Skepter 6.3 (1993)

Derde nummer van jaargang 6.

Beknopte inhoud

• Genezen door Sai Baba? Een verlaat wonder in het TvP door Rob Nanninga
• Wereldwijd de bossen redden – Wageningen wil geld voor resonantietherapie door Ton Smit en Mark de Does
• Verdwijnende lifters – De ongrijpbare wereld van de ‘Urban Legends’ door Richard Wolkomir
• Kwakkelzalverij – Homeopathie en luchtweginfecties bij kinderen door Jan Willem Nienhuys
• De neus van Pinocchio – Hoe betrouwbaar is de leugendetector? door Rob Nanninga
  Met een zogenoemde leugendetector worden veel mensen ten onrechte als bedriegers aangemerkt. Bovendien bestaan er methoden om het apparaat om de tuin te leiden. Desondanks kan een leugendetector bruikbaar zijn indien men de juiste vragen stelt.
  
• Een nieuwe klasse – Alternatieve genezers willen gerespecteerd worden door Peter Bügel
• Dahlia of Dalia? De spelling als academische pseudo-wetenschap door G.C. Molewijk
• Verborgen boodschappen – De speurtocht naar het onderbewuste door Harald Merckelbach
• Paranormale praktijken – Een onderzoek naar de werkzaamheden van drie ‘strijkers’ door Jacob van Noordwijk
• Geheimen van de bouwplaats – De mythische geschiedenis van de vrijmetselarij door Marcel Hulspas
• Podium. Nogmaals: Skepticisme, Schepping en God door R. Feis
• Podium. Het iatrosofie-schandaal door Hugo Verbrugh
• Boekbespreking. Round in Circles door Govert Schilling
• Boekbespreking. Satanic Panic door Rob Nanninga
• Gesignaleerd
• Brieven

Samenvattingen

Genezen door Sai Baba?
Een verlaat wonder in het TvP
Rob Nanninga
Skepter 6.3 (1993) p.1-2

Sai Baba zou de slechtziende mevrouw M. genezen hebben, door haar te laten drinken van water waarin een wondersteen gelegen had. Het wordt uitvoerig besproken in het Tijdschrift voor Parapsychologie. De kwaliteit van mw. M.’s gezichtsvermogen veranderde echter in de loop van de tijd niet meer dan gebruikelijk bij dit soort patiënten; dit werd ook opgemerkt door Piet Vroon in de Volkskrant van 4 september. In hetzelfde nummer van het TvP bekritiseert Dick Bierman de statistische kennis van skeptici.

Trefwoorden: Sai Baba, wondergenezing, parapsychologie, Gerding, Blank, Bierman, statistiek
Onderwerp: religie – Sai Baba

NOS journaal (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 2

Wetenschappers zouden (volgens het NOS Journaal) woedend zijn op NASA omdat die het bestaan van leven op Mars (zoals blijkt uit het Marsgezicht) geheim willen houden. Nepnieuws natuurlijk, en dat komt omdat er bij het NOS Journaal al jaren geen redacteur wetenschappen meer is.

Trefwoorden: NOS, Mars, Marsgezicht, NASA, nepnieuws
Onderwerp: randwetenschap – Marsgezicht

Wereldwijd de bossen redden
Wageningen wil geld voor resonantietherapie
Ton Smit en Mark de Does
Skepter 6.3 (1993) p. 3-7

De vakgroep Ecologische Landbouw van de Landbouwuniversiteit Wageningen wil een half miljoen subsidie om de therapie van het Institut für Resonanztherapie (IRT) in het Duitse Weilerswist te onderzoeken. Het IRT bezit handgrote kastjes die genezende stralen naar om het even wat (bosperceel, een zak met eikels) kan zenden. Als invoer dient een foto of een kaart van het te genezen object.

Trefwoorden: resonantietherapie, IRT, Weilerswist, Landbouwuniversiteit, Stichting Milieubewustzijn, Willem Beekman, Hans Andeweg, Gelders Landschap, radionica, Upton, Delawarr, Mandelbrot, Sheldrake, SE-5, Claar Sloet, Irene Lutz, mezen, melkdoppen, VROM, LNV, Goewie
Onderwerp: gezondheid – resonantietherapie

Advertorials (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 7

Advertorials van RTL4 voor geneesmiddelen trekken zich niks aan van de regels van Koag/Kama, zodat opgeblazen medische claims onder het mom van persvrijheid toch gepubliceerd kunnen worden.

Trefwoorden: Koag, Willem Frederik Veldhuisen, Adformatie, RTL4
Onderwerp: gezondheid – reclame

Dwaallichten (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 7

Dwaallichten kunnen geen ontbrandend methaan zijn, want methaan kan niet spontaan ontbranden. Twee Duitse chemici denken dat het om difosfaan (P2H4) gaat. Anaerobe bacteriën kunnen dit gas vormen.
NB. PH3, fosfine kan ook, en een difosfaan/fosfinevlam kan misschien methaan ook aansteken.

Trefwoorden: dwaallichtjes
Onderwerp: vreemde verschijnselen – dwaallichten

Verdwijnende lifters
De ongrijpbare wereld van de ‘Urban Legends’
Richard Wolkomir
Skepter 6.3 (1993) p. 8-11

Jan Harold Brunvand verzamelt moderne stadslegenden. Het zijn vaak uitdrukkingen van angsten.

Trefwoorden: urban legends, Brunvand, cattle mutilations, Bill Ellis
Onderwerp: paranormale – broodjeaapverhalen

Kwakkelzalverij
Homeopathie en luchtweginfecties bij kinderen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 6.3 (1993) p. 12-14

Elly de Lange-de Klerk onderzocht – als keurig promotie-onderzoek – of homeopathie helpt tegen bovenste luchtweg infecties. Ze vond een niet-significant verschil, toch bleef ze geloven in homeopathie. Maar met hetzelfde recht kun je geloven dat homeopathie met terugwerkende kracht (in dit onderzoek) de aanschaf van huisdieren tegengaat. De promotie was op 19 mei 1993 aan de VU.
NB: In het stuk staat ‘De placebogroep had significant minder…’; dat moet zijn ‘De homeopathiegroep had significant minder…’ Ook gerectificeerd in Skepter 6.4, en in de websiteversie.

Trefwoorden: homeopathie, luchtweginfecties, placebo
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – onderzoek

Stichting Platform Paranormaal Contact (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 14

Deze stichting is bedoeld voor hen die zich eenzaam voelen na een paranormale ervaring.

Trefwoorden: paranormaal, Parapsychologisch Instituut
Onderwerp: paranormale – algemeen

New Age (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 14

Een artikelreeks over de New Age in de Volkskrant ontlokte commentaren aan lezers. De een vond de reeks te laatdunkend, de ander spoorde de New Agers aan om hun roze bril eens af te zetten.

Trefwoorden: New Age, Tibetaanse klankschalen, rebirthing, bloesemtherapie.
Onderwerp: religie – New Age

De neus van Pinocchio
Hoe betrouwbaar is de leugendetector?
Rob Nanninga
Skepter 6.3 (1993) p. 15-18

Met een zogenoemde leugendetector worden veel mensen ten onrechte als bedriegers aangemerkt. Bovendien bestaan er methoden om het apparaat om de tuin te leiden. Desondanks kan een leugendetector bruikbaar zijn indien men de juiste vragen stelt.

Trefwoorden: leugendetector, Larson, polyfraaf, Leonard Saxe, Floyd Fay, CIA, Reagan, Schuldige Kennis, Lykken, Kleinmuntz
Onderwerp: psychologie

Een nieuwe klasse
Alternatieve genezers willen gerespecteerd worden
Peter Bügel
Skepter 6.3 (1993) p. 19-21

Er zijn plannen om tot een registratiesysteem voor alternatieve behandelaars te komen. Dat wordt echter niks als de praktizijns geen diagnoses kunnen stellen en geen kennis hebben van wetenschappelijke geneeskunde. De status die registratie verleent zal een nieuwe, lagere, klassen van ongeregistreerde kwakzalvers doen ontstaan.

