Skepter 6.2 (1993)

Tweede nummer van jaargang 6.

Beknopte inhoud

• Ma Prem en de Essenen in Rotterdam – De oerreligie van Ma Prem door Erik Hoogcarspel
• Mijmerende wetenschap – De ‘leer der veranderingen’ van prof. Van den Berg door Simon Burgers
• De schoonzoon en de bisschop – Een onderzoek naar de klopgeest van Arc-Wattripont door Werner Eeman
• ‘Wat bewijst dat nou?’ Op bezoek bij de Dag van de Parapsychologie door Rob Koene
• Onhandelbaar door appelmoes – Additieven en hyperactief gedrag door Marcel Hulspas
• De handlanger van Palladino – Een nieuwe bedrogshypothese door Rob Nanninga
• De val van Rajneeshpuram – Opkomst en ondergang van de Bhagwanbeweging door Jolanda Hennekam
• Ruis van Gene Zijde – De andere wereld van de bandstemmen door Marcel Hulspas
• Uit de droom geholpen – De herkomst van de Senoi-droomtherapie door Ada de Boer
• Meningen over parapsychologie – Een enquête onder skeptici door Rob Nanninga
• Podium. Grenzen aan de skeptische kritiek door Jan Willem Nienhuys
• Podium. Over de navolging van de skepticus door Hugo Verbrugh
• Boekbespreking. De ParaVisie Encyclopedie door Rob Nanninga
• Boekbespreking. De UFO-Saga door Wim Van Utrecht
• Boekbespreking. La Fonction Psy door Werner Eeman
• Boekbespreking. Valse vooruitgang door C.M. Braams
• Boekbespreking. Vrije Radicalen door Jacob van Noordwijk
• Gesignaleerd
• Brieven

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Essenen in Rotterdam
De oerreligie van Ma Prem
Erik Hoogcarspel
Skepter 6.2 (1993) p. 1-2

Op bezoek bij een kleine sekte, het Esseens Esotherisch Genootschap Sphinx onder leiding van mevrouw H. Ch. Hampe Tina (1936-2014), zich noemende Ma Prem Shakti Prema Gopi Krishna. ‘Wat betreft religieuze kennis blijkt Ma Prem veel klokken te hebben horen luiden, maar het identificeren van de klepels levert haar soms problemen op.’

Trefwoorden: religie, essenen, oepanishaden, Ma Prem, sphinx, IKON, Ayur Veda, yoga
Onderwerp: religie – Ma Prem

Mijmerende wetenschap
De ‘leer der veranderingen’ van prof. Van den Bergh
Simon Burgers
Skepter 6.2 (1993) p. 3-5

J.H. van den Berg lanceerde in Metabletica (eerste druk, 1956, daarna ca. 30 herdrukken) het idee dat de pest in 1347 ‘veroorzaakt’ werd door een gebeurtenis 40 jaar eerder, namelijk anatomisch onderzoek aan het menselijk lichaam. Evenzo zou de syfilis te danken zijn aan de Madonna van Jean Fouquet. Hieraan kan aids worden toegevoegd: die is de 40 jaar vertraagde reactie op het westerse fanatieke anti-racisme dat ontstond na de Kristallnacht in 1938. Onzin, al was het alleen maar omdat sterke afkeer van antisemitisme pas na het bekend worden van de Holocaust ontstond. Op vergelijkbaar onzinnige wijze verbindt Van den Berg de gelijkzwevende stemming, de differentiaalrekening en de twijfel aan het goddelijk recht van koningen.
NB. De foute spelling van de naam van Van den Berg is een fout van de redactie.

