Skepter 8.2 (1995)

Tweede nummer van jaargang 8.

Beknopte inhoud

• De Astrotest – Voer voor astrologen door Rob Nanninga
  De meeste astrologen geloven dat de levensloop van iemand vaak duidelijk in diens geboortehoroscoop herkenbaar is. De Astrotest bood hen de kans dit geloof met feiten te staven. De verwachtingen van de deelnemers bleken echter te hoog gespannen.
  
• Een rechtszaak rond Jomanda door Bart Koene
• Gezanten van Mars
• Skeptici op het Internet door Rob Nanninga
• Maria in Lede door Koen Pelleriaux
• Dichotomanie – Links en rechts in de psychologie door Harald Merckelbach en Ronald van Gelder
• Paranormale geschiedenis – Helderzienden kijken in het verleden door G.C. Molewijk
• VSM pikt het niet langer door Cees Renckens
• Ras en Wetenschap door Marcel Hulspas
• Maria huilt weer door Aart Heering
• Boekbespreking. Religie en racistisch rechts door Richard Singelenberg
• Boekbespreking. In de leer bij de sjamanen door Marie Prins
• Gesignaleerd
• Brieven
• Skeptische bladen

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

De Astrotest
Voer voor astrologen
Rob Nanninga
Skepter 8.2 (1995) p. 1-4

44 ervaren astrologen probeerden 7 uitvoerige levensbeschrijvingen (samengesteld aan de hand van antwoorden op gedeeltelijk door henzelf geformuleerde vragen) te koppelen aan 7 geboortetijdstippen. Van tevoren dacht de helft wel alles goed te hebben. Niemand slaagde. Sterker nog, de helft had geen enkele goed, de uitslag was in lijn met de kansverwachting, en ook de astrologen stemden onderling niet met elkaar overeen. Een excuus ligt al klaar. Een astroloog kan alleen maar correct scoren als de situatie authentiek is: de cliënt moet een echte hulpvraag hebben en spontaan op een zelf gekozen tijdstip naar een zelfgekozen astroloog gaan. Lea Manders, voorzitter van het NGPA, vond dat de vragenlijst – die ze zelf van tevoren had ingezien – niet was voorgelegd aan een deskundige.
NB. Een Engelse versie van  dit artikel is https://skepsis.nl/astrology-test/

Trefwoorden: astrologie, test, Popper, Dean, Eysenck, Mather, Manders, NGPA, Berkeley Personality Profile, McGrew, McFall
Onderwerp: astrologie – test

Een rechtszaak rond Jomanda
Bart Koene
Skepter 8.2 (1995) p. 5-6

Het Studium Generale van Nijmegen organiseerde een hoorzitting over Jomanda op 23 mei 1995. Als aanklager fungeerde Cees Renckens, voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Psychotherapeute Aleid Schilder fungeerde als getuige. Schrijver van dit rapport was getuige à charge. Beide partijen hadden hun argumenten beter kunnen kiezen en Schilder weidde op een bedroevend niveau uit over levensbeschouwelijke zaken. Bij stemming bleken maar 16 van de 300 aanwezigen het met Renckens (Jomanda pleegt bedrog en oefent onbevoegd de geneeskunde uit) eens te zijn.

Trefwoorden: Jomanda, Schilder, Wouters, Renckens, Delfgaauw, Koene, Dielwart, Zwanikken, Van der Schaar, Dunning, Toetenel, Onderwater
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Gezanten van Mars
Skepter 8.2 (1995) p. 6

De auteur analyseert een UFO-foto. Het was waarschijnlijk een vuiltje in de camera dat bij het ontwikkelen van de film van de film is losgekomen.

Trefwoorden: ufo, foto
Onderwerp: ufo’s – afzonderlijke gevallen

Skeptici op het Internet
Rob Nanninga
Skepter 8.2 (1995) p. 7-8

Uitvoerig wordt uitgelegd hoe men met een modem van Internet kan gebruikmaken, en ook kan e-mailen; ook kan men zich aanmelden bij mailinglists, bijvoorbeeld sci.skeptic.

