Skepter 8.4 (1995)

Vierde nummer van jaargang 8.

Beknopte inhoud

• Tweehonderd jaar homeopathie – Het achtste Skepsis-congres door Rob Nanninga
• Een bezoekje aan de A. Vogeltuinen door Marie Prins
• Een boodschappenmeisje te Goirle – Liesbeth Wouters, genezend medium door Bart Koene
• Een paranormale kermis door Marie Prins
• Van Hitler tot Hoenderloo – De vele gedaanten van ‘Het Getal van het Beest’ door Peter Burger
  In hoofdstuk 13 van Openbaring, het laatste en raadselachtigste boek van de Bijbel, ziet Johannes in een visioen twee monsters, een ‘beest uit de zee’ en een ‘beest uit de aarde’. Het beest uit de aarde is te herkennen aan een getal: 666. Over de betekenis van dit getal wordt al twintig eeuwen gespeculeerd.
• Een verdacht stuk steen door Cornelis de Jager
• ‘Heden wordt Gij nog aanbeden, morgen veelligt miskend’ – De ontvangst van de homeopathie in Nederland door Marijke Gijswijt-Hofstra
• In de wolken – Hubble-telescoop maakt foto van Jezus door Govert Schilling
• Een heks aan het hof – De Greet-Hofmansaffaire door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. Gaia, machine of organisme door Erik Hoogcarspel
• Boekbespreking. De UFO van Zwischbergen door G.C. Molewijk
  
• Boekbespreking. Parapsychologie: een wetenschap in beweging door Rob Nanninga
• Gesignaleerd
• Podium. Waarom er geen demarcatiecriteria bestaan door Joop Kielema
• Podium. Waarom creationisme geen wetenschap kan zijn door  Gert Korthof
• Brieven
• Skeptische bladenSkeptic

Samenvattingen

Tweehonderd jaar homeopathie
Het achtste Skepsis-congres
Rob Nanninga
Skepter 8.4 (1995) p. 1-3

Op het congres sprak ook Bodde die een curieus inzicht gaf in hoe een homeopathisch arts werkelijk werkt. Die vertelde openhartig dat als je een patiënt naar tien homeopaten stuurt, er twintig middelen worden voorgeschreven. Hij vertelde ook over een wondergenezing (van de erfelijke huidziekte ichthyosis). Op het congres kon niemand daar iets over zeggen, maar een dergelijke genezing is ten minste eenmaal ook na hypnose opgetreden.

Trefwoorden: Natrium muriaticum, homeopathie, Hahnemann, VSM, kinabastproef, Renckens
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Randi (Kort bericht.)
Skepter 8.4 (1995) p. 3

Ongeveer 200 skeptici hebben zich garant gesteld voor in totaal een half miljoen dollar, uit te keren aan degene die voor Randi een paranormaal wonder kan vertonen.

Trefwoorden: Club 2000, Rand, paranormale uitdaging
Onderwerp: paranormale – Randi

Rectificatie
Skepter 8.4 (1995) p. 3

De credits van enkele afbeeldingen in Skepter 8.3 worden alsnog vermeld.

Trefwoorden: Skepter, skeptici
Onderwerp: skeptici – publicaties

Een bezoekje aan de A. Vogeltuinen
Marie Prins
Skepter 8.4 (1995) p. 4-6

De NS boden in 1994 een dagtocht aan voor zestigplussers naar de A. Vogeltuinen in Elberg. De NS dacht dat Vogel een echte arts was en dat firma Biohorma geneesmiddelen maakt. Bovendien zou er een tentoonstelling zijn van oude kruidboeken. Het viel allemaal wat tegen. Er was wel veel reclame voor de Rode Zonnehoed, een gewas dat dat Vogel in Amerika ontdekt zou hebben, hoewel een Duitse arts er al rond rond 1880 van hoorde van Amerikaanse indianen. Eigenlijk was de siertuin, aan het eind van de rondleiding, nog het best.

