Skepter 7.1 (1994)

Eerste nummer van jaargang 7.

Beknopte inhoud

• De afrekening – Het (voorlopig) einde van de affaire-Benveniste door Hugo Verbrugh
• Paradromologie -Een ‘wetenschap der ontsporingen’ door Hugo Verbrugh
• Gaten schieten in het ozongat – De Amerikaanse anti-milieubeweging door Marcel Hulspas
• ‘De wetenschap is een circus’ – Een interview met wetenschapsfilosoof Paul Feyerabend door Koos Neuvel
• Ontdekt of uitgevonden? Seksueel misbruik en herinnering dankzij therapie door Harald Merckelbach en Ineke Wessel
• Epe en omstreken – Ritueel misbruik in Nederland door Rob Nanninga
• Kant als skepticus – De Westerse Filosofie en het Paranormale door Erik Hoogcarspel
• ‘Ik heb niet tevergeefs geleefd’ – Samuel Hahnemann en de ontwikkeling van de homeopathie door Carel de Goeij
• Podium. Similia Similibus Curantur door Laurens van der Pol
• Boekbespreking. Christian Science door Richard Singelenberg
• Boekbespreking. The Golem door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. Vaccinatie en immunisatie door Jan Drukker
• Boekbespreking. Dying to live door Hans Michels
• Gesignaleerd
• Brieven

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

De afrekening
Het (voorlopig) einde van de affaire-Benveniste
Hugo Verbrugh
Skepter 7.1 (1994) p. 1-3

Op 9 december 1993 verscheen een artikel in Nature van S.J. Hirst e.a. die de proeven van Benveniste (in het artikel van Davenas e.a. in 1988) nog eens had overgedaan en die geen enkel effect had gevonden.

Trefwoorden: homeopathie, Benveniste
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – Benveniste

Paradromologie
Een ‘wetenschap der ontsporingen’
Hugo Verbrugh
Skepter 7.1 (1994) p. 3-7

De auteur stelt voor om de wetenschap der ontsporingen (Benveniste, Reich en vele andere voorvallen) een aparte tak van wetenschap te maken.
NB. Een goed Nederlands woord zou kunnen zijn onzinkunde.

Trefwoorden: Benveniste, Reich, Robert Koch, Buck, homeopathie, stelling van Fermat, Eigenraam
Onderwerp: randwetenschap

Alchemie (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 7

Elektrochemicus John Bockris verdedigde niet alleen de koude kernfusie, maar liet in zijn lab ook een heuse alchemist Joe Champion zijn gang gaan. Die beweerde dat hij zilver in goud kon veranderen.

Trefwoorden: koude kernfusie, Bockris, Champion
Onderwerp: randwetenschap – koude kernfusie

Nederlandse koude kernfusie (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 7

Rond 1950 ontdekte een natuurkundige (Otto Reifenschweiler) bij Philips een manier om de radioactiviteit van tritium sterk te verlagen door een geringe verwarming. Er werd toen verder geen werk van gemaakt, maar Hendrik Casimir stelt voor om toch eens goed uit te zoeken wat er gebeurd was.

Trefwoorden: Reifenschweiler, koude kernfusie, Philips, tritium, radioactiviteit
Onderwerp: randwetenschap – koude kernfusie

Gaten schieten in het ozongat
De Amerikaanse anti-milieubeweging
Marcel Hulspas
Skepter 7.1 (1994) p. 8-11

Het gat in de ozonlaag wordt veroorzaakt door (niet wateroplosbare) CFK’s die tot de stratosfeer doordringen. In 1987 is in Montreal afgesproken dat de productie van CFK’s zal worden afgebouwd. Een luidruchtige anti-milieubeweging vindt het onzin. Deze komt uit kringen rond de extremistische Lyndon Larouche (1922-2019) en de conservatieve presentator Rush Limbaugh (1951-2021) en wordt gesteund door de fysicus S. Fred Singer (1924-2020) en de zoöloog Dixie Lee Ray (1914-1994, schrijver van Thrashing the Planet: How Science Can Help Us Deal With Acid Rain, Depletion of the Ozone, and Nuclear Waste (Among Other Things) uit 1990), en de schrijvers Rogelio Maduro en Ralf Schauerhammer van het boek The Holes in the Ozone Scare: The Scientific Evidence That the Sky Isn’t Falling (1992). Deze beweging grossiert in complottheorieën en stelt dat een verbod op cfk’s veertig miljoen doden per jaar zal veroorzaken – hetgeen ook de bedoeling van de samenzweerders zou zijn.

