Eerste nummer van jaargang 36, verschenen 23 februari 2023.
Bestel dit nummer los of word meteen abonnee of donateur. Een digitale versie (pdf) is ook direct leverbaar vanuit onze webwinkel.
Beknopte inhoud
- ChatGPT over Skepsis door Gert Jan van ’t Land
- Tussen wegwuiven en opkloppen door Jean-Paul Keulen
Nog steeds is er discussie over het aantal slachtoffers dat het ongeluk in Tsjernobyl maakte. En is het gebied rond de kerncentrale nu een paradijs voor de plaatselijke flora en fauna of niet? - Angst en de amygdala door Hans van Maanen
De amygdala werd lang gezien als de zetel van de angst in onze hersenen. Aan die reputatie wordt de laatste paar jaar stevig getornd. - Interview met Marc Van Ranst door Aliëtte Jonkers
- Sadistisch misbruik in de Tweede Kamer door Pepijn van Erp en Peter Zegers
Over het rapport van de Commissie Hendriks en de aanleiding om die in te stellen. - Ufo’s boven Washington door Henk Schutten
In gesprek met Mick West - Eerder dood met alternatieve kankertherapieën door Marleen Finoulst
- Homeopathie als nulveld door Hans van Maanen
Ook in het meest zorgvuldig opgezette wetenschappelijke onderzoek treedt ongewild vertekening op. Maar hoe groot zou die ongeveer zijn? Homeopathie biedt een uitgelezen kans die bias in een getal uit te drukken. - DALL·E over Skepsis door Gert Jan van ’t Land
- Complotdenken als een pro door Pepijn van Erp
Boekbespreking van Complotcatalogus van Patrick Savalle - Bullshit om van te smullen door Maarten Koller
Boekbespreking van Babybullshit en hoe het echt zit van Jojanneke Bastiaansen - Ype & Ionica zijn skeptisch
Cryptozoölogie
Samenvattingen
ChatGPT over Skepsis
Gert Jan van ’t Land
Skepter 36.1 (2023) p. 4-6
ChatGPT lijkt betrouwbare informatie te geven over onderwerpen waar veel over te vinden is op internet, bijvoorbeeld Skepsis of homeopathie. Maar als je om iets vraagt dat niet bestaat, bijvoorbeeld een samenvatting van Onderweg naar Texel door Harry Mulisch, of de symptomen van een niet-bestaande ziekte, wordt er onzin geproduceerd. Ook eenvoudige puzzeltjes lijken te hoog gegrepen. Menselijke deskundigheid om na te gaan of het wel klopt blijft nodig.
NB. Het in de tekst gegeven voorbeeld over ‘kans op borstkanker is fout berekend. De uitkomst is 10% niet 9% (ChatGPT krijgt 50%). In Pinkers lezing staat het wel goed.
Trefwoorden: ChatGPT, GPT-3, chatbot, Felienne Hermans
Onderwerp: wetenschap – communicatie
Tussen wegwuiven en opkloppen
Skepter 36.1 (2023) p. 7-11
(Andere doden in Tsjernobyl) (kader zonder titel)
Skepter 36.1 (2023) p. 10
In de nacht van 25 op 26 april 1986 ontplofte ‘reactor 4’ van de kerncentrale te Tsjernobyl. Er is onduidelijkheid over het aantal doden dat toen viel. Meteen bij of vlak na het ongeluk stierven 31 personen, de meesten aan acute stralingsziekte. Duizenden jongeren kregen schildklierkanker in de volgende zes jaar, van hen overleden er voor zover bekend 15. Verhoging van de kankersterfte in de onmiddellijke omgeving, speciaal bij personen die meehielpen bij het opruimen voegt hier tussen de vier- en negenduizend (laagste schatting) aan toe, afhankelijk van hoe groot het beschouwde gebied is. Verder weg is moeilijk te zeggen. omdat men het effect van kleine doses niet kent. Het is in elk geval te klein vergeleken met de ruim één miljoen kankerdoden per jaar in Europa om statistisch aantoonbaar te zijn. Een gebied van 2000 vierkante kilometer is geheel ontruimd. De snelle evacuatie van 350.000 personen zal zeker gezondheidsschade hebben veroorzaakt (in 2011 vielen bij soortgelijke evacuaties in Fukushima 2300 doden door de stress van het verhuizen). De natuur in het geëvacueerde gebied heeft nog steeds te lijden, speciaal in de circa 20 vierkante kilometer die het meest besmet is én het meest bestudeerd. Het onderzoek daarnaar is erg gevoelig voor de vooropgezette mening van de onderzoekers.
De ramp leidde ertoe dat in vele landen besloten werd geen kerncentrale te bouwen. De extra luchtvervuiling etc. van de in plaats daarvan conventioneel opgewekte energie heeft ook doden veroorzaakt, maar naar de aantallen kunnen we alleen maar raden. Volgens Gorbatsjov was de ramp de belangrijkste oorzaak van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.
