Een hoop mensen zeggen. . .
A lot of people are saying: the new conspiracism and the assault on democracy (boekbespreking)
door Pepijn van Erp – Skepter 32.2 (2019)
COMPLOTTHEORIEËN spelen al eeuwenlang een rol in de politiek en liggen in zekere zin zelfs ten grondslag aan het ontstaan van de Verenigde Staten. Er lijkt echter iets veranderd. Terwijl complotdenkers tot voor kort vooral een alternatieve verklaring voor gebeurtenissen zochten, als detectives op zoek naar de echte waarheid, worden we nu bestookt met complotverhalen die elke relatie met de werkelijkheid missen. Wie nog meer redenen zoekt voor een pessimistische kijk op de huidige politieke situatie in de Verenigde Staten, met een voortdurend liegende en hoax-minnende president, kan iets hebben aan A lot of people are saying waarin politicologen Russell Muirhead en Nancy Rosenblum deze nieuwe ontwikkeling onder de loep nemen.
Met aanhangers van dat soort nieuwe complotverhalen is het nog lastiger discussiëren dan met de klassieke complotdenkers: elke tegenwerping die gebaseerd is op objectief vast te stellen feiten negeren ze gewoon. Als onderbouwing voor hun verhalen hebben de moderne complottisten niet meer nodig dan het noemen van een gerucht dat mogelijk rondgaat — ‘a lot of people are saying’, zoals we ook regelmatig uit de mond van president Trump kunnen optekenen. Daarop laat je iets volgen dat zo gestoord kan zijn als je maar wil. QAnon en Pizzagate zijn bekende voorbeelden die ook in dit boek worden aangehaald.
Dit new conspiracism komen we volgens de auteurs hoofdzakelijk tegen aan de extreemrechtse kant van het politieke spectrum. Ze betogen dat democratische instituties erdoor ondermijnd zullen worden, als we er niets tegen doen. Die bestrijding zien de auteurs dan vooral in het tegenspreken met de waarheid en meer expliciet voordoen, benoemen, hoe het werkt in onze democratie. Dappere politici en andere ambtsdragers gezocht, dus. Vooral aan de Republikeinse kant ontbreekt het momenteel aan dat ‘de democratie voordoen’, en bewegen politici uit opportunisme liever mee met de complotverhalen.
De mogelijke gevaren die het nieuwe complottisme met zich meebrengt, lijken, versterkt door de extreme politieke polarisatie, vooral in de Verenigde Staten een actueel probleem. Maar een hoop mensen zeggen dat alles wat in Amerika plaatsvindt, uiteindelijk, soms jaren later, ook bij ons gewoon zal worden…
Russell Muirhead en Nancy L. Rosenblum: A lot of people are saying: the new conspiracism and the assault on democracy. Princeton: Princeton University Press; 232 pagina’s, € 23.
