Skepter 5.3 (1992)

Derde nummer van jaargang 5.

Beknopte inhoud

• Quali prove? Het vierde EuroSkeptics congres door Bart Koene en Rob Nanninga
• Denk je beter! De opkomst en ondergang van Emile Coué door Wim Wennekes
• Riskant gedrag – Peter Duesberg en de HIV-Aids-hypothese door Peter Bügel
• Een discussie: 1 De toekomst van de parapsychologie: Nog één loepzuiver experiment… door Werner Eeman
• Een prehistorisch vliegveld – Recent onderzoek op en om de vlakte van Nazca door Marcel Hulspas
• Met touw en tuinroller – De Crop Circle manie is niet meer kapot te krijgen door Rudolf Smit
• De keerzijden van het holisme – Een kritische beschouwing over New Age door Reender Kranenborg
• Boekbespreking. Het strafbare lichaam door Hugo Verbrugh
• Boekbespreking. Waar haalt hij het vandaan? door Rob Nanninga
• Boekbespreking. Visies van een paragnost door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. Fysica en Parapsychologie door Cees Braams
• Boekbespreking. De man zonder navel – De nieuwe tijd tussen zin en onzin door Rob Nanninga
• Boekbespreking. Sprekend nog met de nacht door Harald Merckelbach
• Brieven

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Quali prove?
Het vierde EuroSkeptics congres
Bart Koene en Rob Nanninga
Skepter 5.3 (1992) p. 1-3

Het vierde Europese Skeptische congres op 17-19 juli in het Italiaanse St. Vincent bracht diverse vooraanstaande skeptici bij elkaar: Randi, Alcock, Hyman, Premanand, Sarma en Broch evenals de Italianen Polidoro en Garlaschelli. De Italiaanse tv-persoonlijkheid Piero Angelo, die het skepticisme een warm hart toedraagt, was er ook. Het thema was ‘Wat is het bewijs?’, maar er werd weinig nieuws verteld. Randi maakte melding van zijn Carlos-project, waaruit bleek dat Australische journalisten zelfs de eenvoudigste controles achterwege laten.
NB. Niet zo duidelijk was het feit dat het een project was van ‘60 minutes Australia’ en Randi samen.

Trefwoorden: Randi, Angela, volle maan, Nienhuys, Carlos, Alcock, Hyman, ganzfeld, Premanand, Sai Baba, Broch, Luccio, Garlaschelli, Januarius.
Onderwerp: skeptici – congres

Denk je beter!
De opkomst en ondergang van Emile Coué
Wim Wennekes
Skepter 5.3 (1992) p. 4-11

Emile Coué (1857-1926) was een Franse apotheker die vanaf 1910 de methode van autosuggestie aanbeval tegen pijn en depressie. Tweemaal daags twintig maal zeggen: ‘Tous les jours, à tous points de vue, je vais de mieux en mieux.’ Bij acute aanvallen van pijn of ‘zenuwen’ of melancholie herhale men ‘Ça passe, ça passe.’ Voorgangers waren er al in de Griekse oudheid, en Mesmer en de hypnotisten en de Christian Science bedienden zich er ook van. In Engeland werd de methode populair en in Nederland gaf Mia Kloek-Pirée tussen 1924 en 1948 leiding aan een Coué-instituut. Daarna zakte de beweging in. Maar in de VS zijn de geestelijke erfgenamen zoals Hay, Siegel en Dethlefsen en vele anderen zeer actief. Ook in Zwitserland zijn nog enthousiaste aanhangers.

Trefwoorden: autosuggestie, Coué, Spaink, Hay, Dethlefsen, Epidaurus, Mesmer, Puységur, Mary Baker Eddy, Christian Science, Liébeault, Bernheim, Freud. Nancy, Renterghem, van Eeden, Tucker, Forel, Brooks, Ernest Charles, Galsworthy, Henry Ford, Kloek-Pirée, Zeehandelaar, Elie Lopes Cardozo, Erik Lopes Cardozo, Huges, Chandu, Murphy, Ponder, Curtis, Emmet Fox.
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

National Institutes of Health (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 11

De NIH heeft van de politiek namelijk senator Tom Harkin (niet Thomas Harkins zoals in het bericht) twee miljoen dollar per jaar opgedrongen gekregen om alternatieve ‘geneeswijzen’ te onderzoeken.

