Skepter 4.4 (1991)

Vierde nummer van jaargang 4.

Beknopte inhoud

• Van APE-mensen tot wijntherapie – Het derde Euroskeptics Congres door Marcel Hulspas
• Vliegende onzin – De ondergang van de UFOlogie door G.C. Molewijk
• Hoogleraar in het buitengewone – Een interview met Dick Bierman door Karen Hamerlynck en Wouter Scheen
• Culturen op drift – De theorieën van Thor Heyerdahl door Hans Claessen
• Het ultieme bewijs – De ontmaskering van een Permanent Paranormaal Object door Werner Eeman
• Monnikenwerk – De mythe van het bedrog van Mendel door Jan Willem Nienhuys
• Speurtocht zonder einde – De resultaten van de experimentele parapsychologie door Brian Miller
• Smurfen met Sheldrake – Morfogenetische Velden en de tranen van Piet Vroon door Jan Willem Nienhuys
• Op zoek naar bekering – Hoe word je lid van een sekte? door Rob Nanninga
• Waarde fysiotherapie nog niet bewezen door Akshaya de Groot
• Boerenbedrog – Waar zijn de makers van de crop circles? door Marcel Hulspas
• Boekbespreking: Bare-faced Messiah – Het imperium van L. Ron Hubbard door Rob van Gent
• Boekbespreking. Astrologie – wetenschap of bedrog? door Cornelis de Jager
• Brieven

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Van APE-mensen tot wijntherapie
Het derde Euroskeptics Congres
Marcel Hulspas
Skepter 4.4 (1991) p. 1-2

Op het derde Europese skeptische congres kwam een veelheid van onderwerpen aan de orde. Het Mars-effect werd uitvoerig besproken, maar niet zo afdoende als krantenberichten het voorstelden. Professor Betz stelde voor om alternatieve behandelaars die om erkenning vragen te confronteren met een eis om dan ook duiveluitdrijvers en wijntherapie te erkennen.

NB 1. Dit was eigenlijk het vierde Europese skeptische congres (Bad Tölz was nummer twee), wat indertijd niemand opviel.
NB 2. De lezingen, ook die van Kurtz, Hempstead, Ertel en Françoise Gauquelin staan in Skeptische Notitie 8. Het enige Europese skeptische congres waarvan ooit ‘Proceedings’ van zijn verschenen.

Trefwoorden: Skepsis, congres, Mars-effect, graancirkels, creationisme
Onderwerp: skeptici – congres

Vliegende onzin
De ondergang van de UFOlogie
G.C. Molewijk
Skepter 4.4 (1991) p. 3-7

Het Nederlands Onderzoeksbureau voor Onbekende Vliegende Objecten (NOBOVO), opgericht in 1965 werd inactief in de jaren 1980 en hief zichzelf in 1990 op. Het bestuderen van ufo’s werd altijd gehinderd door grappenmakers en fantasten, en uiteindelijk stellen de ufo’s niets voor: doorgaans onduidelijke oninterpreteerbare lichtverschijnselen, veelal door leken waargenomen. Clubs van ufologen houden zich veelal bezig met het bestrijden van andere ufo-clubs, en de ufologen zelf zijn buitengewoon lichtgelovig.

Trefwoorden: ufo, NOBOVO, Adamski, Hans van Kampen, Condon, Hynek, SOBEPS, Keyhoe
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Hoogleraar in het buitengewone
Een interview met Dick Bierman
Karen Hamerlynck en Wouter Scheen
Skepter 4.4 (1991) p. 8-11

Dick Bierman is sinds kort buitengewoon hoogleraar parapsychologie (betaald door de SPR) aan de Universiteit van Utrecht. Hij is al sinds zijn promotie in de natuurkunde (1972) geïnteresseerd in parapsychologie; op het ogenblik meer specifiek in bijnadoodervaringen. Sommige experimenten met Geller vindt hij tamelijk overtuigend.

Trefwoorden: parapsychologie, SPR, Bierman, bijnadoodervaring, Croiset, Geller
Onderwerp: parapsychologie

Bierman (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 11

De reserves van de Utrechtse universiteit over de aanstelling van Bierman blijken op een misverstand te berusten, bleek nadat de SPR zich van dure juridische bijstand had verzekerd.

Trefwoorden: Bierman, parapsychologie, SPR
Onderwerp: parapsychologie

Bunge (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 11

Mario Bunge is een harde skepticus. Hij verwerpt parapsychologie, psychoanalyse, sociobiologie, etcetera. Materialisme, realisme, rationalisme, empirisme en systematisme zijn essentieel voor de wetenschap.

