Vierde nummer van jaargang 35, verschenen 30 november 2022.
Bestel dit nummer los of word meteen abonnee of donateur. Een digitale versie (pdf) is ook direct leverbaar vanuit onze webwinkel.
Beknopte inhoud
- Terug van weggeweest door Ronald Veldhuizen
Enthousiaste genetici zeggen het geld en de middelen te hebben om de mammoet, de dodo en de buidelwolf weer tot leven te wekken. Anderen zien nog wel wat beren op de weg. - Hollywood in de collegezaal door Jaco Berveling
Wetenschappers die lastige en droge lesstof toegankelijk willen maken, kunnen wellicht aan de slag met sciencefictionfilms. Studenten zitten niet alleen op het puntje van hun stoel, ze vinden de les interessanter en begrijpelijker, en onthouden de stof beter. - Woorden doen ertoe (maar niet zo heel veel) door Enith Vlooswijk
Woordkeus is van groot belang om mensen aan te zetten tot een wenselijke houding en gedrag. Althans, als we sommige communicatie-experts mogen geloven. In werkelijkheid moeten we er geen wonderen van verwachten. - Kernfusie uit een ander vat? door Jean-Paul Keulen
Voordat energieopwekking met kernfusie via de reguliere route een beetje op stoom kan gaan komen, is het 2080. Ondertussen claimen allerlei bedrijven veel sneller een alternatieve fusiereactor te kunnen leveren. Is er een kans dat het ze gaat lukken? - Hoogbegaafdheid is meer dan een hoog IQ door Vittorio Busato
- Verslag Skepsiscongres 2022 door Hans van Maanen
- Op TikTok achter de leugen aan door Pepijn van Erp
Tijdens het Skepsiscongres werd de Piramidependel — erkenning voor mensen die zich verdienstelijk hebben gemaakt bij het uitdragen van het skeptisch gedachtegoed — uitgereikt aan TikTokker en onzinbestrijder Marieke Kuypers. Zie ook het Skepsisblog. - Luchtig, maar soms ook wat bot door Pepijn van Erp
Boekbespreking van Lulkoek van Leo Pot - Ype & Ionica zijn skeptisch
Ethische vragen
Samenvattingen
Prijsverhogingen!
Bestuur Skepsis
Skepter 35.4 (2022) p. 3
De prijzen van een donateurschap Skepsis en een abonnement Skepter gaan met 5 euro omhoog, mede omdat Skepter btw moet gaan betalen.
Trefwoorden: skepsis
Onderwerp: skeptici – organisatie
Terug van weggeweest
Ronald Veldhuizen
Skepter 35.4 (2022) p. 4-15
Simpeler beginnen? (kader)
Skepter 35.4 (2022) p. 14-15
De geneticus George Church wil de mammoet terugbrengen. Ook andere uitgestorven dieren wil men terugbrengen: de dodo, de moa, de buidelwolf, de Amerikaanse trekduif. Het is waarschijnlijk onbegonnen werk. Op zijn best zou je een olifant met lange haren kunnen fokken die tegen de kou kan en dan maar hopen dat die in Siberië kan overleven. Functionerende celkernen uit diepgevroren mammoeten halen lijkt een onmogelijkheid. Church achterhaalde de genenvolgorde van Helicobacter pylori, maar een mammoet is toch wat anders. Trouwens, één zo’n beest is niet genoeg, je hebt een kudde nodig. Bij de trekduif (als die er komt) is een extra probleem dat zulke dieren veel gedrag van hun ouders leren. Je zou ook simpeler kunnen beginnen, met een rat of zo, maar daar is geen belangstelling voor. Virussen opnieuw scheppen (bijvoorbeeld het influenzavirus van 1918) is wel gelukt. Ook is er onderzoek gaande naar het maken van nieuwe soorten bacteriën.
Trefwoorden: George Church, mammoet, Colossal, de-extinctie, dodo, moa, buidelwolf, Tom Gilbert, Ben Novak, trekduif, ecosysteem, Hwang Woo-suk, Akira Iritani, DNA, kloneren, Dolly, Mirte Bosse, Helicobacter pylori, Kersteilandrat, Kornfeldt, Bernice Bovenkerk, Andrew Pask, Daniel Simberloff, Alexandra van der Geer, Ron Hoeben, John van der Oost,
Onderwerp: wetenschap – biologie
Hollywood in de collegezaal
Jaco Berveling
Skepter 35.4 (2022) p. 16-20
Sciencefiction films zitten vaak vol natuurwetenschappelijke onzin. Toch verschaffen ze materiaal dat studenten goed bij de les houdt. Zelfs colleges psychiatrie kunnen profiteren van de rijke scala aan persoonlijkheidsstoornissen die te zien zijn in Star Wars. Bij sommige experimenten presteren studenten beter nadat ze onderwijs met filmfragmenten hadden kregen, bij andere maakte het niets uit.
NB. Hetzelfde idee zit natuurlijk achter boeken als The physics of Star Trek (1995) en The Physics of Christmas (1999).
