Skepter 18.3 (2005)

Derde nummer van jaargang 18.

Inhoud

• Parariteiten
• Stop de persen
• Een kwestie van wantrouwen – Over complottheorieën en samenzweerders door Rob Nanninga
  Complottheorieën bieden een simpele verklaring voor schokkende gebeurtenissen: de samenzweerders hebben het bekokstoofd, want zij spinnen er garen bij. Mede dankzij internet behoren complotdenkers niet langer tot een kleine en geïsoleerde subcultuur.
• Gevierendeelde hersenen – De Vlaamse Gemeenschap promoot HBDI door Patrick Vermeren & Geerdt Magiels
  Met het Herrmann Brain Dominance Instrument stelt men vast welke denkvoorkeur iemand heeft. Nobelprijswinnaar Sperry heeft naar verluidt aan deze pseudowetenschap bijgedragen en de Vlaamse overheid promoot het gebruik onder topmanagers.
• In de ban van de Matrix – Het reptielencomplot van David Icke door Rob Nanninga
  De wereld wordt bestuurd door vampiers en draken die zich tegoed doen aan onze angsten. Maar uiteindelijk blijkt het allemaal een illusie te zijn.
• Giften der natuur – De ‘natuurlijk is veilig’ mythe door Marie Prins
  Ook al is een kruidenmiddel honderd procent natuurlijk, dat garandeert niet dat het ongevaarlijk is. Verscheidene kruiden zijn al aan banden gelegd, maar er zijn nog steeds producten verkrijgbaar die schadelijk kunnen zijn, waaronder veel Chinese.
  
• Een dagje Brussel – De twaalfde Europese Skeptische Conferentie door Gert Jan van ’t Land
• De ongrijpbare Igopogo – Notities van Joe Nickell
• Mythbusters – Iedere keer één uur kritisch denken door Gert Jan van ’t Land
• De elfjes van karton – Van kinderspel tot ‘hoax van de eeuw’ door Rob Nanninga
  Sir Arthur Conan Doyle geloofde in elfenfoto’s die de materialistische twintigste-eeuwse geest op haar modderige grondvesten zouden doen trillen, want hij kon zich niet voorstellen dat twee eenvoudige meisjes hem voor de gek hielden.
  
• Boekbespreking. De populaire politieman door Ana van Es
• Techniek en de farao – Notities van Joe Nickell
• Boekbespreking. Hitlers laatste wonderwapen door Stef Ketelaar
• De Heksenhamer – Boekbespreking door G.C. Molewijk
  De Malleus Maleficarum verscheen voor het eerst in 1487 en werd berucht als handboek voor heksenjagers. Dit jaar verscheen er voor het eerst een Nederlandse vertaling uit het Latijn.
• In het wilde web: De Meedenkers door Rob Nanninga
• Skeptische bladen

Samenvattingen

Parariteiten: JFK’s folklorestoofpot
Stef Ketelaar
Skepter 18.3 (2005) p. 4

In Dallas begint er op 18 november 2005 een driedaagse conferentie over de moord op John F. Kennedy, waar ongetwijfeld veel complottheorieën zullen worden besproken. Een van de sprekers is Jim Marrs. Hij denkt dat Kennedy werd vermoord omdat hij teveel wist van ufo’s.

Trefwoorden: Kennedy, JFK, Lyndon B. Johnson, Warren, Oswald, Bertrand Russell, George Bush sr., CIA, ufo, Marrs
Onderwerp: complotten – algemeen

Parariteiten: Homeopathische waard
Jan Willem Nienhuys
Skepter 18.3 (2005) p. 5

Een Lancet-artikel (NB. Shang et al.) vergeleek 110 onderzoeken over homeopathie, met 110 willekeurig gekozen reguliere onderzoeken (betreffende ongeveer dezelfde ziekten), en kwam tot de conclusie dat homeopathie waardeloos is. De tegenwerpingen van de homeopaten waren typisch: de onderzoekers waren vijandig ten opzichte van homeopathie en/of hadden gefraudeerd.
NB. In het artikel is sprake van Li Xiaorui. Dat moet zijn Zhang Xiaorui. Gecorrigeerd op website.