Trefwoorden: Vogel, rode zonnehoed, Echinacea, Rudbeckia, Sioux, Meyer, Haarlemmerolie, Berenklauw, Arnica
Onderwerp: gezondheid – kruiden

Een boodschappenmeisje te Goirle
Liesbeth Wouters, genezend medium
Bart Koene
Skepter 8.4 (1995) p. 7-8

Genezend medium Liesbeth Wouters houdt elke twee weken een genezingsbijeenkomst in haar woonplaats Goirle. Die is kosteloos, maar er staat een spaarvarken voor vrijwillige bijdragen. Taal en werkwijze doen denken aan Jomanda, maar het is allemaal veel minder theatraal. Ze noemt zich een boodschappenmeisje van de allerhoogste krachten.

Trefwoorden: medium, Wouters
Onderwerp: gezondheid – paranormale geneeswijze

Een paranormale kermis
Marie Prins
Skepter 8.4 (1995) p. 9-10

In de Zeelandhallen vond de jaarlijkse Para Norma manifestatie plaats. Klankschalen, aurafotografen en heel veel waarzeggers, die bijdroegen tot de kermissfeer. De boeddhisten en de raëlianen hadden een keurig verzorgde stand. De homeopaten hadden verstek laten gaan, maar er waren wel natuurgenezers. Die hadden desgevraagd geen folder om uit te leggen wat natuurgeneeskunde is.

Trefwoorden: paranormaalbeurs, klankschalen, paragnost, tarot, numerologie, handlezers, reiki, kirlianfotografie, aurafotografie, boeddhisten, raëlianen, rebirthing, hypnotherapie, dianetica, natuurgeneeskunde
Onderwerp: paranormale – algemeen

Bedevaart in Berlicum (Kort bericht.)
Skepter 8.4 (1995) p. 10

Maria Sleutjes krijgt veel boodschappen van Maria, en heeft nu ook in haar tuin een wonderbron, waar bruin water uit komt. De plaatselijke pastoor heeft het over ‘voor-de-gekhouderij’.

Trefwoorden: Sleutjens, Maria, bron
Onderwerp: religie – wonderen

Video Gestalt (Kort bericht.)
Skepter 8.4 (1995) p. 10

Wies Moget (zie Skepter 8.1) doet kennelijk geen zaken meer, maar heeft een proces aangespannen. De stukken zijn al naar de rechter.

Trefwoorden: Moget, Video Gestalt, IVG, NOVA, RVU
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen en satansgeloof

Internet (Kort bericht.)
Skepter 8.4 (1995) p. 10

De lezers worden herinnerd aan de mailinglist van Skepsis. Daar staan al dertig personen op.

Trefwoorden: skeptici, internet
Onderwerp: skeptici – organisatie

Promotie Hanegraaff (Kort bericht.)
Skepter 8.4 (1995) p. 10

Wouter Hanegraaf gaat op 30 november promoveren. Hij betoogt dat de New Age geen herhaling is van oude esoterische denkbeelden. In de New Age speelt niet-rationaal weten een grote rol, in tegenstelling tot de oudere rationele sterk dogmatische godsdienstopvattingen.
NB. Bespreking van het proefschrift in Skepter 9.2.

Trefwoorden: Hanegraaff, promotie, New Age
Onderwerp: religie – New Age

Van Hitler tot Hoenderloo
De vele gedaanten van ‘Het Getal van het Beest’
Peter Burger
Skepter 8.4 (1995) p. 11-15

Van alles en nog wat kun je omrekenen naar 666. Het heet dat de oorspronkelijke 666 uit hoofdstuk 14 van Openbaring slaat op Nero, maar dat vergt nogal wat kunstgrepen (Hebreeuwse getalwaarden berekend op basis van Nero’s naam en titel in het Grieks). Procter & Gamble had in 1982 veel te stellen met 666-bijgeloof. Het artikel bevat circa 40 namen en woorden die tot 666 kunnen worden omgerekend.

Trefwoorden: Johannes, 666, Nero, paus, Luther, streepjescode, Hal Lindsey, Contact Network International, Procter & Gamble. Onderwerp: religie – bijgeloof

Een verdacht stuk steen
Cornelis de Jager
Skepter 8.4 (1995) p. 16-17

VG 1991 is een brok steen (minder dan 20 meter in diameter) dat zich in hetzelfde baanvlak als de aarde beweegt, en slechts een paar procent verder van de zon verwijderd is. Zou een dergelijk object op aarde kunnen inslaan?

