Skepter 4.3 (1991)

Derde nummer van jaargang 4.

Beknopte inhoud

• Vaart uit, gij Judas! – Het lot van een ex-astroloog door Rob Nanninga
• ‘Het ingestraalde water is uitverkocht’ – Op bezoek bij genezeres Jomanda door Bart Koene en J.H. Sommer
• Voer voor skeptici – Een onverklaarde UFO-encounter boven Nieuw-Zeeland door Rudolf Smit
• Heilige Moeder Wetenschap – De Lijkwade moet een wonder blijven door Aart Heering
• Ost und West – De Duitse skeptici bijeen door Tim Trachet
• De mythe van het Oosten – Het Westerse onbegrip voor de Oosterse filosofie door Erik Hoogcarspel
• À La Recherche – Een nieuwe publikatie van Benveniste door Jan Willem NienhuysThird Euroskeptics Congress – 1991
• Weinig Psi in Heidelberg – Een verslag van de PA Convention door Rob Nanninga
• Poltergeist – Parapsychologen en klopgeesten door Werner Eeman
• Steen der wijzen – Boyle, Newton en de speurtocht naar goud door Wiep van Bunge
• Boekbespreking. The Relentless Question – Het ongeschokte Credo van John Beloff door Hans Michels
• Boekbespreking. De zin van de waanzin door Marcel Hulspas

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Vaart uit, gij Judas!
Het lot van een ex astroloog
Rob Nanninga
Skepter 4.3 (1991) p. 1-4

Astroloog Ed Noordman, uitgever van het maandblad Astro-Vizier (oplage 600, opgericht 1989) vindt het maar niets dat Rudolf Smit geen astroloog meer is, en astrologie-criticus geworden is. Overigen is Smit nog wel overtuigd van de therapeutische waarde van astrologie. Smit was in 1977 oprichter van het Nederlands Genootschap van Praktiserend Astrologen (NGPA), waarvan hij sinds 1980 erelid is. Smit is redacteur van Astrologie in Onderzoek (AinO). Noorman noemt Smit een verrader (‘Judas’).

Trefwoorden: astrologie, Smit, Dean, Noordman. Vernon Clark, Gauquelin, NVWOA, Heukelom
Onderwerp: astrologie – astrologen

‘Het ingestraalde water is uitverkocht’
Op bezoek bij genezeres Jomanda
Bart Koene en Jan Hendrik Sommer
Skepter 4.3 (1991) p. 5-8

Twee leden van de Utrechtse werkgroep van Skepsis gingen op bezoek bij een vertoning van Jomanda in de Evenementenhal in Tiel. Er zijn 1200 aanwezigen en er is een levendige handel in ingestraalde kaartjes, medaillons en flessen bronwater. Er worden ondanks aandringen van Jomanda geen opvallende genezingen gemeld.

Trefwoorden: Jomanda, Tiel, Onderwater
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Postbus 51 (Kort bericht.)
Skepter 4.3 (1991) p. 8
De Medische Werkgroep van Skepsis heeft met succes actie ondernomen tegen verspreiding van een homeopathische brochure via postbus 51, dat wil zeggen de Rijksvoorlichtingsdienst.

Trefwoorden: werkgroep, homeopathie, postbus 51
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Werkgroep (Kort bericht.)
Skepter 4.3 (1991) p. 8

Oproep tot deelname aan de Utrechtse werkgroep (zie ook Skepter 4.1)

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Skeptische psychologen (Kort bericht.)
Skepter 4.3 (1991) p. 8

Het Werkverbond Psychologische Onderzoeksinstrumenten wil de wetenschappelijke basis van allerlei persoonlijkheidsvragenlijsten onderzoeken, en organiseert ook besloten bijeenkomsten.