Trefwoorden: skeptici, internet
Onderwerp: skeptici – organisatie

Dringende oproep
Rob Nanninga
Skepter 8.2 (1995) p. 8

Er worden vrijwilligers gezocht voor een nieuwe astrotest. Die zouden dan een bezoek moeten brengen bij een astroloog in de buurt.
NB. De nieuwe astrotest is er nooit gekomen.

Trefwoorden: astrologie, test
Onderwerp: astrologie – test

Evolutietheorie (Kort bericht.)
Skepter 8.2 (1995) p. 8

Staatssecretaris Netelenbos heeft begin maart besloten dat het onderwerp evolutie niet op het centraal schriftelijk mavo en vbo zal komen. Ze volgt een advies uit 1989 van de Onderwijsraad en negeert adviezen van biologie-organisaties. De Onderwijsraad is een schimmig en machtig orgaan. Of er personen in zitten die iets van biologie weten is onbekend.

Trefwoorden: evolutie, onderwijs, onderwijsraad, Netelenbos
Onderwerp: religie – creationisme

Maria in Lede
Koen Pelleriaux
Skepter 8.2 (1995) p. 9-14

In het Vlaamse dorpje Lede woont Marie-Jeanne, en Maria verschijnt elke 14de van de maand aan haar. Dat gaat zo. Als er al een biddende menigte staat te wachten, komt MJ naar buiten, staart een tijd strak in de verte en valt dan uitgeput neer. Als ze weer is bijgekomen zegent ze mensen. Er is in de dorpskerk trouwens ook een miraculeus Mariabeeld. Er is nog een tweede vrouw, Annie, met soortgelijke activiteit; die geneest rugklachten met een warme straal van het wonderbeeld. Annie en MJ beschouwen elkaar echter als duivels. Gaat het hier om magie of religie?

Trefwoorden: Lede, Maria, Durkheim, Pater Pio
Onderwerp: religie – hallucinaties en visioenen

Paragnoste (Kort bericht.)
Skepter 8.2 (1995) p. 14

Een 18-jarige paragnoste uit Driebergen is veroordeeld tot 9 maanden cel waarvan 3 voorwaardelijk. Ze had een suikerpatiënt van 25 wijsgemaakt dat die genezen was. Die stierf.

Trefwoorden: paragnost, suikerziekte
Onderwerp: gezondheid – paranormale geneeswijze

John Mack (Kort bericht.)
Skepter 8.2 (1995) p. 14

Harvard gaat John Mack onderzoeken omdat die de goede naam van de universiteit in gevaar brengt.
NB. Zie Skepter 8.3 voor de uitslag

Trefwoorden: Mack, onderzoek, abductions
Onderwerp: ufo’s – ontvoeringen

Dichotomanie
Links en rechts in de psychologie
Harald Merckelbach en Ronald van Gelder
Skepter 8.2 (1995) p. 15-18

Rond voorkeur voor linker- of rechterhand bestaan er al heel lang veel opinies. Vaak wordt ‘links’ als ongunstig beschouwd. Ook in de hersenen zijn er verschillen tussen de linkerkant en de rechterkant. Taal en spraak worden grotendeels links verwerkt. Maar de wetenschap zegt nog maar weinig hierover. Allerlei maatschappelijke interpretaties zijn in hoge mate arbitrair.