Trefwoorden: Bunge, parapsychologie, wetenschap
Onderwerp: skeptici – skepticisme

Culturen op drift
De theorieën van Thor Heyerdahl
Hans Claessen
Skepter 4.4 (1991) p. 12-15

Thor Heyerdahl (1914-2002) is bekend geworden met zijn Kon Tiki vlot, en is daarna doorgegaan met pogingen culturele verbanden te zien tussen ver uit elkaar gelegen beschavingen. Antropologen vinden zijn ideeën verouderd en slecht onderbouwd.

Trefwoorden: Heyerdahl, Paaseiland, diffusionisme
Onderwerp: pseudowetenschap – geschiedenis

Het ultieme bewijs
De ontmaskering van een Permanent Paranormaal Object
Werner Eeman
Skepter 4.4 (1991) p. 16-18

John Beloff is geïnteresseerd in een Permanent Paranormaal Object (PPO). Silvio Meyer had begin 1990 iets dergelijks gemaakt: ineengeschakelde ringen van aluminiumfolie en papier. Twee lezers van Skeptical Inquirer hebben, na een oproep van Martin Gardner, onafhankelijk van elkaar iets dergelijks vervaardigd. Meyer werd uitgedaagd zijn kunstje met bedrukt papier, bijvoorbeeld een dollarbiljet te vertonen.

Trefwoorden: parapsychologie, PPO, Beloff, Gardner, Sylvio Meyer
Onderwerp: paranormale – algemeen

Monnikenwerk
De mythe van het bedrog van Mendel
Jan Willem Nienhuys
Skepter 4.4 (1991) p. 19-21

Over Mendel wordt verteld, op gezag van Ronald Fisher, dat hij gesjoemeld zou hebben, omdat zijn uitkomsten met erwtenplanten te mooi klopten. Dat valt erg mee.

Trefwoorden: Mendel, Fisher, bedrog
Onderwerp: misverstanden

Transcendente Meditatie (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 21

JAMA heeft reclame gemaakt voor Transcendente Meditatie in de vorm van een bespreking van ayurveda, en schaamt zich nu.

Trefwoorden: Transcendente Meditatie, ayurveda, JAMA
Onderwerp: gezondheid – ayurveda

Linus Pauling Instituut (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 21

Het Linus Pauling Instituut komt geld tekort. Rijke Japanse donors haken af, misschien omdat het Instituut aids wil gaan genezen met vitamine C.

Trefwoorden: Pauling, vitamine C
Onderwerp: gezondheid – supplementen

Homeopathie (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 21

Homeopathische en antroposofische middelen moeten per 1 januari 1993 uit het ziekenfondspakket; het mag wel in aanvullende verzekeringen blijven. Homeopaten protesteren tevergeefs.

Trefwoorden: homeopathie, ziekenfonds
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Speurtocht zonder einde
De resultaten van de experimentele parapsychologie
Brian Millar
Skepter 4.4 (1991) p. 22-26

Parapsychologie is een laboratoriumwetenschap geworden. De nadruk ligt bij zogeheten ganzfeldproeven en toevalsgeneratoren. Sommige labs vinden regelmatig iets, en andere nooit iets. Na twintig jaar is het nog steeds onduidelijk of psi wel bestaat.

Trefwoorden: parapsychologie, ESP. Rhine, Johnson, ganzfeld, Honorton, Hyman, Random Number Generator, RNG, psi, Walker, Schmidt, kwantummechanica
Onderwerp: parapsychologie – onderzoek

Smurfen met Sheldrake
Morfogenetische Velden en de tranen van Piet Vroon
Jan Willem Nienhuys
Skepter 4.4 (1991) p. 27-31

De morfogenetische velden, zoals beschreven door Rupert Sheldrake in The presence of the past (1988) zijn een vage pseudowetenschappelijke verklaring voor alles, enigszins zoals de smurfen maar één werkwoord hebben voor alle activiteiten. In De tranen van de krokodil (1989) wordt deze theorie serieus genomen, evenals trouwens de driebreintheorie van MacLean.

Trefwoorden: Sheldrake, morfogenetische velden, wetenschap, MacLean, brein, Vroon
Onderwerp: pseudowetenschap – Sheldrake

Op zoek naar bekering
Hoe word je lid van een sekte?
Rob Nanninga
Skepter 4.4 (1991) p. 32-36

Het heet dat mensen zich aansluiten bij nieuwe religieuze bewegingen als die van Moon of de Bhagwan omdat ze aan spanningen blootstaan. Maar 99% van de gestreste jongelieden gaat niet bij een sekte. Wel waren nieuwe sekteleden al eerder religieus aan het zoeken. De intense sociale contacten spelen ook een rol. Dat sekten geraffineerde hersenspoelers zijn, zoals deprogrammeurs beweren, is helemaal onzin. Veel sekteleden stappen trouwens na verloop van tijd zelf weer uit.

Trefwoorden: sekten, religie, Moon, Bhagwan, Divine Light Mission, Scientology, Lofland, Bromley, Shupe, Galanter, deprogrammeren, Sipke van der Land
Onderwerp: religie – sekten

Waarde fysiotherapie nog niet bewezen
Akshaya de Groot
Skepter 4.4 (1991) p. 37

De Maastrichtse epidemiologen hebben wel 400 klinische proeven over fysiologie bekeken, meest voor nekpijn en lage rugpijn. Het meeste onderzoek is van povere kwaliteit. Het lijkt erop dat de fysiotherapeut meer placebo-effect teweegbracht dan de arts.

Trefwoorden: fysiotherapie, meta-analyse, epidemiologie, rugpijn, Maastricht
Onderwerp: gezondheid – fysiotherapie

Boerenbedrog
Waar zijn de makers van de crop circles?
Marcel Hulspas
Skepter 4.4 (1991) p. 38-41

Vele graancirkels zijn gemaakt door Dave Chorley en Doug Bower. Ze maakten school. De zogenaamde experts kunnen het maar moeilijk geloven. Alleen Meaden lijkt te erkennen dat hij bij de neus genomen is.

Trefwoorden: graancirkels, Doug, Dave, Delgado, Meaden, Andrews, Hempstead, ufo, Ohtsuki, Wessex Skeptics
Onderwerp: vreemde verschijnselen – graancirkels

Bare-faced Messiah
Het imperium van L. Ron Hubbard
Rob van Gent
Skepter 4.4 (1991) p. 42-43

De biografie Bare-faced Messiah: The True Story of L. Ron Hubbard (1987) door Russell Miller verhaalt hoe Hubbard in 1950 de dianetica bedacht, die enkele jaren werd opgewaardeerd tot een religie: Scientology. Na Hubbards dood blijft de religie bestaan, maar opereert voorzichtiger. Het blijft een inhalige bende.

Trefwoorden: Scientology, Hubbard, religie, dianetica, engrammen, thetan
Onderwerp: religie – scientology

Astrologie – wetenschap of bedrog?
Cornelis de Jager
Skepter 4.4 (1991) p. 44-46

Het Franse boekje van Fréderic Lequève, getiteld Astrologie: science, art ou imposture? (1991) legt zowel sterrenkunde als astrologie uit. De energieke astrofysicus Jean-Claude Pecker schreef de inleiding. Het boek is zeer kritisch over astrologie, maar wat zwak bij de uitleg over Gauquelin.

Trefwoorden: astrologie, Pecker, Gauquelin
Onderwerp: astrologie – algemeen

‘Vaart uit, Gij Judas!’ (Twee brieven.)
Skepter 4.4 (1991) p. 47-48

Noordman is het niet eens met Nanninga, en beschuldigt Smit ervan NGPA-leden gedwongen te hebben hun lidmaatschap op te zeggen als ze niet zuiver in de leer waren. Nanninga zegt dat dit éénmaal is gebeurd, namelijk toen een astrologe een vroege dood van een klant had voorspeld. Dat was tegen de Ethische Code van de NGPA. Betrokkene is toen uit eigen beweging opgestapt. Nanninga daagt Noordman uit voor een test: kan hij vreedzame romanschrijvers van brute moordenaars onderscheiden?

Trefwoorden: Noordman, Smit, astrologie
Onderwerp: astrologie – astrologen

SKEPP-colloquium (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 48

Het vierde SKEPP-colloquium is op 21 maart 1992

Trefwoorden: SKEPP, skeptici, congres
Onderwerp: astrologie – astrologen

Vrijwilliger gevraagd (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 48

Skepter heeft nu 800 lezers. Welke vrijwilliger wil helpen met de administratie? Het is maar een halve dag per maand.

Trefwoorden: Skepsis
Onderwerp: skeptici – organisatie

Storing (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 48

Enkele exemplaren van Skepter 4.3 zijn verkeerd ingebonden.

Trefwoorden: Skepsis, Skepter
Onderwerp: skeptici – publicaties

Bloed van Januarius (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 49

Twee Italiaanse chemici hebben een substantie gemaakt die zich net als het bloed van Januarius gedraagt.
NB. Helaas is het spul niet stabiel, terwijl het bloed van Januarius al eeuwen meegaat.

Trefwoorden: Januarius, Garlaschelli
Onderwerp: religie – bloedwonder

Regenmakers (Kort bericht.)
Skepter 4.4 (1991) p. 49

Regenmakers in Maleisië en Indonesië falen met hun toepassingen van de theorie van Reich of eigen bedenksel.

Trefwoorden: Regen maken, Reich, Sinkar XP-SE
Onderwerp: randwetenschap – Reich