Skepter 19.4 (2006)

Vierde nummer van jaargang 19.

Inhoud

• Parariteiten
• Stop de persen
• Skepsis Congres 2006: Paranormale krachten en gedachten door G.C. Molewijk
• Patholoog tussen de geesten – Notities van Joe Nickell
• Willoze handelingen – Hypnose en Facilitated Communication door Rob Nanninga
  Gehypnotiseerden geloven dat een hypnotiseur bepaalt wat zij automatisch doen. Ook bij Facilitated Communication worden de eigen handelingen aan een andere persoon toegeschreven. Hoe slagen mensen erin hun eigen wilservaringen te verliezen?
  
• Een luisterrijke therapie – De methode van Tomatis door Dirk Koppenaal
  Een Franse arts bedacht een bizarre theorie over de werking van het gehoor en de vermogens van ongeboren baby’s. Met Mozart, gregoriaanse gezangen en zwaar vervormde moederstem pakt hij de meest uiteenlopende kwalen aan.
• Sprookjes van Freud door Hilda Schram en Malcolm Macmillan
  Sigmund Freud wist zijn psychoanalyse effectief te promoten en vormde een soort sociale beweging die immuun was voor kritiek. Hij wekte de indruk dat hij nieuwe feiten boven tafel bracht, maar het waren slechts zijn fantasieën.
  
• Gespierde gedachten – Wonderbaarlijke spierlezers in de 19de eeuw door Rob Nanninga
  In de tweede helft van de 19de eeuw trokken gedachtelezers volle zalen. Ook verscheidene wetenschappers hadden belangstelling voor hun opmerkelijke prestaties.
  
• Boekbespreking. Boefjeskampen door Ana van Es
  In de VS bestaan honderden programma’s waar probleemjongeren met harde hand worden aangepakt. Onafhankelijk onderzoek naar de resultaten ontbreekt.
  
• Boekbespreking. God als misvatting door Jan Willem Nienhuys
  De antireligieactivist en bioloog Richard Dawkins betoogt dat de Schepper-God een waanvoorstelling is die met evolutietheorie te weerleggen valt. Maar hij is blind voor waar het om draait in religie.
• Boekbespreking. God noch autoriteit door Emmy Jacobs
• Podium. Religie als instinct: Over de oorsprong van godsdienst door natuurlijke selectie door Paul A.M. van Dongen
• De Nationale Skeptische Bijbelquiz door Niko Roorda
  
• Brieven:  Da Vinci Code door Tim Trachet
• In het wilde web: Magische Merkopstellingen door Rob Nanninga
  Wim Jurg, docent managementwetenschappen aan de Open Universiteit, verzon een nieuwe toepassing van de familieopstellingen van Bert Hellinger: merkopstellingen
  
• Skeptische bladen

Samenvattingen

Parariteiten: Recidiverend occultisme
Jan Willem Nienhuys
Skepter 19.4 (2006) p. 4-5

Het Museum Sterrenwacht Sonnenborgh (MSS) verhuurde de onlangs gerestaureerde kelder aan een astrologenclubje, dat daardoor wetenschappelijk respectabiliteit kreeg. MSS werkt net zo als het Academiegebouw en het Universiteitsmuseum: daar is de vaste cateraar de baas en die geeft niet om wetenschap. Kees de Jager was geschokt.

Trefwoorden: Faye Cossar, astrologie, ASAS, Sonnenborgh, Universiteitsmuseum
Onderwerp: astrologie – algemeen

Parariteiten: Piet Smolders’ werkelijkheid
Jan Willem Nienhuys
Skepter 19.4 (2006) p. 5

De voormalig directeur van het Artis Planetarium schreef een boek waarin hij zijn geloof in buitenaardsen beleed die in ufo’s onze planeet bezocht hebben. Zijn bronnen zijn de boeken van Erich von Däniken. Toen Joe Nickell bij hem op bezoek wou komen, zegde hij de reeds gemaakte afspraak af.

Trefwoorden: Smolders, Däniken, Nickell, Pacal, ufo, Bruno, Copernicus
Onderwerp: ufo’s – geloof

Parariteiten: Canon
Jan Willem Nienhuys
Skepter 19.4 (2006) p. 5

Jaap van den Born schreef een alternatieve Canon van Nederland. De belangrijkste Nederlander is een Turk met een jurk die zelf weer onder Pieterbaas staat. In deze alternatieve Canon ook vijf maal zoveel vrouwen als in de ‘officiële’.

Trefwoorden: Canon, humor
Onderwerp: humor

Stop de Persen 18 juli 2006 – 18 oktober 2006
Jan Willem Nienhuys
Skepter 19.4 (2006) p. 6-7

Trefwoorden: graancirkels, Transcendente Meditatie, islam, 9/11 complot, hafniumbom, evolutietheorie, stanceltherapie, celzouten, Intelligent Ontwerp, Madonna, religie, nonisap, zilverkaars, mystiek, dwergplaneet, hpu, jongensgeboorten, voorgeborchte, afvalpil, Lucia de B., Ignobelprijs, Zijlstra, bloedbroederschap, klusjesman
Onderwerp: sdp

Skepsiscongres 2006
Paranormale krachten en gedachten
G.C. Molewijk
Skepter 19.4 (2006) p. 8-10

Joe Nickell sprak over paragnosten in het algemeen en politieparagnosten in het bijzonder. Theo Meder over ‘ostension’, bijvoorbeeld al dan niet voor de grap naspelen van vreemde gebeurtenissen zoals graancirkels. Er was ook een heuse goochelaar (Rinke Jacobs). Chris French sprak over de betrouwbaarheid van ooggetuigen.

Trefwoorden: zusters Fox, Conan Doyle, Houdini, Char, Hurkos, graancirkels, van den Broeke, cereologen, Rinke Jacobs, ooggetuigen
Onderwerp: skeptici – congres

Patholoog tussen de geesten
Joe Nickell
Skepter 19.4 (2006) p. 11

Forensisch pathologe Janis Amatuzio schreef twee boeken over wat ze als bewijs voor een leven na de dood. Sommige bewijzen zijn zogeheten droomcoïncidenties. Ze lijkt te voldoen aan de beschrijving van fantasiegeneigdheid.

Trefwoorden: Amatuzio, dromen, Hansel, fanatsy prone, geleidegeest
Onderwerp: parapsychologie

Willoze handelingen
Hypnose en Facilitated Communication
Rob Nanninga
Skepter 19.4 (2006) p. 12-17

Bij hypnose speelt de gehypnotiseerde het spel mee dat de hypnotiseur speelt. Het opmerkelijke is dat de gehypnotiseerde daarbij subjectief ervaart zelf niet actief te zijn. Ditzelfde doet zich voor bij zogeheten Facilitated Communication: de ‘hulphand’ voelt subjectief niet dat zij een actieve rol speelt (NB. Dit doet zich ook voor bij spiritistische seances waarbij de tafel gaat dansen, en bij pendelen en wichelen; dan heet het ideomotorisch effect.) Zie ook illusion of non-control. De bewuste wil is eigenlijk een illusie. Buiten het bewustzijn om genereren de hersenen bepaalde gedachten en initiëren gelijktijdig een actie; de uiteindelijke subjectieve indruk versimpelt dit tot ‘de wil veroorzaakt de actie’. Het geval Thiandi Grooff wordt uitvoerig besproken.

Trefwoorden: hypnose, Martin Orne, trance logic, simulanten, posthypnotische suggestie, Biklen, autisme, Galia, Tuomas Alatalo, Thiandi Grooff, Marilyn Chadwick, Slimme Hans, Daniel Wegner, Rostelli
Onderwerp: psychologie – facilitated connunication

Een luisterrijke therapie
De methode van Tomatis
Dirk Koppenaal
Skepter 19.4 (2006) p. 18-23

De Tomatis-methode is een luistertherapie voor de behandeling van leer-, taal-, en spraakproblemen, maar ook voor aandoeningen uiteenlopend van autisme tot slaapstoornissen. Wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt. De KNO-arts Alfred Tomatis (1919-2001) had een geheel eigen en onzinnige theorie bedacht over het functioneren van het gehoor. Veel kwalen berusten volgens hem op psychologische effecten van een auditieve verwerkingsstoornis die in de prenatale fase ontstaan is, en die kan worden opgeheven door de oren te ‘resetten’ met een sonische hergeboorte. Nadat Tomatis meer dan 10.000 patiënten had behandeld, bleek hij niet over enigerlei statistieken te beschikken waaruit effectiviteit bleek.
NB. In Skepter 20.1 staat een lange brief van de kernfysicus Voigt, die een pleitbezorger is van de Tomatismethode.

Trefwoorden: Tomatis, taalcentrum,Victor Negus, Konrad Lorenz, Guy Bérard, David Mellor
Onderwerp: psychologie

Sprookjes van Freud
Hilda Schram & Malcolm Macmillan
Skepter 19.4 (2006) p. 24-26

Freuds psychoanalyse werd een belangrijke therapie mede door de hulp van een geheim comité van medestanders van Freud, en door Freuds retorische talent. Maar Freud vertelde fabeltjes en snakte naar beroemdheid en bewondering. Zo loog hij over zijn zogenaamde succes bij Anna O. Voor zijn theorieën is geen spat bewijs. Dit is moeilijk te verwerken voor personen die hier heel veel tijd en geld in geïnvesteerd hebben, om maar te zwijgen van degenen die er hun boterham mee verdienen.
Vrije associatie en droomduiding zijn onzinmethoden, en de theorie over het onbewuste, het oedipuscomplex en verdringing zijn sprookjes.

Trefwoorden: Freud, psychoanalyse, Ernst Jones, Brill, Adler, Jung, Ellenberger, verleidingstheorie, Fliess, Frederic Crews
Onderwerp: pseudowetenschap – Freud

Gespierde gedachten
Wonderbaarlijke spierlezers in de 19de eeuw
Rob Nanninga
Skepter 19.4 (2006) p. 27-30

Spierlezers houden bijvoorbeeld de hand vast van iemand die de locatie kent van een object waarnaar gezocht moet worden. De onwillekeurige (‘ideomotorische’) reacties leiden dan de spierlezer. J. Randall Brown (1851-1926) was zo iemand. De term spierlezen is van de arts George Beard die Brown bestudeerd had. Overigens is soms aan het rumoer in de zaal te horen of men op het goede spoor zit. Steve Shaw (artiestennaam Banachek, geboren 1960) schreef er een boek over (2002). Een navolger van Brown was Washington Irving Bishop (1856-1889). Bishop was in 1880 de beroemdste spierlezer, en hij kreeg veel waardering van William Carpenter, de spiritistenbestrijder.

Trefwoorden: Randall Brown, George Beard, Steve Shaw, Washington Irving Bishop, William Carpenter, John Irving, George Romanes, Thomas Huxley, Francis Galton, Ray Lankester, Sidgwick, Henry Slade, William Barrett, Frederick Myers, Edmund Gurney, Creery, Smith and Blackburn
Onderwerp: parapsychologie

Boefjeskampen
Ana van Es
Skepter 19.4 (2006) p. 31-32

Bespreking van Help at any cost: How the troubled-teen industry cons parents and hurt kids, door Maia Szalavitz (2006).
In de VS zijn hardhandige opvoedingsinstituten, zeg maar concentratiekampen voor stoute kinderen, pardon ontspoorde jongeren, een miljardenbusiness. Ouders betalen vaak tienduizenden dollars per jaar aan deze instellingen. Deze kampen laten zich goed vergelijken met Noord-Koreaanse hersenspoeling. Van enige controle op de effectiviteit is geen sprake. Het Nederlandse Den Engh en Glenn Mills zijn goed vergelijkbaar. De praktijken van psychiatrische instellingen en gevangenissen van een eeuw geleden worden hier volop toegepast. Vele van deze instituten worden ook nog door de overheid gesubsidieerd.

Trefwoorden: KIDS, eenzame opsluiting, slaapdeprivatie, uithongering, publieke bekentenissen, Teen Help, Synanon, Art Barker, The Seed, Sam Erving, Llu Corter, Den Engh, Glenn Mills
Onderwerp: maatschappij – rechtspraak

God als misvatting
Jan Willem Nienhuys
Skepter 19.4 (2006) p. 33-37

Bespreking van God als misvatting (2006) door Richard Dawkins. Dawkins is tegen religie, maar vanaf het ogenblik dat hij God definieert als de veronderstelde bovennatuurlijke schepper van het universum, heeft hij eigenlijk al verloren. Als verklaring van de persistentie van religie stelt hij het pseudowetenschappelijke concept van ‘meme’ voor.

Trefwoorden: John Robinson, God-is-dood, intelligent ontwerp, Bijbel, evolutietheorie, nachtvlinders, Susan Blackmore, confucianisme, Tien Geboden, gulden regel, Mao, Hitler, Stalin, Midas Dekkers
Onderwerp: religie – christendom

God noch autoriteit
Emmy Jacobs
Skepter 19.4 (2006) p. 38-40

Bespreking van God noch autoriteit: Geschiedenis van de vrijdenkersbeweging in Nederland (2006), onder redacte van B. Gasenbeek, J.C.H. Blom, J.W.M. Nabuurs.

