Skepter 11.3 (1998)

Derde nummer van jaargang 11.

Beknopte inhoud

• Parariteiten
• Stop de persen
• ‘Je moet geen rigide reductionist zijn’ – Een interview met de nieuwe voorzitter van Skepsis door Marcel Hulspas
• Hieper Boreas
• Het Tweede Skeptische Wereldcongres door Jan Willem Nienhuys
• Het postmoderne geloof door Gert Jan van ’t Land
• Het bewijs – De UFO-wedstrijd van Kijk
• Opgeklopte koldergeesten – Opmerkelijk rekenwerk uit Druten door Rob Nanninga
• Verhitte discussie door Peter Bügel
• De dood van Flora door Roel van Duijn
  Roel van Duijn over het Kushi Instituut
  
• Leerzame bulten: Opkomst en ondergang van de frenologie door Dick Zeilstra
• ‘New York is vernietigd!’ – The War of the Worlds revisited door Marcel Hulspas
• Een smørgåsbord van wijsheden – Een kritische kijk op het Houtsmullerdieet door Gerard Innemée
  Voormalig kankerpatiënt en omstreden internist Houtsmuller schreef een chaotisch boek over de behandeling van kanker door dieet.
• Wat kost een megawatt? Risico’s en risicoperceptie in de energievoorziening door H. van Dam
• Boekbespreking. Milieu, zin & onzin door Marco van Kerkhoven
• Boekbespreking. UFO’s en ufologie door Wim Van Utrecht
• Gesignaleerd
• Prikbord – De Vrije Gedachte
• Podium. De trendwatcher zegt navy blue! door Kees de Hoog
• Brieven
• Na de dood van Flora door Jan Willem Nienhuys
  Een overzicht van de talloze reacties in de pers die volgden op de publicatie van het artikel van Roel van Duijn (‘De dood van Flora’) en de acties die werden ondernomen.
• Skeptische bladen

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Parariteiten: Jomanda voor studenten
Marcel Hulspas
Skepter 11.3 (1998) p. 2

Jomanda trad op 27 augustus 1998 op voor een bomvolle zaal Utrechtse studenten. De sfeer was echter vijandig, en de zaal liep langzaam leeg. Dat was in de tijd van Croiset en Heilijgers wel anders.

Trefwoorden: Jomanda
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Parariteiten: De paragnost die dóórvraagt
Marcel Hulspas
Skepter 11.3 (1998) p. 2-3

Gerard Heutink is door het blad Paranormale Nieuwtjes uitgeroepen tot paragnost van het jaar. Hij is er trots op dat als hij geesten van overledenen ziet, hij altijd vraagt wie ze eigenlijk zijn.

Trefwoorden: Heutink, paragnost
Onderwerp: paranormale – helderziende persoon

Parariteiten: In helse hogere sferen
Marcel Hulspas
Skepter 11.3 (1998) p. 3

Sipke V. (1928-2019) en Aagje F. leidden een sekte genaamd Gemeente Gods in Velddriel. Daar werden minderjarige dochters van sekteleden ‘bruiden van God’, met andere woorden verkracht door Sipke. Hij was zo gek dat hij alleen tbs kreeg. In Edelweiss, een soortgelijke sekte in Spanje, liep het anders af: sekteleider Eddie Gonzales werd in september 1998 dood aangetroffen, waarschijnlijk vermoord door een slachtoffer.
NB. In 2010 (Vrieswijk was toen ongeveer 82) werd de tbs opgeheven wegens geringe kans op recidive. Aagje is ook vrijgelaten. Zie https://www.nederlands.nl/nedermap/verhalen/verhaal/145477.html

Trefwoorden: Religie, Vrieswijk, Folkerts, sekte
Onderwerp: religie – sekten

Parariteiten: Spiritueel zwart gat
Jan Willem Nienhuys
Skepter 11.3 (1998) p. 3

Oibibio, schuin tegenover het Centraal Station in Amsterdam, is het bedrijf van Ronald Jan Heijn. Het is zwaar verliesgevend. RJH moest uit eigen zak 25 miljoen bijpassen. Op 5 mei 2000 loopt volgens RJH de Mayakalender af en komt er een kosmische revolutie.