Trefwoorden: NIH, alternatieve geneeswijzen, Harkin
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen – onderzoek

Riskant gedrag
Peter Duesberg en de HIV-Aids-hypothese
Peter Bügel
Skepter 5.3 (1992) p. 12-15

Nadat begin jaren 1980 bepaalde ziekten de kop op staken die normaal alleen bij personen met defect immuunsysteem optraden, werd in 1984 het Humaan Immunodeficiëntie Virus ontdekt (HIV) die dit Acquired Immuno Deficiency Syndrom (AIDS) veroorzaakten. Er zijn nu 25 ziekten ontdekt die met HIV samenhangen. Peter Duesberg (hoogleraar moleculaire en celbiologie) gelooft niet dat HIV en AIDS wat met elkaar te maken hebben. Hij baseert dit voornamelijk op statistieken van bevolkingsgroepen. Die kloppen totaal niet met wat bij infectieziekten doorgaans het geval is. Hij zoekt de verklaring in de immuunsysteem ondermijnende levensstijl (drugs, homoseks) van de zieken. Ook in Groot-Brittannië gedraagt AIDS zich niet als gewone infectieziekte. De gemoederen lopen hoog op.

Trefwoorden: aids, hiv, AZT, Duesberg, Goudsmit, Jad Adams, Duncan Campbell, CDC, Montagnier, Gallo, Maddox, Gordon Steward, Burke
Onderwerp: gezondheid – aidsontkenning

Ed Noordman (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 15

Astroloog Ed Noordman denkt dat Skepter-kritiek op hem (zie Skepter 5.2) in werkelijkheid is geschreven door Rudolf Smit. En dat hij correct voorspeld had dat er ‘in de komende twee jaar’ ernstige rampen in de chemische industrie zouden gebeuren.

Trefwoorden: Noordman, astrologie, Smit
Onderwerp: astrologie – astrologen

Een discussie: 1 De toekomst van de parapsychologie: Nog één loepzuiver experiment…
Werner Eeman
Skepter 5.3 (1992) p. 16-17

De parapsychologie heeft tot nu toe geen enkel waterdicht overtuigend experiment weten te verzinnen. Moet het vak niet veranderen in anomalistische psychologie? Misschien zouden professionele parapsychologen kunnen proberen uit te leggen dat helderzienden niet te vertrouwen zijn.

Trefwoorden: parapsychologie, Johnson, Jahn, Akers, Zusne en Jones
Onderwerp: parapsychologie – onderzoek

Een prehistorisch vliegveld
Recent onderzoek op en om de vlakte van Nazca
Marcel Hulspas
Skepter 5.3 (1992) p. 18-22

Von Däniken en anderen hebben allerlei buitenissige theorieën over de Nazca-lijnen. De zogeheten astronomische theorie was een tijd populair, maar Anthony Aveni en medewerkers denken dat het om een soort kalender gaat in combinatie met afbaking van taken van verschillende bevolkingsgroepen. De lijn zijn trouwens niet allemaal door één groep gemaakt. Raadsel blijft hoe de makers zulke grote tekeningen konden maken.

Trefwoorden: Nazca, Däniken, Kosok, Reich, Hawkins, Ronald Story, Inca
Onderwerp: randwetenschap – nazca

Met touw en tuinroller
De Crop Circle manie is niet meer kapot te krijgen
Rudolf Smit
Skepter 5.3 (1992) p. 23

De graancirkels in Wiltshire blijven maar komen, ondanks de onthullingen van Doug en Dave. Er was zelfs een wedstrijd met twaalf teams in de nacht van 12 op 13 juli 1992.