Trefwoorden: metabletica, Van den Berg, pest, syfilis, aids, Fouquet, Mundius, aids, antisemitisme, antiracisme, Werckmeister, Stevin, Ramis, Philips II
Onderwerp: pseudowetenschap – geschiedenis

De schoonzoon en de bisschop
Een onderzoek naar de klopgeest van Arc-Wattripont
Werner Eeman
Skepter 6.2 (1993) p. 6-10

In het dorpje Arc-Wattripont deden zich klopgeestverschijnselen voor, inclusief bewegend meubilair. De rijkswacht werd ingeschakeld en een aardstraaldeskundige eveneens, maar na een duiveluitdrijving door Patrick Meurant, bisschop van een afgescheiden katholieke kerk keerde de rust weer. Evident was de ‘schoonzoon’ van de familie, Eric Barbé, de focus van de verschijnselen.
NB. In 2018 onthulde Michel Vanbockestal dat Eric genoeg reden had zich gefrustreerd te voelen: hij sliep in hetzelfde bed als zijn verloofde maar mocht haar niet aanraken.

Trefwoorden: Arc-Wattripont, klopgeest, exorcisme, parapsychologie, Dierkens
Onderwerp: parapsychologie – poltergeist

‘Wat bewijst dat nou?’
Op bezoek bij de Dag van de Parapsychologie
Bart Koene
Skepter 6.2 (1993) p. 10-11

Verslag van een bijeenkomst op zaterdag 24 april. Er waren ruim 100 belangstellenden. Martine Busch is enthousiast over Therapeutic Touch, Willem Voois heeft zonder resultaat sjamanen onderzocht, Ruud van Wees (van Merkawah) heeft studenten geënquêteerd over BDE’s, en Hein van Dongen vertelt over ganzfeld-experimenten maar schakelt al snel over op anekdotes.

Trefwoorden: parapsychologie, Bierman, Busch, therapeutic touch, sjamanen, ganzfeld, bijnadoodervaringen
Onderwerp: parapsychologie

Massa-hysterie (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 11

In maart en april 1993 is er een epidemie van flauwvallen onder schoolmeisjes in de Egyptische provincie Beheira (in de Nijldelta).

Trefwoorden: massahysterie
Onderwerp: psychologie – massahysterie

Registratie alternatieven (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 11

Alternatieve genezers die geen arts zijn, moeten worden geregistreerd. Hun organisaties krijgen daar geld voor van de overheid. ‘Als aannemelijk is gemaakt dat een therapie effect heeft, dan is [de overheid] aanspreekbaar voor een vergoeding.’

Trefwoorden: Alliantie voor Natuurgeneeswijzen, LOPAG, Simons, subsidie, registratie
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Onhandelbaar door appelmoes
Additieven en hyperactief gedrag
Marcel Hulspas
Skepter 6.2 (1993) p. 12-15

Allergie of intoleranties voor bepaalde voedselbestanddelen komt voor, maar het gaat om fracties van een percent van de bevolking. Mensen die denken dat ze bepaald voedsel (bijvoorbeeld suiker) niet kunnen verdragen zijn er tientallen keren zoveel. Dat voedsel invloed heeft op gedrag is onbewezen. Het verhaal dat kleurstoffen in voedsel effect hebben berust op anekdotisch bewijs van een zekere Feingold in 1974. Het is later weerlegd. Maar alternatieve behandelaars en ook de Wageningse biochemicus Kamsteeg geloven er nog volop in en de gevolgen kunnen ernstig zijn als men die behandelaars en hun dieetadviezen gelooft.

Trefwoorden: voedselallergie, voedselintolerantie, Nieborg, eliminatiedieet, placebo-effect, Feingold, Dusseldorp, Kamsteeg
Onderwerp: gezondheid – voeding

De Handlanger van Palladino
Een nieuwe bedrogshypothese
Rob Nanninga
Skepter 6.2 (1993) p. 16-18

Het medium Eusapia Palladino was een beruchte fraudeur. Maar hoe ze Feilding in 1908 om de tuin leidde is onbekend. Richard Wiseman heeft geopperd dat ze een handlanger had die kon binnenkomen door een vals paneel in een deur.

Trefwoorden: medium, spiritisme, seance, Palladino, SPR, Feilding, Carrington, Baggally, Podmore, Barrington, Richet, Wiseman
Onderwerp: parapsychologie

Koude Fusie (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 18

Fleischmann en Pons vinden vier jaar na hun eerste publicatie nog steeds extra energieproductie, maar niet zo veel als vroeger, en wat het is weten ze ook niet. Misschien een minuscule meetfout, zegt fysicus David Williams.

Trefwoorden: koude kernfusie, Pons, Fleischmann, Vigier, David Williams
Onderwerp: randwetenschap – koude kernfusie

Homeopathie-promotie (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 18

Elly de Lange promoveerde 19 mei, op een onderzoek naar homeopathie voor neus-, keel- en oorinfecties bij in totaal 175 kinderen. Homeopathie scoorde ietsjes beter, maar niet significant. Ze stopt niet met haar praktijk.
NB. De promotie wordt uitvoerig besproken in Skepter 6.3

Trefwoorden: De Lange, homeopathie, significantie
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – onderzoek

Loch Ness (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 18

Het Loch Ness is met sonar doorzocht,en er is alweer geen monster gevonden, zegt een offcieel rapport dat in april verscheen.

Trefwoorden: Urquhar, sonar, Loch Ness, Witchell, Bob Manson
Onderwerp: randwetenschap – Loch Ness

De val van Rajneeshpuram
Opkomst en ondergang van de Bhagwanbeweging
Jolanda Hennekam
Skepter 6.2 (1993) p. 19-25

De beweging van de Bhagwan Shree Rajneesh droomde van een nieuwe mens, in een oase van liefde en vrijheid. Aanvankelijk in Poona ten zuiden van Bombay, daarna in een gehucht in Oregon. Hij en zijn rechterhand Sheela creëerden een zwaar bewapende autoritaire (en criminele) gemeenschap.

Trefwoorden: religie, Bhagwan, Jain, Rajneesh Chandra Mohan, Poonan, ashram, Laxmi, Lin Stevens, darshan, Sheela, Frohnmayer, Jan Foudraine
Onderwerp: religie – Bhagwan

Ruis van Gene Zijde
De andere wereld van de bandstemmen
Marcel Hulspas
Skepter 6.2 (1993) p. 26-29

Als men geluidsopnamen maakt van ‘witte ruis’ (bijvoorbeeld stilte in een stille kamer, of radio tussen twee zenders) hoort men soms iemand iets zeggen in de versterkte weergave van de bandopname. Dat zijn bandstemmen. Het verschijnsel is tamelijk ongrijpbaar. Wel hoort iedereen stemmen in de eigen taal. Gerard van den Akker doet er onderzoek naar.

Trefwoorden: Jürgenson, Raudive, Bender, Branton de Geus, Louis Verbraak, Gerard van den Akker, Carl Jung, Rorschach
Onderwerp: randwetenschap – bandstemmen

Uit de droom geholpen
De herkomst van de Senoi-droomtherapie
Ada de Boer
Skepter 6.2 (1993) p. 30-33<strong><strong><strong><strong><strong>

De Senoi, een Maleisische bevolkingsgroep, zou volgens de antropoloog Stewart aan droombeïnvloeding doen en daardoor harmonieus leven. Dit idee kreeg navolging in het Westen. Maar de Senoi beweerden later dat het onzin was. Mogelijk heeft Stewart (die de taal niet sprak en maar twee maanden bij de Senoi was) de opmerkelijke ideeën van de Senoi over dromen totaal verkeerd begrepen. Een andere bron is Patricia Garfield. Die bracht enkele uren door in een ziekenhuis waar enige Senoi werkten. Ook zij sprak de taal niet.

Trefwoorden: Gestalt-therapie, Senoi, droomtherapie, antropologie, Kilton Stewart, Noone, Charles Tart, Esalen, Garfield, Ann Faraday, Benjamin, Dentan, Robarchek, Olga Quadens
Onderwerp: randwetenschap – dromen

Meningen over parapsychologie
Een enquête onder skeptici
Rob Nanninga
Skepter 6.2 (1993) p. 34-35

32 skeptici gaven hun mening over parapsychologie. Die waren gelijkverdeeld over: ‘allemaal onzin’, ‘er zit wat in’ en ‘weet niet’.

Trefwoorden: skeptici, parapsychologie
Onderwerp: parapsychologie

Podium – Grenzen aan de skeptische kritiek
Jan Willem Nienhuys
Skepter 6.2 (1993) p. 36-37

Skepsis is er eigenlijk voor de aperte onzin waar de wetenschap zich niet mee bezighoudt. Voor kritiek op koude kernfusie heeft men de skeptici niet nodig. En hoe dubieus het onderzoeksonderwerp van de parapsychologie ook is, de parapsychologie is volwassen genoeg om zelf de kwaliteit te bewaken.

Trefwoorden: parapsychologie, Ray Hyman, Honorton, Blackmore, Robert Morris, Targ, Puthoff, Alpha project, Eisenbud, Randi
Onderwerp: parapsychologie

Podium – Over de navolging van de skepticus
Hugo Verbrugh
Skepter 6.2 (1993) p. 37-38

Naar aanleiding van Vroons verslag over Sai Baba kan men opmerken dat een onverklaarbaar verschijnsel voor het gevoel hetzij een wonder is, hetzij bij nader inzien toch verklaarbaar, bijvoorbeeld als goocheltruc. Maar als je gelovigen die uit vrije wil naar Sai Baba’s ashram gaan omschrijft als gehersenspoelde krijgsgevangenen, zullen ze daardoor niet genezen worden van hun onbegrijpelijke lichtgelovigheid.

Trefwoorden: wonder, lichtgelovigheid, goocheltruc, Vroon, Sai Baba
Onderwerp: religie – Sai Baba

Anti-Einstein (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 38

Luc van Veenhuisen – geen fysicus – denkt een fout te hebben gevonden in Einsteins speciale relativiteitstheorie. Hij heeft er ook een boek over geschreven: Relativiteit tegen het licht (1993).

Trefwoorden: Einstein, relativiteitstheorie
Onderwerp: pseudowetenschap

Stervende computers (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 38

Stephen Thaler heeft een computer gebaseerd op neurale netwerken stukje bij beetje uitgeschakeld, en op het laatst heeft die dan een soort bijnadoodervaring.

Trefwoorden: bijnadoodervaring
Onderwerp: religie – bijnadoodervaringen

De ParaVisie Encyclopedie
Rob Nanninga
Skepter 6.2 (1993) p. 39-40

Een dun onzinboek (174 pagina’s) van Leo de Ruiter vol achterhaalde ‘feiten’ en privé-hobby’s van de schrijver. Zo krijgt de Keltische boomhoroscoop tien pagina’s en de gewone astrologie één pagina. Van de 50 alternatieve geneeswijzen krijgt de edelsteentherapie van Zwarte Gat-coryfee Tosca Tetteroo achtmaal zoveel tekst als de andere geneeswijzen gemiddeld. De literatuurlijst is een ratjetoe van parapulp, niet eens op alfabetische volgorde.

Trefwoorden: Paravisie, astrologie, Lijkwade van Turijn, graancirkels, Geller, Pannekoek, Tetteroo, Groote, Veeman, piramides, Geller, kirlianfoto’s
Onderwerp: paranormale – algemeen

De UFO-Saga
Wim Van Utrecht
Skepter 6.2 (1993) p. 40-41

Julien Weverbergh schreef De UFO-Saga: De grote UFO-golf van de Lage Landen (1992), voornamelijk over de Belgische ufo-golf van 1989, met veel overlap met eerdere boeken.

