Skepter 22.1 (2009)

Eerste nummer van jaargang 22.

Beknopte inhoud

• Human Dynamics – Occulte psychologie op school door Rob Nanninga
  Al veel scholen hebben zich bekeerd tot Human Dynamics, een pseudowetenschappelijke persoonlijkheidsleer die is gebaseerd op de buitengewone ontdekkingen van Sandra Seagal. Zij bracht de esoterische inzichten van haar goeroe in praktijk en werd er rijk mee.
• Bang voor GSM-straling? door Dirk Koppenaal
  Actiegroepen zoals Stop UMTS protesteren tegen GSM-straling en de handel in afschermproducten bloeit. Maar volgens de kwantummechanica zijn GSMgolven onschadelijk. Het is erg onwaarschijnlijk dat ze ‘elektroallergie’ veroorzaken.
  
• 7 cruciale argumentatiefouten van juridische waarheidszoekers door Ton Derksen
  Alle fouten die de empirische wetenschappen hebben geleerd te vermijden, worden nog volop in de rechtszaal gemaakt. Popper en de aard van het toeval zijn er onbekend, en cirkelredeneringen en de illusie van de eigen perfectie vieren er hoogtij.
• De Hoon tegen Biohorma – Misleidende reclame voor Echinaforce door Rob Nanninga
  Biohorma beging een statistische blunder door in commercials te beweren dat echinacea de kans op verkoudheid met 58% verkleint. Maar het kostte negen maanden en drie zittingen voordat de Reclame Code Commissie kon vaststellen dat de reclame echt misleidend was.
  
• Een geblindeerde O-ringtest – Vitalisator of methanol? door Rob Nanninga
  Voor de tweede maal onderzocht Skepsis de betrouwbaarheid van de O-ringtest, een alternatieve diagnostische methode. Het resultaat van de proef lag niet boven de kansverwachting.
• Een rusteloze grafsteen door Gert Jan van ’t Land
  Een bewegende grafsteen in het Friese Aalsum werd in februari 2009 een internationale mediahype. Grafstenen bewegen echter wel vaker uit zichzelf en daar is een natuurlijke verklaring voor.
• Het religieuze brein door Ronald Kaptein
  Het overgrote deel van de wereldbevolking gelooft in God of goden. Hoewel religie door veel mensen als een cultureel verschijnsel wordt gezien, zijn er steeds meer aanwijzingen dat de neiging tot geloven van nature in de mens aanwezig is.
• Paranormale conversaties door Rob Nanninga
  De socioloog Robin Wooffitt onderzocht hoe paranormale zieners en mediums spreken.
• Een miskraam van Derek Ogilvie door Maarten Koller
  Het Schotse medium viel compleet door de mand toen hij zijn vaardigheden onder gecontroleerde omstandigheden wilde demonstreren.
• De strijd tegen de kwakzalverij door Jan Willem Nienhuys
  Een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen van de laatste tijd.

Samenvattingen

Human dynamics^tm
Occulte psychologie op school
Rob Nanninga
Skepter 22.1 (2009) p. 4-9

Mensen verschillen van elkaar, en dat is van belang als taken over personen moeten worden verdeeld. Er zijn veel manieren om mensen in hokjes in te delen, en verreweg de meeste daarvan zijn pseudowetenschap van het kaliber van astrologie en het enneagram. Human dynamics is er ook zo een. Het is bedacht door de jungiaanse psychotherapeut Sandra Seagal, leerling van de antroposofisch geïnspireerde new-age goeroe Martin Muller (1912-1990). Op een dag in 1979 ontdekte Seagal dat ze aan mensen hun stem kon horen hoe ze mentaal, emotioneel en fysiek functioneren. Mentaal zit in de hoge frequenties, fysiek in de lage en de emoties in het middenregister. Zo kon ze zelfs baby’s onderscheiden. Helaas kon ze niemand anders bijbrengen om hetzelfde te horen. Deze indeling resulteert in vijf groepen van mensen, bijvoorbeeld degenen die informatie op een emotionele manier verwerken, maar een voorkeur voor fysieke informatie hebben (meer dan de helft van de bevolking) en een andere groep die informatie fysiek verwerkt, met een voorkeur voor emotionele informatie. Daar zijn er tien maal zo weinig van. Een kwart van de mensen is van het emotioneel-mentale type, maar het mentaal-emotionele type ontbreekt vrijwel. Ze schreef er samen met haar man David Horne een boek over.
Er wordt grote geleerdheid geclaimd, maar wetenschappelijk onderzoek aan 80.000 proefpersonen blijkt in te houden dat men wereldwijd zoveel cursisten heeft gehad. Seagal maakt niet de indruk ook maar iets te weten van persoonlijkheidspsychologie, en ze maakt onbekommerd lange lijsten van kenmerken van haar vijf groepen. Ze meent ‘het wiel te hebben uitgevonden, al is dat niet rond.’ Vice versa is Seagal onbekend in kringen van deskundigen op het gebied van persoonlijkheidspsychologie. Haar systeem is populair in het Zweedse en Nederlandse onderwijs, en de bedrijven die cursussen organiseren doen goede zaken.
NB. Seagal werd 5 november 1928 geboren en overleed 24 maart 2019.

Trefwoorden: Human Dynamics, Sandra Seagal, antroposofie, Martin Muller, Anita Burlet,  Marianne Frouws, persoonlijkheidspsychologie, Steiner, Christusimpuls, Big Five
Onderwerp: psychologie – algemeen

Bang voor GSM-straling?De strijd tegen de kwakzalverij
Dirk Koppenaal
Skepter 22.1 (2009) p. 10-15
Proeven met overgevoeligen (kader)
Skepter 22.1 (2009) p. 12
Hoorndolle bijen (kader)
Skepter 22.1 (2009) p. 13
Afschermproducten (kader)
Skepter 22.1 (2009) p. 14

Met de komst van mobiele telefonie herhaalt zich het scenario van de angst voor elektriciteitsleidingen. Er is veel over geschreven, maar, net als bij de elektriciteitsleidingen, er is geen enkel gedegen onderzoek dat aantoont dat de radiogolven van mobiele telefoons schadelijk zijn voor de gezondheid. In dit artikel wordt alleen besproken waarom dit natuurkundig onwaarschijnlijk is. De energie van alle elektromagnetische golven wordt opgenomen en afgestaan in pakketjes waarvan de hoeveelheid energie evenredig is met de frequentie. Bij telefoongolven zijn die pakketjes veel te klein om chemische bindingen te verbreken of zelfs elektronen los te slaan uit atomen. Dat gebeurt pas bij lichtfrequenties, maar die zijn veel meer dan 100.000 maal zo hoog als die van telefoongolven. Die telefoongolven (typisch 2000 MHz) kunnen wel water verwarmen, maar dat gaat in de praktijk slechts om fracties van graden, weinig in vergelijking met de natuurlijke variatie in lichaamstemperatuur. Het maximale vermogen van een mobieltje is ongeveer wat 5 vierkante centimeter huid aan warmtestraling afgeeft. Sommige onderzoekers denken dat DNA als antenne kan fungeren. Maar DNA-moleculen bevatten geen makkelijk bewegende elektronen (in tegenstelling tot metalen) en zijn bovendien veel kleiner dan de typische golflengte (15 cm) van de golven. Daarbij komt dat telefoongolven niet zo makkelijk worden geabsorbeerd door de meeste materialen. Daarom kun je telefoons ook binnenshuis gebruiken.

Trefwoorden: Wertheimer, Leeper, hoogspanning, gsm, umts, straling, ionisatie, warmte, bijen, teslagolven, afschermmiddelen
Onderwerp: gezondheid – elektriciteit en magnetisme

7 cruciale argumentatiefouten van juridische waarheidszoekers
Ton Derksen
Skepter 22.1 (2009) p. 16-23

Bij het strafrecht en politie ziet men vaak redeneerfouten: 1. ‘Dat kan geen toeval zijn’, uiteraard gezegd door personen zonder benul van kansrekening. 2. Als het bewijsmateriaal past bij een bepaald scenario, gaat men niet na of het wellicht net zozo goed bij een ander scenario past. 3. Ontlastend onderzoek nalaten. 4. Immuniseren: kop ik win, munt jij verliest. 5. Cirkelredeneringen, bijvoorbeeld als de verdachte ontkent is dat extra bewijs van schuld. Of: als de verdachte geen gewelddadige indruk maakt, is hij extra gevaarlijk. 6. De illusie dat er naakte feiten bestaan, bijvoorbeeld een bekentenis. 7. De illusie dat rechters of politie een kennersblik hebben. Een en ander wordt rijkelijk geïllustreerd met voorbeelden uit rechtszaken, onder andere die van Henk H. (Haalboom), Lucia de B., de Schiedammer parkmoord en de Deventer moordzaak

Trefwoorden: rechtspraak, bewijsmiddelen, Lorenz, Michotte, Louwes, Eikelenboom, Kevin Sweeney
Onderwerp: maatschappij – rechtspraak

De Hoon tegen Biohorma
Misleidende reclame voor Echinaforce
Rob Nanninga
Skepter 22.1 (2009) p. 24-28