Trefwoorden: Oibibio, Ronald Jan Heijn, Mayakalender
Onderwerp: religie – New Age

Vertraging
Skepter 11.3 (1998) p. 3

Skepter is ernstig vertraagd door diverse oorzaken.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Stop de Persen 3 mei 1998 – 1 augustus 1998
Jan Willem Nienhuys
Skepter 11.3 (1998) p. 4-5

Trefwoorden: Bardi, Chopra, Ankh-Hermes, Lodewijk 17, religie, Castaneda, Johan Borgman College, ufo, Schwietert, astrologie, studiehuis, Jomanda, Elvis, Bijbelcode
Onderwerp: sdp

Medische knipselkrant
Skepter 11.3 (1998) p. 5

De medische werkgroep van Skepsis maakt een knipselkrant met berichten over kwakzalverij enzo.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

‘Je moet geen rigide reductionist zijn’
Een interview met de nieuwe voorzitter van Skepsis
Marcel Hulspas
Skepter 11.3 (1998) p. 6-8

De hoofdredacteur interviewt Joop Doorman, de nieuwe Skepsis-voorzitter. Die ziet skeptici en andere dwarsliggers als essentieel voor de samenleving, maar geloof ook. Mythen zijn sociaal-psychologische placebo’s – die niet goed werken als je beseft dat het fopmiddelen zijn. Ooit vroeg een gelovige hem of hij oog in oog met de dood nog steeds het ‘credo van de atheïst’ zou aanhangen. Dat sloot natuurlijk mooi aan op de these van Feuerbach dat religie een product is van doodsangst.

Trefwoorden: skeptici, religie, geloof, mythe, Feuerbach
Onderwerp: skeptici – organisatie

Hieper Boreas
Skepter 11.3 (1998) p. 8

Eline Coupé schreef een boek over heilige graal, dat, hoewel gedrukt in 1997, wel nooit in de handel zal komen. Ze onthult dat de graal in het Rijksmuseum bewaard wordt. Ooit door Jozef van Arimathea naar Glastonbury gebracht, werd de graal door Willem III na de slag aan de Boyne mee naar Nederland genomen. Dit mag niet bekend worden. Hier ligt een taak voor Skepsis.

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor

Het Tweede Skeptische Wereldcongres
Jan Willem Nienhuys
Skepter 11.3 (1998) p. 9

Een impressie van het congres te Heidelberg, onder andere van Kees de Jagers voorspelling van het Einde van de Wereld en zijn ontdekking van de locatie van het punt waar de oerknal zich ooit bevond, namelijk in het park voor zijn huis.

Trefwoorden: congres, skeptici
Onderwerp: skeptici – congres

Het postmoderne geloof
Gert Jan van ’t Land
Skepter 11.3 (1998) p. 10-12

Lewis Vaughn sprak op het wereldcongres over het New Age-idee dat er geen objectieve waarheid bestaat. Dit is een geloof en daarom zijn de gelovigen niet voor rede vatbaar. In de New Age geldt dat wat je wenst ook waar is, en zo niet, dan zit daar een kwaadaardig complot achter. Ook de postmodernen komen aan bod. Die gebruiken geleerd klinkende wis- en natuurkunde als argument. Maar ze begrijpen die zelf niet

Trefwoorden: congres, skeptici, New Age, postmodernisme, aardstralen, Betz, Enright, Kurtz
Onderwerp: religie – New Age

Het Bewijs
De UFO-wedstrijd van Kijkrevisited
Skepter 11.3 (1998) p. 13

Het maandblad Kijk organiseerde een wedstrijd in het maken van mooie ufo-foto’s. De producten van enkele winnaars (uit het augustusnummer) worden getoond.