Trefwoorden: Zhang Xiaorui, Kleijnen, Knipschild, Ter Riet, Hill, Doyon, Vandenbroucke
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – onderzoek

Parariteiten: Historikernijd
Stef Ketelaar
Skepter 18.3 (2005) p. 5

Historicus Cees Fasseur krijgt toegang tot de archieven van het Koninklijk Huis om over de Hofmansaffaire te schrijven, waarschijnlijk vanwege zijn hagiografische Wilhelminabiografie. Collega Giebels krijgt geen toegang, dus wat Fasseur ervan maakt is oncontroleerbaar, zij het dat bij het verschijnen van Fasseurs werk het rapport-Beel openbaar zal worden.

Trefwoorden: Fasseur, Hofmans, Giebels
Onderwerp: gezondheid – paranormale geneeswijze – geschiedenis

Stop de Persen 6 mei 2005 – 28 juli 2005
Jan Willem Nienhuys
Skepter 18.3 (2005) p. 6-7

Trefwoorden: Nigeriaanse fraude, Ida Peerdeman, astrologie, Radio Vaticaan, Zyban, evolutie, Verlichting, Facta, pianoman, Grosbøll, Rob Muntz, Connie Breukhoven, Halton Arp, 12-strengs DNA, kinderboekenweek, macrobioot, exorcisme, Ritalin, acupunctuurkliniek, Dalai Lama, Intelligent Ontwerp, hartslagvariabiliteit, Nicolien de Kroon, Randell Mills, Patricia en Fanny, Biohorma
Onderwerp: sdp

Een kwestie van wantrouwen
Over complottheorieën en samenzweerders
Rob Nanninga
Skepter 18.3 (2005) p. 8-13

Complottheorieën worden vaak geloofd door etnische minderheden en politieke extremisten, door mensen met weinig vertrouwen in de toekomst en een gevoel slachtoffer te zijn van ‘het systeem’. Onder Afro-Amerikanen is het Tuskegee-onderzoek een motivatie om autoriteiten te wantrouwen. Kenmerkend is dat men kwaadaardige personen aanziet voor de oorzaak van belangrijke gebeurtenissen. Dat de moord op Kennedy het werk was van een eenzame gestoorde sukkel lijkt onmogelijk. Alles wat niet voldoende verklaard is, is koren op de molen van complotdenkers. Als een officiële instantie iets grondig uitzoekt, bewijst dat alleen maar hoeveel moeite men doet om de waarheid verborgen te houden.

Trefwoorden: complot, Diana, Franse Revolutie, joden, 9/11, Andres von Bülow, Willem Post, NORAD, Ted Goertzel, Tuskegee, syphilis, Buxtun, Steve Clarke, Umbrella Man, Louis de Witt, Chamberlain, homeopathie, Pat Robinson, FEMA, ufo, aliens, illuminaten
Onderwerp: complotten – algemeen

Gevierendeelde hersenen
De Vlaamse Gemeenschap promoot HBDI
Patrick Vermeren & Geerdt Magiels
Skepter 18.3 (2005) p. 14-17

Pseudowetenschap in de zakenwereld, ook wel flutkunde genoemd, is vaak beter verpakt dan in de wereld van gezondheid en geluk. In Vlaanderen deelt de overheid opleidingscheques uit aan beoefenaren van een dergelijke flutkunde, namelijk het Herrmann Brain Dominance Instrument (HBDI).