Trefwoorden: graancirkels, Bower, Chorley, Wessex Skeptics, Robin Allen
Onderwerp: vreemde verschijnselen – graancirkels

De keerzijde van het holisme
Een kritische beschouwing over New Age
Reender Kranenborg
Skepter 5.3 (1992) p. 24-30

De New Age is niet één ding, maar een bonte verzameling stromingen, gelijkend op die in de jaren zestig, de theosofie, de romantiek en zelfs de renaissance. Kenmerkend voor de New Age is een oppervlakkig vooruitgangsgeloof. Het holisme werkt verstarrend en totalitair, doordat het alles over één kam scheert. Alle religies zijn eigenlijk hetzelfde in de holistische visie en wie er anders over denkt zit fout. Gevolg: de New Age begrijpt niets van islam en ook niets van het opkomende evangelische christendom. Alles heeft een bedoeling in de New Age. Voor dualisme is geen plaats. Allerlei groepen prediken dat de mens tot alles in staat is. De orenmaffia is typisch New Age. Ook typisch is Capra die schijnbare analogieën aanziet voor identiteit.

Trefwoorden: Verlichting, Swedenborg, Mesmer, Blake, Capra, evolutie, holisme, monisme, dualisme, I Tjing, Atlantis, Stufkens, Ernest Holmes, Norman Vincent Peale, Christus
Onderwerp: religie – New Age

Skepsis in de New Age
Skepter 5.3 (1992) p. 31

Programma van het jaarlijkse Skepsis-congres op 7 november 2003 in Zwolle, met Hanegraaff, Spaink, Hoogcarspel, Kampschuur.

Trefwoorden: Skepsis, congres, skeptici
Onderwerp: skeptici – congres

Het strafbare lichaam
Hugo Verbrugh
Skepter 5.3 (1992) p. 32-33

Bespreking van Het strafbare lichaam door Karin Spaink. Deel 1 van dit boek is ‘De orenmaffia’: het kwakdenken dat alle ziekte tussen de oren zit. Deel 2 is ‘Het strafbare lichaam’. Daarin betoogt de auteur dat er wel een beetje van klopt. Daar is wel kritiek op mogelijk. Opmerkelijk is dat ze positief is over Marco de Vries, maar zich in een radio-interview heftig tegen hem keerde.

Trefwoorden: Spaink, orenmaffia, Dethlefsen, Dahlke, Ted Troost, Marco de Vries
Onderwerp: gezondheid – orenmafia

Waar haalt hij het vandaan?
Rob Nanninga
Skepter 5.3 (1992) p. 34-36

Bespreking van Waar haalt hij het vandaan? Omgaan met paranormale ervaringen – Anders kijken naar kinderen (1992), van Martine Busch. Busch is verbonden aan het Parapsychologisch Instituut te Utrecht. Ze zegt de feiten te laten spreken, maar stopt er van aanvang af veel eigen interpretaties bij. Een deel van het boek gaat over adviezen aan ouders die niet kunnen omgaan met de paranormale vermogens van hun kinderen. Zo leerde een vader accepteren dat zijn zoontje ‘op afstand’ lepels verboog zoals Geller.

Trefwoorden: parapsychologie, telepathie, Van Praag, transcendente meditatie, Sai Baba, Spinello, Blackmore, Bierman, onzichtbare vriendjes, geesten, uittreding, occultisme, aura, Geller, poltergeist, heks
Onderwerp: paranormale – algemeen

Visies van een paragnost
Marcel Hulspas
Skepter 5.3 (1992) p. 37-39

Bespreking van Visies van een paragnost (1992) door Cor Heilijgers (1920-1992). Heilijgers was de laatste van de bekende paragnosten. Zijn boekje is eigenlijk niet zo interessant, behalve hoofdstuk 8, waarin hij iedereen afkraakt, vooral zijn collega-paragnosten. Hij komt overigens zelf voor in het boek van Boerenkamp, voor wie hij ook geen waardering heeft.