Trefwoorden: linkerbrein, rechterbrein, Fliess, Freud, Herz, Broca, Delaunay. Sperry, Ornstein, Herrmann, Aboriginals, Needham
Onderwerp: psychologie

Poltergeist in Druten (Kort bericht.)
Skepter 8.2 (1995) p. 18

Een Turkse jongen in Druten is de focus van een poltergeist. Cameraploegen van Tineke’s Paranormale Wereld staan voor het huis, en drie parapsychologen zijn achter de gesloten gordijnen aan het werk, onder meer Dick Bierman en Hans Gerding.
NB. Meer in Skepter 9.1 en Skepter 11.3

Trefwoorden: poltergeist, Druten, Bierman, Gerding
Onderwerp: parapsychologie – poltergeist

Vrije School (Kort bericht.)
Skepter 8.2 (1995) p. 18

De Vrije School De Berkel in Zutphen is niet racistisch. Zegt de Inspectie.
Die is wel erg snel met conclusies. In Eindhoven werden eindexamenkandidaten onder druk gezet als ze niet ophielden met hun gedram over Steiners racisme (zie ook het artikel over wortelrassen in Skepter 2.1)

Trefwoorden: Steiner, racisme, Vrije School, Zutphen, Eindhoven
Onderwerp: religie – antroposofie

Paranormale geschiedenis
Helderzienden kijken in het verleden
G.C. Molewijk
Skepter 8.2 (1995) p. 19-22

Er is veel nepgeschiedenis, en geschiedenis die zich op paranormale bronnen beroept is een groep apart. Speciaal de theosofen en antroposofen kunnen er wat van met hun Atlantis en Lemurië en wortelrassen en Akshakroniek. Iets moderner is Wigholt Vleer met zijn leylijnen.

Trefwoorden: dagboeken van Hitler, Piltdown, Däniken, Velikovsky, Blavatsky, Arische ras, Scott-Elliot, Steiner, Akasha, Ron Hubbard, Jelle Veeman, heksenwaag, koepelgraven, Karin Hunt, L.C. Mees
Onderwerp: paranormale – helderziendheid

VSM pikt het niet langer
Cees Renckens
Skepter 8.2 (1995) p. 23-27

VSM is sinds 1965 gegroeid van een klein bedrijf onder leiding van J.L. Fontijn tot een omzet van 47 miljoen gulden in 1994. In dat jaar stelden Renckens en De Vries van de Vereniging tegen de Kwakzalverij dat de op handen zijnde regels over homeopathica als gunstig effect zouden hebben dat SRL-gelei, ook wel genoemd Spiroflor, verboden zou worden omdat het nauwelijks verdunde smeerworteltinctuur bevatte, een stof die kankerverwekkend was. VSM was ontstemd, want dit middel was een kwart van hun omzet, en het bedrijf liep naar de rechter. Die gaf echter de VtdK helemaal gelijk. VSM ging in beroep.

Trefwoorden: VSM, proces, SRL-gelei, smeerwortel
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Ras en Wetenschap
Marcel Hulspas
Skepter 8.2 (1995) p. 28-33

De wetenschap heeft zich in het verleden met de aard van rassen bezig gehouden, veelal ging het om pogingen de superieuriteit aan te tonen van het blanke ras. Speciaal in de VS ligt dit erg gevoelig. In de 19de eeuw dacht Agassiz dat niet alle mensen één gezamenlijke menselijke voorouder hadden gehad. Aanvankelijk mat men schedels op, bijvoorbeeld de verhouding tussen lengte en breedte, daarna richtte Morton zich op schedelinhoud. Binet bedacht de IQ-test en die werd na aanpassingen voor hetzelfde gebruikt. Haeckels variant van de evolutietheorie had weer een andere vorm van racisme. Eind jaren 1960 kwam de redenering op dat intelligentie of beter het IQ erfelijk is en zwarten een lager IQ hebben en dat dus extra onderwijs aan zwarten verspilde moeite is. Dit was ongeveer de these van Jensen. Eysenck en Shockley vielen hem bij en de belangrijkste medestander van Jensen was Herrnstein, die met Murray in 1994 The Bell Curve publiceerde: oude wijn in nieuwe zakken

Trefwoorden: racisme, Henry Moss, Murray, Herrnstein, Agassiz, Sublimus Deus, Voltaire, Hume, Linnaeus, Camper, aangezichtshoek, Retzius, dolichocephaal, Lapouge, Samuel Morton, Gould, Nott, Gliddon, Broca, Gratiolet, Tiedemann, Binet, Carl Vogt, Haeckel, Weltgeist, John Down, Darwn, Huxley, Pioneer Fund, Roger Pearson, Carlton Coon, Arthur Jensen, Eysenck, Shockley, Cavalli Sforza, Human Genome Project.
Onderwerp: pseudowetenschap – racisme

Maria huilt weer
Aart Heering
Skepter 8.2 (1995) p. 34-35

In Italië zijn veel wenende Madonna’s. De tranen zijn meestal bloed. In de afgelopen eeuw bijna 300 gevallen. Skeptici proberen ze te ontmaskeren.