De Vrije Gedachte bestaat 150 jaar, tijd dus voor een terugblik. In 1855 verscheen een boek (Licht en schaduwbeelden…) dat veel opschudding verwekte, het jaar daarop begon De Dageraad te verschijnen, en een jaar later werd de gelijknamige vereniging opgericht. Het wel en wee van de organisatie wordt uitvoerig besproken. Zo ondervonden de vrijdenkers in 1925 gewelddadige confrontaties met rooms-katholieke Limburgers, en in 1931 weer toen ze in Heerlen gingen demonstreren tegen de pauselijke encycliek Casti connubii. Of atheïsme wel of niet in de statuten moest, was ook voortdurend een bron van discussie. Scheiding van kerk en staat en gelijkheid van man een vrouw waren ook actiepunten. Anton Constandse ontkwam net aan vervolging wegens zijn godslasterlijke brochure Nederland, God en Oranje, omdat die gepubliceerd was voordat voordat de wet op de godslastering in 1932 in werking was getreden!

Trefwoorden: vrijdenken, Junghuhn, Frans Christiaan Günst, De Dageraad, deïsme, atheïsme, Gerhard, Hartogh Heijs van Zouteveen, Socialistenbond, Wilhelmina Drucker, Willem Havers, Willem Meijer, Limburg, Anton Constandse, Oene Noordenbos, Jan Hoving
Onderwerp: religie – christendom

Podium – Religie als instinct
Over de oorsprong van godsdienst door natuurlijke selectie
Paul A. M. van Dongen
Skepter 19.4 (2006) p. 41-44

De auteur stelt dat godsdienst de saamhorigheid bevordert, en dat daardoor stamoorlogen gewonnen worden door de groep met de meeste religie, dus een soort groepsselectie, hoewel hij toegeeft dat de biologie het idee van groepsselectie verlaten heeft.

Trefwoorden: religie, Peter Wason, groepsselectie, Greenwald, Mahzarin Banaji, Stalin, Mao, pausen
Onderwerp: religie

De Nationale Skeptische Bijbelquiz
Niko Roorda
Skepter 19.4 (2006) p. 44

10 tweekeuzevragen over Bijbelkennis. Bijvoorbeeld: wie zijn eerder geschapen, mensen of dieren?

Trefwoorden: humor, Bijbel
Onderwerp: religie – Bijbel

Da Vinci Code (Brief.)
Tim Trachet
Skepter 19.4 (2006) p. 45

Er zijn in Zuid-Frankrijk wel legenden over Maria Magdalena, alleen niet in St. Marie de Mer, maar onder andere in Saintes Maries-de-la-Mer. Vandaar zou Maria Magdalena vertrokken zijn naar Sainte Baume. Voorts, als de Merovingers van Jezus afstammen, dan ook Karel de Grote, dus zowat iedereen die van adel is, en waarschijnlijk de meerderheid van de Europese bevolking
NB. Er zijn onderzoeken die uitwijzen dat iedereen die in de 9de eeuw leefde en nu nog nakomelingen in Europa heeft, voorouder is van álle huidige Europeanen.

Trefwoorden: Da Vinci Code, Maria Magdalena.
Onderwerp: geschiedenis

Antwoorden Bijbelquiz
Niko Roorda
Skepter 19.4 (2006) p. 45

Elk der paren antwoorden sprak elkaar tegen, maar ze waren allebei ‘goed’ op basis van verschillende Bijbelverzen.

Trefwoorden: humor, Bijbel
Onderwerp: religie – Bijbel

In het wilde web – Magische Merkopstellingen
Rob Nanninga
Skepter 19.4 (2006) p. 46

Behalve familieopstellingen voor personen is er nu ook hetzelfde idee voor bedrijven. Wim Jurg, docent managementwetenschappen aan de Open Universiteit doet er onderzoek naar. Professoren Dorewaard en Bloemer van de Radbouduniversiteit zien er wel wat in.

Trefwoorden: familieopstellingen, merkopstellingen, Jurg, Jan Jacob Stam, Jung, Sheldrake, Bert Hellinger
Onderwerp: pseudowetenschap

Skeptische bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 19.4 (2006) p. 47

Het interessantst was een artikel in Free Inquiry 27.1 over de Amerikaanse wet van 1865 tegen obsceen drukwerk. Comstock ondernam actie tegen de auteur, D.M. Bennet, van een boek getiteld An open letter to Jesus Christ (1875). Uiteindelijk werd Bennett in 1879 tot 13 maanden zware dwangarbeid veroordeeld zogenaamd wegens de verspreiding van een boekje over anticonceptie geschreven door Ezra Heywood.