Skepter 17.1 (2004)

Eerste nummer van jaargang 17.

Beknopte inhoud

• Parariteiten
• Stop de persen
• Onder hooggevoeligen – Een enerverende dag voor de bordercollie door Boudewijn Otten
• Een doorn in het oog – Het omstreden succes van EMDR door Rob Nanninga
  Kunnen traumatische herinneringen beter worden verwerkt als men de ogen snel heen en weer beweegt? Critici geloven er niets van en noemen het pseudo-wetenschap. Desondanks boeken EMDR-therapeuten goede resultaten met deze methode.
  
• Nekslag voor homeopaten – Een geneesmiddelproef die niet doorging door Jan Willem Nienhuys
  Na een opmerking van minister Hans Hoogervorst over homeopathie daagden homeopaten hem uit. Het bleek een loze uitdaging te zijn.
• Valse bekentenissen – Waarom bekentenissen niet als enige bewijsmiddel mogen gelden door Tom Smeets
  Dubieuze verhoormethoden en andere factoren kunnen ertoe leiden dat verdachten een valse bekentenis afleggen. Minister Donner vindt desondanks dat de rechter meer waarde mag hechten aan een bekentenis dan aan andere bewijsmiddelen.
• Plassen tegen de bus – Bijgelovige rituelen van kosmonauten door Mark Traa
• Het bloed van Barney – Afslanken met Immogenics door Han Gommeren
  De firma Immogenics maakt reclame voor een bloedproef die kan uitwijzen waar je dik van wordt. Het kost 500 euro. Raymond van Barneveld is er enthousiast over, evenals verzekeraar Achmea. De achterliggende theorie is echter lariekoek.
  
• Boekbespreking. Sneller dan het licht door Vincent Icke
  Volgens kosmologen zwol de ruimte vlak na de Oerknal snel op. Magueijo denkt juist dat de lichtsnelheid snel kromp, maar zijn verhaal rammelt aan alle kanten, en hij haalt zijn gelijk bij het grote publiek.
  
• De status van de snaartheorie door André Klukhuhn
• De ziektemakers – Boekbespreking door Rob Nanninga & Walter Heijder
• Boekbespreking. Huis-tuin-en-keukentoverij door Peter Burger
• Boekbespreking. Krantenlezen voor gevorderden door Walter Heijder
• Brieven
• Gewezen wenend icoon – Notities van Joe Nickell
• Aan Gene Zijde
• Skeptische bladen

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Parariteiten: Roomse gluten
Jan Willem Nienhuys
Skepter 17.1 (2004) p. 4

Stefan van Dierendonck was priester maar voelde zich vaak beroerd. Hij bleek glutenintolerantie te hebben, en kon dus ook niet tegen de hosties van de r.-k. eredienst. Glutenvrije hosties zijn verboden. Stefan zei het priesterschap vaarwel.
NB. Hij werd leraar levensbeschouwing en schrijver.

Trefwoorden: Dierendonck, coeliakie, glutenintolerantie, transsubstantiatie, consecratie, hostie
Onderwerp: religie – christendom

Parariteiten: Op zoek naar Atlantis
Walter Heijder
Skepter 17.1 (2004) p. 4

Misschien lag Atlantis wel net buiten Gibraltar. Paul-Henri Nargeolet, bekend door Titanic-exploratie, wil gaan kijken.
NB. Verder niets meer van gehoord. Nargeolet stierf in een duikbootongeluk in 2023 nabij de Titanic.

Trefwoorden: Atlantis, Collina Girard, Gibraltar Nargeolet
Onderwerp: randwetenschap – geschiedenis

Parariteiten: Exit Zondvloed
Jan Willem Nienhuys
Skepter 17.1 (2004) p. 5

Het idee dat de Zwarte Zee gevuld werd toen een machtige waterstroom bij de Bosporus doorbrak en zo de zondvloedmythe creëerde (zie Skepter 13.1) kan niet kloppen. Het moet heel geleidelijk zijn gegaan.

Trefwoorden: Zwarte Zee, zondvloed, Ryan, Pitman, Bosporus
Onderwerp: randwetenschap – geschiedenis

Parariteiten: Millecam (bis)
Jan Willem Nienhuys
Skepter 17.1 (2004) p. 5

Op 17 februari 2004 publiceerde de Inspectie voor de Gezondheidszorg een rapport over Millecam (die in augustus 2001 stierf). Een treurigmakende gang langs een hele zwik alternatieve genezers onder wie Jomanda. Enerzijds lijkt Millecam zelf iedereen die kanker suggereerde te hebben laten vallen als een baksteen, anderzijds werden zij en Jomanda daarin gestijfd door kwakzalvers met elektroacupunctuur.

Trefwoorden: Millecam, Jomanda, elektroacupunctuur, Zoetron, Jos Koonen, Dankmeijer, Broekhuyse, paragnost, Walborg
Onderwerp: gezondheid – resonantietherapie en elektroacupunctuur

Parariteiten: Dik
Jan Willem Nienhuys
Skepter 17.1 (2004) p. 5

Cardioloog Atkins, die van het dieet, is overleden op de leeftijd van 72. Hij had flink overgewicht, hoge bloeddruk en hartfalen.
Trefwoorden: Atkins, overgewicht, dieet
Onderwerp: gezondheid – diëten

Stop de Persen 5 november 2003 – 30 december 2003
Stop de Persen 6 januari 2004 – 20 januari 2004
Jan Willem Nienhuys
Skepter 17.1 (2004) p. 6-7

Trefwoorden: macrobiotiek, nepscanners, enneagram, tripletest, dierentelepathie, Protocollen, homeopathie, Efraïm, borstvergroting, druïdeopleiding, waterstofeconomie, Stalin, kerstfeest, Reliwijzer, Voynich, Scientology, rookverbod, engelen, antirook, kruidensterfte, eenhoorn, racisme, moraal
Onderwerp: sdp

Onder hooggevoeligen
Een enerverende dag voor de bordercollie
Boudewijn Otten
Skepter 17.1 (2004) p. 8-11
Test voor hooggevoeligen (kader)
Skepter 17.1 (2004) p. 10

Een laaggevoelige skepticus woonde een ontmoetingsmiddag van hooggevoelige personen bij, in Trianon te Utrecht. Vier lezingen, een van auteur Susan Hart, en drie van in hooggevoeligheid gespecialiseerde adviseurs of coaches. Met een zelftest.

Trefwoorden: hooggevoeligheid, Elaine Aron, test
Onderwerp: psychologie

Een doorn in het oog
Het omstreden succes van EMDR
Rob Nanninga
Skepter 17.1 (2004) p. 12-16

Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) is bedacht door Francis Shapiro. Het is een therapie waarbij de patiënt om en om een vervelende herinnering moet oproepen en dan naar een heen weer bewegende vinger moet kijken. Er is veel kritiek op, maar het lijkt toch wel te werken. Shapiro’s theorie is duidelijk onzin. Het lijkt op imaginaire exposure.
NB. Na het oproepen van de herinnering moet deze als het ware opnieuw geregistreerd worden. De bewegende vinger of een andere simpele taak fungeert als afleiding, waardoor de herregistratie gestoord wordt en de nare herinnering gaandeweg minder levendig.

Trefwoorden: EMDR, Shapiro, PTSS, Lohr, Lilienfeld, McNally, Tolin, Mesmer
Onderwerp: psychologie

Nekslag voor homeopaten
Een geneesmiddelproef die niet doorging
Jan Willem Nienhuys
Skepter 17.1 (2004) p. 17

Homeopaten daagden minister Hoogervorst en Herre Kingma uit om een ongeblindeerde geneesmiddelproef met Sulfur C200 te doen. Dan zouden last van jeuk krijgen. Die wilden natuurlijk niet. Skepsis stelde voor een geblindeerde proef met 40 skeptici en 40 homeopaten. Na aanvankelijk enthousiasme van de woordvoerder van de NVKH, krabbelden de homeopaten terug, want ze snapten de statistiek niet en bovendien zouden de deelnemers weten welke effecten te verwachten waren. Ze vreesden een nekslag voor de homeopathie.
NB. Een deel van de briefwisseling tussen Nanninga en Van Gemert staat op de website van Skepsis, zie https://skepsis.nl/nvkh/

Trefwoorden: homeopathie, Hoogervorst, Kingma, geneesmiddelproef, Sulfur
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Valse bekentenissen
Waarom bekentenissen niet als enige bewijsmiddel mogen gelden
Tom Smeets
Skepter 17.1 (2004) p. 18-21

Minister Donner wil bekentenissen zwaarder laten wegen. Bij een bekentenis hoeft de rechter niet meer precies uit te leggen waar de rest van het bewijs uit bestaat. De minister lijkt niet op de hoogte van de wetenschap. Valse bekentenissen komen regelmatig voor en er zijn nogal wat geruchtmakende voorbeelden van veroordelingen op basis van valse bekentenissen. Een oorzaak is dat sommige mensen suggestibel en meegaand zijn, maar de politie oefent bij het verhoren van verdachten soms heel veel druk uit, al is het dan geen ouderwetse marteling. De hoogste schattingen komen op 15% valse bekentenissen.
NB. Het artikel noemt de Schiedammer parkmoord. De Hoge Raad had in september 2004 de veroordeling van de bekennende verdachte definitief gemaakt, terwijl de ware dader al in augustus had bekend tijdens een verhoor inzake een ander misdrijf.

Trefwoorden: Guilford Four, Puttense moordzaak, Ina Post, Stalin, Israël, Reidtechniek, Zaanse methode, Tversly, Kahneman, confirmation bias, Kassin, Wrightsman, Gudjonsson, Sonner
Onderwerp: maatschappij – rechtspraak

Plassen tegen de bus
Bijgelovige rituelen van kosmonauten
Mark Traa
Skepter 17.1 (2004) p. 22-23

Als Russische ruimtevaarders (‘kosmonauten’) aan een trip door ruimte beginnen, gaat de voorbereiding op hun vertrek met veel bijgelovige rituelen gepaard. Omdat Gagarin ooit tegen de band van de bus plaste die hem naar de gereedstaande raket bracht, doen alle mannelijke kosmonauten dat nog steeds.

Trefwoorden: ruimtevaart, kosmonauten, rituelen, bijgeloof, Gagarin
Onderwerp: religie – bijgeloof

Het bloed van Barney
Afslanken met Immogenics
Han Gommeren
Skepter 17.1 (2004) p. 24-26
De fantasieën van Immogenics (kader)
Jan Willem Nienhuys
Skepter 17.1 (2004) p. 26

De firma Immogenics in Alkmaar heeft een speciaal dieet ‘Novo’. Het is gebaseerd op de uitslag van een bloedtest, en kost 500 euro. Het is zo eenzijdig dat het Voedingscentrum er tegen waarschuwt. Mart Smeets maakt er reclame voor. Het idee is dat heel veel voedsel ontstekingsbevorderend zou zijn, wat tot overgewicht zou leiden. Onzin. Maar verzekeringsbedrijf Achmea ziet er wel wat in. De meeste diëten werken wel tegen overgewicht, omdat ze allemaal aan beperking van voedselinname doen. Als men na afloop weer met de oude voedingsgewoonten doorgaat, gaat het gewicht ook weer terug. De kadertekst ontleedt alle onzin van Immogenics.

Trefwoorden: Immogenics, Novo, Barry Homes, Van Barneveld, Smeets, Voedingscentrum, Patricia Schutte, Schaafsma, glutenintolerantie, gluten, Kackadorisprijs
Onderwerp: gezondheid – diëten

Sneller dan het licht
Vincent Icke
Skepter 17.1 (2004) p. 27-32

Bespreking van João Magueijo, Sneller dan de snelheid van het licht: Het verhaal van een controversiële wetenschappelijke theorie (2004). De moderne kosmologie zit met vier problemen: waarom is het universum zo homogeen, waar komen de fluctuaties (sterrenstelsels) vandaan, waarom is het universum zo plat (dat wil zeggen de uitdijingssnelheid gaat naar nul maar verandert niet in samentrekking) en waarom lijken causaal gescheiden delen toch zoveel op elkaar? Een van de oplossingen is inflatie, maar daar zijn ook problemen mee. Misschien is de lichtsnelheid veranderlijk? Magueijo heeft geprobeerd dat te onderzoeken, maar zijn artikelen – eigenlijk verzamelingen losse ideeën – zijn geweigerd wegens gebrek aan kwaliteit. De lichtsnelheid komt in zoveel formules voor dat je met variabele snelheid een flink aantal problemen schept die je natuurlijk ook moet behandelen. Nu probeert Magueijo zijn gelijk te halen met een populair boek, waar natuurlijk ook geen serieuze natuurkunde in staat.
NB 1. De recensent heeft als probleem nog niet genoemd het feit dat de uitdijing versnelt. Dat is in 1998 ontdekt, en de Nobelprijs natuurkunde 2011 was voor deze ontdekking.
NB 2. Het kwadraat van de lichtsnelheid komt voor in de beroemde formule van Einstein en is gelijk aan het product van twee fundamentele grootheden in de theorie van het elektromagnetisme. De lichtsnelheid zelf komt voor in de fijnstructuurconstante (genoemd in de tekst), die echt constant lijkt. Dus als de lichtsnelheid variabel is, dan moeten een aantal andere dingen meeveranderen.

Trefwoorden: kosmologie, realtiviteitstheorie, horizon, Gödel, Wirtz, Slipher, Pauli, vacuümpolaristie, Guth, Linde, Willem de Sitter, Einstein, Newton, Paul Davies, Mike Turner, constante van Planck, Lorentz, Michelson, Morley, Comptonlengte, fijnstructuurconstante
Onderwerp: wetenschap – kosmologie

De status van de snaartheorie
André Klukhuhn
Skepter 17.1 (2004) p. 32

In de natuurkunde staat de snaartheorie in de belangstelling. Maar omdat ze ontoetsbaar is, is ze onwetenschappelijk volgens Popper.

Trefwoorden: Popper, Wiener Kreis, Marx, Freud
Onderwerp: wetenschap

De ziektemakers
Walter Heijder en Rob Nanninga
Skepter 17.1 (2004) p. 33-35

Bespreking van Jörg Blech, Die Krankheitserfinder: Wie wir zu Patienten gemacht werden (2003) Blech betoogt dat de farmaceutische industrie zoveel mogelijk mensen probeert een medicijn aan te praten. Een voorbeeld is het Sisi-syndroom (een soort verborgen depressie). Er zijn vijf trucs: natuurlijke processen zoals veroudering als ziekte beschouwen, idem sociale problemen, risico’s. Zeldzame symptomen als epidemie voorstellen, en lichte klachten als ernstig. Zo is ADHD enorm opgeblazen door de producent van Ritalin.

Trefwoorden: dokter Knock, isi-syndroom, GlaxoSmithKline, Seroxat, Wedopress, Jenapharma, testosteron, risico, Rosenhan, Lotronex, Novartis, ADHD, Ritalin, Prozac, Sarafem
Onderwerp: gezondheid – reguliere geneeskunde

Huis-tuin-en-keukentoverij
Peter Burger
Skepter 17.1 (2004) p. 36-37

Bespreking van Bill Ellis, Lucifer ascending: The occult in folklore and popular culture (2004). Dit boek, een vervolg op Raising the devil (2000), gaat over alledaags occultisme, zoals de Harry Potter-rage, glaasjedraaien, ’s nachts naar enge plaatsen gaan. Ellis vertelt over een Amerikaanse kettingbrief uit 2000 die waarschuwde dat kinderen onder invloed van Harry Potter tot het satanisme bekeerd waren. De informatie van de brief kwam uit The Onion, een Amerikaanse versie De Speld.

Trefwoorden: Potter, konijnenpootje, glaasjedraaien, rituelen, heksen, pentagram, satanisch ritueel misbruik
Onderwerp: religie – bijgeloof

Krantenlezen voor gevorderden
Walter Heijder
Skepter 17.1 (2004) p. 38-40

Bespreking van Walter Krämer, Gerald Mackenthun, Die Panik-Macher (2001) en van Hans van Maanen, Echte mannen willen niet naar Mars: Rafelranden van de wetenschap (2002). Het boek van Krämer bevat veel voorbeelden van hoge kosten om extreem kleine risico’s te vermijden met als extreemste voorbeeld het ondergronds aanleggen van hoogspanningsleidingen om de kans op kinderleukemie een onzegbaar en onzeker beetje te verkleinen. Hans van Maanen bespreekt onder meer de zogeheten Buikhuisenaffaire. Die kreeg in 1978 veel kritiek. Die was terecht omdat zijn onderzoeksvoorstellen veel te vaag waren. Hij werd niettemin hoogleraar, werd overgeplaatst deels omdat hij nog steeds geen onderzoeksvoorstel had ingediend, en nam ontslag in 1988.

Trefwoorden: sterfterisico’s, kindveilige sluitingen, bouwvoorschriften, verkeersongelukken, Buikhuisen, Marsreis, sociobiologie, hartdoden
Onderwerp: wetenschap – kansrekening

Verdunde placebo’s (Brief.)
A.A. de Boer
Skepter 17.1 (2004) p. 41

In Contrastma van maart-april 2004 stond een lofzang op homeopathie van een ‘homeopathische specialist’ (NB. huisarts van 1980 tot 1984, daarna bij een homeopathisch artsencentrum) Anton Kramer. Maar het is gewoon placebogeneeskunde.

Trefwoorden: homeopathie, astma
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Gewezen wenend icoon
Joe Nickell
Skepter 17.1 (2004) p. 41

Galia Hakeem in Syrië verkocht een olie zwetende icoon aan de BBC, maar die zweette niet meer. Huilende iconen stoppen als ze buiten bereik van de eigenaar komen.

Trefwoorden: wonderen, icoon
Onderwerp: religie – wonderen

Aan Gene Zijde
Mark Traa
Skepter 17.1 (2004) p. 42

Energie is het trefwoord in de alternatieve wereld. Volgens Spiegelbeeld neemt de trillingsfrequentie van licht toe (overigens zonder dat het blauwer wordt). Paul Liekens bericht in Paravisie over een Belgische dame die na 34 jaar van een verlamming genas. Een piramide onder haar bed deed het hem.
NB. Dit is de laatste aflevering deze rubriek.

Trefwoorden: energie, frequentie, piramides, aardstralen
Onderwerp: religie – New Age

Skeptische bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 17.1 (2004) p. 43

In Frankrijk bloeit de psychoanalyse volop. Cognitieve therapie en gedragstherapie zijn daar onbekend, vertelt Science … et pseudo-sciences 261.