Skepter 5.1 (1992)

Eerste nummer van jaargang 5.

Beknopte inhoud

• Het einde van de droom – De resultaten van de Moermantherapie door Peter Bügel
• Een stralende toekomst – De terugkeer van de aardstralen door G.C. Molewijk
• Arische fysica – De strijd om de academische natuurkunde in het Derde Rijk door Marcel Hulspas
• Sissende vuurbollen – Waarom meteoren misschien toch gehoord kunnen worden door Cornelis de Jager
• De regels van de kunst – Een discussie over kwakzalverij door Rob Nanninga
• Verborgen vooroordelen – Wetenschap en seksueel misbruik door Benjamin Rossen
• IJdelheid en leegheid – Isaac Newton en de astrologie door Rob van Gent
• Een ontspoorde Freudiaan – De pseudowetenschap van Wilhelm Reich door Harald Merckelbach
• Oosterse fysica – Wetenschap en New Age bij Fritjof Capra door Erik Hoogcarspel
• Twijfels van een buitenstaander – Regulier onderzoek naar homeopathische middelen door Erik Noach
• Boekbespreking. Out of the Desert door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. Naar het hiernamaals en terug door Rob Nanninga
• Brieven

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Het einde van de droom
De resultaten van de Moermantherapie
Peter Bügel
Skepter 5.1 (1992) p. 1-2

Sinds 1950 hebben zich vier overheidscommissies gebogen over de Moermantherapie: Muntendam, Delprat, Drion, en nu het Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie door de artsen Wiese en Valstar en de communicatiedeskundige A. Antonczyk. Gezien de aantallen personen die beter werden na diagnose kanker en die het Moermandieet volgden is de genezingskans mét dieet 0,02 procent; zonder dieet niet nul, maar hoeveel is onduidelijk.

Trefwoorden: Moerman, dieet, kanker, Wiese, Valstar, War on Cancer, Muntendam, Delprat, Drion, Semmelweis, Semmelweiss, van der Zouwe
Onderwerp: gezondheid – Moerman

Een stralende toekomst
De terugkeer van de aardstralen
G.C. Molewijk
Skepter 5.1 (1992) p. 3-6

Onderzoek naar de effectiviteit van wichelroedes is er al heel lang, in Nederland deed D. van Gulik in 1915 al proeven. Na 1933 komen verhalen over aardstralen in omloop en in 1947 sloeg een rage in Nederland toe, mede door de activiteiten van J.G. Mieremet. Tussen 1948 en 1852 onderzocht een werkgroep van de KNAW de wichelaars en de afschermkastjes. Het geloof is weer in opmars; Mary Lou Creyghton en het bouwkundige bureau NIBE van Michiel Haas zijn nu de gangmakers.

Trefwoorden: wichelroede, grondwater, aardstralen, Mieremet, van Gulik, J. van Dan, kanker, KNAW, NGVR, Hedova, Creyghton, Haas, NIBE, Schmid
Onderwerp: pseudowetenschap – aardstralen

Skepter (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 6

De prijs van Skepter is verhoogd (al in juni 1991) van 30 tot 35 gulden per jaar.

Trefwoorden: Skepsis, Skepter
Onderwerp: skeptici – organisatie

Congres (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 6

Het jaarcongres is dit jaar op 7 november in De Nieuwe Buitensociëteit in Zwolle. Thema is New Age.

Trefwoorden: Skepsis, congres, New Age
Onderwerp: skeptici – congres

Sprekers HBO gezondheid (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 6

Skepsis heeft een sprekerslijst aangeboden aan een projectgroep van de HBO-raad die kritische voordrachten over alternatieve geneeskunde kunnen houden.

Trefwoorden: HBO, alternatieve behandelwijzen
Onderwerp: skeptici – congres

Skeptische notities (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 6

Skeptische Notitie 1 is herdrukt, nummer 5 loopt niet erg en een notitie over homeopathie en het Euroskeptics congres is in voorbereiding.

Trefwoorden: Skepsis
Onderwerp: skeptici – publicaties

Arische fysica
De strijd om de academische natuurkunde in het Derde Rijk
Marcel Hulspas
Skepter 5.1 (1992) p. 7-13

Vanaf 1919 begon de zogenaamde arische fysica in Duitsland te groeien. Die nam stelling tegen de joodse geest in de natuurkunde, lees de relativiteitstheorie van Einstein en de kwantumfysica. Leiders waren Stark en Lenard. In 1937 bereikte de arische fysica haar hoogtepunt, en er waren dwarsverbanden met de Ahnenerbe en aanhangers van de Wereldijsleer. In 1942 was de beweging dood. Ze heeft een bijdrage geleverd aan het Duitse falen om een atoombom te ontwikkelen.