Trefwoorden: Spider-man, Armageddon, The Core, NASA, natuurkunde, Barry Fitzgerald, Efthimiou, Star Wars, The Avengers, Bloopbusters
Onderwerp: maatschappij – onderwijs en opvoeding
Woorden doen ertoe
(maar niet zo heel veel)
Enith Vlooswijk
Skepter 35.4 (2022) p. 21-25
Zou de keuze van een metafoor de interpretatie van een stuk test kunnen beïnvloeden? Bijvoorbeeld misdaad vergelijken met een wild beest (dus repressie is geboden) of met een virus (suggestie: preventie). Onderzoek dat een verband aantoont heeft zwakke punten (onder andere geen controlegroep). Beter onderzoek toont aan dat de instelling van de lezer toch het belangrijkste is. Het effect van de gebruikte metafoor is klein.
Trefwoorden: metaforen, Thibodeau, Boroditsky, Gudrun Reijnierse, Hans Hoeken, Lecheler, De Vreese, frame,
Onderwerp: psychologie
Kernfusie uit een ander vat?
Jean-Paul Keulen
Skepter 35.4 (2022) p. 26-31
Behalve kernfusie in een torus (tokamak) zijn er nog andere ideeën voor een reactor. Sommige werken met extreme compressie van het reagerende materiaal. Andere wekken met lasers hoge temperaturen op. Die hebben nog allerlei problemen, ‘waar nog naar gekeken moet worden’. Dit soort bedrijven heeft wel veel durfkapitaal (schatting: een miljard dollar) aangetrokken.
Trefwoorden: kernfusie, General Fusion, tokamak, ITER, Marco de Baar, Tony Donné, Eurofusion, Lockheed, Sparc Lopes Cardozo, HBH Energy, TAE Technologies, Hugo de Blank, David Kingham
Onderwerp: wetenschap – natuurkunde
Hoogbegaafdheid is meer dan een hoog IQ
Vittorio Busato
Skepter 35.4 (2022) p. 32-35
Hoogbegaafdheid is meer dan slechts een IQ van minstens 130 (dus bij de slimste 3 procent van de bevolking behorend); motivatie en creativiteit zijn ook belangrijk, vindt de Amerikaanse psyvholoog Renzulli, en de Duits-Nederlandse ontwikkelingspsycholoog Franz Mönks (1932-2020) benadrukte dat school, gezin en vriendenkring ook belangrijk zijn om hoogbegaafdheid tot zijn recht te laten komen. Mönks ontwikkelde een programma dat hoogbegaafde leerlingen verdiepingstrajecten aanbiedt, parallel aan de gewone schoolstof. Zijn opvolger als hoogleraar Nijmegen Lianne Hoogeveen wil ‘hoogbegaafden’ zo weinig mogelijk afzonderen.
Trefwoorden: Laurent Simons, IQ, hoogbegaafd, Binet, Théodore Simon, Jan Elshout, Franz Mönks, Lianne Hoogeveen, Renzulli
Onderwerp: maatschappij – onderwijs en opvoeding
Skepsiscongres 2022
Hans van Maanen
Skepter 35.4 (2022) p. 36-40
Het eerste onderdeel ging over diverse vormen van HR-onzin (zinloze tests, piramide van Maslov, Myers-Briggs bijvoorbeeld). Complotdenkers bederven door hun eigen angst het leven van hun omgeving ernstig. Gevolg: een centrum in Belijn (Veritas) waar die naasten terecht kunnen, voorziet in een behoefte. Andere sprekers waren Marieke Kuypers (zie volgende artikel),) Nathalie van Raemsdonck (over de manier waarop informatie zich tegenwoordig verspreidt), internetondernemer Ruben Brave en Steven Pinker die voot rationaliteit pleitte (zie ook de recensie in Skepter 34.4) en tevens het Amerikaanse linkse wokisme een veeg uit de pan gaf omdat dit de academische vrijheid zou bedreigen.
Trefwoorden: congres
Onderwerp: skeptici – congres
Doe een jaar SKEPTER cadeau!
Skepter 35.4 (2022) p. 40
Reclame, de titel zegt het al.
Trefwoorden: Skepter
Onderwerp: skeptici – organisatie
Op TikTok achter de leugen aan
Pepijn van Erp
Skepter 35.4 (2022) p. 41-45
Interview met Marieke Kuypers. Ze kreeg een piramidependel voor haar activiteit op TikTok. Dat platform gebruikt ze om allerhande leugens te weerleggen. Het mooie van TikTok is dat je niet afhankelijk bent van je volgers, alleen van de inhoud. Ze vindt het leuk om de welllnesshoek in te gaan. Complotgelovigen worden gauw boos.
Trefwoorden: Kuypers, factcheck, TikTok
Onderwerp: misvattingen
Luchtig, maar soms ook wat bot
Pepijn van Erp
Skepter 35.4 (2022) p. 46
Bespreking van Leo Pot, Lulkoek: Hoe 50 waarheden van anderen zorgvuldig om zeep worden geholpen (2022). De hoofdstukjes zijn tamelijk kort, maar hebben tips voor verdere informatie. In het hoofdstuk over Nederlandse tolerantie wordt de massaslachting van Chinezen in Batavia (1740) verteld – wat je nooit in schoolboeken vindt. In de tweede druk zijn inmiddels al enkele foutjes uit de eerste druk gecorrigeerd.
NB. Zie ook hier.
Trefwoorden: Chinezenmoord, Batavia, skepticisme
Onderwerp: misvattingen
Ype en Ionica zijn skeptisch
Ype Driessen en Ionica Smeets
Skepter 35.4 (2022) p. 47
AI en ethiek
Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor
