiding tot paranormale genezer van de hand van F.M. Honigh en J.A. Sluys. In dit rapport loopt de geschiedenis van de geneeskunde tot Paracelsus en Mesmer. De auteurs houden de mogelijkheid van de buitenzintuiglijke waarneming voor bewezen, het bewijs voor de paranormale geneeskunde zal spoedig volgen, terwijl de natuurkunde is ingestort door toedoen van Einstein, Heisenberg en Wittgenstein. Uit het rapport wordt niet duidelijk wat de opgeleide therapeut eigenlijk kan, noch hoe dat getoetst gaat worden.

Trefwoorden: paranormale geneeswijze
Onderwerp: gezondheid – paranormale geneeswijze

Maaninvloeden
Peter Bügel
Skepter 10.4 (1997) p. 30

Michael Shermer schreef een heel boek met als titel Why people believe weird things, maar hij komt er niet uit. Nu geloven veel mensen in dingen als de rorschachtest, een horoscoop of vliegende schotels, maar wat de wetenschap te bieden heeft, zoals getijden die door de maan veroorzaakt worden en de paradox van Einstein, Podolsky en Rosen zijn nog veel raarder.

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor

Tussen waarheid & waanzin
Theo Paijmans
Skepter 10.4 (1997) p. 31-32

Waarom ideeën zoals de holle aarde opeens weer populair worden is onduidelijk, maar het boek van Hulspas en Nienhuys, Tussen waarheid & waanzin: Een encyclopedie der pseudo-wetenschappen brengt het landschap van al dit soort ideeën goed in kaart.

Trefwoorden: holle aarde, pseudowetenschap
Onderwerp: skeptici – publicaties

Metabletica en wetenschap
Simon Burgers
Skepter 10.4 (1997) p. 33

Recensie van Metabletica en Wetenschap. Kritische bestandsopname van het werk van J.H. van den Berg, onder redactie van J.A. van Belzen. Het boek heeft meer weg van een heiligverklaring van Van den Berg, hoewel W. van Hoorn nauwkeurig uitlegt dat de verschillende gebeurtenissen van 1874 (= 40 jaar voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog), geen enkele ‘metabletische’ relatie hebben. Het gaat om Cantors beroemde ontdekking dat er wezenlijk meer reële getallen dan algebraïsche getallen zijn, de ontdekking van de kniepeesreflex en de eerste impressionistische tentoonstelling. Van Belzen zelf stelt dat het werk van Van den Berg typisch vakantielectuur is.

Trefwoorden: pseudowetenschap, Van den Berg, metabletica
Onderwerp: pseudowetenschap

5/5/2000
Govert Schilling
Skepter 10.4 (1997) p. 34-35

Deze recensie is ongeveer gelijk aan de lezing van Schilling (‘De wereld vergaat in 908 dagen’) op het Skepsiscongres. Dit boek, 5/5/2000: Ice, the ultimate disaster, door Richard W. Noone, verscheen al 1982, maar toen was de titel wat nu de ondertitel is. Het idee is dat als alle planeten en de zon ongeveer in dezelfde richting ten opzichte van de aarde staan er een kosmische ramp zal gebeuren. De zuidpool wordt topzwaar en de aarde kiepert om. Pseudowetenschap op zijn best: het boek lijkt wel een encyclopedie der pseudowetenschappen, zelfs Jezus en de CIA komen eraan te pas. En kirlianfotografie. Dat samenstanden zoiets teweeg kunnen brengen is flauwekul en de datum is helemaal niet zo speciaal: op 5/2/1962 was er een nog veel mooiere samenstand plus een zonsverduistering, zodat je die planeten ook kon zien nabij de zon. Niets bijzonders, want zulke samenstanden komen een- of tweemaal per eeuw voor.

Trefwoorden: pseudowetenschap, Eise Eisinga, Eelco Altena, Gribbin, Plagemann, piramidologie, Meeus, ijs
Onderwerp: pseudowetenschap

Kosmisch netwerk
Wim Van Utrecht
Skepter 10.4 (1997) p. 36-37

Recensie van Theo Paijmans, Kosmisch Netwerk: het ufomysterie in kaart gebracht – met een voorwoord van Jules Weverbergh (1996). Een overzicht over alles wat er over ufo’s te weten valt, te beginnen met ongewone hemelverschijnselen van lang geleden, en de spookluchtschepen van eind 19de eeuw. Paijmans heeft de neiging om, net als ufologen, de ruis bestaande uit waarnemingsfouten of verzinsels te koesteren. Zo werden er eind 19de eeuw al volop zeppelins getest. Ook vraagt hij zich niet af hoe het komt dat ‘oude koeien’ als Roswell pas na tientallen jaren in de belangstelling komen te staan. Een verdienste van het boek is dat enkele Nederlandse en Belgische gevallen aan de vergetelheid ontrukt zijn. Maar het geheel is toch een onontwarbare kluwen van moeilijk te verifiëren beweringen.

Trefwoorden: ufo
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Remote Viewers
Marcel Hulspas
Skepter 10.4 (1997) p. 38-39

Recensie van Jim Schnabel, Remote Viewers: The Secret History of America’s Psychic Spies (1997). Schnabel heeft uitvoerig gesproken met allerlei betrokkenen bij het remote viewing-onderzoek dat van ongeveer 1975 tot 1990 door de Amerikaanse overheid (CIA, DIA) werd uitgevoerd. Het boek bevat veel ongeloofwaardige anekdotes, en Schnabel lijkt het allemaal voor zoete koek te slikken. Misschien maar beter ook, want anders was het boek onleesbaar geworden: dergelijke anekdotes zijn onverifieerbaar en overal ongelovige opmerkingen toevoegen gaat irriteren. Het project werd stopgezet omdat er in wezen niets uit kwam. Het was onmogelijk om ‘betrouwbare’ van ‘onbetrouwbare’ mededelingen te scheiden.