Trefwoorden: ozongat, cfk’s, Larouche, Limbaugh, Singer, Schauerhammer, Maduro, complottheorie, Kissinger, Rockefeller, Koningin Elizabeth II
Onderwerp: randwetenschap – milieu

Paranormale genezer (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 11

Een zwakzinnige paranormale genezer stond terecht in Haarlem. Vier of vijf cliënten hadden hem aangeklaagd wegens verkrachting en aanranding.

Trefwoorden: paranormaal, misbruik
Onderwerp: gezondheid – paranormale geneeswijze

Marsgezicht (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 11

David Summers (zie ook Skepter 6.1) komt voor een afgeladen zaaltje vertellen over hoe NASA de waarheid over Marsgezicht geheim wil houden (zie ook Skepter 6.3).

Trefwoorden: Summers, Marsgezicht, ufo, Hoagland
Onderwerp: randwetenschap – Marsgezicht

Koude kernfusie (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 11

De universiteit van Utah heeft de patenten op hun wonderlijke energiebron verkocht aan de firma ENECO te Salt Lake City in Utah.

Trefwoorden: koude kernfusie, ENECO, Pons, Fleischmann
Onderwerp: randwetenschap – koude kernfusie

Suiker (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 11

Dat kinderen onhandelbaar of hyperactief zouden worden van suiker was al dubieus en onderzoek daarover deugde niet (zie Skepter 6.2). Een streng opgezet onderzoek gaf deze mythe de doodsteek.

Trefwoorden: suiker, hyperactief
Onderwerp: gezondheid – voeding

Sprekerslijst (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 11

Er is nu een skeptische sprekerslijst van Skepsis en Skepp met vijftien namen en 29 titels van voordrachten.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

‘De wetenschap is een circus’
Een interview met wetenschapsfilosoof Paul Feyerabend
Koos Neuvel
Skepter 7.1 (1994) p. 12-15

Neuvel interviewde in 1992 de vrolijke anarchist Paul Feyerabend (1924-1994). Opvallend feit: Feyerabend had met Imre Lakatos (1922-1974) het plan opgevat om een soort tweeluik te produceren. Feyerabend zou alles wat Lakatos onzin vond eens duidelijk en flink overdreven opschrijven, en dan zou Lakatos erop antwoorden. Alleen ging Lakatos dood toen hij aan zijn antwoord had moeten beginnen. Dat is de ontstaansgeschiedenis van Against Method (1975).

Trefwoorden: wetenschapsfilosofie, Lakatos, Popper, Lessing, Brecht
Onderwerp: wetenschap – demarcatie

Ontdekt of uitgevonden?
Seksueel misbruik en herinnering dankzij therapie
Harald Merckelbach en Ineke Wessel
Skepter 7.1 (1994) p. 16-21

In de VS neemt het epidemische vormen aan: volwassenen die tijdens een psychotherapie ontdekken dat ze als kind misbruikt zijn. Maar: ten eerste worden traumatische herinneringen juist goed onthouden, hoewel details kunnen veranderen; wie zo’n herinnering probeert te vergeten, onthoudt juist des te beter; ten tweede kan niemand zich dingen uit de eerste paar levensjaren herinneren en ten derde kunnen onechte herinneringen makkelijk gecreëerd worden, vooral bij suggestibele personen. Dit is allemaal regelrecht in tegenspraak met het geloof van zelfhulpboeken zoals The Courage to Heal en het freudiaanse geloof van talloze psychotherapeuten. In combinatie met geloof aan de macht van satan kan dit tot groot onrecht leiden.

Trefwoorden: hervonden herinneringen, satanic ritual abuse, False Memory Syndrome, Pynoos en Nader, Loftus, Piaget, Paul Ingram, Ofshe, Coons en Grier
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen en satansgeloof

Epe en omstreken
Ritueel misbruik in Nederland
Rob Nanninga
Skepter 7.1 (1994) p. 22-26

Yolanda uit Epe vertelt in Mijn Verhaal: De Eper incestaffaire de meest gruwelijke verhalen. Dit type verhalen komt meestal tijdens psychotherapie naar boven. Tegelijk worden dan door de therapeut zogeheten alters gecreëerd, zodat de patiënt ook nog het etiket MPS krijgt. Therapeuten in Nederland die dit doen, zijn onder andere Onno van der Hart, Ellert Nijenhuis, Suzette Boon en Nel Draijer. Deze personen geloven ook in het bestaan van perfect georganiseerde satanssekten, die zich bedienen van door de CIA ontwikkelde methoden van mind control. Uiteraard heeft de politie daar nog nooit een spoor van gevonden, wat bewijst hoe goed die sekten zijn georganiseerd.

Trefwoorden: Yolanda, van der Hart, Boon, Feldman, Paul Ingram, Ofshe, Neswald, Gould, Hubbard
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen en satansgeloof

Kant als skepticus
De Westerse Filosofie en het Paranormale
Erik Hoogcarspel
Skepter 7.1 (1994) p. 27-31

J.L.F. Gerding promoveerde op 17 december 1993 op Kant en het paranormale. Zijn promotor was Otto Duintjer die in 1988 een boek schreef dat enerzijds zeer verstandig en verhelderend was over de filosofie van Kant, en tegelijk naïef, verward en slecht geïnformeerd over de New Agebeweging. Volgens Kant was het paranormale per definitie onkenbaar, immers, al wat kenbaar is moet verschijnen binnen het kader van ruimte en tijd en gestructureerd zijn naar de categorieën van het verstand. Gerding gaat daarin mee, maar denkt dat paranormale verschijnselen misschien kunnen worden verklaard, maar ziet niet in dat het dan geen paranormale verschijnselen meer zijn.

Trefwoorden: parapsychologie, Kant, filosofie, Swedenborg, Arcana Coelestis, Descartes, God, Locke, Aristoteles, Hume, Merleau-Ponty
Onderwerp: filosofie

‘Ik heb niet tevergeefs geleefd’
Samuel Hahnemann en de ontwikkeling van de homeopathie
Carel de Goeij
Skepter 7.1 (1994) p. 32-36

Korte biografie van Hahnemann (1755-1843). Weinig bekend is dat Hahnemann in de 15 jaar tussen 1790 en 1805 in totaal 5500 pagina’s aan boeken, artikelen en vertalingen publiceerde. In 1789 had hij een theorie over de toen gangbare behandeling van syfilis met kwik: kwik zou een speciaal soort koorts, de ‘Merkurialfieber’ veroorzaken en die koorts zou de syfilis verdrijven.

Trefwoorden: homeopathie, Hahnemann, syfilis, malaria, verdunningen, Jenner, vaccinatie, cholera, Melanie d’Herville
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – geschiedenis

Reuzenluiaard (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 36

Volgens David Oren (werkzaam in een museum te Belém) is de reuzenluiaard niet tienduizend jaar geleden uitgestorven, maar bestaat er nog een populatie van in Brazilië, die de verhalen over het monster mapinguari veroorzaakt.

Trefwoorden: cryptozoölogie, reuzenluiaard
Onderwerp: randwetenschap – cryptozoölogie

Iatrosoof veroordeeld (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 36

De iatrosoof Fred Rijksen, een verpleegkundige, is veroordeeld tot drie jaar cel, waarvan een jaar voorwaardelijk wegens de dood van Emma Smulders in Tilburg.

Trefwoorden: iatrosofie, Rijksen
Onderwerp:gezondheid – iatrosofie

Podium – Similia Similibus Curantur
Laurens van der Pol
Skepter 7.1 (1994) p. 37

Laurens van der Pol (nu 82) hield zich in de hongerwinter in leven met onder andere de suikerkorrels uit een rijk voorzien kastje met homeopathische middelen dat hij in een verder ongemeubileerde etagewoning had aangetroffen. Het was voortreffelijk broodbeleg. Omdat de homeopathie geacht wordt te werken door ‘gelijkende ziektes’ op te wekken had hij dus alle ziektes ter wereld moeten krijgen.
NB. De Latijnse spreuk eindigt eigenlijk op Curentur (worde genezen) en niet op Curantur (wordt genezen).

Trefwoorden: homeopathie
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

De Skepsisbibliotheek groeit en bloeit (Kort bericht.)
Skepter 7.1 (1994) p. 37

Er zijn thans 700 titels, een uitgebreid knipselarchief en exemplaren van pakweg vijftig tijdschriften.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Christian Science
Richard Singelenberg
Skepter 7.1 (1994) p. 38-39

Martin Gardner schreef The healing revelations of Mary Baker Eddy: The Rise and Fall of Chistian Science (1993). Christian Science is een van de meest succesvolle en tegelijk omstreden Amerikaanse religieuze bewegingen. Gardner schildert Mary Baker Eddy af als een hysterica die het alleen maar om de centen te doen was en die tegenstanders genadeloos de mond snoerde. Anders gezegd, ze had een scherp zakelijk instinct en organisatorisch talent. Brennemans boek Deadly Blessings: Faith Healing on Trial (1990) is veel beter, en Gardner blijft steken in ranzige sjabloonverhalen. En hij zwijgt over de ernstige crisis (onder meer financieel wanbeheer) waarin de beweging sinds twee jaar verkeert.
NB. Brennemans boek behandelt de persoon van MBE maar zijdelings in een gedetailleerde uiteenzetting over de juridische procedures rond een gestorven kind van een Christian Science echtpaar.

Trefwoorden: Christian Science, Mary Baker Eddy, Quimby
Onderwerp: religie – Christian Science

The Golem
Marcel Hulspas
Skepter 7.1 (1994) p. 40-41

Wetenschapssociologen Harry Collins en Trevor Pinch vergelijken in The Golem: what everyone should know about science (1993) de wetenschap met een domme reus uit klei, de golem uit de joodse legende. Ze noemen het bedenkelijke ‘bewijs’ van Eddington in 1919 dat de algemene relativiteitstheorie klopte, de afwezigheid van zonneneutrino’s, het onvermogen van Weber om gravitatiegolven te meten en nog veel meer. Collins en Pinch zijn bang dat ‘skeptici’ alles wat ze raar vinden in de wetenschap de grond in stampen, zoals Randi deed met de resultaten van Benveniste.
NB. Sinds 1919 is er natuurlijk beter bewijs gevonden, bijvoorbeeld de werking van navigators; de missende zonneneutrino’s zijn ook opgehelderd: ze veranderen van aard tussen de zon en ons – wat bewijst dat ze rustmassa moeten hebben. En gravitatiegolven zijn gemeten, alleen niet met de methode van Weber. En wat we van bacteriën weten maakt duidelijk dat die niet spontaan kunnen ontstaan in een reageerbuis of zo.

Trefwoorden: Einstein, Michelson en Morley, Eddington, Pasteur, koude kernfusie
Onderwerp: wetenschap

Vaccinatie en immunisatie
Jan Drukker
Skepter 7.1 (1994) p. 42-43

De homeopathische arts Leon Chaitow verkoopt een hoop onzin in zijn boek Vaccinatie en immunisatie en alternatieven: Gevaren, misvattingen en alternatieven (1993, oorspronkelijke Engelse versie 1987). Zo zou Pasteur een plagiator zijn, pokken verdwenen zijn door optimale voeding, de pokkenvaccinaties afgeschaft wegens complicaties, de twee soorten poliovaccin (Sabin en Salk) even slecht, SSPE (een late complicatie van mazelen) door vaccinatie tegen mazelen veroorzaakt. Dat in de VS na invoering van mazelenvaccinatie de SSPE nooit meer gezien is, toont aan hoe fout deze bewering is. Aids is een gevolg van poliovaccinatie. Daarentegen zijn homeopathie, acupunctuur en massale hoeveelheden vitamine C juist heel goed, zelfs tegen slangenbeten. Een gevaarlijk boek dus.

Trefwoorden: alternatieve geneeskunde, vaccinatie, wiegendood, DKTP, mazelen, polio, SW40, multipele sclerose.
Onderwerp: gezondheid – vaccinatie

Dying to live
Hans Michels
Skepter 7.1 (1994) p. 44-45

De bijnadoodervaringen zijn neurofysiologische afwijkingen die optreden als onze hersenen dreigen af te sterven, betoogt Susan Blackmore in Dying to Live: Science and the Near-Death Experience (1993). De ‘afterlife hypothesis’ bespreekt ze wel, maar verwerpt die. Ze heeft aandacht voor elk detail.

Trefwoorden: bijnadoodervaring, BDE, zuurstofgebrek, endorfine, zelfbewustzijn
Onderwerp: religie – bijnadoodervaringen