NB. Het aantal doden ten gevolge van een kerncentrale zoals die in Borssele, is statistisch 1, als die 8 jaar lang op vol vermogen draait, bij een idem gasgestookte centrale is dat ongeveer 100, en bij olie of kolen nog ruwweg tienmaal zoveel, ten gevolge van de luchtvervuiling e.d.
Trefwoorden: Tsjernobyl, straling, kanker, Fieke Dekkers, Oekraïne, Belarus, Greenpeace, Timothy Mousseau, James Smith, Ronald Smetsers, RIVM, IAEA, Greenpeace, Fukushima, Pushker Kharecha, James Hansen
Onderwerp: wetenschap – biologie
Angst en de amygdala
Hans van Maanen
Skepter 36.1 (2023) p. 12-17
Het heet dat de linker- en rechteramygdala het angstcentrum van het brein zijn. Dat is op basis van onderzoek met dierproeven uit de jaren 1930. Het gaat om acute angst in bedreigende situaties. Een patiënte (S.M.) die haar amygdalae kwijt was geraakt, kon nergens meer van schrikken, maar was wel nog bang voor de tandarts. Ook het inademen van kooldioxide kan bij zulke mensen paniek veroorzaken. Bovendien kunnen andere hersenonderdelen de functie van de amygdalae overnemen. Er is misschien wel enig statistisch verband tussen gebrekkig werkende amygdalae en psychopathie maar het onderzoek op dit gebied wemelt van de zwakke resultaten. Te vrezen valt, dat veel onderzoek met nuluitkomst nooit is gepubliceerd. Het zoeken naar onderdeeltjes van de hersenen die boosheid, angst, verdriet en dergelijke besturen, is zinloos.
Trefwoorden: amygdala, angst, Bucy Heinrich Kluver, Joseph LeDoux, pavlovreactie, Justin Feinstein, Antonio Damasio, Lisa Barrett, David Lykken, Phil Deming, Joaquim Radua, Miquel Fullana
Onderwerp: psychologie
‘Vroeger dacht ik echt: 99,9 procent van de mensen is goed. Dat percentage is verlaagd’
Aliëtte Jonkers
Skepter 36.1 (2023) p. 18-23
Interview met hoogleraar virologie (Leuven) Marc Van Ranst. Hij was tijdens de corona-epidemie een vooraanstaand adviseur van de Belgische overheid. Hij ontdekte dat de ‘Russische griep’ van 1890 waarschijnlijk een coronavirus was, dat nog steeds circuleert en ca. een vijfde van alle ‘verkoudheden’ veroorzaakt. Van Ranst noemt coronawappie Willem Engel een mafkees die niets van virologie en dergelijke weet. Hij krijgt veel haatmail. Hij neemt actief stelling tegen extreem-rechts en racisme, en bedacht de term Gazacaust. Een geradicaliseerde korporaal maakte jacht op hem en drie Nederlandse universiteiten gaven hem een eredoctotaat.
Trefwoorden: corona, HCoV-OC43, Gideon van Meijeren, Willem Engel
Onderwerp: gezondheid – vaccinatie
Sadistisch misbruik in de Tweede Kamer
Pepijn van Erp en Peter Zegers
Skepter 36.1 (2023) p. 24-28
In de jaren 1990 was het zogeheten satanisch ritueel misbruik een ding. Er was veel ophef, maar geen bewijzen. In 1999 werd de Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken (LEBZ) opgericht. Die moest verdachte aangiften (van zedenzaken in combinatie met ‘rituelen’} op geloofwaardigheid controleren. In 2018 was er een oprisping. Argos liet ‘Lisa’ aan het woord die zei dat ze misbruikt was door een netwerk van mannen met vooraanstaande posities. De LEBZ wees het af. ‘Lisa’ werd gesteund door haar moeder Marlies van Muiswinkel, die alle juridische mogelijkheden probeerde en uiteindelijk Argos voor haar karretje wist te spannen. Argos ging door met onderzoek en vond nog twee slachtoffers. Er kwamen Kamervragen. Een nieuwe naam ‘georganiseerd sadistisch misbruik’ werd bedacht. Twee groepen onderzoekers werden ingezet om nogmaals onderzoek te doen, met in feite nul resultaat eind 2022.
NB. Eind 2023 werd Marlies van Muiswinkel veroordeeld wegens smaad, opruiing en dwang; toen de Volkskrant daarover berichtte, beklaagde Van M. zich bij de Raad voor Journalistiek; de klacht werd op 30 september 2024 ongegrond verklaard. Zie hier.
Trefwoorden: ritueel misbruik, sadistisch misbruik, LEBZ, zedenzaken, Beetstra, Argos, Muiswinkel, Sanne Terlingen, Huub Jaspers, Marinke, QAnon, Niels van den Berge, Michiel van Nispen, Attje Kuiken, WODC, Jan Hendriks, Gideon van Meijeren, Corinne Dettmeijer, Miranda Freriks, Lisa Westerveld
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen en satansgeloof
Ufo’s boven Washington
Henk Schutten
Skepter 36.1 (2023) p. 29-32
De website Metabunk van Mick West is een oase van gezond verstand. De site bevat veel over ufo’s, maar ook over andere onderwerpen, zoals samenzweringstheorieën, ‘platte aarde’ enzovoorts. Het blijkt dat veel Amerikaans overheidsgeld is gestopt in het onderzoek van een paranormale boerderij, Skinwalker Ranch. Het onderzoek was in handen gegeven aan een bijgelovige miljardair, die bonussen betaalde voor sterke verhalen, over weerwolven onder andere. Ufo’s zijn weer in de belangstelling, vooral in de vermaaksindustrie. Het Pentagon is niet scheutig met informatie, want die zou inzicht kunnen geven in het functioneren van radar en camera’s van Defensie.