Trefwoorden: William Herrmann, Roger Sperry, Myers-Briggs, limbisch systeem, Matt Ridley, Steven Pinker, astrologie, homeopathie, Vlaamse Gemeenschap, Rijnconsult
Onderwerp: psychologie – algemeen

In de ban van de Matrix
Het reptielencomplot van David Icke
Rob Nanninga
Skepter 18.3 (2005) p. 18-20

Voormalig voetballer David Icke (geb. 1952) grossiert in complottheorieën. Hij is het bekendst wegens zijn opvatting dat de Europese vorstenhuizen allemaal bestaan uit kwaadaardige reptielen (de echte Illuminati) uit het sterrenbeeld Draco, in vermomming. Dat de vader van graaf Dracula een voorvader van George Bush is, zal dan wel niet verbazen. Icke schreef veel boeken, een hutspot van paranoïde onzin.

Trefwoorden: complot, Protocollen, joden, Illuminati, Cathy O’Brien, deprogrammeren, Mark Philips, CIA, Hislop, Elizabeth, Matrix
Onderwerp: complotten – algemeen

Giften der natuur
De ‘natuurlijk is veilig’ mythe
Marie Prins
Skepter 18.3 (2005) p. 21-23

Gevaarlijke kruiden zijn bijvoorbeeld smeerwortel, aristolochia, kava kava, Arnica (alleen veilig bij gebruik op de gave huid, en zelfs dan kan het huiduitslag geven), Pau d’Arco. Sint-janskruid werkt wel maar heeft veel bijwerkingen, vooral interactie met allerlei geneesmiddelen, Johimbe. Uit kruiden afkomstige middelen als efedrine, synefrine en sibutramine. Traditionele Chinese middelen bevatten vaak reguliere middelen, met name zitten er Viagra-achtige stoffen in zogenaamd natuurlijke potentiemiddelen. Het Kruidenbesluit is sinds 2001 geldig maar biedt toch onvoldoende mogelijkheden om gevaarlijk spul aan te pakken.

Trefwoorden: Kruidenbesluit, Raad van State, arnica, Keuringsdienst van Waren, VWA, sint-janskruid, KAG, De Smet, Johimbe, aristolochia, Libidfit
Onderwerp: gezondheid – kruiden

Een dagje Brussel
De twaalfde Europese Skeptische Conferentie
Gert Jan van ’t Land
Skepter 18.3 (2005) p. 24-27

Interessante sprekers waren James Alcock (waarom zijn alternatieve behandelaars zo populair), Li Shengxian (over verschillende qigong-golven in China), Wim Betz (over alternatieve geneeskunde bij de WHO). Frits van Dam meldde dat sinds de dood van Millecam en de ex-echtgenote van Roel van Duijn de populariteit van alternatieve methoden bij kankerpatiënten sterk is afgenomen. Michael Heap zwaaide even met armen, stopte daarmee, en vroeg ‘waar is de zwaai gebleven’, als inleiding op zijn stelling dat vaak de verkeerde vraag (zoals ‘waar bevindt de herinnering zich?’) gesteld wordt.

Trefwoorden: Alcock, Vioxx, Renckens, Libidfit, Li Shengxian, qigong, Betz, Zhang, acupunctuur, aristolochia, Hoogervorst, homeopathie, WHO, Millecam, Roel van Duijn, Beyerstein, Heap,
Onderwerp: skeptici – congres

De ongrijpbare Igopogo
Joe Nickell
Skepter 18.3 (2005) p. 28

Igopogo is een van de namen voor een meermonster in Lake Simcoe in Canada. De auteur ging op bezoek, maar kon niets vinden. Ooggetuigen zagen misschien een rij otters zwemmen.

Trefwoorden: Igopogo, John Robert Colombo, Benjamin Radford, Arch Brown. Jerry Clayton
Onderwerp: paranormale – monsters

Iedere week één uur kritisch denken
Gert Jan van ’t Land
Skepter 18.3 (2005) p. 29

‘Ze hebben maar één motto – elke urban legend moet worden getest’. Iedere woensdag om acht uur ‘s avonds onderwerpen de MythBusters van Discovery Channel modern bijgeloof aan keiharde praktijktests. Praktijkonderzoek en kritisch denken staan centraal.