Trefwoorden: ufo, Weverbergh, SOBEPS, Imjärvi, Flying Saucer Review, Vilvoorde, Meessen, Jean-Pierre Petit
Onderwerp: ufo’s – algemeen

La Fonction Psy
Werner Eeman
Skepter 6.2 (1993) p. 42-43

Bespreking van het gelijknamige boek uit 1991 van de deken der Franse parapsychologen, de bioloog Rémy Chauvin; hij is zeer lichtgelovig en heeft ernstige kritiek op skeptici, dat ze de literatuur niet kennen. Maar in La Fonction Psy (1991) blijkt hij zelf niet erg op de hoogte. Hij denkt dat de proeven van Jahn de skeptici de mond snoeren.

Trefwoorden: parapsychologie, Jahn, Random Event Generator, decline effect, Pierre Janin, Peoch, D.D. Home, levitatie, Kluge Hans, Hoebens, Croiset, Brian Millar
Onderwerp: parapsychologie

Valse Vooruitgang
C.M. Braams
Skepter 6.2 (1993) p. 44-45

Frank van Kolfschootens boek Valse Vooruitgang: Bedrog in de Nederlandse wetenschap (1993) bespreekt achtereenvolgens plagiaat en diefstal van ideeën, veelschrijverij, wangedrag van reviewers en geknoei met resultaten. Van Kolfschooten presenteert flagrante gevallen, maar feitelijk is er weinig bedreiging van de vooruitgang van de wetenschap. Zijn boek maakt duidelijk dat frauduleus werk zelden het publicatiestadium bereikt.

Trefwoorden: Erxleben, Buck-Goudsmit, Anthonie Stolk
Onderwerp: wetenschap – fraude

Vrije Radicalen
Jacob van Noordwijk
Skepter 6.2 (1993) p. 45-46

‘Ruud Nieuwenhuis heeft een propagandageschrift geschreven dat niet voldoet aan de wetenschappelijke verwachtingen die de verschijningsvorm wekt.’ Het gaat over: Vrije Radicalen: Schakels tussen voeding en ziekte (1992). Vrije radicalen bestaan doorgaans een fractie van een seconde in lichaamscellen, dus hoe men die zou kunnen opnemen door de voeding is onduidelijk. Nieuwenhuis (1941-2004) beweert dat sepsis zonder risico zelf behandeld kan worden. Maar in ongeveer een derde van de 20.000 gevallen van sepsis (per jaar in Nederland) overlijdt een derde van de patiënten. Ook de ziekte van Alzheimer en diabetes rekent Nieuwenhuis tot de ziekten die men zelf kan behandelen. En zowel aspirine als vitamines noemt hij lichaamseigen stoffen.

Trefwoorden: orthomoleculair, Defares, Nieuwenhuis, radicalen, vitamines
Onderwerp: gezondheid – voeding

Database (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 46

Een database van 2700 artikelen en boeken over 160 controversiële onderwerpen is te bestellen bij Rob Nanninga.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 6.2 (1993) p. 47