Trefwoorden: arische fysica, Stark, Lenard, Weyland, Einstein, Hertz, Günther, Schrödinger, Heisenberg, Himmler, Thomson, Rosenberg, von Laue, Hess, Hahn
Onderwerp: pseudowetenschap – racisme

Peter Bügel (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 13

Bügel werd in een tv-programma platgepraat door Jomanda. Een Skepsis-werkgroep wil Jomanda gaan bestuderen.

Trefwoorden: Bügel, Jomanda
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Sissende Vuurbollen
Waarom meteoren misschien toch gehoord kunnen worden
Kees de Jager
Skepter 5.1 (1992) p. 14-15

Sommige mensen rapporteren dat ze heldere meteoren konden horen sissen. Zouden laagfrequente magnetische golven door krullend hoofdhaar kunnen worden omgezet in geluid?

Trefwoorden: meteoren, vuurbollen
Onderwerp: vreemde verschijnselen – meteoren

De regels van de kunst
Een discussie over kwakzalverij
Rob Nanninga
Skepter 5.1 (1992) p. 16-18

Een discussie op de radio in een VPRO-uitzending op 4 februari 1992 ging tussen natuurgenezer en huisarts L. Kunst, de vrouwenarts en voorzitter van de VtdK Cees Renckens en als middenfiguur professor Menges. Discussieleiders waren de psycholoog Piet Vroon en de journalist Stan van Houcke. Het was dus eigenlijk vier tegen één. Renckens bleef op zijn standpunt staan dat alternatieve behandelmethoden per definitie geen bewezen nut hebben, en voorts dat zelfs onderzoek naar eventueel nut zinloos is. Een arts moet erkennen dat hij of zij maar beperkt is; chronische patiënten mankeren ook vaak niets ernstigs, maar hij wijst suggestieve therapieën af. Kunst werkte na zijn overstap op de natuurgeneeskunde met diëten, mineralen, vitaminen, ozontherapie en elektroacupunctuur (de diagnostische variant daarvan). Vroon vindt dat als de reguliere geneeskunde niet werkt, een arts toch daarbuiten zou moeten kijken. Kunst beweert dat driekwart van zijn reumapatiënten geholpen zijn met alternatieve methoden. De standpunten komen niet nader.

Trefwoorden: alternOnderwerp: skeptici – congresatieve behandelwijzen, Renckens, Vroon, Kunst, Menges, VPRO, Houcke, natuurgeneeskunde, dieet, elektroacupunctuur
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Ludo Janssens (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 18

Ludo Janssens is een Vlaamse helderziende messias met veel goedgelovige volgelingen, onthult VTM-medewerker Paul Jambers.
NB. Ludo Janssens leidde een sekte genaamd Ex Deo Nascimur. Deze bestaat nog steeds als vzw, maar Ludo Janssesn overleed in 1992.

Trefwoorden: Janssens, Jambers, paranormale, Vermeersch, VTM
Onderwerp: paranormale – religie

Medicijnmannen (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 18

De 200.000 Zuid-Afrikaanse medicijnmannen en hun geneeswijze sangomas worden voortaan vergoed door Zuid-Afrikaanse ziekenfondsen.

Trefwoorden: Zuid-Afrika, sangomas, medicijnman
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Jaar van het schaap (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 18

In China was het jaar van het schaap (in februari geëindigd) rustig in de kraamklinieken en het jaar daarvoor, het jaar van het paard, juist niet. Dat komt door de Chinese astrologie in combinatie met de eenkindpolitiek.

Trefwoorden: China, astrologie
Onderwerp: astrologie – Chinees

Verborgen vooroordelen
Wetenschap en seksueel misbruik
Benjamin Rossen
Skepter 5.1 (1992) p. 19-23

Samenvatting van een rapport dat de auteur maakte voor twee rechtbanken. Bij onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen gaan onderzoekers vaak uit van het te bewijzen feit, wat dan tezamen met de suggestibiliteit van de kinderen tot nepbewijzen leidt. Voorbeelden zijn de gebeurtenissen in Oude Pekela, de Bolderkar-affaire etc. Als na aldus verkregen ‘bewijs’ van bijvoorbeeld incest, het kind wordt blootgesteld aan incesttherapie, kunnen de gevolgen ernstig zijn.

Trefwoorden: seksueel misbruik, Oude Pekela, Bolderkar, incest
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen

IJdelheid en leegheid
Isaac Newton en de astrologie
Rob van Gent
Skepter 5.1 (1992) p. 24-25

Een uitgebreidere Engelse versie staat op https://webspace.science.uu.nl/~gent0113/astrology/newton.htm

Newton moest niets hebben van astrologie. Astrologen geloven het tegendeel, maar het citaat dat ze aanhalen slaat niet op astrologie maar op religie, wat al in 1941 was opgemerkt.