Trefwoorden: Mythbusters, Savage, Hyneman, Archimedes, kanon,
Onderwerp: misverstanden

De elfjes van karton
Van kinderspel tot ‘hoax van de eeuw’
Rob Nanninga
Skepter 18.3 (2005) p. 30-33

Sir Arthur Conan Doyle geloofde echt in de foto’s van elfjes, gemaakt door de 16-jarige Elsie Wright (die goed kon tekenen en bij een fotograaf had gewerkt) en haar 10-jarige nichtje Frances Griffiths. Hij kon zich niet voorstellen dat de meisjes hem voor de gek hadden gehouden. In 1978 werd ontdekt dat de elfjes sterk leken op die in een kinderboek uit 1915. In 1983 bekende Elsie en werd door Frances bijgevallen. Doyle werd trouwens gesteund door een deskundige fotograaf, Harold Snelling, die verklaarde dat het beslist geen uitgeknipte figuren waren. Critici die opmerkten dat de vleugeltjes van de elfjes geen bewegingsonscherpte vertoonden (in tegenstelling tot bijvoorbeeld een waterval op de achtergrond) werden genegeerd. Ook prees Doyle de scherpe blikken van de vooraanstaande theosoof Edward Gardner.

Trefwoorden: Cottinley, Doyle, Gardner, Wright, Griffiths, Hodson, Hall-Edwards, Harold Snelling, Gettings, Joe Cooper, theosofie
Onderwerp: religie – engelen

De populaire politieman
Ana van Es
Skepter 18.3 (2005) p. 34-36

Bespreking van The popular policeman and other cases: Psychological perspectives on legal evidence (2005) door Willem Albert Wagenaar en Hans Crombag. Een leesbare en compacte verhandeling. In 15 hoofdstukken wordt telkens één thema uit de psychologie behandeld, met telkens een rechter die de psychologische theorie negeerde. Op het verband tussen de psychologische theorie en de rechtszaak is vaak wel wat aan te merken.

Trefwoorden: rechtszaken, psychologie, getuigen, amnesie, piramidespel, Puttense moordzaak, valse bekentenis, Osloconfrontatie
Onderwerp: maatschappij – rechtspraak

Techniek en de farao
Joe Nickell
Skepter 18.3 (2005) p. 37

Toetanchamon zou vermoord zijn door een klap op het achterhoofd. Een CT-scan wees uit dat de beschadiging op het achterhoofd tijdens de mummificatie was aangebracht. De doodsoorzaak was wellicht een wondinfectie aan een gebroken been, maar er zijn ook andere mogelijkheden. De zogenaamde vloek van de mummie is in 1922 bedacht om grafrovers af te schrikken.
NB. Stop de Persen van 9 maart 2005 meldt dat de beschadiging was veroorzaakt toen de mummie kapot gezaagd was om hem uit de kist te halen.

Trefwoorden: Toetanchamon, Bob Brier, complot, Hawass, vloek van de farao
Onderwerp: geschiedenis

Hitlers laatste wonderwapen
Stef Ketelaar
Skepter 18.3 (2005) p. 38-41

Bespreking van Hitlers Bombe: Die geheime Geschichte der deutschen Kernwaffenversuche (2005), door Rainer Karlsch. Hoever was Duitsland met de ontwikkeling van de atoombom tijdens de Tweede Wereldoorlog? Niet erg ver. Het heet dat Heisenberg zijn best heeft gedaan de ontwikkeling te vertragen. Samuel Goudsmit dacht dat de Duitse wetenschappers op dat punt niets hadden gepresteerd. Karlsch ziet dat anders. Er werd inderdaad wel onderzoek gedaan, maar het was te versnipperd. Een werkende kernreactor kwam er pas in 1944. Er werden zelfs tests gedaan met bommen met laagverrijkt uranium, die enkele honderden krijgsgevangenen het leven kostten. Mogelijk eerder een soort ‘dirty bomb’, want met laagverrijkt uranium is geen echte atoombom te maken. Vergeleken met de inzet bij het Manhattan-project (125.000 wetenschappers en technici – onder wie vele uit Duitsland gevluchte Joden – en vele miljarden) was de Duitse inspanning infinitesimaal.