Trefwoorden: wenende madonna, Civitavecchia, Pomigliano d’Arco, Sixtus V, Paullus VI, Panunzio, Steno Ferluga, Garlaschelli, CICAP
Onderwerp: religie – wonderen

Mediterende kanarie (Kort bericht.)
Skepter 8.2 (1995) p. 35

Sterven tijdens meditatie is iets wat hoge Tibetaanse lama’s zouden kunnen, maar blijkens een fotoreportage kan een kanarie het ook.

Trefwoorden: mediatie, lama, Thugdam, nirvana
Onderwerp: religie – boeddhisme

Religie en racistisch rechts
Richard Singelenberg
Skepter 8.2 (1995) p. 36-37

Michael Barkun schreef Religion and the Racist Right: The Origins of the Christian Identity Movement (1994). De bizarre victoriaanse leer van British-Israel groeide in de VS uit tot een sinister geloofssysteem waarin de superioriteit van het blanke ras de boventoon voert. Veel personen leverden ideeën, bijvoorbeeld de notoire antisemiet William Cameron, de rechterhand van Henry Ford, en voormalig Ku Klux Klanlid David Duke.
In Nederland koestert de Kerk van God soortgelijke maar minder racistische ideeën maar de Bond Nederlands Israël gaat al wat verder.

Trefwoorden: racisme, extreem rechts, Bert Otten, Kerk van God in Nederland, Herbert Armstrong, British Israel, Christian Identity, Cameron, Henry Ford, Bond Nederlands Israël, fluoridering, streepjescode
Onderwerp: religie – racisme

In de leer bij de sjamanen
Marie Prins
Skepter 8.2 (1995) p. 38-39

Mark Plotkin is etnobotanicus en schreef In de leer bij de sjamanen: Een botanicus op zoek naar nieuwe medicijnen (1995). Op het botanische deel van zijn boek valt niets aan te merken (hoewel de vertaler toch wel steken laat vallen). Zijn beschrijving van het leven van de Amazone-indianen is wat minder.

Trefwoorden: plantkunde, sjamanen, Amazone
Onderwerp: gezondheid – kruiden

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 8.2 (1995) p. 40

Massimo Piattelli Palmarini, Inevitable Illusions: How Mistakes of Reason Rule Our Minds (1993).
Fraai overzicht van cognitieve illusies oftewel statistische instinkers.
Stuart Sutherland, Irrationality: Why We Don’t Think Straight (1994). Analoog. Licht toe dat zelfs deskundigen irrationaal zijn op hun eigen gebied.
Richard Wiseman en Robert L. Morris, Guidelines for Testing Psychic Claimants (1995). Kennis van allerlei vormen van bedrog is belangrijk, evenals goede voorbereiding, afspraken en verslaglegging.
Ian Plimer, Telling Lies for God: Reason vs. Creationism (1994). Diepgaand en onderhoudend.
NB. Andere recensenten hebben opmerkingen gemaakt over de slordige afwerking.
Richard John Lynn, The Classic of Changes: A New Translation of the I Ching as Interpreted by Wang Bi (1994). De versie die Jung gebruikte kwam uit de zeventiende eeuw toen de keizer onderwerping aan gezag belangrijk vond. Wang Bi is uit de derde eeuw. Die wilde speuren naar wijsheid.
Mark S. Micale, Approaching Hysteria: Disease and Its Interpretations (1994). De ouderwetse hysterie was een reactie op een specifieke vorm van onderdrukking van vrouwen.
Robert N. Proctor, Cancer Wars: How Politics Shapes What We Know And Don’t Know About Cancer (1995). Proctor vindt dat uitbannen van roken en schoner maken van industrieën effectiever is dan dure therapieën ontwikkelen.