Trefwoorden: Heilijgers, Hurkos, Tenhaeff, Tholen, Boerenkamp
Onderwerp: paranormale – helderziende persoon

Fysica en parapsychologie
Cees Braams
Skepter 5.3 (1992) p. 40-42

Fysica en Parapsychologie is eigenlijk een dubbelnummer (3/4, jaargang 59, 1991) van het Tijdschrift voor Parapsychologie. De bijdragen en de meningen van de auteurs lopen sterk uiteen. De een ziet geen tegenspraak tussen fysica – met name kwantumfysica – en effecten als telepathie en psychokinese, de ander benadrukt dat je van kwantumsystemen niet op macrosystemen kunt overstappen. De parapsychologie lijkt zich er bij te hebben neergelegd dat makkelijk waarneembare paranormale effecten niet reproduceerbaar zijn, en richt zich nu op pogingen kwantumprocessen door waarnemers te laten beïnvloeden. Maar de gewone fysicus merkt nooit wat van zo’n invloed. Op zijn best vindt de parapsycholoog zwakke correlaties.

Trefwoorden: Ertel, Sheldrake, Hilgevoord, Josephson, Viras, Costa de Beauregard, Jahn, Dunne, D.D. Home, Crookes
Onderwerp: parapsychologie

Ontvoerd door ufo (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 42

3,7 miljoen Amerikane zouden zijn ontvoerd door ufo’s, te oordelen naar de antwoorden op vragenlijsten die door Budd Hopkins en David Jacobs waren verspreid.

Trefwoorden: ufo, ontvoering, Hopkins, Jacobs, John Mack
Onderwerp: ufo’s – ontvoeringen

Friese knal (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 42

Op woensdagavond 19 augustus 1992 werd een harde knal gehoord in Noord-Nederland. Misschien een geheim supersonisch vliegtuig dat boven de Noordzee door de geluidsbarrière was gegaan. Meer later.

Trefwoorden: Friese knal, geluidsbarrière, vliegtuig
Onderwerp: vreemde verschijnselen – knallen

De man zonder navel
De nieuwe tijd tussen zin en onzin
Rob Nanninga
Skepter 5.3 (1992) p. 43-44

In De man zonder navel: De Nieuwe Tijd tussen zin en onzin (1992) betoogt Peter Kampschuur dat kerk, wetenschap en marxisme gefaald hebben, en dat de New Age-beweging het enige alternatief is. Kampschuur ziet de New Age als zelfverwerkelijking. Als wij vanuit ons ware Zelf leven, gaat het goed met onze chakra’s en dus met onze energiehuishouding. Wel heeft Kampschuur kritiek, namelijk dat de New Agers niet tegen kritiek kunnen, en ook de obsessie met het paranormale vindt hij maar niks. Een intrigerend mengelmoes van zin en onzin.

Trefwoorden: New Age, Babaji, chakra, karma, Hetty Draaijer
Onderwerp: religie – New Age

Sprekend nog met de nacht
Harald Merckelbach
Skepter 5.3 (1992) p. 45-46

Mels de Jong legt in Sprekend nog met de nacht: Over dromen en droomonderzoek (1992) uit dat dromen waarschijnlijk niets zeggen over de persoon van de dromer. Dromen ontstaan als visuele random informatie uit de visuele centra in de hersenen door de frontaalkwab wordt omgewerkt tot een lopend verhaal. Exit Freud. Frank Heinick is het in Berichten uit dromenland (1992) hier niet mee eens. Zijn droomduidingen zijn naïef, want ze gaan uit van de veronderstelling dat dromen een diepere betekenis hebben, en dat de dromers ze goed navertellen.

Trefwoorden: dromen, Freud, van Eeden, Hobson, McCarley
Onderwerp: randwetenschap – dromen

Paranormale genezers (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 46

Het Utrechtse Parapsychologische Instituut onderzocht in opdracht van WVC of paranormale genezers chronische aandoeningen kunnen genezen. Nadat 140 patiënten elk tot twee jaar gevolgd waren bleek het antwoord nee te zijn.

Trefwoorden: Paranormale genezing, parapsychologie, WVC
Onderwerp: gezondheid – paranormale geneeswijze – onderzoek

Piramide (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 46

Hippies mogen tegenwoordig tegen betaling de Grote Piramide van Gizeh in om daar te communiceren met het heelal. Fundamentalisten vinden het maar niets en in juni ontploften er twee bommen in de tempel van Karnak te Luxor.