Trefwoorden: Heisenberg, Gerlach, Powers, Kammler, Diebner, Alsos-missie,
Onderwerp: geschiedenis

De Heksenhamer
G.C. Molewijk
Skepter 18.3 (2005) p. 42-44

Bespreking van Henricus Institoris, De Heksenhamer. Malleus Maleficarum, (2005), ingeleid, geannoteerd en vertaald door Ivo Gay. Het is weinig bekend dat dit schandelijke en misdadige boek, voor het eerst gedrukt in 1487, weliswaar de dominicaan Jacobus Sprenger als auteur vermeldt, maar dat die er niets mee te maken had, en die een tegenstander van de joden- en vrouwenhater Heinrich Kramer (Institoris) was. Institoris had ook te stellen met de elfde-eeuwse Canon Episcopi die betwijfelde dat heksen bestaan. Tussen 1580 en 1650 beleefde het boek gouden tijden. Tot ver in de 17de eeuw bleef de Heksenhamer gezaghebbend, hoewel er wel critici waren. Pas met Balthasar Bekker kwam er een krachtig tegengeluid.
NB. Meer over Balthasar Bekker in Skepter 34.4.

Trefwoorden: Heksenhamer, heksen, Heinrich Kramer, Institoris, Sprenger, inquisitie, Bekker, Canon Episcopi, Johannes Wier
Onderwerp: religie – heksengeloof

Domme constructies (Brief.)
John J.L. Jacobs
Skepter 18.3 (2005) p. 45

Schrijver betoogt dat evolutie in feite intelligent ontwerp is. Zichzelf vermeerderende computers of vliegtuigen bestaan nog steeds niet, terwijl het leven wel al zover is.
NB 1. Schrijver stelt dat Darwin de evolutie als intelligent ontwerper zag. Het is niet duidelijk wat schrijver bedoelt. Enerzijds is voor hem ‘ontwerp’ een proces dat gericht is op een al in gedachten (van wie?) bestaand resultaat, anderzijds zou dat eindresultaat gewoon ‘betere reproductie’ kunnen zijn en dan is er niets bovennatuurlijks aan.
NB 2. Antwoord op deze brief in Skepter 18.4

Trefwoorden: intelligent design, evolutie
Onderwerp: religie – creationisme

Skepsis Test Team
Skepter 18.3 (2005) p. 45

Oproep om een team te vormen dat proeven met alternatieve diagnostische methoden uitvoert.

Trefwoorden: skeptici, tests
Onderwerp: skepsis – onderzoek

Amsterdamse Skeptici
Skepter 18.3 (2005) p. 45

Aankondiging van een lezing op 1 december.

Trefwoorden: skeptici, organisatie
Onderwerp: skeptici – organisatie

In het wilde web – De Meedenkers
Rob Nanninga
Skepter 18.3 (2005) p. 46

EMDR is tamelijk succesvol en Luuc Christiaanse praktiseert het, zonder lid te zijn van enige beroepsgroep en zonder een EMDR-opleiding gevolgd te hebben. Hij plagieert ook het artikel uit Skepter 17.1. Hij doet ook aan familieopstellingen (zie Skepter 17.4) en heeft zelfs een heel eigen amalgaam van reflexologie, reiki, homeopathie, kinesiologie en NLP bedacht. De film ‘What de bleep’ brengt het grote publiek in contact met kwantumfysica en met de ontdekkingen van Ouspenski. Hij heeft veel Belangrijke Klanten voor zijn bedrijfstrainingen.

Trefwoorden: Luuc Christiaanse, mee-denkers
Onderwerp: psychologie – algemeen

Skeptische bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 18.3 (2005) p. 47

Skeptical Inquirer 29.5 drukt een stuk af over homeopathie en de WHO dat ook (in het Nederlands) op de website van Skepsis staat: https://skepsis.nl/who-rapport/