Trefwoorden: Remote viewing, CIA, Defense Intelligence Agency, Targ, Puthoff, graancirkels, abduction, Fort Meade, Ingo Swann, Ray Hyman
Onderwerp: parapsychologie – onderzoek

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 10.4 (1997) p. 40

Alexander Piatigorsky, Who’s Afraid of Freemasons? (1997). Vrijwel niemand meer. De auteur omschrijft de vrijmetselarij als een soort christelijke sekte.
Anne Harrington, Reenchanted Science: Holism in German Culture from Wilhelm II to Hitler (1996). De bronnen van verzet tegen de koele exacte wetenschap blijken veel ouder dan de New Age.
Gina Maranto, Quest for Perfection: The Drive to Breed Better Human Beings (1996). Had men in de 18de eeuw optimistische opvoedkundige idealen, na de Tweede Wereldoorlog was eugenetica een vies woord. Nu is men weer optimistisch over de mogelijkheden van het Human Genome Project. De slinger blijft heen en weer gaan.
John Horgan, Het einde van de wetenschap: Over de grenzen van onze kennis (1997). De Engelse editie is in Skepter 9.4 gerecenseerd.
Dean Radin, Conscious Universe: The Scientific Truth of Psychic Phenomena (1997). Dean is erg onder de indruk van stapels onderzoek met marginale positieve uitkomsten.
Michael Shermer, Why People Believe Weird Things Pseudoscience, Superstition, and Other Confusions of Our Time (1997). Shermer behandelt nogal wat onconventionele onderwerpen, zoals cryonica en de kosmologie van Tipler. En Holocaustontkenners. Het antwoord op de vraag klinkt slapjes: geloof schenkt troost en houvast voor de moraal. En is vooral eenvoudig.

Podium – Skepsis en geloof
Kees Braams
Skepter 10.4 (1997) p. 41-42

Afgelopen zomer 1997 ging het op het discussieforum Skepnet over godsgeloof. Zou Skepsis dat ook niet moeten aanpakken? Skepsis ziet echter niets in atheïsme. Skepsis baseert zich op wat wetenschappelijk te onderzoeken valt. Daar horen goden niet bij. Veel gelovigen accepteren de wetenschap en zoeken bij wonderbaarlijke verschijnselen toch eerst naar natuurlijke verklaringen, daaronder de werking van het brein. Dan zijn er nog fantastische extrapolaties van onbegrepen verschijnselen, vroeger magnetisme, nu kwantummechanica. Sociobiologische speculaties verklaren wellicht de menselijke affiniteit voor religie. Misschien kan Skepsis zich beter hierop richten dan op oudbakken verhalen over aliens. Op ethisch gebied kan Skepsis geen aanspraak maken op gezag. Schadelijke onzin ontmaskeren met empirisch onderzoek houdt geen keuze in tussen religieus geloof of ongeloof.

Trefwoorden: religie, skepticisme
Onderwerp: religie

Cartoon
Arjan Rienks
Skepter 10.4 (1997) p. 42

Onderschrift: ‘Nog een voorspelling van de Bijbelcode.’

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor

Hieper Boreas (Brief.)
H.C. Voorrips
Skepter 10.4 (1997) p. 43

Het stuk over de communicatie met Mars roept nostalgische gevoelens op. Het stond allemaal in Bewoonde werelden (1927) door G.C.A. Valewink. Maar wat betekent ‘Opesti nipitia secomba’?
NB. De verzender, Dr. Hugh Mansfield Robinson, beweerde dat het Martiaans was. Die taal kende hij omdat hij in psychisch contact stond met een Martiaanse dame genaamd Oomaruru. Haar vorige leven op aarde was als Cleopatra. Dus misschien nep-Grieks. Die psychische contacten met Mars waren al acht jaar aan de gang. Het telegram werd op 27 oktober 1926 (inderdaad de exacte datum van een Mars-oppositie) verzonden

Trefwoorden: Mars, Robinson
Onderwerp: humor

Skepter niet skeptisch? (Brief.)
M.N. Rasch
Skepter 10.4 (1997) p. 43

Briefschrijver vindt dat de echte skepticus ook skeptisch moet zijn jegens de wetenschap, en jegens de aanname dat alles wat bestaat wetenschappelijk te bewijzen is.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici

Tussen Waar en Waan
H.S. Verbrugh
Skepter 10.4 (1997) p. 43-44

Verbrugh schrijft een soort recensie, waarin hij voornamelijk steken signaleert die de auteurs van Tussen Waarheid en Waanzin hebben laten vallen.
NB. Deze en nog veel andere ongerechtigheden zijn hersteld in volgende drukken. De laatste versie staat op: https://skepsis.nl/boeken/tww/

Trefwoorden: Encyclopedie
Onderwerp: skeptici – publicaties

Skeptische Agenda: Amsterdamse Werkgroep
Skepter 10.4 (1997) p. 44

Aankondiging van een lezing van Vervaet op 24 februari 1998/

Trefwoorden: skepticisme
Onderwerp: skeptici – organisatie

Skeptische Agenda: Medische wetenschap en pseudo-wetenschap
Skepter 10.4 (1997) p. 44

Hugo Verbrugh zal op 25 maart 1998 een college geven over de medische lemma’s in Tussen Waarheid en Waanzin.

Trefwoorden: skepticisme
Onderwerp: skeptici – organisatie

Skeptische Bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 10.4 (1997) p. 45

Skeptical Inquirer 21.6 heeft ‘The Mars Effect in retrospect’ van Nienhuys als omslagartikel.