NB1. In 2017 (dus 26 jaar, niet 17 jaar later zoals in het stuk staat) werd het object weer waargenomen en de precieze baan werd berekend. Er is geen risico.
NB2. Een correctie op dit artikel staat in Skepter 9.1

Trefwoorden: planetoïde, Ceres, Amor, Apollo’s, Atens, Gehrels
Onderwerp: wetenschap

‘Heden wordt Gij nog aanbeden, morgen veelligt miskend’
De ontvangst van de homeopathie in Nederland
Marijke Gijswijt-Hofstra
Skepter 8.4 (1995) p. 18-23

De homeopathie kwam in de negentiende eeuw in Nederland nauwelijks van de grond. Wel was er in Münster een bekende homeopathische arts Clemens von Bönninghausen (1785-1864) die na 1840 bijna 300 Nederlandse patiënten had, van wie twee derde uit Rotterdam en omgeving kwamen. In 1886 werd de Vereeniging tot Bevordering van de Homoeopathie opgericht, met N.A.J. Voorhoeve (1855-1922) als voorzitter. In 1900 waren er in heel Nederland nog maar 14 homeopathische artsen en in 1914 waren er 31. In dat jaar werd het homeopathische ziekenhuis Oudenrijn geopend. In dezelfde tijd was ook de natuurgeneeskunde in opkomst. Van meet af aan vond de Vereniging tegen de Kwakzalverij homeopathie onzin, maar geen kwakzalverij omdat het element van bedrog ontbrak.
Dat de homeopathie niet veel voet aan de grond kreeg, komt doordat de tegenstellingen niet op de spits gedreven werden en de homeopathie zich niet duidelijk als alternatief profileerde, terwijl artsen die voor homeopathie kozen marginalisering riskeerden. Het ontbreken van homeopathie aan de universiteit was ook een factor.

Trefwoorden: homeopathie, Bruinsma, Bönninghausen, Hahnemann, Schönfeld, Kallenbach, Kuyper, Stokvis
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – geschiedenis

In de wolken
Hubble-telescoop maakt foto van Jezus
Govert Schilling
Skepter 8.4 (1995) p. 24

Op 2 november 1995 vertoonde de Amerikaanse tv de nieuwste Hubble-foto’s met de ‘Pillars of Creation’ in de Adelaarsnevel (op 6000 lichtjaar afstand) en op een ervan was het gezicht van Jezus te zien. Sommigen zagen er het Vrijheidsbeeld in en een Canadees zag acteur Gene Shalit.

Trefwoorden: Hubble, Jezus
Onderwerp: religie – hallucinaties en visioenen

Een heks aan het hof
De Greet-Hofmansaffaire
Marcel Hulspas
Skepter 8.4 (1995) p. 25-28

Samenvatting van hoofdstuk 11 van Beel: Van vazal tot onderkoning door R.J. Giebels.
Greet Hofmans gaf mediamieke adviezen, en werd ook bij de pasgeboren Marijke geroepen, die een oogafwijking had. Haar aanwezigheid zorgde voor spanningen aan het hof. Het verhaal gaat dat Prins Bernhard woedend was omdat haar adviezen over de behandeling van een renpaard niet werkten. Bernhard liet het conflict tussen hem en koningin Juliana uitlekken naar Der Spiegel. Een commissie kon de breuk lijmen, maar Hofmans mocht niet meer in het paleis komen.

Trefwoorden: Hofmans, Bernhard, Juliana
Onderwerp: gezondheid – paranormale geneeswijze – geschiedenis

Gaia, machine of organisme
Erik Hoogcarspel
Skepter 8.4 (1995) p. 29-32

Mirjam Maas tracht in Gaia, machine of organisme. Op zoek naar een niet-mechanistische opvatting van de Gaia-hypothese (1995) met behulp van theorieën van Fritjof Capra en Rupert Sheldrake te bewijzen dat Gaia een levend wezen is.

Trefwoorden: Gaia, Lovelock, Capra, Sheldrake, Democritus, procesfilosofie, Birch, Cobb, Whitehead
Onderwerp: randwetenschap – Gaia

De UFO van Zwischbergen
G.C. Molewijk
Skepter 8.4 (1995) p. 32-35

De zogenaamde Saas-Fee-foto, genomen te Zwischbergen is nep. Nauwkeurig onderzoek door Frits van der Veldt en Wim Van Utrecht, beschreven in Unidentified Aerial Object photographed near Zwischbergen, Switzerland, on July 26, 1975 wijst dit uit. Hun onderzoek was in 1989 begonnen.

Trefwoorden: ufo, Arnold, Trent, Rikkert de Koe, W. Kuiper, NOBOVO
Onderwerp: ufo’s – afzonderlijke gevallen

Parapsychologie: een wetenschap in beweging
Rob Nanninga
Skepter 8.4 (1995) p. 35-37

Broughton biedt in Parapsychologie: een wetenschap in beweging (Ankh Hermes, 1995) een boeiend overzicht van allerlei onderzoek dat parapsychologen hebben uitgevoerd. Broughton toont zich echter zo nu en dan opvallend lichtgelovig. Volgens Broughton zijn de tot nu waargenomen psi-effecten klein, en waarschijnlijk is het versterken ervan nog moeilijker.

Trefwoorden: parapsychologie, ganzfeld, random number generators, Geller, Soal
Onderwerp: parapsychologie

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 8.4 (1995) p. 38

Michael Hesemann, Herman Hegge, Boodschappen uit de Kosmos: Het mysterie van graancirkels en andere fenomenen in het veld (1995). Het is allemaal vreselijk waar en belangrijk.
Robert Michael Pyle, Where Bigfoot Walks: Crossing the Dark Divide (1995). Een vlinderkundige en schrijver praat met iedereen in Bigfoot-gebied die daar een mening over heeft.
Judith Schuyf, Heidens Nederland. Zichtbare overblijfselen van een niet-christelijk verleden (1995). Op alle oude cultusplaatsen zijn kerken gebouwd, dus veel zichtbaars is er niet.
Joannes M. Touw, Huilt Maria in Brunssum? Wenende madonna’s; kritische analyse van een fenomeen toegespitst op het huilende Mariabeeldje van Brunssum (1995). Een alleraardigst boekje. Conclusie van pater Touw: niet bovennatuurlijk
Susan Blackmore and Adam Hart-Davis, Test Your Psychic Powers: Find out the truth for yourself! (1995). Interessanter dan al die zelftestjes zijn de spectaculaire gevallen.
Jacob Slavenburg, Joanne Klink, J.L.M. van Schaik (red.) Karma en Reïncarnatie – vroeger, nu en in de toekomst (1995). Negen opstellen, waarin het onderwerp van alle kanten wordt belicht.
Cassandra Eason, Kinderen met Bovennatuurlijke Gaven (1995). Cassandra’s eigen kind was er zo een, dus ze weet er alles van.
Marijke Gijswijt-Hofstra (red.) Op zoek naar genezing: medische geschiedenis van Nederland vanaf de zestiende eeuw (1995).
James Randi, An Encyclopedia Of Claims, Frauds And Hoaxes Of The Occult And Supernatural James Randi’s Decidedly Skeptical Definitions of Alternate Realities (1995). In het VK uitgebracht onder de titel The supernatural A-Z: The Truth and the Lies. Veel informatie is nogal oppervlakkig. De geringschattende opmerkingen van Randi suggereren dat hij denkt dat de lezer zelf niet kan oordelen. Appendix II is een lijst van data die zijn voorgesteld voor het einde van de wereld.
NB. 1 Een recensie staat in Skepter 9.2
NB. 2 Een veel uitvoeriger eindewereldlijst staat op Wikipedia. Randi schrijft dat Tycho Brahe een ‘Dutch astronomer’ was, en zijn lemma ‘necronomicon’ vermeldt niet dat het boek voor het eerst genoemd werd in 1924 in een kort verhaal van H.P. Lovecraft. En bij ‘anthropomancy’ staat dat augury wil zeggen dat men ingewanden van vogels bekijkt; bij ‘augury’ staat het wel goed. Het is kijken naar de vlucht van vogels. En Kenneth Arnold zei niet dat hij schotelvormige objecten had gezien, maar dat de dingen op en neer bewogen zoals schoteltjes die je over het water keilt. En de beschrijving van een ‘crucifix’ als een amulet is ook dubieus. Enzovoorts.