Trefwoorden: Simons, LOPAG, LSV, Aakster, KNMG, orenmaffia, wet van Parkinson
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Dahlia of Dalia?
De spelling als academische pseudo-wetenschap
G.C. Molewijk
Skepter 6.3 (1993) p. 22-24

De auteur schreef Spellingsverandering van zin naar onzin (1992), en vat zijn boek hier samen.

Trefwoorden: De Vries en Te Winkel, Bilderdijk, Kollewijn, KNAW
Onderwerp: pseudowetenschap

Noordman (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 24

Ed Noordman, hoofdredacteur van Astro-Vizier en medewerker van Paravisie, heeft een mederedacteur M.W. [Meindert Willem] Volkers, die regelmatig racistische taal uitslaat. Hij moet niets hebben van asielzoekers en allochtonen. Racisme is een onderdeel van het vrije wetenschappelijke denken, namelijk een denkrichting die ras het belangrijkst vindt.

Trefwoorden: Noordman, Volkers, astrologie, Astro-Vizier, racisme
Onderwerp: astrologie – astrologen

Verborgen boodschappen
De speurtocht naar het onderbewuste
Harald Merckelbach
Skepter 6.3 (1993) p. 25-29

Subliminale beïnvloeding bestaat praktisch gesproken niet. Allerlei zelfhulptapes met subliminale boodschappen werken niet, en vele bevatten niet eens zulke boodschappen. Ook achterstevoren uitgesproken teksten hebben geen effect. Alleen heel simpele reacties, bijvoorbeeld van iemand met angst voor spinnen op heel kort vertoonde beelden van spinnen kunnen bij proeven worden aangetoond. In dat geval slaat de verwerking van de stimulus de neocortex (de hogere hersenen) gewoon over. Maar het ‘onderbewuste’ is niet in staat tot ook maar enige complexe informatieverwerking, in tegenstelling tot wat Freud en de psychoanalytici beweren.

Trefwoorden: subliminaal, reclame, zelfhulpbanden, Tyrer, Timothy Moore, backwards masking, Judas Priest, Gary Greenwald, Holender, Öhman, Freud, psychoanalyse
Onderwerp: psychologie

Paranormale praktijken
Een onderzoek naar de werkzaamheden van drie ‘strijkers’
Jacob van Noordwijk
Skepter 6.3 (1993) p. 30-32

515 patiënten van drie strijkers werden met behulp van vragenlijsten onderzocht door het Parapsychologisch Instituut. Ook werden van 128 van hen (chronisch zieken) de ziektegeschiedenissen opgevraagd. Het Parapsychologisch Instituut had hiervoor subsidie gekregen van WVC. Het onderzoek doet weinig meer dan bevestigen dat vermindering van spanning, positieve verwachtingen en het gevoel de eigen gezondheid te beheersen gunstig werken.

Trefwoorden: strijken, paranormale geneeswijze
Onderwerp: gezondheid – paranormale geneeswijze – onderzoek

Discussie over alternatieve geneeswijzen (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 32

Van Noordwijk, Renckens, Bodde en Verbrugh discussieerden tijdens de EUR-kennimakingsweek; er waren 200 aanwezigen. De iatrosofie toont een hiaat in de wet-BIG: als een niet-arts gaat kwakzalven, kan de inspectie alleen maar justitie inschakelen.

Trefwoorden: alternatieve geneeswijzen, EUR, Renckens, Verbrugh, iatrosofie
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Database (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 32

De Skeptische Database is nu uitgebreid tot een lijst van 3050 titels (waaronder 860 boeken) over 170 onderwerpen.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Bulletinboard (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 32

Alle artikelen in Skepter én alle notulen van bestuursvergaderingen staan op het bulletinboard.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Geheimen van de bouwplaats
De mythische geschiedenis van de vrijmetselarij
Marcel Hulspas
Skepter 6.3 (1993) p. 33-38

Michael Baigent en Richard Leigh vertellen in hun boek The Temple and the Lodge (1989) een hoop uiterst speculatieve onzin over de vrijmetselaars. De werkelijkheid is dat de vrijmetselaarsbeweging pas rond 1700 begon te groeien.

Trefwoorden: Heny Adamson, Rozekruizers, William Sinclair, Rosslyn, Tempelieren, Baigent Leigh, Giordano Bruno, Ficino, William Schaw, Ashmole, Hiram Abif
Onderwerp: religie – vrijmetselarij

Karel de Grote (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 38

De Rhenense genealoog Philip van Dael is een nazaat van Karel de Grote. Hij denkt dat veel mensen in Rhenen het leuk zullen vinden te weten dat ze van zo’n beroemde man afstammen.
NB. Het is aannemelijk dat iedereen die in de negende eeuw in West-Europa leefde en die nog levende afstammelingen heeft, voorouder is van álle huidige West-Europeanen. Daar hoort Karel de Grote – die circa 18 kinderen erkende – ook bij.

Trefwoorden: Karel de Grote, genealogie
Onderwerp: randwetenschap

Podium – Nogmaals: Skepticisme, Schepping en God
R. Feis
Skepter 6.3 (1993) p. 38

Het bestaan van God is een zinloze vraag, en aangezien ‘scheppen’ betekent: iets maken uit iets anders, is de woordcombinatie ‘scheppen uit niets’ zinloos.

Trefwoorden: religie, God
Onderwerp: religie – creationisme

Podium – Het iatrosofie-schandaal
Hugo Verbrugh
Skepter 6.3 (1993) p. 39-40

In Tilburg overleed een klein kind door toedoen van een iatrosoof. Dat iatrosoof Jan Pieter de Kok twee jaar cel kreeg (in 1992) voor een eerder geval hoeft niet te verbazen. De wet-BIG (in voorbereiding) voorziet niet in mogelijkheden tot ingrijpen bij zulke gevaarlijke genezers. De Gezondheidsraad heeft overigens wat dit betreft een aanbeveling gedaan aan WVC.

Trefwoorden: iatrosofie, De Kok, kwakzalverij, wet-BIG
Onderwerp: gezondheid – iatrosofie

Round in Circles
Govert Schilling
Skepter 6.3 (1993) p. 41-42

Jim Schnabel beschrijft in Round in Circles: Physicists, Poltergeists, Pranksters And the Secret History of the Cropwatchers (1993) hoe verslavend het maken van graancirkels kan zijn. Schnabels boek is onderhoudend en het hele circus rond de graancirkels passeert de revue.

Trefwoorden: graancirkels, Doug Bower, Dave Chorley, Cereologist, ufo, Meaden, Delgado, Andrews, Rita Goold
Onderwerp: vreemde verschijnselen – graancirkels

Satanic Panic
Rob Nanninga
Skepter 6.3 (1993) p. 43-45

In de VS heerst al een jaar of tien een panische angst voor geheime satanistische sekten, en dat begint naar Nederland over te slaan. Satanic Panic: The Creation of a Contemporary Legend (1993) door Jeffrey S. Victor is aan te bevelen voor degenen die zich met verhalen over vermeend satanistisch misbruik moeten bezighouden. Eveneens aanbevolen: Robert Hicks, In Pursuit of Satan (1991) en James Richardson (red.), The satanism scare (1991).

Trefwoorden: religie, satanisme, ritueel misbruik, Jamestown, Geraldo Rivera, heavy metal, Robert Kelly, Rochdale, Suzette Boon, Bennett Braun, hypnose, EO, MPS, Tim Tate
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen en satansgeloof

Jomanda (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 45

Een malafide handoplegger te Geldrop (torenhoge rekening en misbruik) werd door Jomanda ontmaskerd, althans, het slachtoffer deed aangifte na telefonisch contact met Jomanda.

Trefwoorden: misbruik, Jomanda
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Illustraties (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 45

De redactie van Skepter is op zoek naar een fotograaf

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Skeptische stadsgenoten (Kort bericht.)
Skepter 6.3 (1993) p. 45

Skepter heeft bijna duizend abonnees en donateurs. Lezers die in de grote vijf steden of Leiden of Groningen wonen en in contact willen komen moeten maar een briefje naar de postbus sturen.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 6.3 (1993) p. 46

Joe Nickell, Looking for a Miracle: Weeping Icons, Relics, Stigmata, Visions and Healing Cures (1993). Recensie in Skepter 7.2
Charles Berlitz, Mysterieus maar waar: Verbazingwekkende verhalen over vreemde verschijnselen (1991). ‘Verbazingwekkend, zo niet ridicuul.’ ‘Men hoeft maar een paar pagina’s te lezen om in een volstrekt cynisch ongeloof te verzinken.’
John Taylor, When The Clock Struck Zero: Science’s Ultimate Limits (1994) Taylor denkt dat alle pogingen om erachter te komen wat er op tijdstip nul van de Big Bang gebeurde, gedoemd zijn te mislukken.
Colette Dowdling, Dus ik hoef me helemaal niet zo te voelen? Nieuwe manieren om depressies, fobieën en verslavingen te bestrijden (1993). De nieuwe manieren zijn psychofarmaca, die heel wat beter zijn dan psychotherapie.
Hugo T.C. Godschalk, Mysterie van de Graancirkels (AO reeks 2475, 1993). ‘Qua inhoud onzinnig’. ‘Amateurschrijfsels.’
F. Heynick, Language and its Disturbances in Dreams: The pioneering work of Freud and Kraepelin updated. (1993). Onze taalbeheersing in de droom is bijna hetzelfde als in wakende toestand.
Susan Blackmore, Dying to Live: Science and the Near-Death Experience (1993). Bijnadoodervaringen zijn tamelijk gewone producten van een brein in doodsnood.
NB. Gerecenseerd in Skepter 6.1
Di Francis, The Beast of Exmoor: And Other Mystery Predators of Britain (1993). De Britse versie van Bigfoot: grote katachtigen.
R. Dunselman, In Plaats van Ik: De verborgen werking van drugs (1993). Een antroposofische visie op drugs.
Roger Macklis, The Great Radium Scandal (1993). Radithor, een radiumhoudend ‘geneeskrachtig’ drankje was een groot succes. Tot er doden vielen.
A.K. Dewdney, 200% of Nothing: An Eye-Opening Tour through the Twists and Turns of Math Abuse and Innumeracy (1993). Een soort vervolg op het bekende boek van John Allen Paulos.
Gary Taubes, Bad Science: The Short Life and Weird Times of Cold Fusion (1993). Keihard oordeel over de affaire van de koude kernfusie.
Annemarie Schimmel, The Mystery of Numbers (1994). Hoogleraar Indo-moslimcultuur over allerhande symboliek betreffende getallen.

Essenen in Rotterdam (twee brieven.)
Skepter 6.3 (1993) p. 47

Leon Hermans maakt bewaar tegen het artikel over Ma Prem, die volgens een brief van de Indonesische regering een der negen Wali Songo’s is. De redactie antwoordt dat de negen Wali Songo’s profeten zijn die de islam naar Indonesië hebben gebracht, en de Indonesische ambassade weet niets van hedendaagse Wali Songo’s

Trefwoorden: Ma Prem, Essenen, Wali Songo
Onderwerp: religie – Ma Prem

De val van Bagwan (Brief.)
Richard Singelenberg
Skepter 6.3 (1993) p. 47

Wat doet een verslag van een uit de had gelopen sekte in Skepter? Het heeft niets met pseudowetenschap van doen.

Trefwoorden: Bhagwan, sekte
Onderwerp: religie – Bhagwan

De praktijk van het paranormale
Skepter 6.3 (1993) p. 48

Aankondiging en programma van het zesde Skepsiscongres in Dorint te Eindhoven op 6 november 1993. Met routebeschrijving.

Trefwoorden: Skepsis, congres
Onderwerp: skeptici – congres