Trefwoorden: ufo, Kijk
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Opgeklopte koldergeesten
Opmerkelijk rekenwerk uit Druten
Rob Nanninga
Skepter 11.3 (1998) p. 14-17

Parapsychologen Bierman, Gerding en Wezelman onderzochten een klopgeest in Druten. Zie Skepter 9.1. Volgens hen had een randomgenerator toen rare kuren vertoond, maar dat bleken rekenfouten te zijn. Bierman kreeg toen kritiek, Bierman klaagde over de ‘waanzinnige schade’ (aan de paraprevisited sychologie) die Nanninga had aangericht met zijn kritiek. Nu doen de drie parapsychologen weer hetzelfde: zogenaamd statistisch significante resultaten verkrijgen door achteraf geknutsel met de getallen.

Trefwoorden: poltergeist, klopgeest, Druten, Bierman, parapsychologie
Onderwerp: parapsychologie – poltergeist

Verhitte discussie
Peter Bügel
Skepter 11.3 (1998) p. 17

Warmt de aarde nu wel of niet op en zo ja hoeveel? Het is een debat tussen gelovigen en twijfelaars, waarbij de laatsten verketterd worden.

Trefwoorden: milieu, opwarming, IPCC
Onderwerp: wetenschap – milieu

De dood van Flora
Roel van Duijn
Skepter 11.3 (1998) p. 18-22

Roel van Duijn beschrijft hoe zijn vrouw, José Krijnen (in het stuk Flora genoemd) een goed behandelbaar begin van baarmoederhalskanker (‘onrustige cellen in situ’) had, en behandeling (conisatie) weigerde. Of beter: macrobiotiek als behandeling koos. Veel te laat, toen een gezwel van dertien centimeter haar rechternier had verwoest, kwam ze in het ziekenhuis. Ook daarna weigerde ze op macrobiotisch advies eerst nabehandeling zoals bestraling en chemotherapie. Vijf jaar na de eerste diagnose was ze stervende. Er zijn vast meer slachtoffers van de macrobioot Adelbert Nelissen van het Kushi Instituut.

Trefwoorden: Flora, kanker, macrobiotiek, Kushi
Onderwerp: gezondheid – macrobiotiek

Leerzame bulten
Opkomst en ondergang van de frenologie
Dick Zeilstra
Skepter 11.3 (1998) p. 23-25

De frenologie is eigenlijk bedacht door Franz Gall (1758-1828), en later uitgewerkt door Johann Spurzheim (1776-1832). Zijn materialistische uitgangspunt dat de ziel in de hersenen zit en dat geestelijke vermogens zijn aangeboren bracht hem in conflict met zijn tijdgenoten. De materialistische zienswijze van de frenologen maakte hen tot sociale hervormers. Na 1840 nam de belangstelling voor frenologie weer af, mede door hersenonderzoek door Paul Broca (1824-1880) en David Ferrier (1843-1907).

Trefwoorden: frenologie, Gall, Broca, Spruzheim, Fowler, Flourens, Bouillaud, Fritsch, Hitzig, Ferrier
Onderwerp: pseudowetenschap – frenologie

‘New York is vernietigd!’
The War of the Worlds revisited
Marcel Hulspas
Skepter 11.3 (1998) p. 26-27
En de Marsbewoners kwamen opnieuw … (kader)
Skepter 11.3 (1998) p. 27

Het radiohoorspel over de War of the Worlds was gewoon een van een serie radiobewerkingen van beroemde boeken, elke week op zondagavond. De makers hadden het saaie boek omgezet in een ‘uitzending in een uitzending’. Toen een kwartier in de uitzending luisteraars van een ander programma overschakelden naar een andere zender vielen ze midden in het verhaal, met de alarmerende berichten. Wel driemaal in de uitzending werd gezegd dat het een soort hoorspel was. Toen deze paniekerige extra luisteraars begrepen hoe de vork in de steel zat, werden ze boos. Orson Welles werd er heel bekend door, hoewel hij eigenlijk alleen als regisseur bij het hoorspel betrokken was.