Trefwoorden: piramide, religie, New Age, Luxor
Onderwerp: religie – New Age

Zwarte magie (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 46

Een Haagse ging in op het voorstel om met zwarte magie genezen te worden. Ze raakte 19.000 gulden kwijt met een klassieke wisseltruc.

Trefwoorden: alternatieve genezing, zwarte magie, oplichting
Onderwerp: paranormale – algemeen

Correctie (Brief.)

Skepter 5.3 (1992) p. 47

In het artikel over Incroyable Mais Faux in Skepter 5.2 is de naam van de presentator (Bourret) verward met die van de astronoom.
NB. In de samenvatting van Skepter 5.2 verbeterd.

Trefwoorden: Skepter
Onderwerp: skeptici – publicaties

Ongelooflijk maar Bardi (Brief.)
Skepter 5.3 (1992) p. 47

Schrijver heeft kritiek op de manier waarop Braem kandidaten voor de test heeft geronseld.

Trefwoorden: paranormale vermogens, test
Onderwerp: paranormale – algemeen

Overtuigde gelovigen (Brief.)
Skepter 5.3 (1992) p. 47

Richard Singelenberg heeft kritiek op de enquête onder Jomanda-bezoekers. Als Jomanda zelf de enquêteurs introduceert met ‘dat zijn mensen die eigenlijk niet in het paranormale geloven’ dan is dat fataal voor de betrouwbaarheid.

Trefwoorden: Jomanda, enquête, paranormaal geloof
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Vraag en antwoord (Twee brieven.)
Skepter 5.3 (1992) p. 47-48

Briefschrijver vindt Skepter te moeilijk (‘intellectualistisch’). Skepter moet populairder worden. De hoofdredacteur beaamt dat Skepter moeilijk is, maar ziet als primaire taak voor Skepter om de skepticus van genuanceerde argumenten te voorzien als die op voet van gelijkheid discussieert met een ‘gelovige’.

Trefwoorden: Skepsis, Skepter
Onderwerp: skeptici – organisatie

Faux (Brief.)
Skepter 5.3 (1992) p. 48

In het artikel Incroyable Mais Faux wordt ‘Les para-sciences sont les ruines de la science’ fout vertaald met ‘De parawetenschappen zijn de ondergang van het bewustzijn.’ Beter is: ‘De parawetenschappen zijn de bouwvallen van de wetenschap.’

Trefwoorden: Skepter
Onderwerp: skeptici – publicaties

Pendeltest (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 48

Bij Skepsis kan men 10.000 gulden verdienen door 15 van de 30 keer aan te wijzen in welk van zes doosjes een voorwerp is verborgen.

Trefwoorden: test, pendelen
Onderwerp: paranormale – pendelen

Panorama (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 48

De oproep voor de pendeltest verscheen ook in Panorama. Panorama liet ook een pendelaar testen. Die faalde.

Trefwoorden: pendel, test, Panorama, van den Bold
Onderwerp: paranormale – pendelen

Cursus (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 48

De Oostvlaamse Volkshogeschool organiseert een cursus van zes maandagavonden over toeval, astrologie, alternatieve geneeswijzen en dergelijke.

Trefwoorden: skeptici, cursus
Onderwerp: skeptici

Lee Traynor (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 48

Lee Traynor komt skeptische boeken verkopen op ons congres.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Werkgroep astrologie (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 48

Aan het begin van het nieuwe studiejaar van de UvA discussieerde Wout Heukelom met Ed Noordman over astrologie.

Trefwoorden: skeptici, astrologie
Onderwerp: astrologie – algemeen

Wetenschapsweek (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 48

Aankondiging van drie skeptische lezingen gedurende de Wetenschapsweek. Tevens demonstratie parapsychologische experimenten aan de UvA.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici

Ufonaut (Kort bericht.)
Skepter 5.3 (1992) p. 49

Een Ufonaut sprak met zowel Bush als Clinton, volgens de Weekly Word News.
NB. Hij heet P’lod en werd later ook afgeschilderd als de minnaar van Hillary Clinton.

Trefwoorden: ufo
Onderwerp: ufo’s – afzonderlijke gevallen