Podium – Waarom er geen demarcatiecriteria bestaan
Joop Kielema
Skepter 8.4 (1995) p. 39-40

Vervaets beschrijving van hoe de wetenschap te werk gaat klopt niet. De onderzoekscyclus van Vervaet begint met een verrassing, maar of iets een verrassing is, is subjectief. Ook de verankering van Vervaet (aan het eind van de cyclus) klopt niet volgens Kielema.

Trefwoorden: demarcatie, Vervaet
Onderwerp: wetenschap – demarcatie

Podium – Waarom creationisme geen wetenschap kan zijn
Gert Korthof
Skepter 8.4 (1995) p. 41

Critici van het creationisme (zoals Koene in Skepter 8.3) moeten zich niet op de details richten. Immers, het hele begrip ‘creatie’ is onwetenschappelijk. Het is immers onbegrijpelijk, hoe kan het dan een verklaring zijn? Ook weigeren creationisten natuurlijke oorzaken te onderzoeken. Skeptici die naar de details kijken, bevestigen eigenlijk het creationisme. Het enige wat creationisten doen is hier en daar een zwak punt vinden, maar dat houdt niet in dat hun eigen theorie ergens op slaat.

Trefwoorden: creationisme
Onderwerp: religie – creationisme

Ganesha (Kort bericht.)
Skepter 8.4 (1995) p. 41

Grote opwinding toen bleek dat beeldjes van de olifantsgod der hindoes melk dronk. De rage verdween alweer snel.

Trefwoorden: religie, Ganesha, wonder
Onderwerp: religie – wonderen

Astrologie, zin of onzin (Vier brieven.)
Skepter 8.4 (1995) p. 42-43

De Jager betoogt dat astrologische oordelen niet reproduceerbaar zijn. Astrologen zijn amateurpsychologen die laakbare methoden gebruiken. Marie Prins vindt dat al die huizensystemen wel degelijk relevant zijn. En vergeleken met bijvoorbeeld Couderc zijn Martens en Trachet juist heel beleefd. Nienhuys gaat in op Smits bezwaren tegen de behandeling van Ertel. Smit antwoordt.

Trefwoorden: astrologie, Gauquelin, Marseffect, Couderc
Onderwerp: astrologie – algemeen

Scheiding (Kort bericht.)
Skepter 8.4 (1995) p. 43

In Egypte is een vrouw gescheiden omdat haar man de dagbladhoroscoop te serieus nam. Daar moest de rechter aan te pas komen.

Trefwoorden: horoscoop, dagbladhoroscoop
Onderwerp: astrologie – algemeen

Beschermengelen (Kort bericht.)
Skepter 8.4 (1995) p. 43

Susan Scott uit Canada staat in dagelijks contact met haar vele beschermengelen. Die communiceren op vier verschillende manieren. Ze komt een workshop geven aan de VU.

Trefwoorden: engelen, Inner Peace Movement
Onderwerp: religie – engelen

Paranormale elektronica (Kort bericht.)
Skepter 8.4 (1995) p. 43

Bij Sony is een onderzoeksgroep die meent dat 70% van de mensheid telepathisch begaafd is, en men ontwikkelt elektronica die telepathische signalen kan opvangen, ongeveer zoals men ziektes kan opsporen aan de hand van de polsslag.

Trefwoorden: telepathie, elektronica, Sony
Onderwerp: parapsychologie – helderziendheid

Skeptische Bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 8.4 (1995) p. 44

Skeptic magazine (Californië) besteedt maar liefst 30 pagina’s aan kosmologie (Velikovsky), waaronder drie artikelen over Tipler alleen al.