Trefwoorden: Mars, invasie, Orson Welles
Onderwerp: psychologie – massahysterie

Een smörgåsbord van wijsheden
Een kritische kijk op het Houtsmullerdieet
Gerard Innemée
Skepter 11.3 (1998) p. 28-30

De omstreden internist A.J. Houtsmuller (1924-2015) schreef een chaotisch boek over de behandeling van kanker, met een onafzienbare massa geleerdigheid, en van kwakzalvers gekopieerde dieetadviezen. En onzin, bijvoorbeeld over haaienkraakbeen en magnetrons.
NB 1. In kolom 1 op p. 30 is sprake van: ‘lanoline’, ook wel digoxine. Dat moet natuurlijk lanoxine zijn. Is hersteld op de website.
NB 2. De laatste vijf regels van de eerste alinea (na ‘positieve artikelen’) waren onjuist, en zijn op de website weggelaten.
NB 3. Houtsmuller dichtte zijn genezing van uitgezaaid melanoom aan zijn zelfbedachte dieet toe. Later bleek dat hij helemaal geen uitzaaiing had gehad, wel eerder een succesvol behandeld melanoom. Zie Skepter 12.3
NB 4. De onjuiste spelling ‘smörgåsbord’ is op de website hersteld.

Trefwoorden: Houtsmuller, dieet, Gerson, Moerman, haaienkraakbeen, magnetrons.
Onderwerp: gezondheid – Houtsmuller

Cartoon
Discovery
Arjen Rienks
Skepter 11.3 (1998) p. 30

Trefwoorden: humor, Discovery, sfinx
Onderwerp: humor

Wat kost een megawatt?
Risico’s en risicoperceptie in de energievoorziening
H. van Dam
Skepter 11.3 (1998) p. 31-35

Als men de schade aangericht door kerncentrales vergelijkt met die door fossiele brandstoffen, dan komt de kernenergie er heel goed af. Ook zijn de beveiligingskosten van kernenergie (per gered mensenleven) typisch 10.000 maal zo hoog als die voor verkeersveiligheid, en wel een miljoen maal die van derdewereldprogramma’s. Dit is nog niet meegerekend de enorme kosten van opwarming veroorzaakt door het gebruik van fossiele brandstoffen.

Trefwoorden: risico, kernenergie, Rasmussen, IPCC, straling
Onderwerp: wetenschap – energievoorziening

Milieu, zin & onzin
Marco van Kerkhoven
Skepter 11.3 (1998) p. 36

Recensie van het gelijknamige boek van H.J. Beens uit 1998. Na één pagina is alle hoop vervlogen: het boek blijkt een rammelend betoog van een chemicus te zijn, die asbest voor onschuldig en het broeikaseffect voor een lachertje houdt.

Trefwoorden: milieu, broeikaseffect, ozon, asbest
Onderwerp: randwetenschap – milieu

UFO’s en ufologie
Wim Van Utrecht
Skepter 11.3 (1998) p. 37-39

Elk hoofdstuk is uiterst volledig en actueel. Wie het boek uit heeft, blijft zitten met het gevoel dat vijftig jaar UFO’s één kolossale vergissing is geweest. Devereux denkt dat aardlichten een serieus fenomeen zijn, en veel ufo-waarnemingen kunnen verklaren. Inmiddels is binnen de ufologie het onderzoek naar onbekende vliegende objecten allang niet meer het hoofddoel.

Trefwoorden: ufo, aardlichten,graancirkels
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Gesignaleerd (Boekenrubriek)
Skepter 11.3 (1998) p. 40

Peter Bügel, Iedereen heeft gelijk: De vrolijke wetenschap van Peter Bugel (1998). Selectie uit krantencolumns.
Aldert Vrij, Psychologie Van De Leugenaar: Liegen en voorgelogen worden op het werk, in de rechtszaal en thuis (1998). Helder overzicht, ook over het nut van leugendetectors.
R.D. Hinshelwood, Therapy or Coercion? Does Psychoanalysis Differ from Brainwashing? (1997). Het antwoord lijkt nee te zijn.
Paul Ferris, Dr Freud: A Life (1997). Een aanrader wegens de amusante beschrijving van de ‘hele konkelende coterie van jaloerse pseudo-intellectuelen’ rond Freud.
Hal Hellman, Great Feuds in Science: Ten of the Liveliest Disputes Ever (1998). Galileo tegen de kerk, Newton tegen Leibniz etc. Niet echt boeiend en wetenschappelijk oppervlakkig.
Gordan Moran, Silencing Scientists and Scholars in Other Fields: Power, Paradigm Controls, Peer Review, and Scholarly Communication (1998). Moran denkt anders over een ruiterportret in Siena dan zijn collega-kunsthistorici en vermoedt een samenzwering, waar ook Benveniste en Duesberg slachtoffer van zijn.

Prikbord – Vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte
Skepter 11.3 (1998) p. 41

De Vrije Gedachte is opgericht in 1856, maar heette toen De Dageraad. De nieuwe naam is van 1957. Vrijdenken is atheïstisch humanisme. Domela Nieuwenhuis, Multatuli en Anton Constandse speelden een belangrijke rol in de vereniging. DVG geeft een blad uit dat 10 maal per jaar verschijnt.
NB. Het tijdschrift van De Vrije Gedachte heet De Vrijdenker.

Trefwoorden: atheïsme
Onderwerp: religie – atheïsme

Podium – De trendwatcher zegt: navy blue!
Kees de Hoog
Skepter 11.3 (1998) p. 42

Vroeger had je futurologen die soms wel professor waren, en dan waren er natuurlijk ook waarzeggers. Maar nu is er ook de trendwatcher. De auteur zag zo’n trendwatcher aan het werk. Die wist onder andere te melden dat het thuisbankieren uit maar ‘dik en gezond’ in zullen raken.

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor

De wetenschap raakt bekneld (Brief.)
Prof. dr. A. Bast
Skepter 11.3 (1998) p. 43

De auteur verduidelijkt hoe zorgvuldig Heidelberg Appeal Nederland omgaat met het opzetten van onderzoeksprojecten. De kritiek van Braams lijkt hem misplaatst.

Trefwoorden: Heidelberg Appeal Nederland, HAN
Onderwerp: randwetenschap – milieu

Advertentie
Skepter 11.3 (1998) p. 43

Reclame voor Tussen Waarheid & Waanzin en aankondig debatavond Simek.

Trefwoorden: reclame
Onderwerp: skeptici – publicaties

Correctie
Skepter 11.3 (1998) p. 43

De creditering van een foto in Skepter 11.2 wordt alsnog verzorgd.

Trefwoorden: Skepter
Onderwerp: skeptici – publicaties

Na de dood van Flora
Jan Willem Nienhuys
Skepter 11.3 (1998) p. 44

Het artikel van Roel van Duijn verscheen eerst in Trouw op 5 september 1998, en daarna barstte er een discussie los. Hier een overzicht van circa 60 artikelen in kranten en tijdschriften in de periode tot 30 oktober.

Trefwoorden: Flora, macrobiotiek
Onderwerp: gezondheid – macrobiotiek

Skeptische bladen
Skepter 11.3 (1998) p. 45

Weer meer over het Mars-effect in Skeptical Inquirer; het Actieblad tegen de Kwakzalverij meldt dat VU-studenten geen studiepunten (meer) krijgen voor het bijwonen van lezingen van homeopathiedocent Bodde.