Trefwoorden: psychologie
Onderwerp: psychologie

Voer voor skeptici
Een onverklaarde UFO-encounter boven Nieuw-Zeeland
Rudolf Smit
Skepter 4.3 (1991) p. 9-14

Omstreeks Kerst 1978 waren aan de oostkust van Nieuw-Zeeland ufo’s gezien, en journalist Quentin Fogarty ging in opdracht van zijn werkgever (een commercieel tv-station) in gezelschap van een cameraman en een geluidstechnicus op 31 december per vliegtuig een kijkje nemen. Ze zagen en filmden betrekkelijk heldere lichten van onbekende oorsprong; sommige in combinatie met eveneens onverklaarbare radarwaarnemingen. Op 26 maart 1979 was er een chaotisch verlopende persconferentie in New York over hun waarnemingen. Amerikaanse ufologen (o.a. Hynek en Maccabee) hielden de ufo voor onverklaarbaar. Ondertussen had de Nieuw-Zeelandse luchtmacht al geconcludeerd dat het om een combinatie ging van ongewone atmosferische omstandigheden en het licht van Japanse vissers. Fogarty schreef een boek Let’s hope they are friendly (1982) over de affaire. Met name Phil Klass maakte geen beste beurt.

Trefwoorden: ufo, Fogarty, Nieuw-Zeeland, Hynek, Maccabee, Klass
Onderwerp: ufo’s – afzonderlijke gevallen

Heilige Moeder Wetenschap
De Lijkwade moet een wonder blijven
Aart Heering
Skepter 4.3 (1991) p. 15-16

Voor vele gelovigen kan de uitslag van de C14-test van de Lijkwade van Turijn niet kloppen. Paus Johannes Paulus II houdt de Lijkwade voor authentiek. Een wiskundige sindonoloog rekent zelfs voor dat de kans dat de afbeelding niet Jezus voorstelt absurd klein is, uiteraard onder de veronderstelling dat de vervalser de Bijbel niet kende. Sindonologe Emanuela Marinelli heeft zelfs een heel boek over de Lijkwade en de Wetenschap geschreven. Het voorwoord stelt dat als de Lijkwade fake is, Lourdes dan ook onzin is.

Trefwoorden: Lijkwade, C14, Johannes Paulus II, Marinelli, Petrosillo, Barberis, stuifmeel, Ballosino, Baima Bollone, Messori, Lourdes
Onderwerp: religie – Lijkwade

De Skeptische Bibliotheek is geopend…
Skepter 4.3 (1991) p. 16

Een verzameling boeken en knipsels is in te zien in het kantoor van Skepsis op Zonnenburg 2. Er wordt gevraagd om vrijwilligers om materiaal op te sturen en de verzameling te catalogiseren.

Trefwoorden: Skepsis, bibliotheek
Onderwerp: skeptici – organisatie

Ost und West
De Duitse skeptici bijeen
Tim Trachet
Skepter 4.3 (1991) p. 17-18

De GWUP congresseerde van 3 tot 5 mei in Jena. Er waren 70 belangstellenden, ook uit de voormalige DDR. Typisch Duitse onderwerpen zijn wichelroedelopen. Ook is er aandacht voor de schaal waarop paranormaal geloof verbreid is. Dat is minder in de voormalige DDR, maar daar is nu een opbloei van nieuwe religies. Ook in Polen rukken de alternatieve geneeswijzen op.

Trefwoorden: GWUP, skeptici, Oepen, Sarma, DDR, Polen, wichelroedelopen, Randi, Robert König
Onderwerp: skeptici – congres

Vuurlopen (Kort bericht.)
Jan Willem Nienhuys
Skepter 4.3 (1991) p. 18

De verklaring voor de ‘mislukte’ vuurloop in de RAI (zie Skepter 4.2) is dat Rostelli zijn houtskoolbrokken met extra veel benzine heeft laten aansteken (nadat hij gehoord had dat skeptici het wilden proberen). Bij normale vuurloperij gloeit de houtskool nog, maar er komen geen brandende gassen meer vrij. De ‘trance’ waarin de deelnemers gebracht worden is functioneel: die rekt de tijd totdat de kool wat afgekoeld is en de vluchtige brandbare stoffen verdwenen.

Trefwoorden: vuurlopen, Rostelli
Onderwerp: paranormale – Rostelli

Wonderen (Kort bericht.)
Skepter 4.3 (1991) p. 18

In Brazilië huilt een Mariabeeld, terwijl haar zoons gezicht ontwaard werd in een reclame voor Pizza Hut in Atlanta. Anderen herkenden in de afbeelding slechts bekende zangers.

Trefwoorden: religie, Maria, Jezus
Onderwerp: religie – wonderen

Archeologisch pendelen (Kort bericht.)
Skepter 4.3 (1991) p. 18

Niemand weet waar ooit kasteel Sprundelheim heeft gestaan, totdat Ellie Halters een pendel hield boven een plattegrond van de gemeente en zo de locatie vond. In Australië is zelfs iemand gepromoveerd op archeologie met de wichelroede.