Trefwoorden: Metabunk, Mick West, ufo, UAP, Robert Bigelow, Skinwalker Ranch, Star Trek, John Podesta, Nuchael Flynn, Tom DeLonge, weerwolf, Travis Taylor, Gary Nolan, Chris Mellon
Onderwerp: ufo’s – algemeen
Eerder dood met alternatieve kankertherapieën
Marleen Finoulst
Skepter 36.1 (2023) p. 33-35
Kankerpatiënten die een niet-conventionele therapie (NCT) verkiezen boven reguliere therapie gaan eerder dood. Bij borstkanker is bijvoorbeeld het aantal dat minimaal vijf jaar leeft na de diagnose bijna zes maal zo klein als bij degenen die reguliere therapie kiezen. Bij longkanker is de factor ongeveer 2. In de VS denkt 40 procent van de bevolking dat kanker met uitsluitend NCT’s kan genezen. Er is veel onderzoek naar de mate waarin onjuist informatie via diverse kanalen verspreid wordt. Oncologen zijn tegenwoordig wat milder over NCT’s. Dat geeft ze gelegenheid te waarschuwen voor (bijvoorbeeld) groene thee bij chemotherapie of Q10 bij bestraling.
Trefwoorden: kanker, alternatieve geneeskunde, vijfjaarsoverleving, valeriaan, hormonen
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen – kanker
Homeopathie als nulveld
Hans van Maanen
Skepter 36.1 (2023) p. 36-39
(Het onderzoek van Shang et al. in 2005) (kader zonder titel)
Skepter 36.1 (2023) p. 39
Er worden veel onderzoeken gedaan met homeopathie, en dat biedt een gelegenheid om vast te stellen hoeveel ‘positief’ onderzoek een gegarandeerde onzinmethode kan opleveren. Dat heeft homeopathie gemeen met perpetuum mobile en koude kernfusie. Veel tellen en rekenen kwam tot de conclusie dat bij dergelijk onderzoek (NB. veelal uitgevoerd door gelovigen) een effect laat zien dat tussen de 0,2 en 0,5 maal de standaarddeviatie ligt. Van de 50 RCT’s bevatten er 25 evidente fouten.
NB. Dit zou inhouden dat met ca. 30 onderzochte patiënten er al een ‘significant’ resultaat gevonden kan worden, gewoon door niet al te opvallende fouten te maken.
Trefwoorden: Ioannidis, homeopathie, Sigurdson, Hedges’ g, bias, Shang, Pubmed
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – onderzoek
DALL.E over Skepsis
Gert Jan van ’t Land
Skepter 36.1 (2023) p. 40-43
Dall.E produceert met AI plaatjes op basis van eenvoudige instructies. Enkele ‘skeptische’ opdrachten produceerden een ‘wijste man ter wereld’ die nogal leek op Teller (van Penn & Teller) en ook iets weg had van Lawrence Krauss. Dall.E weet kennelijk niet wat een wichelroede is en heeft zijn kennis over eenhoorns uit meisjesbladen.
Trefwoorden: Dall.E, AI, Randi, Loch Ness, alien
Onderwerp: wetenschap – communicatie
Complotdenken als een pro
Pepijn van Erp
Skepter 36.1 (2023) p. 44-45
Bespreking van Patrick Savalle, Complotcatalogus (2023). De auteur is een allround complotdenker, meest recent een hardcore virusontkenner. Opvallend is het hoofdstuk over denkfouten, waar nog heel wat nuttige dingen in staan. Wat ontbreekt is een handleiding hoe om te gaan met kritiek van Skepsis.
Trefwoorden: 9/11, aids, corona, shill, frame, CIA, Kennedy, Douma, ISIS, Bijbelse reuzen, buitenaardsen, Bellingcat
Onderwerp: complotten – algemeen
Bullshit om van te smullen
Maarten Koller
Skepter 36.1 (2023) p. 46
Bespreking van Jojanneke Bastiaansen, Babybullshit en hoe het echt zit (2023). Gaat over alle onzin en bijgeloof die verteld wordt over zwangerschap, bevalling en babyzorg. Een ideaal kraamgeschenk.
Trefwoorden: zwangerschap, bevalling, baby’s
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen
Doe een jaar SKEPTER cadeau
Skepter 36.1 (2023) p. 46
Als in Skepter 35.4
Trefwoorden: Skepter
Onderwerp: skeptici – organisatie
Ype en Ionica zijn skeptisch
Ype Driessen en Ionica Smeets
Skepter 36.1 (2023) p. 47
Cryptozoölogie
Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor
