door Jan Willem Nienhuys (01/11/2012)
Over de epidemie van ‘hervonden herinneringen’ horen we tegenwoordig maar weinig meer. Maar er zijn nog genoeg kwakzalvers die erge brokken maken. Rob Derksen uit de bossen van Rucphen is een voorbeeld. Hij wist een jonge vrouw zover te krijgen dat ze zich ‘herinnerde’ seksueel misbruikt te zijn door haar vader en haar 14 jaar oude broer.
Bij het thema ‘hervonden herinneringen’ zijn de volgende twee feiten veel te weinig bekend:
1. Als iemand iets heel ergs meemaakt, wordt het niet vergeten.
2. Herinneringen aan dingen die niet gebeurd zijn kunnen gemakkelijk ontstaan; voor sommige mensen volstaat milde suggestie.
Het fabeltje dat in bepaalde therapeutenkringen rondzingt, is dat erge dingen juist zover verdrongen kunnen worden dat ze helemaal vergeten lijken, maar dat een naar eigen zeggen kundige therapeut met suggestieve methoden die herinneringen weer naar boven kan halen.
Het gebeurt wel eens dat een herinnering aan misbruik spontaan terugkomt, maar wat in ’therapie’ zogenaam hervonden wordt, is vrijwel zeker onzin. Er is in elk geval geen enkel betrouwbaar geval bekend. Het kan niet genoeg benadrukt worden dat dit fabeltje van therapeutenkundigheid gevaarlijke onzin is.
Het leven van de betrokkenen wordt vaak verwoest. De familierelaties worden verbroken (in de VS zijn honderden mensen in de gevangenis gekomen door zulk ongegronde aantijgingen) en niet zelden gebeurt het dat iemand die zich met een onbeduidende klacht tot dergelijke genezers wendt, partner of baan of beide kwijtraakt en ook suïcide komt voor.
Naar eigen zeggen kreeg Rob Derksen (1960) op zijn 36ste een burnout, en toen hij daar weer overheen was, heeft hij zich in de psychogenezerij gestort. Dat ziet men wel vaker, dat iemand die denkt zichzelf genezen te hebben, goeroetrekjes krijgt. Op Linkedln laat de Rucphense genezer weten dat hij Neurolinguïstisch Programmeren (NLP), Neuro-emotionele Integratie (NEI), en familieopstellingen bedrijft, stuk voor stuk kwakzalverij. Hij noemt zich ook energetisch therapeut, wat een moderne benaming is voor magnetiseur of strijker. Op YouTube kan men zien hoe hij zich laat interviewen door de Niburu (de bekende complotdenkerssite), waar hij op gewichtige en zelfverzekerde toon praat over zielen in disbalans die vanwege hun karma moeten reïncarneren om zo tot een hogere trilling te geraken. Op zijn website komt hij met het advies:
De zorg kan goedkoper en beter, als de farmaceuten en de medische wetenschap een stap terug zouden moeten doen en er meer ruimte komt voor de Oosterse visie op gezondheid. Accupunctuur [sic], homeopathie, cranio sacral [sic], familieopstellingen, energetisch lichaamwerk, meditatie vormen en vele andere holistische coachings zouden juist gestimuleerd moeten worden, omdat deze methodieken de krachtige Innerlijke kern van iemand aanboren, waardoor het zelfhelend vermogen van de psyche en het lichaam zijn werk zal doen.
Elders laat hij weten dat het hem niets zou verbazen als de fopspeen ‘bijdraagt aan het groter wordend aantal jongeren dat een vorm van autisme ontwikkeld [sic].’
Kortom, een allround onwetenschappelijke genezer zonder enige serieuze scholing. De hotelschool in Maastricht is geen geschikte vooropleiding voor therapeut, echt niet. Hoe gevaarlijk dit soort amateurs is dat de wijsheid in pacht meent te hebben, zagen we bijna twintig jaar geleden aan het geval ‘Wies Moget’. Het is helaas niet iets uit het verleden. Lees de volgende hartekreet van de vertwijfelde moeder Anja (echte naam bij mij bekend, zij mailde Skepsis al eind november 2008 over haar situatie). Let ook op hoe het slachtoffer geleidelijk ingepalmd wordt. Persoonlijk was ik het meest onder de indruk van de manier waarop dochter ‘Marieke’ geen spoor van twijfel had bij de belachelijke diagnose van de genezer. Het gegeven dat hij paranormaal begaafd zei te zijn, was voor haar reden om hem onvoorwaardelijk te geloven.
Mijn advies aan iedereen die een therapeut raadpleegt: als die zegt dat hij of zij paranormaal begaafd is of met doden of met God kan spreken, maak dan dat je wegkomt. Hetzelfde geldt voor goeroes die je adviseren met je familie te breken. Die deugen niet.
Een nachtmerrie
door ‘Anja’
Alle namen in dit artikel zijn fictief.
Een deel van mij zou het verdriet van de daken willen schreeuwen over het uit elkaar vallen van ons gezin en over de machteloosheid en het onrecht dat ons, maar ook onze dochter is aangedaan. Een ander deel van mij zwijgt er liever over, omdat het zo’n beladen onderwerp is. Ik zeg altijd: ‘Ik loop met een geheim dat het mijne niet is.’ Dit is ons opgedrongen.
Toch kies ik ervoor om mijn stem te laten horen en door mijn verhaal te vertellen kan ik misschien ook andere slachtoffers helpen die zich in mijn verhaal kunnen herkennen.
Mijn man Rik en ik zijn bijna 48 jaar getrouwd. Onze zoon Tony is getrouwd met Rinske en samen hebben zij een prachtige dochter en zoon. Vier jaar na Tony werd nog een zoon geboren. Tot ons grote verdriet is die na 10 maanden overleden. Dit was een grote crisis in ons gezin en we waren zo kapot van verdriet dat we elkaar niet meer konden steunen. We zijn toen in therapie gegaan en dat heeft ons goed geholpen met de verwerking, maar het was een moeilijke periode voor ons allemaal.
Vier jaar daarna kwam onze dochter Marieke. Een mooi en zeer gewenst kind en later moeder van onze kleindochters Monica, Cristien en Leontine. Als kind was Marieke vrolijk, gevoelig en sociaal. Ze was creatief en had humor. De band tussen Marieke en haar broer Tony was ondanks het leeftijdsverschil van zeven jaar zeer liefdevol en betrokken. Hij hielp haar waar hij kon en zij deden samen aan karate. We waren gewoon een fijn gezin.
Toen de kinderen uit huis gingen, brak voor Rik en mij een nieuwe periode in ons leven aan. De verstandhouding met de kinderen en schoonkinderen was prima en we kwamen graag bij elkaar. We komen trouwens nog steeds graag bij Tony.
Marieke kreeg in toenemende mate last van neerslachtige en depressieve gevoelens na haar bevallingen. Haar zwangerschappen waren steeds zwaar en na de bevalling gaf zij vaak aan het allemaal niet goed aan te kunnen. Vooral na de bevalling van haar jongste dochter Leontine werd het haar teveel. Cristien was toen 3 jaar en een slechte slaper. Wij hielpen Marieke zoveel mogelijk omdat ze niet aan haar rust toekwam.
De eerste signalen
Onze dochter zocht steeds meer hulp bij een osteopaat. Deze osteopaat werkte in hetzelfde gebouw als de vrouw van haar latere therapeut Rob Derksen. Marieke vertelde ons dat deze Rob (toen verbonden aan de inmiddels opgeheven Stichting Europees Spiritueel Ontwikkelingscentrum Elfenlicht in Heinkenszand, die gevestigd was in een gangetje achter de Dorpsstraat, zie Google Street View hiernaast) haar kosteloos hielp met loopbaancoaching om erachter te komen wat zij als beroep zou willen. Vanaf dat moment merkten wij dat Marieke steeds afstandelijker werd ten opzichte van ons, haar ouders en broer. Ze kwam ook minder vaak bij ons op bezoek.
Op een verjaardag vertelde Marieke dat ze een geweldig weekend had gehad. Ze maakte drie dagen lang interne therapiesessies mee met weinig tijd voor rust en slaap. De sessies waren gericht op een vrouw die zou weigeren haar incestverleden te benoemen. De therapeut wilde een doorbraak forceren. Marieke vertelde dat de vrouw in het midden van de groep moest staan, daaruit probeerde weg te komen, terwijl de hele groep haar steeds terug duwde en naar haar schreeuwde dat ze haar verzet moest opgeven. Uiteindelijk brak de vrouw en vertelde over haar incestverleden. Marieke vond dat ze die vrouw daarin kon steunen en noemde de ervaring fantastisch en bevrijdend. Voor ons als familie voelde deze therapievorm niet goed. We maakten ons zorgen over onze zo veranderde Marieke.
Later vertelde Marieke ons nog dat ze een cursus ‘De schaduwkanten van mijn jeugd’ volgde. Mijn man en ik zagen dat er een vriendschapsrelatie ontstond tussen Marieke en haar man en de therapeut en zijn vrouw. Zij pasten op de kinderen en namen ze dagjes mee uit naar een pretpark enzovoorts.
Via de website kwam ik erachter dat Marieke administratief werk voor Elfenlicht verrichtte. De mogelijk hierdoor ontstane afhankelijkheid van Marieke en haar gezin ten opzichte van Elfenlicht verontrustte ons zeer.
Na deze ontwikkeling volgden een aantal vervelende incidenten. Op de eerste verjaardag van onze jongste kleindochter werden we als opa en oma genegeerd. De volgende dag belde mijn man onze dochter op om het uit te praten. Zonder resultaat. Ik heb haar daarna in een telefoongesprek ook gevraagd om er over te praten, maar ze zei tegen mij ‘geen oude koeien uit de sloot te willen halen.’ Mijn verdriet over het verstoorde contact werd door Marieke afgedaan met de woorden: ‘Ik ben niet verantwoordelijk voor jouw pijn en verdriet.’
Marieke schreef via e-mail dat ze een time-out wilde om tot zichzelf te komen. Sinds die e-mail kregen we ondanks meerdere pogingen geen echt contact meer met haar.
Het contact met de kleinkinderen, waar we een hele sterke band mee hadden, werd belemmerd. We spraken met oudste kleindochter Monica af dat we haar elke zaterdag zouden bellen. Na een paar keer, waarbij Monica zich voor ons vreemd afstandelijk gedroeg aan de telefoon, kregen we alleen nog contact met een antwoordapparaat van Elfenlicht. Via een oppasmevrouw van Elfenlicht kon ik eindelijk met Monica praten die zei dat ze liever tv wilde gaan kijken.
Een logeerafspraak van Monica werd via e-mail afgezegd omdat ze bij een medecursist zou gaan logeren. We waren verbijsterd en heel verdrietig.
Het ondenkbare gebeurt
Toen mijn man en ik op vakantie waren in het buitenland, ontving onze zoon een e-mailbericht van Marieke dat Monica vanwege haar veiligheid nooit meer bij Rinske, Rik en Anja mag logeren. Marieke waarschuwde Rinske dat ze goed op haar kinderen moest letten, vooral op haar dochter.
Hevig geschrokken belde Rinske haar schoonzus die haar vertelde dat ze na een ‘lichte’ therapiesessie in het weekend van de therapeut had gehoord dat haar dromen over seksueel misbruik waarheid waren. Geëmotioneerd zei Marieke: ‘Hij is energetisch therapeut, paranormaal begaafd en kan dat voelen.’ Mariekes man nam op dat moment het gesprek over. ‘Ik kon het eerst niet geloven, maar de therapeut bevestigde dat dit de waarheid was.’
Toen ik na mijn vakantie bij thuiskomst mijn dochter telefonisch om opheldering vroeg, vertelde zij mij dat ze door mijn man en onze zoon is misbruikt toen zij 6 jaar was. Ook vertelt zij dat ze moest toekijken hoe mijn man onze toen 14 jaar oude zoon misbruikte. Dit alles zou zijn gebeurd toen ik in het buitenland op familiebezoek was.
Feit: ik ben niet in het buitenland geweest toen zij 6 jaar was en onze zoon was oud genoeg om te getuigen dat het absoluut niet waar is.
Marieke had zelfs haar dochter Monica meegenomen naar de therapeut die beweerde, dat opa wel opgewonden was, maar zijn kleindochter niets gedaan had. Een onschuldig lief kind van tien dat dol was op haar opa en oma zo vol stoppen met lasterpraat over de grootouders, is dat geen kindermishandeling?
Toen sloegen het ongeloof, de ontzetting en verbijstering toe. Ik heb alle emoties doorleefd, van ongeloof, woede, verdriet en pijn. Ik voelde mij of er een mes in mijn hart was gestoken. Mijn man heeft er weken over gedaan om enigszins tot zichzelf te komen. Samen zijn we blijven zitten met honderden vragen zonder antwoord.
Huidige situatie
Marieke weigert ieder contact. Ze weigert door ons voorgestelde bemiddeling van een psycholoog. Reageert niet op lieve kaarten, bloemen met: ‘ik hou van je’ en ‘ik mis je’.
Het ergste dat een moeder kan overkomen is het verliezen van een kind. Ik verloor er twee. De overtuiging dat mijn dochter Marieke ook slachtoffer is, maakt het allemaal nog erger.
Na vier jaar is het gevoel van woede, pijn, verdriet en onmacht er nog steeds en ik ben op zoek gegaan naar medeslachtoffers. Steun vond ik bij het verhaal van de familie Rutherford (zie het verhaal van Marc Meuleman: Hervonden herinneringen: van incest tot satanisme, oorspronkelijk in 2000 verschenen in EOS). De vader beschreef precies hetzelfde gevoel, die hoorde ik in een lange geluidsopname. Asha ten Broeke schreef er een artikel over in Trouw. Daardoor voelde ik me ook gesteund, evenals door gesprekken met medeslachtoffers. Ik voel ik me nu sterk genoeg om door te gaan. Door te gaan met mijn leven binnen het restant van ons gezin. in de hoop dat ik door mijn actie een steentje kan bijdragen om meer leed door misbruikt geheugen te voorkomen.
Aan mijn dochter wil ik zeggen:
Lieve Marieke,
ik hoop dat het goed gaat met jou en de kinderen. Er gaat geen dag voorbij dat ik niet aan jou denk. Ik mis je en ook de vele fijne dingen die we samen deden. Ik hoop dat je op een dag naar ons toe durft te komen en dat ik je in mijn armen kan sluiten. Mijn deur staat altijd voor jou open. Ik hou van je en ik zal nooit de hoop opgeven.
Liefs Mama
Wat ik tot nu toe heb ondernomen
Mijn man en ik hebben gesproken met een slachtoffer van een foute therapeut. Zij heeft haar vader beschuldigd en is daar later op teruggekomen. Voor het verhelderende gesprek met haar zijn wij zeer dankbaar. Zo ga je begrijpen wat een therapeut kan veroorzaken en de gevolgen daarvan. Ik vind het ook zeer moedig van deze vrouw om ons haar verhaal te vertellen. Haar heeft het ook geholpen om te horen hoe wij, de beschuldigde ouders, het beleven. Wij hebben nog steeds contact met elkaar.
Ook hebben wij contact gehad met een moeder waarvan een zoon was beschuldigd door zijn zus. Wij vonden het een fijn gesprek omdat je de dingen en gevoelens van elkaar herkent. Wij merkten dat zij het prettig vond om ook haar verhaal met ons te delen. Met een andere zoon van deze moeder hebben wij een bijzonder goed contact gekregen. Hij neemt het volledig op voor zijn broer en heeft mij geholpen aan informatie (zie hieronder genoemde boeken en websites). Nog steeds is hij een enorme steun en toeverlaat. Wij hebben regelmatig goede gesprekken.