Henry de Hoon uit Heerlen maakte bewaar bij de Reclame Code Commissie tegen reclame voor Echinacea door de firma Biohorma. Die had in januari 2008 beweerd dat dit middel de kans op verkoudheid met 58% deed afnemen. Het ging echter om de odds. Kans op iets, of ‘waarschijnlijkheid dat iets gebeurt’ is grofweg ‘aantal keren dat iets gebeurt, gedeeld door totaal aantal’ terwijl bij odds gedeeld wordt door het aantal keren dat hetzelfde iets niet gebeurt. Dus als de kans 50% is, zijn de odds 1 (nl. 50/50). Bij een kans van 10% zijn de odds 1/9, en bij een kans van 90% zijn de odds 9. Biohorma hield vol dat odds gewoon kans betekende.
De hele procedure, met hoger beroep en al, duurde negen maanden, namelijk van oktober 2008 tot 29 juli 2009. Complicerende factor was dat de reclame uit twee delen bestond: een deel met ‘neutrale’ informatie over echinacea in het algemeen (met de foute 58%) en een zogeheten tag-on bestaande uit reclame voor het Biohorma-product. Het feit dat die 58% dus helemaal niet sloeg op het Biohorma-product maakte de zaak aanzienlijk ingewikkelder.
NB. De Hoon kwam goed beslagen ten ijs, want hij had eerst advies bij de VtdK gevraagd en dat resulteerde in dit artikel:
https://www.kwakzalverij.nl/behandelwijzen/kruiden/met-echinacea-58-procent-minder-verkouden/ .

De auteur van dat artikel werd echter niet als deskundige erkend door Biohorma, want niet onpartijdig. Hun eigen deskundige, de voorzitter van de door Biohorma gefinancierde Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie, was dat uiteraard wel. Een onpartijdige universitaire auteur van leerboeken statistiek wilde De Hoon wel bijstaan.

Trefwoorden: echinacea, Biohorma, Shah, meta-analyse, Reclame Code Commissie, Colette Mulder, Lancet, Chizukit, Beukelman, Cochrane review, tag-on,
Onderwerp: gezondheid – kruiden

Een geblindeerde O-ringtest
Vitalisator of methanol?
Rob Nanninga
Skepter 22.1 (2009) p. 29-31

Skepsis voerde al eerder een O-ring test uit, zie Skepter 18.2 . Deze keer betrof het twee opgeleide Integra-therapeuten, Ilonka en Naomi. De O-ringtest is een belangrijk onderdeel van Integra. Ze werden getest met 30 flesjes die volgen het toeval werden gevuld met een ‘goede vloeistof’ (een alternatief middel genaamd Vitalisator) en een ‘slechte vloeistof’ (methanol. Staande uitvoering van de test bleek dat deze twee vloeistoffen zichtbaar verschilden: aan de vorm van de overgebleven luchtbel was te zien welke stof het was. Bovendien was de Vitalisator ietwat bruinachtig. Het ene probleem werd opgelost door de flesjes helemaal tot de rand te vullen, en verder werden de flesjes ingepakt en pas op het allerlaatst in de hand van de proefpersoon gedeponeerd. Bij verbreking van de code bleken er 16 flesjes met methanol te zijn en 14 met Vitalisator. Er waren er echter maar 9 als ‘goed’ geclassificeerd. Met deze gegevens zou je op grond van kansrekening verwachten dat er 9/30 maal 14 (dus 4,2) Vitalisatorflesjes als goed uit de bus zouden komen; het waren er 4: dichter bij de kansverwachting is niet mogelijk.

Trefwoorden: O-ring test, Integra, blinderen, Roy Martina
Onderwerp: paranormale – tests

Een rusteloze grafsteen
Gert Jan van ’t Land
Skepter 22.1 (2009) p. 32-34

In februari 2009 bewoog een 400 kilo zware grafsteen te Aalsum in Friesland spontaan van het graf af. Het werd een mediahype. De politie kon alleen constateren dat er niets crimineels gebeurde, en het Nederlands Forensisch Instituut snapte het verder ook niet. Onderzoek ter plaatse verschafte een waarschijnlijke oplossing. De grafsteen lag ietwat scheef en gleed gewoon door bijzondere weersomstandigheden van de helling af. Die bijzondere omstandigheden zijn vorming van een laagje water en ijs, doordat smeltwater van sneeuw door capillaire werking in de spleet tussen deksteen en kader trok, dan vorst ’s nachts, gevolgd door wederom dooi in de zon overdag. De onderzijde van de steen en het kader waar die op rust moeten dan wel glad zijn. In België, waar zulke gladde stenen meer in de mode zijn, komt het vaker voor. Meestal is ruw maken van de onderzijde van de steen voldoende om het euvel te voorkomen. In Aalsum volstonden cement en een paar pennen.