Trefwoorden: Newton, astrologie, Halley, Cohen, Conduitt, de Moivre
Onderwerp: astrologie – geschiedenis

Psi en kwantummechanica (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 24-25

Het vertraagd verschenen dubbelnummer van het Tijdschrift voor Parapsychologie gaat na of psi-verschijnselen onverenigbaar zijn met het hedendaagse wereldbeeld.

Trefwoorden: parapsychologie, kwantummechanica, Ertel, Sheldrake
Onderwerp: parapsychologie

Permanent Paranormaal Object (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 25

Het artikel in Skepter 4.4 inspireerde een project in de brugklassen van het Wagenings Lyceum.

Trefwoorden: Wagenings Lyceum, PPO, Permanent Paranormaal Object
Onderwerp: paranormale – algemeen

Koude kernfusie (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 25

In het laboratorium van SRI ontplofte begin januari een cel waarin getracht werd koude kernfusie op te wekken. Eén dode, drie gewonden.

Trefwoorden: Andrew Riley, koude kernfusie
Onderwerp: randwetenschap – koude kernfusie

Een ontspoorde Freudiaan
De pseudo-wetenschap van Wilhelm Reich
Harald Merckelbach
Skepter 5.1 (1992) p. 26-30

Wilhelm Reich (1897-1957) was een bewonderaar van Freud, maar dacht toch anders over seks. Seksuele problemen beginnen in de politiek, dacht hij, geïnspireerd door Bronisław Malinowski. Hoewel Reich communist was, blieft de Duitse communistische partij hem vanaf ca. 1933 ook niet meer. Hij ontwikkelde gaandeweg een biofysische theorie van seksualiteit, die begin jaren 1940 – hij woont dan in de VS – draait om orgon-energie. Hij krijgt een aanvaring met de FDA wegens onbevoegd medisch handelen,en overlijdt in de gevangenis. Zijn wetenschap was eigenlijk kitsch.

Trefwoorden: Reich, Einstein, Freud, Nietzsche, Bergson, psychoanalyse, Malinowski, SeksPol, orgon, orgonomie, FDA, Marcuse
Onderwerp: pseudowetenschap – Freud

Oosterse fysica
Wetenschap en New Age bij Fritjof Capra
Erik Hoogcarspel
Skepter 5.1 (1992) p. 31-33

Fritjof Capra heeft met De Tao van Fysica (1982) een boek geschreven dat wemelt van de vaagheden en halve waarheden. Er is in het ‘Oosten’ niet een enkele filosofie, maar een grote verscheidenheid aan ideeën. Het boek fascineert door de eenvoudige drogreden: kwantumfysica en oosterse mystiek zijn allebei mysterieus, dus eigenlijk hetzelfde. Kant heeft al aangetoond dat metafysica zich niet kan uitlaten over de fysica, maar dat is aan Capra niet besteed.

Trefwoorden: Capra, fysica, mystiek, kenleer, Kant
Onderwerp: religie – New Age

Twijfels van een buitenstaander
Regulier onderzoek naar homeopatische middelen
Erik Noach
Skepter 5.1 (1992) p. 34-40

Tekst van een lezing op 15 november 1991 voor een symposium van de Vereniging Homeopathische Artsen Nederland (VHAN). Bevat een beschrijving van een (mislukt) experiment om een goed geblindeerde homeopathische geneesmiddelproef uit te voeren, en ook een schets van het groeiende onbegrip van ‘regulieren’ en homeopaten als die overleggen over de organisatie van onderzoek. In het bijzonder vinden homeopaten dat door strenge blindering of inclusie/exclusieregels het eigene van de homeopathie verloren gaat, terwijl de regulieren steeds minder snappen van de homeopathische theorie.

Trefwoorden: homeopathie, VHAN, Nehoma, Hahnemann, Boerhaave, bismut, Materia Medica, registratieplicht, Benveniste, Knipschild, Kleijnen, Gezondheidsraad, Muntendam, Borst-Eilers, Goppel, Centrum Integrale Geneeskunde, Menges, Ariëns
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – onderzoek

New Age in Arnhem (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 40

De Arnhems Volksuniversiteit heeft veel New Age in de aanbieding, onder andere een workshop Esoterische Numerologie. Om de frequentiehoogte van ons bewustzijn te begrijpen.