Trefwoorden: pendelen, Halters, Sprundelheim, archeologie
Onderwerp: paranormale – wichelen

De mythe van het Oosten
Het Westerse onbegrip voor de Oosterse filosofie
Erik Hoogcarspel
Skepter 4.3 (1991) p. 19-24

Westerse filosofen wisten niet veel van ‘oosterse’ filosofie. Misschien was de strenge scepticus Pyrrho, die met Alexander in India was geweest, geïnspireerd door de gymnosofen van India. De religie en filosofie van Mani in Perzië (3de eeuw) was enige tijd populair in het westen. Tot aan de Verlichting wist men in het Westen vrijwel niets van India en China. De jezuïeten Ricci en Schall raakten bekend met Chinese filosofie, maar hadden geen Europese invloed, en ze werden in China slechts geaccepteerd wegens hun astronomische kennis. Alleen Schopenhauer (1788-1860) had wel waardering voor het Indiase denken. De theosofie, antroposofie en de New Age zetten de traditie van de christocentrische creatieve interpretatie van oosterse teksten voort. Nog steeds worden studenten filosofie met belangstelling voor het oosten niet voor vol aangezien.

Trefwoorden: Schopenhauer, Duijntjer, Pythagoras, cynici, Pyrrho, Plotinus, manicheïsme, Vos Reynaerde, Abelard, Xavier, boeddhisme, Ricci, Schall, Confucius, Leibniz, Jung, Schweitzer, Nietzsche, Jacolliot, Heidegger, Husserl, Arne Naess, logica, Lévi-Strauss
Onderwerp: filosofie

À La Recherche
Een nieuwe publikatie van Benveniste
Jan Willem Nienhuys
Skepter 4.3 (1991) p. 25-26

Benveniste heeft zich gerevancheerd, maar de nieuwe experimenten overtuigen niet. De verschillen tussen meting en hermeting zijn veel te klein, zoals bij de oorspronkelijke metingen van Davenas. Bij metingen aan anti-IgG was niet veel aan de hand, maar de anti-IgE-reeksen hadden weer veel te grote varianties. Ook werd per reeks elke verdunning slechts eenmaal doorgemeten, in plaats van in drievoud zoals Davenas het deed. De dramatische afwisseling van pieken en dalen van de oorspronkelijke publicatie van Benveniste was ook verdwenen.

Trefwoorden: Benveniste, homeopathie, Spira, INSERM
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – Benveniste

Weinig Psi in Heidelberg
Een verslag van de PA Convention
Rob Nanninga
Skepter 4.3 (1991) p. 27-29

De 34ste jaarlijkse conventie van de Parapsychological Association vond plaats op 8-11 augustus in Heidelberg. Sprekers waren onder meer Sybo Schouten, Jessica Utts (die de remote perception experimenten in Princeton torpedeerde), Suitbert Ertel (over de morfogenetische velden van Sheldrake), Stephen Braude, Richard Wiseman, Sue Blackmore, Walter von Lucadou, Tony Edwards, Deborah Delanoy, Caroline Watts en James Crandall. John Beloff kreeg de PA Award. Maar veel vooruitgang bij het ontdekken van psi-effecten was er niet.

Trefwoorden: parapsychologie, congres
Onderwerp: parapsychologie – congres

Poltergeist
Parapsychologen en klopgeesten
Werner Eeman
Skepter 4.3 (1991) p. 30-36

Klopgeesten bestaan al heel lang voordat parapsychologen ze bestudeerden. Recente voorbeelden zijn die van Columbus en Miami. Zulke gevallen doen zich vaak voor in de nabijheid van gestoorde pubers, en het ligt voor de hand te denken dat het bedrog door die pubers is. Typisch is dat als parapsychologen komen kijken, het verschijnsel ‘schuw’ wordt: er gebeurt niets als de parapsycholoog goed op de verdachte let. Diverse parapsychologen hebben allerlei theorieën ontwikkeld.