Trefwoorden: grafsteen, politie, Aalsum, NFI
Onderwerp: vreemde verschijnselen

Het religieuze brein
Ronald Kaptein
Skepter 22.1 (2009) p. 35-39

Wereldwijd is religie of beter gods-dienst, wijd verbreid en wetenschappers speculeren al lang of dat valt te verklaren uit de werking van het brein. Temporaalkwabepilepsie is een van de verdachten, maar dat kan slechts een paar gevallen van religieuze leiders verklaren. Met moderne methoden van hersenonderzoek kan men kijken welke hersengebieden actief worden bij religieuze ervaringen. Daar komt niet veel opzienbarends uit. Misschien hebben gelovige mensen de neiging elke buitengewone ervaring religieus te duiden.
Er is geopperd dat religie een gevolg is van evolutie door groepsselectie, maar het bestaan van groepsselectie is hoogst dubieus.
Geloof heet een functie te hebben bij het bestrijden van onzekerheid, en dat proberen onderzoekers te onderbouwen. Dat onderzoek suggereert dat religieus geloof, bijgeloof en geloof in complottheorieën dezelfde neurologische oorsprong hebben. Weer anderen bestuderen gelovigheid bij jonge kinderen. Het lijkt erop alsof al dat neurologische onderzoek weliswaar steeds beter verklaart waarom mensen in goden geloven, maar ook waarom dit geloof nooit zal verdwijnen.

Trefwoorden: religie, epilepsie, Persinger, Joseph Smith, karmelitessen, anterior cingulate cortex, groepsselectie, Theory of Mind, Stroop-test, kinderen, Dawkins, Nietzsche
Onderwerp: religie

Paranormale conversaties
Rob Nanninga
Skepter 22.1 (2009) p. 40-44

De socioloog Robin Wooffitt bestudeerde gesprekken tussen mediums en klanten. Hij ontdekte een basispatroon: zo gauw de klant iets zegt over een overleden dierbare, bevestigt het medium dit zo snel mogelijk met opmerkingen in de trant van ‘Ja, dat zei hij zojuist.’ Als het medium op het verkeerde spoor zit, zal ze zo snel mogelijk bijsturen. Eén mogelijkheid is zeggen dat ze de geest niet goed verstaan heeft. Wooffitt baseert zijn werk op 42 consulten met 28 mediums, samen 25 uur geluidsopnamen. Het is jammer dat hij kennelijk het werk van Boerenkamp niet kent (150 sessies met samen 12 paragnosten).

Trefwoorden: medium, Wooffitt, Randi, JREF, Doris Stokes, cold reading, Hyman
Onderwerp: paranormale – mediums

Een miskraam van Derek Ogilvie
Maarten Koller
Skepter 22.1 (2009) p. 45-46

Derek Ogilvie is een gewezen horeca-ondernemer die nu medium is, gespecialiseerd in raden wat kinderen denken. Bij diverse tests (Randi, Chris French)  is hij gezakt, maar hij trekt volle zalen, ook in Nederland. Enkele leden van de Utrechtse werkgroep gingen kijken. Zijn werkwijze is eenvoudig. Hij laat het publiek het meeste invullen. Ook verstaat hij de kunst om missers bliksemsnel om te buigen, daarbij geholpen door het publiek dat erg zijn best doet om de missers kloppend te maken. Als er van het geheel een tv-uitzending wordt gemaakt, krijgt men slechts de krenten uit de pap te zien.

Trefwoorden: Ogilvy, medium, French, Randi, RTL4
Onderwerp: paranormale – mediums

De strijd tegen de kwakzalverij
Jan Willem Nienhuys
Skepter 22.1 (2009) p. 47

Enkele recente gebeurtenissen in de strijd tegen de kwakzalverij: de Hoge Raad heeft beslist in de zaak Sickesz dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij duidelijk genoeg had gezegd wat zij onder kwakzalverij verstond, en dat haar niet kan worden aangerekend wat kranten daar niet van begrepen hadden. De ouders van de Australische baby Gloria (overleden aan homeopathisch behandeld eczeem) moeten 10 jaar brommen. Simon Singh in het VK heeft het zwaar want zijn opmerking dat chiropraxie bogus (= nep) is, wordt uitgelegd als ‘moedwillig bedrog’, dus smaad en dat is een zeer zwaar vergrijp in het VK.

Trefwoorden: VrdK, kwakzalverij, Sickesz, Hoge Raad, Gloria, Singh, chiropraxie.
Onderwerp: gezondheid – kwakzalverij