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 7.1 (1994) p. 46

Gero von Randow (Hg.), Mein Paranormales Fahrrad: und andere Anlässe zur Skepsis, entdeckt im “Skeptical Inquirer”(1993) Selectie uit Skeptical Inquirer, onder andere De Jagers velosofie.
John Beloff, Parapsychology: A Concise History (1993). Zelfs als een medium betrapt is, hoeft dat niet te betekenen dat eerdere prestaties niet ‘echt’ zijn.
Richard E. Cytowic, The Man who Tasted Shapes (1993). Gaat over synesthesie.
Gerald Holton, Science and Anti-Science (1993). Helden van Holton zijn Mach en de Wiener Kreis. De creationisten en de New Agers zijn de vijand. Veel zit daar niet tussen.
Paul Hoyningen-Huene, Reconstructing Scientific Revolutions: Thomas S. Kuhn’s Philosophy of Science (1993).
Adam Douglas, The Beast within: History of the Werewolf (1992). De geschiedenis van de weerwolf sinds de 16de eeuw.
Marie-Hélène Huet, Monstrous Imagination (1993). De weerwolfmythe is een van de oudste in de Westerse geschiedenis.
F. David Peat, In Search of Nikola Tesla (eerste druk 1983). Een onderzoek in opdracht van de Canadese overheid. Had Tesla echt een onuitputtelijke energiebron ontdekt?
Gordon Stein, The Sorcerer of Kings (1993). Gaat over Daniel Dunglas Home.
Francis Crick, The Astonishing Hypothesis: The Scientific Search for the Soul(1994). Het bewustzijn is een product van de materiële hersenen.

In strijd met het toeval (Twee brieven.)
Skepter 7.1 (1994) p. 47

Breederveld vermeldt dat hij de methode heeft bedacht van optimaal perioden van psi-hitting gebruiken; Michels antwoordt dat bij het schrappen van doublures in artikelen van Millar en hemzelf dit aspect bij Millar is blijven staan. Verwijst naar Skepter 6.3

Trefwoorden: parapsychologie, psi-hitting
Onderwerp: parapsychologie – onderzoek

Het ‘perfecte’ experiment (Brief.)
Hans Michels
Skepter 7.1 (1994) p. 47

Michels bespreekt de verschillen tussen ‘real time’ beïnvloeding van een random generator en werken met ‘prerecorded’ getallen. De attitude is van belang, stelt hij, en die attitude was nu eenmaal anders bij de prerecorded getallen.

Trefwoorden: parapsychologie, observationele theorieën
Onderwerp: parapsychologie – onderzoek

Skepticisme, wereldeinde en God (Brief.)
Piet Roos
Skepter 7.1 (1994) p. 47-48

Vervolg op de discussies over Skepticisme, Schepping en God in Skepter 6.1 , 6.3 en 6.4. (Auteur noemt juni 1993, dat moet zijn maart 1993). Roos stelt voor dat op het komende Skepsiscongres eschatologen (theologen die het wereldeinde bestuderen) en futurologen (sociologen die hetzelfde doen) elkaar ontmoeten.

Trefwoorden: theologie, god, einde van de wereld
Onderwerp: religie – creationisme

Bijlmerramp (Brief.)
J. van Klinken
Skepter 7.1 (1994) p. 48

Leo de Ruiter, van Paravisie, herinnert zich de ontmoeting met Smit van de Raad voor de Luchtvaart anders. Volgens de rechter bevat het Paravisie-artikel geen onwaarheid.

Trefwoorden: Bijlmerramp, Leo de Ruiter, Paravisie
Onderwerp: paranormale – helderziende persoon

Gauquelin (Twee brieven)
Skepter 7.1 (1994) p. 48

Dommanget is het niet eens met de voorstelling van Nanninga. De rol van Gauquelin bij het onderzoek van het comité Para, beperkte zich tot het opstellen van de lijst van 535 kampioenen. Verder was het Comité het niet eens met het ‘theoretisch diagram’ (de op grond van astrodemografische factoren te verwachten verdeling) van Gauquelin. Nanninga antwoordt dat een bepaald handboek werd geselecteerd en dat het verzamelen van geboortetijden (dus het aanschrijven van stadhuizen) ook door Gauquelin was gebeurd. Niemand is overtuigd door het rapport van het Comité en dat het astrodemografische effect zo’n belangrijke rol speelde is experimenteel weerlegd.
NB 1. 535 was het aantal dat uiteindelijk gevonden werd, lang niet alle kampioenen in het handboek bleken traceerbaar.
NB 2. Experimenteel weerlegd, namelijk door de Zelentest.

Trefwoorden: astrologie, Marseffect, Gauquelin, Comité Para, Zelen
Onderwerp: astrologie – Marseffect

Erratum
Skepter 7.1 (1994) p. 48

Betreft artikel van Jenniskens en Ter Kuile in Skepter 5.4. Zie aldaar.

Trefwoorden: Friese knal
Onderwerp: vreemde verschijnselen – knallen