Richard Broughton, Parapsychology: the controversial science (1992). Prettig leesbaar, hoewel te weinig aandacht voor methodologische problemen zoals misleiding en bedrog.
NB. De Nederlandse vertaling is gerecenseerd in Skepter 8.4.
George Hansen, CSICOP and the skeptics: an overview (1992). Volgens Hansen is CSICOP voornamelijk bezig parapsychologisch onderzoek tegen te werken.
Religieuze bewegingen in Nederland, nummer 24 (1992) bevat artikelen over astrologie, anto-sektebeweging en het paranormale.
Thomas Gilovich, How we know what isn’t so: The Fallibility of Human Reason in Everyday Life (1991). Aanbevolen.
John F. Schumaker (red.), Human Suggestibility:Advances in theory, research, and application. (1991). 18 opstellen over onder andere hypnose, placebo’s, trance. Prijzig.
Rosemary Ellen Guiley, Harper’s Encyclopedia of Mystical and Paranormal Experience (1991). In de literatuurverwijzingen vindt men bijna geen kritische boeken.
John McCrone, The Myth of Irrationality: The Science of the Mind from Plato to Star Trek (1993). De auteur denkt dat de rationele geest en een irrationeel gevoel niet veel verschillen.
Peter Washington, Madame Blavatsky’s Baboon. Theosophy and the Emergence of the Western Guru (1993). Inclusief de carrières van Besant, Leadbeater, Gurdieff en Krishnamurti.
Anne Taylor, Annie Besant: A Biography (1992). Voor ze Blavatsky opvolgde was Besant voorvechtster van vrouwenrechten en anticonceptie.
NB. Een recensie is in Skepter 6.4
Joscelyn Godwin, Arktos: The Polar Myth in Science, Symbolism & Nazi Survival (1992). In de laatste versie van deze mythe is er bij de pool een geheime ingang naar de schuilplaats van de laatste nazi’s.
William H. Calvin, Hoe de sjamaan de maan stal (1993). De natuurwetenschap, i.e. simpele astronomie begon bij de oude priester-sjamanen.
Joseph Schwartz, Het creatieve moment: Hoe de wetenschap zichzelf vervreemdde van de moderne cultuur (1993). Een klassieke marxistische analyse.
‘Het visuele argument’, nummer 1/1993 van het tijdschrift Kennis en Methode. Over röntgenfoto’s, en plaatjes van ectoplasma, bijvoorbeeld. Nummer 2/1993 gaat geheel over de Buck/Goudsmit-affaire.
Robert Bowen, Universal Ice: Science and Ideology in the Nazi State (1993). Vreselijk duur en onleesbaar boek over de Wereldijsleer van Hörbiger.
Paul van Dijk. Geneeswijzen in Nederland. Achtste geheel herziene druk, 1993. Alernatief naslagwerk.
‘Satanic Ritual Abuse’ Journal of Psychology and Theology 20 (3). Discussie tussen echtpaar Jonker-Bakker en Rossen:
– Jonker: Reaction to Benjamin Rossen’s investigation of satanic ritual abuse in Oude Pekela. p. 260-262
– Rossen: Response to the Oude Pekela Incident and the Accusations of Drs. F. Jonker and I. Jonker-Bakker p. 263-266
– Jonker: Safe behind the Screen of “Mass Hysteria”: A Closing Rejoinder to Benjamin Rossen, p. 267–270

Terug in de tijd (Twee brieven.)
Skepter 6.2 (1993) p. 48

D. Rabbie neemt aanstoot aan het beeld dat Nanninga schetst van MPS. Dat staat in het handboek DSM III. Nanninga antwoordt dat de dissociatieve stoornis MPS ernstig is, maar dat de gruwelverhalen en alter ego’s uit de hand gelopen fantasieën zijn van suggestibele persoonlijkheden.

Trefwoorden: MPS, alter ego’s, DSM
Onderwerp: psychologie

Astrale stemmen (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 48

Een chauffeur hoort astrale stemmen en wordt daarna afgekeurd. Omdat dit geen beroepsrisico van chauffeurs is, krijgt de werkgever (in dit geval Kamminga) een boete ter grootte van een jaarsalaris.

Trefwoorden: astrale stemmen
Onderwerp: paranormale – hallucinaties

Aardstralen (Kort bericht.)
Skepter 6.2 (1993) p. 48

Een rijtjeshuis in Wormerveer wordt geplaagd door aardstralen. In andere huizen van hetzelfde blok is niets te merken. Op advies van een helderziende legt de woningbouwvereniging voor 800 gulden metalen netten onder de woning. Die helpen niet maar de woningbouwvereniging vindt het welletjes.

Trefwoorden: aardstralen, helderziende
Onderwerp: pseudowetenschap – aardstralen