Naschrift
Tot zover het stuk van Anja. Als u ook zulke ervaringen hebt, kunt u contact opnemen met Skepsis. Wij zorgen dan dat u met ‘Anja’ en via haar met andere lotgenoten in contact komt.
Over zogenaamd hervonden herinneringen is veel te vinden, onder andere op de site van Skepsis. Bij veel gevallen uit het verleden waren de gefantaseerde herinneringen opgeklopt met extra gruwelijke en bizarre details, bijvoorbeeld dat het om duivelse rituelen ging. Dan spreekt men van Ritueel Misbruik en in het Engels van Satanic Ritual Abuse. Dit type geloof komt voor in streng gelovige streken.
Skepsis:
Harald Merckelbach, Hervonden herinneringen: Einde van een discussie? (Recensie van R.J. McNally, Remembering trauma, 2003)
Han Israëls, Interview met Harald Merckelbach.
Rob Nanninga, Terug naar de wieg: Experimentele pseudoherinneringen
Tjalling A. Beetstra, Morele paniek in de VS: De angst voor satanisch ritueel misbruik
Tjalling A. Beetstra, Geen Paniek: Satanisch ritueel misbruik in Nederland
(een tweeluik, gebaseerd op het proefschrift van de auteur uit 2010)
A. Atsou-Pier, Hervonden (valse) Herinneringen. Recensie van: Les ravages des faux souvenirs ou la mémoire manipulée (2010) door Brigitte Axelrad.
Er is nog wel meer dat hier zijdelings verband mee houdt, bijvoorbeeld de verhalen van ‘getuige X1’ en van Jolanda uit Epe, en verhalen van personen die zich ‘herinneren’ door ufo’s ontvoerd te zijn. Zie verder op de ‘psychologie-afdeling’ van Skepsis.
Voor meer informatie kunt u terecht bij de volgende links.
Traumaversterking, de website van Kitty Hendriks, auteur van Vaag Verleden (2004), en zelf slachtoffer van een dergelijke kwakzalver.
De website van de False Memory Syndrome Foundation
Webpagina’s over Chris Veraart, auteur van Valse Zeden (1ste druk 1997, 4de druk 2012):
Chris Veraart velt Peter Kieft definitief op www.leugens.nl
Verzonnen herinneringen op www.kwakzalverij.nl
Ghie van den Berghe, Kruistocht der kinderpeuteraars (recensie van Kerven in mijn ziel), verschenen op 19 maart 1998 in De Morgen.
Enkele boeken:
H.F.M Crombag & H.L.G.J. Merckelbach, Hervonden Herinneringen En Andere Misverstanden (1996)
Elisabeth Loftus en Katherine Ketchum, Graven in het geheugen: De mythe van de verdrongen herinnering (1995)
Mark Pendergrast, Victims of Memory: Sex Abuse Accusations and Shattered Lives (1996)
Meredith Maran, My Lie: A True Story of False Memory (2010) Ook besproken door Asha ten Broeke in Quest, juli 2011, onder de titel Misbruikt geheugen.
Lawrence Wright, In de ban van Satan: Over ritueel seksueel misbruik en de mysteries van het geheugen. (1994) (over het geval van politieagent Paul Ingram, die zich met een minimum aan suggestie ‘herinnerde’ hoe hij de meeste vreselijke vormen van incest had bedreven en vervolgens bekende.)
J.S. La Fontaine, Speak of the devil: Tales of satanic abuse in contemporary England (1998)
Jeffrey S. Victor, Satanic Panic: The Creation of a Contemporary Legend. (1993)
James T. Richardson, Joel Best, David G. Bromley (eds.), The satanism scare. (1991)
Oorspronkelijk was dit artikel gepubliceerd op het (oude) Skepsis-blog en bestond de mogelijkheid om daaronder in discussie te gaan, waar geregeld uitvoerig gebruik van werd gemaakt. De discussie onder dit bericht kan de geïnteresseerde teruglezen in deze pdf (30 pagina’s).