Arsenicum (Brief.)
Dick Betlem
Skepter 8.2 (1995) p. 41

Het arsenicumonderzoek van Van Wijk en Wiegant had niets met homeopathie te maken, een feit dat door kranten in het geheel niet is opgepikt. Een brief met die inhoud naar de krant werd niet geplaatst.

Trefwoorden: homeopathie, arsenicum, Van Wijk, Wiegant
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – onderzoek

Kiezen bij kanker (Brief.)
Akshaya de Groot
Skepter 8.2 (1995) p. 41

De recensent is niet nauwkeurig geweest. Het voedingsadvies dat aan hem was toegeschreven was afkomstig van professor Prasad, en bij de maretak klopte het ook al niet.

Trefwoorden: kanker, vitamine, voeding, maretak
Onderwerp: gezondheid – voeding

Columbus en de harde feiten (Twee brieven.)
Skepter 8.2 (1995) p. 41-42

Weia Reinboud gelooft niet dat vroeger de bolvorm van de aarde algemeen bekend was en ook maakt ze bezwaar tegen het stuk over spellingswetenschap. Molewijk antwoordt kort.

Trefwoorden: Columbus, bolvorm aarde, spellingswetenschap
Onderwerp: misvattingen

Drie tests voor Jomanda (Brief.)
Bert Garssen
Skepter 8.2 (1995) p. 42

Briefschrijver vindt het onderzoeksvoorstel niet getuigen van respect voor het geloof van Jomanda. Kan men niet Jomandabezoekers interviewen om erachter te komen wat voor baat ze hebben?
De redactie wijst erop dat Jomanda meteen na het verschijnen van de desbetreffende Skepter een exemplaar heeft gekregen met een begeleidende brief.
NB. Jomanda schreef niets over een begeleidende brief, alleen dat ze begin januari 1995 een Skepter in wikkel had gekregen.

Trefwoorden: Jomanda, test
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Jan Pieter de Kok (Kort bericht.)
Skepter 8.2 (1995) p. 43

Het proces tegen De Kok in de zaak van de dood van Emma Smulders sleept zich voort. De volgende zitting is in het najaar van 1995.

Trefwoorden: iatrosofie, Jan Pieter de Kok
Onderwerp: gezondheid – iatrosofie

Ratelband (Kort bericht.)
Skepter 8.2 (1995) p. 43

Emile ‘Tsjakka’ Ratelband helpt iedereen van fobieën af, maar hij staat stijf van angst in een glazenwassersgondel, en zangeres Vanessa even van haar liftfobie bevrijden is er ook al niet bij.

Trefwoorden: Ratelband, fobie, Vanessa
Onderwerp: psychologie – Ratelband

Ufo van Zwischbergen
Skepter 8.2 (1995) p. 43

Project Caelestia behelst de nauwkeurige analyse van de zogeheten ufo van Zwischbergen.
NB. Recensie in Skepter 8.3. Het rapport is nu te bestellen.

Trefwoorden: ufo, Zwischbergen
Onderwerp: ufo’s – afzonderlijke gevallen

Skepsis-werkgroep Demarcatie
Skepter 8.2 (1995) p. 43

Er is een werkgroep Demarcatie opgericht, met voorlopig drie leden. Meer inlichtingen bij Rob Kooijman.

Trefwoorden: skepsis, skeptici, demarcatie
Onderwerp: skeptici – organisatie

Skeptische Bladen
Skepter 8.2 (1995) p. 44

Een half dozijn recente afleveringen van skeptische bladen wordt kort besproken. Opmerkelijk feitje in deze aflevering: in de VS bedragen de kosten van angst voor hoogspanningsleidingen een miljard dollar per jaar.