Skepter 14.2 (2001)

Tweede nummer van jaargang 14.

Beknopte inhoud

• Parariteiten
• Stop de persen
• E.T. promoveert – De Sorbonne schept een doctor in de astrologie door Erik Hoogcarspel en Jan Willem Nienhuys
• Ziek van de oorlog – Het ongrijpbare golfoorlogsyndroom door Martin Enserink
  De medische klachten van soldaten die aan de Golfoorlog deelnamen gaven aanleiding tot een kostbare wetenschappelijke speurtocht naar een mogelijke oorzaak. Maar de onderzoeksgegevens leverden geen duidelijke patronen op.
  
• De risico’s van telepathische straling door Niko Roorda
• Dat mag in de krant – Lezers komen op voor hun zieke columnist door John Diamond
• Sheldrakes kristallen – Een briefwisseling over chemische stoffen, hun smeltpunten en ongrijpbare krachten door Marcel van Genderen, Bart Koene & Jan Willem Nienhuys
  Volgens Rupert Sheldrake kristalliseren nieuwe verbindingen steeds gemakkelijker naarmate ze vaker worden gemaakt. Bovendien doet morfische resonantie hun smeltpunten stijgen. Deze hypothese is echter ongefundeerd en moeilijk toetsbaar.
  
• Het hogere bouwen – De grillen van de organische architectuur door Bram de Boer
  De antroposofische architect Ton Alberts probeerde de engelen met scheve hoeken te behagen. Zijn architecten die zich laten leiden door esoterische denkbeelden over kosmische invloeden of onbekende energieën nog wel met hun vak bezig?
  

• Evolutionaire prietpraat – De sprookjes van de evolutionaire psychologie door Gie van den Berghe
• Richtlijnen om te overleven door Frans Meulenberg
• Terug naar de wieg – Experimentele pseudo-herinneringen door Rob Nanninga
  Recente experimenten maken duidelijk dat het betrekkelijk eenvoudig is om fictieve herinneringen aan vroege jeugdervaringen op te roepen. De onderzoeksresultaten zijn een waarschuwing voor psychotherapeuten die verdrongen trauma’s willen opsporen.
  
• Hoe word ik goeroe? Een minicursus in tien stappen door Joep Schrijvers
• Boekbespreking. Cardano’s Kosmos door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. Afrekening met een legende door Paul Verhuyck
• Gesignaleerd
• Brieven
  • Godsdienst en wetenschap – reactie van Marcel Hulspas op de lezing van Etienne Vermeer
• Skeptische bladen

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Parariteiten: Karma in Leusden
Skepter 14.2 (2001) p. 4

Hugo Verbrugh en Erik Hoogcarspel discussieerden over karma en reïncarnatie in de ISVW te Leusden. Er was veel belangstelling, maar met name Verbrughs voordracht nam zoveel tijd door de vele zijsporen en anekdotes, dat er voor discussie met het publiek te weinig tijd was.

Trefwoorden: karma, reïncarnatie, Prana, Hume, Plato, Pythagoras
Onderwerp: religie – reïncarnatie

Parariteiten: Tochtige spookstad
Marcel Hulspas
Skepter 14.2 (2001) p. 5

Er zouden veel spoken zijn in de onderaardse gangen van Edinburg Castle. Richard Wiseman ging met 240 vrijwilligers op zoek, Eerder had hij elders een spook kunnen verklaren als gevolg van tocht, maar de vele Edinburgse spookwaarnemingen konden niet zo makkelijk verklaard worden.

Trefwoorden: Wiseman, spoken, Edinburg,
Onderwerp: paranormale – contact met geesten

Parariteiten: Economisch einde
Marcel Hulspas
Skepter 14.2 (2001) p. 5

De econoom en voormalig topambtenaar Frans Rutten denkt dat op 11 april het einde der tijden komt. Maria zou dat al in 1961 voorspeld hebben aan een paar meisjes in San Sebastián de Garabandal. Althans, dat was de enig mogelijke datum volgens zijn berekening.
NB. Er gebeurde natuurlijk niets en Rutten staakte zijn bijdragen aan het blad Profetische Stemmen, uitgegeven door de organisatie waar hij voorzitter van was. Hij overleed in 2019 op de leeftijd van 84.

