Skepter 13.1 (2000)

Eerste nummer van jaargang 13.

Beknopte inhoud

• Parariteiten
• Stop de persen
• Laseren of belazeren – De herniabehandelingen van wonderdokter Bonati door Dick Zeilstra
• Spiritistische emancipatie – Het ontstaan van het ‘genezend medium’ door Willem de Blécourt
• Met de blik op oneindig – De wetenschap van het bidden door Wim Betz en Jan Willem Nienhuys
  Dubbelblind onderzoek dat recentelijk in de VS werd uitgevoerd, schijnt te hebben aangetoond dat men zieken kan helpen door voor hen te bidden. Maar statistisch klopt het niet helemaal.
  
• Piramidomanie – Nieuwe onthullingen uit het oude Egypte door Marcel Hulspas
  Alternatieve speurders vinden in de piramides sporen van een vergeten oerbeschaving. Er wordt zelfs beweerd dat de archieven van Atlantis nog onder de sfinx verborgen liggen.
• Een opgeblazen UFO-golf door Stijn Meurs
• Hieper Boreas
• Spontane menselijke confabulatie – De ‘zelfontbranding’ van Phyllis Newcombe door Jan Willem Nienhuys
  Volgens diverse bronnen was Phyllis Newcombe een slachtoffer van spontane zelfontbranding. Maar een speurtocht naar de historische feiten levert een andere conclusie op.
• Babel door Peter Bügel
• Door het moeras van de subjectiviteit – De maakbaarheid van medische kennis door Jan P. Vandenbroucke
• Boekbespreking. Techgnosis door Jens Bartelsman
• Boekbespreking. De vloed van Noach door Marcel Hulspas
• Gesignaleerd
• Schokeffect door Frans Meulenberg
• Skeptische bladen

 

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Parariteiten: Afgeschermde stralen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 13.1 (2000) p. 4

Het Nederlands Genootschap voor Radiësthesie en Radionica (NGVR) wilde eens gaan kijken bij een afschermmiddel tegen aardstralen dat geplaatst was door Cueille Le Soleil van E.L. van der Straten in Zeewolde. Maar dat mocht alleen na tekenen van een geheimhoudingscontract met boetebepalingen die bij een ton begonnen.
NB. Cueille Le Soleil is opgericht in 1998, maar werd in maart 2000 opgeheven.

Trefwoorden: aardstralen, NGVR
Onderwerp: pseudowetenschap – aardstralen

Parariteiten: Blufpraat
Marcel Hulspas
Skepter 13.1 (2000) p. 4

De Amerikaanse psycholoog Marshall Rosenberg is pionier van de geweldloze communicatie. Voor vierduizend gulden kan men bij een volgeling in Apeldoorn een cursus volgen en zo ontsnappen aan de beschaving die immers op geweld gebaseerd is.

Trefwoorden: Rosenberg, Inga Teekens, communicatie
Onderwerp: religie – goeroes

Parariteiten: Groninger ijs
Marcel Hulspas
Skepter 13.1 (2000) p. 4

Een mysterieuze ijsklont op de stoep van een Groningse familie bleek chemisch identiek aan Gronings leidingwater.

Trefwoorden: ijsklomp
Onderwerp: vreemde verschijnselen – ijsklompen

Parariteiten: RSI kun je afleren
Marcel Hulspas
Skepter 13.1 (2000) p. 4-5

Wat is de oorzaak van Repetitive Strain Injury? Volgens Jelle Kaptein en Riet Arentsen uit Amsterdam komt het door verkeerd bewegen. Daardoor hopen zich afvalstoffen op en gaan schouder en nek op slot. Voor drieënhalf duizend gulden leren ze de zieken om rechtop te gaan zitten en adem te halen. Dan gaat het vanzelf over.

Trefwoorden: Kaptein, Arentsen, RSI, afvalstoffen
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Parariteiten: ‘Zelfs mijn neus werd zwart’
Marcel Hulspas
Skepter 13.1 (2000) p. 5

Yasmin Verschure is een volgeling van Jasmuheen en haar ‘Leven van licht’ dat wil zeggen niets meer eten. Ze beweert al maanden vrijwel niets meer te eten, alleen af en toe een kopje soep voor de gezelligheid.

Trefwoorden: Jasmuheen
Onderwerp: paranormale – niets eten

Parariteiten: Ketter voor de wetenschap
Marcel Hulspas
Skepter 13.1 (2000) p. 5

In Rome werd op 20 februari de dood van Giordano Bruno herdacht. Hij gaat door voor martelaar van de wetenschap, maar combineerde een buitenissige theologie met onbegrepen flarden Copernicus. De Inquisitie interesseerde zich waarschijnlijk helemaal niet voor zijn kosmologie.

Trefwoorden: Bruno, hermetisme, Inquisitie
Onderwerp: religie – Bruno

Stop de Persen 3 november 1999 – 17 december 1999
Stop de Persen 1 januari 2000 – 25 januari 2000
Jan Willem Nienhuys
Skepter 13.1 (2000) p. 6-7

Trefwoorden: antirooktherapie, Gerrit Huizer, neuropsyrurg, Special Energy Products, mazelen, hoogspanningsleidingen, radon, reïncarnatie, Oininio, Vicary, Mariska Haggenauer, fysiotherapie, Nijenhuis, millennium, acupunctuur, coma, voodoo, homeopathie, lanspuntslang, ijsbrokken, poltergeist, Jasmuheen
Onderwerp: sdp

Een skeptische uitdaging
Skepter 13.1 (2000) p. 8-9

Wie heeft een goed idee om de een of andere paranormale claim te testen? Het hoeft niet meteen een uitgewerkt testprotocol te zijn.
NB. Op https://skepsis.nl/skeptische-proeven/ staat de uitdaging nog steeds na te lezen.

Trefwoorden: test
Onderwerp: paranormale – tests

Laseren of belazeren
De herniabehandelingen van wonderdokter Bonati
Dick Zeilstra
Skepter 13.1 (2000) p. 10-12

Alfred Bonati in Florida heeft een peperdure laserbehandeling voor mensen met onduidelijke maar ernstige rugklachten. Hij werft patiënten in Nederland. Voor elke keer dat hij via een buisje met een laserstraal in de rug schijnt, rekent hij 10.000 dollar. ‘Geen gewone kwakzalverij, maar grenst aan het criminele,’ zegt een neurochirurg uit Florida.

Trefwoorden: Bonati, rugklachten, laser
Onderwerp: gezondheid – Bonati

Spiritistische emancipatie
Het ontstaan van het ‘genezend’ medium
Willem de Blécourt
Skepter 13.1 (2000) p. 13-17

Samenvatting van hoofdstuk 6 van zijn boek Het Amazonenleger (zie Gesignaleerd Skepter 12.4).

Mesmeristen bedienden zich van ‘somnambules’ of ‘slaapjuffrouwen’ die in hun hypnotische slaap helderziende zouden zijn. Deze personen gingen later zelfstandig optreden. Toen ze zich gingen beroepen op onzichtbare dokters werden ze genezend medium.

Trefwoorden: Mesmer, Puységur, somnambule, De Fremery. Elise van Calcar, medium
Onderwerp: paranormale – mediums

Met de blik op oneindig
De wetenschap van het bidden
Wim Betz en Jan Willem Nienhuys
Skepter 13.1 (2000) p. 18-21

William Harris onderzocht of bidden helpt voor hartpatiënten. Ongeveer 1000 patiënten kwamen een bepaald jaar op de hartafdeling van de intensive care binnen. Er werd gebeden voor degenen met even nummers, dus alsof God een verhoorcomputer is en er een dosis-responseverband bestaat voor bidden. Het bidden leek een beetje te helpen. Het was echter maar op het randje significant en dat ook nog eens bij maar één van de drie geplande uitkomstmaten. De (tamelijk geringe) uitval was bij de bidgroep duidelijk meer dan bij de controlegroep. Het onderzoek was bedoeld als herhaling van eerder (positief) onderzoek van Byrd, maar juist diens resultaat kon niet gereproduceerd worden.

Trefwoorden: Harris, gebedsgenezing, Byrd, Saint Luke’s Hospital, p-waarde, multiple outcome
Onderwerp: religie – gebedsgenezers

Piramidomanie
Nieuwe onthullingen uit het oude Egypte
Marcel Hulspas
Skepter 13.1 (2000) p. 22-26
Het Orion Mysterie (kader)
Skepter 13.1 (2000) p. 26
Wie is wie?
Andere spelers in de nieuwe piramidologie (kader)
Skepter 13.1 (2000) p. 27

De van origine Belgische ingenieur Robert Bauval is een self-made egyptoloog. Zijn boek The Orion Mystery (1994, zie Skepter 7.2) was de basis voor een golf van nieuwe speculaties over het oude Egypte. En natuurlijk over Atlantis. En over een superbeschaving op Antarctica. Graham Hancock stond met zijn bestseller Fingerprints of the Gods (1995, een soort remake van Dänikens Waren de goden kosmonauten?) aan het begin van die golf. Andere nieuwe piramidologen concentreren zich op de sfinx.

Trefwoorden: Bauval, Vrijmetselaars, Orion, Atlantis, piramide, Colin Wilson, Andrew Collins, David Rohl, Egypte, Piazzi Smyth, Cheops, Lemesurier, John Anthony West, Khafre, Robert Schoch, Mark Lehner, Hapgood, Antarctica, Robert Temple, Edgar Cayce, Joseph Schorr, Alan Alford
Onderwerp: pseudowetenschap – piramidologie

Een opgeblazen UFO-golf
Stijn Meurs
Skepter 13.1 (2000) p. 28-29

Volgens Paul Vanbrabant is de ufogolf die in het najaar van 1989 in België begon veroorzaakt door bestuurbare heliumballonnen vervaardigd door de Brusselse Hongaar Kuzmek. Helaas is Kuzmek onvindbaar en Vanbrabant heeft in plaats van bewijzen te leveren een sleutelroman geschreven (zie de recensie van De ondraagbare hypothese in Skepter 13.3).

Trefwoorden: Kuzmek, Vanbrabant, ufo, ufogolf, Jean Delaet, Wim Van Utrecht
Onderwerp: ufo’s – afzonderlijke gevallen

Hieper Boreas
Skepter 13.1 (2000) p. 29

De Vlaamse journalist Karel Depoortere heeft ontdekt dat de kabelmaatschappijen ontdekt hebben dat tv-toestellen als tweewegcamera’s kunnen fungeren: het tv-scherm werkt als een lens die beelden van de omgeving doorseint naar de kabelmaatschappij. Terwijl de kijker door sublimale [sic] boodschappen wordt gemanipuleerd, wordt hij of zij permanent bespied door de kabelmaatschappij. SKEPP en Skepsis zwijgen in alle talen.

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor

Spontane menselijke confabulatie
De ‘zelfontbranding’ van Phyllis Newcombe
Jan Willem Nienhuys
Skepter 13.1 (2000) p. 30-35

De lange tulen baljurk van Phyllis Newcombe uit Chelmsford vatte vlam, waarschijnlijk door een weggeworpen nog brandende lucifer, bij het verlaten van een groot dansfeest. Twee weken later (15 september 1938) overleed ze doordat er sepsis bij haar brandwonden was gekomen. Dit ietwat bizarre ongeluk kwam in de parapulp terecht en veranderde stapsgewijs eerst in een verhaal waarin het slachtoffer midden op de dansvloer in een oogwenk verteerd werd, en daarna in de geschiedenis van ene Maybelle Andrews die eind jaren 1950 plotseling midden in een volle discotheek in Soho in vlammen uitbarstte.

Trefwoorden: Phyllis Newcombe, Maybelle Andrews, Eric Frank Russell, Allan Eckert, Vincent Gaddis, Emile Schurmacher, Jenny Randles, Larry Arnold, Colin Wilson, Michael Harrison, Lynn Picknett, Nigel Blundel, Reader’s Digest
Onderwerp: paranormale – spontane menselijke ontbranding

Babel
Peter Bügel
Skepter 13.1 (2000) p. 35

De hype over het menselijk genoomproject is hier verpakt in een astrologische metafoor. Van de zelfzuchtige sterren tot de ontsluiering van de sterrencodes van alle sterren van de Melkweg.

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor

Door het moeras van de subjectiviteit
De maakbaarheid van medische kennis
Jan P. Vandenbroucke
Skepter 13.1 (2000) p. 36-40

In de geneeskunde staat het randomized controlled trial (RCT) in hoog aanzien, en de meta-analyse nog hoger. Maar die blijken toch gevoelig voor subjectieve vertekening. Dat is duidelijk te zien bij de homeopathie. Verder, als een producent van een of ander middel een onderzoek sponsort, zijn de uitkomsten doorgaans gunstiger. Hoe dat komt is niet zo duidelijk, maar het feit dat er vaak bij de verumgroep meer uitval is, is suggestief. Hier kan theoretische onderbouwing helpen. Als in de natuurkunde Japanse proeven met elektronen anders zouden uitkomen dan Amerikaanse proeven, zou niemand dit als bewijs opvatten dat Japanse elektronen anders zouden zijn dan Amerikaanse. De theorie zou dan resoluut concluderen dat althans een deel van de onderzoekers fouten maken.

(Tekst is gebaseerd op een lezing in 1998 voor de Lancet en een in 1999 voor de Gezondheidsraad.)

Trefwoorden: lengteprobleem, Maskelyne, Harrison, homeopathie, derdegeneratiepil, longkanker, trechterplot, heparine, RCT, APC-resistentie, Susan Haack, kruiswoordpuzzel, cholera, Snow, osteoporose
Onderwerp: wetenschap – trials

Techgnosis
Jens Bartelsman
Skepter 13.1 (2000) p. 41-42

Recensie van Erik Davis, Techgnosis: Myth, Magic and Mysticism in the Age of Information (1999).

Het internet begon in 1969 als ARPANET: een methode om enkele grote computers van het Amerikaanse ministerie van Defensie te koppelen. In 1970 zien we de eerste e-mails, en al gauw wordt dat de hoofdactiviteit van ARPANET. Rond 1990 wordt het World Wide Web, bedacht in het CERN door Tim Berners-Lee, de opvolger van ARPANET. Er was een innig verbond tussen de alternatieve cultuur en Silicon Valley. Een nieuw soort gnosis, wars van hiërarchie en met nadruk op persoonlijke ervaringen.

Trefwoorden: computers, internet, hippies, Tom Berners-Lee, ARPANET, World Wide Web, Mitch Kapor, Steve Jobs
Onderwerp: wetenschap – communicatie

De vloed van Noach
Marcel Hulspas
Skepter 13.1 (2000) p. 43-44

Bespreking van William Ryan, Walter Pitman, Noah’s Flood: The new scientific discoveries about the event that changed history (2000). Ongeveer 7500 jaar geleden ontstond de verbinding tussen de Middellandse Zee en de toen 150 meter lagere Zwarte Zee. In tamelijk korte tijd (enkele tientallen jaren?) liep die toen vol, wat tot overstromingen van de kustgebieden moet hebben geleid. Volgens Ryan en Pitman verspreidden de Zwarte Zeevluchtelingen zich over zowat de hele Oude Wereld en hun trauma werd ook de basis voor het Bijbelse Zondvloedverhaal – dat overigens is overgeschreven van oudere soortgelijke verhalen. Maar grote rampen, oorlogen, hongersnoden blijven niet zo lang bestaan in mondelinge overleveringen.

Trefwoorden: Noach, Utnapishtim, Gilgamesj, Ziusudra, Ballard, Däniken
Onderwerp: religie – Bijbel

Gesignaleerd
Skepter 13.1 (2000) p. 45

Anne Elizabeth Simon, The Real Science Behind the X-files: Microbes, Meteorites, and Mutants (1999). Virologe Simon was adviseur van de makers van de X-files. Ze werd serieus genomen.
Martin J. Rees, Just Six Numbers: The Deep Forces That Shape the Universe (1999). Zes getallen, zoals de fijnstructuur- en gravitatieconstante bepalen hoe ons universum eruit ziet. Als ze maar een beetje zouden afwijken, zouden er geen sterren of atomen zijn.
Donald B. Redford, Akhenaten: The Heretic King (1984). Een Canadees egyptoloog zet het schaarse wat van deze eerste monotheïst bekend is op een rijtje.
Ronald Hutton, The Triumph of the Moon: A History of Modern Pagan Witchcraft (1999). In de 19de eeuw ontstond in Groot-Brittannië een nieuwe natuurreligie.
NB. Dit boek wordt besproken in Skepter 13.3
Ian Hacking, Mad Travellers: Reflections on the Reality of Transient Mental Illnesses (1998). Mensen die hun gewone bestaan lijken te vergeten en verre reizen maken en dan weer enigszins bij zinnen komen, dat is een psychiatrisch verschijnsel dat in de 19de eeuw bestond.
NB. Gerecenseerd in Skepter 14.4.
John R. Hall, Philip D. Schuyler, Sylvaine Trinh, Apocalypse Observed: Religious Movements and Violence in North America, Europe and Japan (2000). Een vijftal gewelddadige apocalyptische bewegingen wordt besproken: die van Jim Jones, de Branch Davidians in Waco, Aum Shinrikyo (de gifgassekte), de Zonnetempel en Heaven’s Gate.

Schokeffect
Frans Meulenberg
Skepter 13.1 (2000) p. 46

In Schotland heeft men geprobeerd na te gaan wat patiënten vonden van elektroshocktherapie (ECT). Het zorgelijke is dat elf patiënten die te erg in de war waren om ‘informed consent’ te geven, kennelijk wel competent werden geacht om eerlijk te zeggen wat ze ervan vonden.

Trefwoorden: elektroshocktherapie, informed consent
Onderwerp: gezondheid – psychiatrie

Cartoon
Arjen Rienks
Skepter 13.1 (2000) p. 46

Reïncarnatietherapie

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor

Skeptische bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 13.1 (2000) p. 47

In het Californische Skeptic 13.1 wordt nauwkeurig uitgelegd wat er mankeerde aan het oorspronkelijke artikel van Rips en Witztum dat de inspiratie voor de Bijbelcode was. R&W hadden alleen maar namen van rabbi’s gevonden, maar zowel bij hun formules als bij de keuze van de rabbi’s en hun namen optimaal vrijheden benut.