Trefwoorden: New Age, Volksuniversiteit
Onderwerp: religie – New Age

Orenmaffia (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 40

Karin Spaink haalt hard uit naar de orenmaffia in het algemeen en Louise Hay in het bijzonder, tijdens een lezing op 5 februari 1992 in De Balie te Amsterdam. Orenmaffia is kort voor de opvatting dat alle ziekte tussen de oren zit en het gevolg is van bepaalde denkwijzen.
NB. Haar boek, Het strafbare lichaam, verschijnt in april 1992.

Trefwoorden: Spaink, Hay, orenmaffia, orenmafia
Onderwerp: gezondheid – orenmafia

Out of the Desert?
Marcel Hulspas
Skepter 5.1 (1992) p. 41-42

Out of the Desert? Archaeology and the Exodus conquest narratives (1989) door William H. Stiebing bespreekt wat de archeologie zegt over de historiciteit van het Exodus-verhaal. Dat is niet zoveel.

Trefwoorden: Stiebing, Exodus, Bijbel, archeologie, Jericho, Peter James
Onderwerp: religie – Bijbel

Croiset in Japan (Kort bericht.)
Skepter 5.1 (1992) p. 42

Croiset zou in 1976 een verdwenen Japans meisje hebben opgespoord. Wat er nog bekend is van het verhaal weerspreekt dat: de politie had het lijkje al gevonden voor ze van Croiset hoorden. Nadat de dader berecht was, zijn alle documenten bij de politie hierover vernietigd. Dick Bierman looft een maandsalaris uit voor wie hem kan ontnuchteren.

Trefwoorden: Bierman, Croiset, Japan
Onderwerp: paranormale – helderziende persoon

Naar het hiernamaals en terug
Rob Nanninga
Skepter 5.1 (1992) p. 43-45

Naar het hiernamaals en weer terug (1991) van P. van der Eijk gaat over negen bijnadoodervaringen, van gemiddeld twintig jaar oud. Het is eerder psychologie dan parapsychologie. In één ervaring was geen sprake van bijna dood, zelfs geen flauwvallen of zo. Diverse deskundigen geven ook commentaar.

Trefwoorden: bde, bijnadoodervaring, Wim Kramer, Blackmore, Merkawah, van Wees
Onderwerp: religie – bijnadoodervaringen

Smurfen met Sheldrake (Vier brieven.)
Skepter 5.1 (1992) p. 46-47

Drie brieven waaronder een van Vroon maken bezwaar tegen de kritiek op Tranen van de krokodil. Nienhuys antwoordt met vele voorbeelden van slordigheid in dat boek. Vroon neemt vrijwel kritiekloos twintig pagina’s over van Sheldrake.

Trefwoorden: Sheldrake
Onderwerp: pseudowetenschap – Sheldrake

Astrologie: wetenschap of bedrog (Twee brieven.)
Skepter 5.1 (1992) p. 47-48

Rudolf Smit maakt bezwaar tegen de term charlatans voor astrologen. De Jager wil deze term reserveren voor schrijvers van weekhoroscopen. De gerecenseerde auteur is minder restrictief, omdat de waardeloosheid van astrologie is aangetoond. Astrologen die proberen amateur-psychiater te zijn, zijn eigenlijk ook kwakzalvers.

Trefwoorden: astrologie, kwakzalverij
Onderwerp: astrologie – algemeen

De waarde van fysiotherapie (Brief.)
Theo Gerritsen
Skepter 5.1 (1992) p. 48

Het artikel in Skepter 4.4 is onjuist. Fysiotherapie is niet paranormaal of pseudowetenschappelijk. Er kan en moet echter veel meer wetenschappelijk onderzoek naar gedaan worden.

Trefwoorden: fysiotherapie
Onderwerp: gezondheid – fysiotherapie

Permanent Paranormaal Object (Drie brieven.)
Skepter 5.1 (1992) p. 48

Dirk Gombeir en G. Derwort vinden dat het nieuwe PPO vermeld in Skepter 4.4 niet goed genoeg is onderzocht. De laatste zet de puntjes op de i inzake Zöllner. Eeman merkt op dat noch bij Zöllner nog bij Silvio Meyer de omstandigheden goed gecontroleerd waren. Waarom maakt Meyer zijn object niet waar de onderzoekers bij zitten?

Trefwoorden: PPO, Permanent Paranormaal Object, Garner, Zöllner, Wälti, Meyer
Onderwerp: paranormale – algemeen

Colloqium Alternatieve Geneeswijzen (Aankondiging.)
Skepter 5.1 (1992) p. 49

Het vindt plaats in Brussel aan de VU, 25 april 1992.

Trefwoorden: congres, alternatieve geneeswijzen
Onderwerp: skeptici – congres