Trefwoorden: Garabandal, Stanislaus van Krakau, Maria, Instituut voor Katholieke Informatie
Onderwerp: religie – wonderen

Parariteiten: Jomanda unplugged
Marcel Hulspas
Skepter 14.2 (2001) p. 5

Radio Noordzee vond Jomanda te oud en zette haar aan de kant. Ook Yorin (voorheen Veronica) was snel op haar uitgekeken. Een reden is dat haar uitzendingen vaak van tevoren moesten worden opgenomen omdat Jomanda vaak in het buitenland is. Dan zou het instralen van flessen water die voor de tv stonden niet meer live zijn, wat de kijkers die in dit soort dingen geloven bedrog zouden vinden.

Trefwoorden: Jomanda, instralen, Noordzee, Veronica
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Parariteiten: Antroposofische terugval
Marcel Hulspas
Skepter 14.2 (2001) p. 5

Directeur Lutters van de Vrije (=antroposofische) Hogeschool (NB. Een instelling voor een tussenjaar tussen secundair en tertiair onderwijs) wil meer geestelijke stromingen toelaten. Hij werd subiet ontslagen. Voorzitter Dunselman denkt dat als alle antroposofen in Nederland nu maar flink gaan mediteren over de Grondsteenspreuk (een soort gedicht van 90 regels) de vereniging ook weer gaat bloeien.

Trefwoorden: Lutters, Dunselman, antroposofie, Grondsteenspreuk
Onderwerp: religie – antroposofie

Stop de Persen 3 februari 2001 – 28 april 2001
Jan Willem Nienhuys
Skepter 14.2 (2001) p. 6-7

Trefwoorden: Isidorus van Sevilla, Pieper, Falun Gong, Verheul, Ritalin, Kosovo-plutonium, Millikan, creationisme, Vaticaan-zenders, Rob van Rees, Douwe Bosga, streepjescode, antroposofie, hoogspanningslijnen, Antinori, nekklachten, wondergenezing, opzettelijk vergeten, leukemie, cranberrysap, Kushi-wetje, Honki-Ponk, priesterseks, Vanessa, ayahuasca, scientology, mond- en klauwzeer, Bonati, occcultisme, wereldramp, Facta, peperrmuntgeur, Ufo-bureau, astrologie, Edward Hooper
Onderwerp: sdp

E.T. promoveert
De Sorbonne schept een doctor in de astrologie
Erik Hoogcarspel en Jan Willem Nienhuys
Skepter 14.2 (2001) p. 8-9

Op 7 april 2001 promoveerde Elizabeth Teissier (63) tot doctor in de sociologie aan de Sorbonne, de Université René Descartes (Paris V) om precies te zijn. Haar proefschrift was een 900 pagina’s dikke verhandeling waarin ze probeerde aan te tonen dat astrologie een wetenschap is. Teissier heet eigenlijk Hanselmann en is een van de bekendste astrologen; ze heeft zelfs elke maandagmorgen een groot deel van pagina 2 van De Telegraaf tot haar beschikking. Critici vonden haar dissertatie maar broddelwerk.

Trefwoorden: astrologie, Teissier, Fuzeau-Braesch, Bonardel, Sven Ortoli, Christian Cabrol, Jack Lang, Pecker, Maffesoli, Bricmont, Gunther Sachs, Moscovici, Étienne Gui, proefschrift
Onderwerp: astrologie – astrologen

Ziek van de oorlog
Het ongrijpbare golfoorlogsyndroom
Martin Enserink
Skepter 14.2 (2001) p. 10-15
Het Congres verkent de randjes van de wetenschap (kader)
Skepter 14.2 (2001) p. 12-13

De Golfoorlog in het begin van 1991 duurde maar kort, maar daarna bleken veel veteranen ziek te worden: vermoeidheid, duizeligheid, vergeetachtigheid, concentratiestoornissen. Nog steeds weet niemand hoe dat komt en wat eraan te doen is. Als oorzaken worden gesuggereerd insecticiden en middelen tegen antrax en zenuwgas. Of vieze rook van in brand gestoken oliebronnen. Of zenuwgas dat vrijkwam bij het opblazen van munitiedepots. Maar na alle oorlogen en zelfs grote rampen treden zulke verschijnselen op.

Trefwoorden: Golfoorlog, Golfoorlogsyndroom, zenuwgas, vermoeidheid, uranium, Balkanoorlogsyndroom, antrax, botulisme, CDC, Robert Haley, fibromyalgie, Edward Hyman, Charles Engel, Bernie Sanders, Chrsitopher Shays, Garth Nicholson, Craig Hyams, soldatenhart, Cambodjasyndroom, Agent Orangesyndroom, Bijlmer
Onderwerp: gezondheid – onverklaarde ziekten

De risico’s van telepathische straling
Niko Roorda
Skepter 14.2 (2001) p. 15

Een gerenommeerde Drentse universiteit doet onderzoek naar telepathische straling. Een blootstelling van een halve millicroiset lijkt ongevaarlijk. In Oberhausen is in oktober niets gevaarlijks gebeurd.

Trefwoorden: humor
Onderwerp: humor

Dat mag in de krant
Lezers komen op voor hun zieke columnist
John Diamond
Skepter 14.2 (2001) p. 16-17

Times-medewerker John Diamond kreeg keelkanker. Naarmate zijn gezondheid verslechterde, kreeg hij steeds meer brieven van lezers die overtuigd waren dat hij geholpen kon worden met alternatieve geneeswijzen. Hij geeft vijf drogredenen die telkens maar weer terugkomen. Diamond stierf op 2 maart 2001.

Trefwoorden: Diamond, keelkanker, alternatieve geneeswijzen, Gerson, Essiac,
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen – kanker

Sheldrakes kristallen
Een briefwisseling over chemische stoffen, hun smeltpunten en ongrijpbare krachten
Marcel van Genderen, Bart Koene en Jan Willem Nienhuys
Skepter 14.2 (2001) p. 18-23
Morfische theologie (kader)
Skepter 14.2 (2001) p. 19

Voor de Skeptical Inquirer-versie p. 35-40 zie Hier. De laatste pagina, 41, staat Hier.

Verslag van een briefwisseling met Rupert Sheldrake. Die denkt dat het feit dat nieuw ontdekte stoffen steeds hogere smeltpunten krijgen zijn morfogenetische theorie bewijst. Maar dat heeft een voor de hand liggende verklaring: chemici worden steeds handiger en slagen erin zulke nieuwe stoffen steeds zuiverder te verkrijgen. Immers, onzuiverheden verlagen smeltpunten, daar is een formule voor, en als de smeltwarmte klein is kan die verlaging aanzienlijk zijn. Dus eventuele voorbeelden moeten vergezeld gaan van onafhankelijk bepaalde gegevens over zuiverheid. Die heeft Sheldrake niet. Sheldrake maakt de indruk dat hij de thermodynamica van smelten en stollen niet begrijpt en smelten en ontleden van een stof ook niet uit elkaar houdt.

Trefwoorden: Sheldrake, morfisch veld, smeltpunt, Gibbsenergie, Duhem, Rubber Bijbel, NMR, crownether, cocaïne, chemische potentiaal, Nuboer, duiven, Varela
Onderwerp: pseudowetenschap – Sheldrake

Het hogere bouwen
De grillen van de organische architectuur
Bram de Boer
Skepter 14.2 (2001) p. 24-27

Levensbeschouwelijk bouwen in Nederland kwam al op in de Delftse School, kort na 1945. Ook de antroposofen kunnen er wat van, met de in 1999 overleden Ton Alberts als voornaamste vertegenwoordiger. Het leidt tot onpraktische gebouwen. Op het ogenblik is ook fengshui een rage.

Trefwoorden: Thomas van Aquino, Granpré Molière, Nieuwe Zakelijkheid, Middelburg, Ton Alberts, antroposofie, ING gebouw, Gasunie hoofdgebouw, Wiek Röling, Prana, fengshui, Chinese astrologie
Onderwerp: religie – antroposofie

Evolutionaire prietpraat
De sprookjes van de evolutionaire psychologie
Gie van den Berghe
Skepter 14.2 (2001) p. 28-32

Evolutiepsychologie gaat ervan uit dat elk menselijk gedrag verklaard kan worden uit het nut dat dergelijk gedrag voor onze verre voorouders gehad moet hebben. Alles zit in de genen. Cultuur en milieu tellen niet mee. Er is weinig serieus onderzoek. Voor de hand liggende alternatieve verklaringen worden genegeerd. Het zijn geleerd klinkende platitudes die iedereen kan bedenken. Typische methode: beginnen met een bekend feit, daar een evolutionaire verklaring bij verzinnen, en dan triomfantelijk het eerdere feit als uitgekomen voorspelling aanvoeren.

Trefwoorden: evolutie, Mark Nelissen, Ockham, David Buss, Waist/Hip Ratio
Onderwerp: wetenschap – evolutie

Richtlijnen om te overleven
Frans Meulenberg
Skepter 14.2 (2001) p. 32

Het boekje Richtlijnen voor succesvol management (1999) van J.J. Fox lijkt veel op een boek uit de 17de eeuw van de jezuïet Baltasar Gracián. Management is geen wetenschap maar religie.

Trefwoorden: management, religie, humor
Onderwerp: humor

Terug naar de wieg
Experimentele pseudo-herinneringen
Rob Nanninga
Skepter 14.2 (2001) p. 33-37

Sommige psychotherapeuten zijn meesters in het opwekken van fictieve herinneringen. Onderzoekers volgden hun voorbeeld in het psychologisch laboratorium na.

Trefwoorden: infantiele amnesie, psychotherapie, False Memory Syndrome, Malinosky, Lynn, reïncarnatie, Marmelstein, hypnose, Loftus, Hyman, Billings, Mazzoni, ufo, ontvoering
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen

Hoe word ik goeroe?
Een minicursus in tien stappen
Joep Schrijvers
Skepter 14.2 (2001) p. 38-39

Een goeroe is iemand die 30.000 gulden per dagdeel verdient. Om goeroe te worden moet je eerst wat hebben meegemaakt en een openbaring hebben gehad. Ook voor de fase daarna zijn er raadgevingen, speciaal voor de begeleiding van leerlingen, die uiteraard een stappenplan moeten volgen.

Trefwoorden: goeroe, humor
Onderwerp: religie – goeroes

Cardano’s Kosmos
Marcel Hulspas
Skepter 14.2 (2001) p. 40-41

Bespreking van Anthony Grafton, Cardano’s Cosmos: The Worlds and Works of a Renaissance Astrologer (1999; paperback 2001). Cardano (1501-1576) poogde de astrologie te redden van de ondergang. Pico della Mirandola had in een meerdelig (deels postuum) werk de astrologie vrijwel de doodsteek gegeven. Cardano publiceerde gedetailleerde horoscoopanalyses van beroemde personen, inclusief van zichzelf. Ook Kepler zag er wel wat in. Later toonde Gassendi aan dat Cardano er telkens naast zat. De doorbraken in de astronomie in de 17de eeuw maakten de astrologie obsoleet.

Trefwoorden: Cardano, astrologie, Christushoroscoop, Tertrabiblos, Ptolemeus, Cicero, Augustinus, Oresme, Kepler, Gassendi
Onderwerp: geschiedenis

Afrekening met een legende
Paul Verhuyck
Skepter 14.2 (2001) p. 42-43

Recensie van Koert ter Veen, De tempeliers: Afrekening met een legende (2000). Het boek is leesbaar geschreven, met interessante feiten. Niettemin toch wat onvolledig, dus de ondertitel is eigenlijk niet van toepassing.

Trefwoorden: Tempeliers
Onderwerp: geschiedenis

Advertentie
Skepter 14.2 (2001) p. 43

Reclame voor Bedenkelijke wetenschap, met voordeelaanbieding.

Trefwoorden: reclame
Onderwerp: reclame

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)

Skepter 14.2 (2001) p. 44

Board of Science Education, Acupuncture: Efficacy, Safety and Practice (2000). Opnieuw blijkt acupunctuur slechts beperkt tot enige pijnverlichting, wellicht een artefact van publication bias.
NB. Het feit dat bij onderzoeking van acupunctuur meestal niet of niet goed geblindeerd wordt, kan ook meetellen.
James E. Lovelock, Homage to Gaia: The Life of an Independent Scientist (2000). Lovelock had een hekel aan pogingen hem als filosoof van de New Age af te schilderen.
Roland Vernon, Star in the East: Krishnamurti – The invention of a Messiah (2000). Krishnamurti eindigde zijn leven eenzaam en verbitterd in de VS.
Peter Marshall, Alchemie: De steen der Wijzen (2001). Nog steeds zijn mensen op zoek naar een geneesmiddel tegen alle kwalen, waarmee men ook nog goud kan maken.
D.D. Guttenplan, The Holocaust on Trial: History, justice and the David Irving libel case (2001). Irving en de zijnen treden op als advocaten, ze proberen zoveel verwarring te stichten dat het oordeel ‘niet bewezen’ daarmee ondersteund wordt. Met enige alternatieve verklaring (buiten ‘het is een Joodse samenzwering’) komen ze niet.
Diane Purkiss, Troublesome Things: A History of Fairies and Fairy Stories (2001). Feeën waren oorspronkelijk gevaarlijk, maar in de 19de eeuw werden het domme deernes. Toen Conan Doyle viel voor de foto’s was dat hun einde.
NB. Meer hierover in Skepter 14.3 ‘Geesten vaarwel’.

Advertentie
Skepter 14.2 (2001) p. 44

Reclame voor Skeptic Magazine

Trefwoorden: reclame
Onderwerp: reclame

Godsdienst en wetenschap (Brief.)
Marcel Hulspas
Skepter 14.2 (2001) p. 45-46

Hulspas begrijpt niet hoe Vermeersch voor kan schrijven wie er christen is en wie niet. De christenen maken zelf wel uit wat ze geloven. Ook Vermeersch’ kerneigenschappen van de christelijke god zijn subjectief. De Bijbel kan niet geïnspireerd zijn omdat die zoveel tegenspraken bevat, niet omdat die in strijd is met Gods goedheid.

NB. Vermeersch heeft hierop een uitvoerige reactie geschreven die niet in Skepter verschenen is: https://skepsis.nl/vermeersch3/

Trefwoorden: religie, christendom, Bijbel
Onderwerp: religie

Karma en reïncarnatie (Twee brieven.)
Skepter 14.2 (2001) p. 46

Hugo Verbrugh maakt bezwaar tegen de recensie van zijn boek in Skepter 14.1, De recensenten willen niet meewerken aan een nog te publiceren bundel over hun recensie.
NB. Voor zover valt na te gaan is deze bundel niet gepubliceerd.

Trefwoorden: karma, reïncarnatie, Stichting Kairos
Onderwerp: religie – reïncarnatie

Louter door Humanistiek (Brief.)
T. Bosman
Skepter 14.2 (2001) p. 46

De briefschrijver geeft zijn visie op het artikel van Mars Cramer in Skepter 14.1, en beroept zich op een analyse van Ilja Maso in zijn boek De zin van het toeval.

Trefwoorden: kansrekening, synchroniciteit
Onderwerp: wetenschap – kansrekening

Skeptische bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 14.2 (2001) p. 47

In Skeptical Inquirer 25.2 (abusievelijk vermeld als 25.1) staat dat Blackmore zich afvraagt wat bewustzijn met het paranormale van doen heeft. De lezer verneemt niet dat ze op 4 november 2000 in New Scientist schreef dat ze gestopt is met paranormaal onderzoek en dat ze alle publicaties op dat gebied die in haar bezit waren met het oud papier heeft meegegeven. ‘Enough is enough. None of it ever gets anywhere.’ Zie:

https://www.susanblackmore.uk/journalism/first-person-into-the-unknown/

Europese Skeptici in Praag
Skepter 14.2 (2001) achteromslag

Het Europese Skeptische Congres is aangekondigd voor 7-9 september 2001

Trefwoorden: congres
Onderwerp: skeptici – congres