Trefwoorden: Gauld, Cornell, Randi, Project Alpha, William Roll, Scott Rogo, Pratt, Lambert, Carrington, Fodor, Chesters, Persinger, Playfair, Bender, Rosenheim, Kulagina, Geller
Onderwerp: parapsychologie – poltergeist

Steen der wijzen
Boyle, Newton en de speurtocht naar goud
Wiep van Bunge

Skepter 4.3 (1991) p. 37-42

De alchemie raakt aan het eind van de middeleeuwen in een stroomversnelling en Boyle en Newton hielden zich er intensief mee bezig. Boyle had veel kritiek op de toen gangbare alchemie, en wat Newton dacht is eigenlijk nog niet goed bestudeerd. Newtons alchemistische geschriften beslaan wel een miljoen woorden en een handgeschreven referentielijst van honderd pagina’s heeft vijfduizend referenties naar 150 alchemistische traktaten. Newton dacht dat hij geheime kennis van Mozes en Salomo aan het achterhalen was.

Trefwoorden: alchemie, Aristoteles, Albertus Magnus, Flamel, Paracelsus, Boyle, Newton, Kuhn, Dante, Chaucer, Becker, Keynes, Dobbs, Boerhaave, Cagliostro,Saint-Germain, Mesmer, Westfall, Debus, Darnton
Onderwerp: pseudowetenschap – alchemie

The Relentless Question
Het ongeschokte Credo van John Beloff
Hans Michels
Skepter 4.3 (1991) p. 43-45

Een collectie van 14 artikelen en een autobiografische inleiding vormen samen John Beloffs The Relentless Question: Reflection in the Paranormal (1990). Het bestaan van het paranormale is inderdaad de niet aflatende vraag. Veel skeptici vinden Beloff nogal goedgelovig, speciaal omdat hij vindt dat één frauduleus geval van psi niet volstaat om het paranormale meteen af te schrijven. Beloff maakt duidelijk wat hij vindt van skeptici die dat wel doen.

Trefwoorden: parapsychologie, Beloff, CSICOP, Levy, Soal, Geller, Cupertino, Blackmore, Gardner
Onderwerp: parapsychologie

De Zin Van De Waanzin
Marcel Hulspas
Skepter 4.3 (1991) p. 46-48

De Britse medisch historicus Roy Porter schreef een weinig verheffende geschiedenis van de psychiatrie, A Social History of Madness: The World Through the Eyes of the Insane (1987), vertaald als De zin van de waanzin: Een sociale geschiedenis (1991). In de 17de eeuw werden landlopers, asocialen en gekken samen opgesloten, en de latere gekkengestichten waren niet veel beter. De dokters die de ‘gekken’ behandelden wisten ook niets en hadden zeer merkwaardige ideeën. Luisteren naar de patiënten was er niet bij.

Trefwoorden: Nietzsche, Freud, Foucault, Kraepelin, Fliess, Wolvenman, Dora
Onderwerp: gezondheid – psychiatrie

SKEPP (Kort Bericht.)
Skepter 4.3 (1991) p. 48

Skepp had een stand op de Belgische Koningsfeesten, waar mensen hun ESP-veThird Euroskeptics Congress – 1991rmogens konden testen of proberen piramide-energie waar te nemen.

Trefwoorden: SKEPP
Onderwerp: skeptici

Aardstralen (Kort Bericht.)
Skepter 4.3 (1991) p. 48

Een mevrouw in Randwijk nam het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) van Michiel Haas in de arm, toen ze meende belaagd te zijn door aardstralen. Haas schreef samen met professor Peter Schmid Bio-logisch Bouwen, met veel informatie over aardstralen.

Trefwoorden: aardstralen, wichelroede, Haas, Schmid, NIBE
Onderwerp: pseudowetenschap – aardstralen

Graancirkels (Kort Bericht.)
Skepter 4.3 (1991) p. 48

De Japanse natuurkundige Ohtsuki in zijn lab plasmawolken laten neerslaan op metaalvijlsel, en presto: cirkels. Dus een verklaring van graancirkels. Terence Meaden is verheugd.

Trefwoorden: graancirkels, Ohtsuki, Meaden
Onderwerp: vreemde verschijnselen – graancirkels

Third Euroskeptics Congress – 1991
Skepter 4.3 (1991) p. 49

Programma van het Europese skeptische congres.
NB. Op de congresdag waren ook Suitbert Ertel en Françoise Gauquelin van de partij, blijkens het congresverslag (Skeptische Notitie 8).

Trefwoorden: Skepsis, congres, Marseffect
Onderwerp: skeptici – congres