Signs
Aliens in het maïsveld
door Mark Tuijl
Het zal niemand ontgaan zijn: 5 september ging Signs in première, de eerste grote Hollywoodfilm waarin graancirkels een duidelijke rol spelen.
Signs is geregisseerd door M. Night Shyamalan, die eerder veel indruk maakte met The Sixth Sense (zie Skepter, september 2000) en Unbreakable. Deze voorgaande films hielden je op het puntje van je stoel en hadden aan het eind een fantastische draai die je absoluut niet zag aankomen.
In Shyamalans nieuwe film speelt Mel Gibson een vader van twee kleine kinderen die een half jaar eerder zijn ambt van dominee verbitterd heeft afgezworen vanwege het dodelijke auto-ongeluk van zijn vrouw. Hij is nu naar het schijnt boer geworden. Op een ochtend vindt Gibson een groot graancirkelmotief op zijn land en vanaf dat moment stapelen de aanwijzingen van een buitenaardse invasie zich op.
De soberheid die The Sixth Sense en Unbreakable kenmerkten, is ook in Signs weer terug te vinden. Veel kan de film niet gekost hebben; Gibsons gage was ongetwijfeld de grootste uitgavepost. Voor de uiteindelijke graancirkelvormen werd een veld ingezaaid waar vier maanden later de figuren in werden gecreëerd. Het is een sterk moment in de film wanneer Gibson ‘s morgens de cirkel ontdekt: de camera zoomt uit, een cirkel van zo’n honderd meter diameter wordt zichtbaar en als de camera vervolgens omhoog gaat, blijkt er een heel patroon te zijn aangebracht. Daarbij kan worden opgemerkt dat er de laatste jaren veel complexere figuren te bewonderen zijn (www.circlemakers.org), maar misschien heeft Shyamalan bewust voor eenvoud gekozen – persoonlijk heb ik een simpele ronde cirkel altijd het meest intrigerend gevonden.
Het grootste deel van de film speelt zich in het huis van Gibson af en dat het om een algehele buitenaardse invasie gaat, vernemen we alleen via de tv. Hoewel `echte’ graancirkels bijna uitsluitend in westerse landen voorkomen, zien we in Signs tv-beelden uit India, Brazilië en Mexico. Daar worden ook in de lucht hangende lichtjes waargenomen (analoog met de lichten die men in 1991 ten tijde van de eclips in Mexico zag, zie Skepter december 1996). Ze duiden op de aanwezigheid van ruimteschepen die wachten op een aanvalsteken. De graancirkels blijken door de eerder gearriveerde grondtroepen (hoe gedropt? – dat blijft onduidelijk) te zijn uitgezet als landingsmarkeringen. Probleemloos hebben de aliens planeet Aarde weten te vinden, maar als het op landen aankomt, hebben ze zulke visuele tekens nodig om hun positie te kunnen bepalen. Hoe de graancirkels gemaakt zijn, wordt niet verklaard. Het lijkt me niet uitgesloten dat de aliens hiervoor eenvoudige hulpmiddelen hebben gebruikt, zoals planken en touwen. Mel Gibson denkt aanvankelijk dat naburige kwajongens een grap hebben uitgehaald. Het gewas is echter netjes omgeduwd en niet geknakt. Shyamalan heeft de cirkels overigens niet in een graan- maar in een maïsveld laten maken, terwijl dat in werkelijkheid hoogst zelden voorkomt (omdat maïs niet zo gemakkelijk kan worden platgelegd). Het dramatische effect van rennen tussen twee meter hoge halmen is natuurlijk wel veel groter dan door een graanveld dat tot je middel komt.
Shyamalan schreef van alledrie zijn films zelf het script en juist daarom is dit Signs een zware tegenvaller. Waar The Sixth Sense en Unbreakable opvielen door hun originaliteit, hangt Signs van clichés aan elkaar: honden die de aanwezigheid van aliens aanvoelen, een klein meisje dat helderziend lijkt te zijn, een babyfoon die vreemde stemmen of klanken doorgeeft (misschien had Mel het toch moeten tapen en achterstevoren moeten afspelen), rammelende deuren, Shyamalan stopt het er allemaal in.
Glaasje water
De eerste keer dat we concreet iets van een alien zien, is misschien wel meteen het hoogtepunt van de film: in het schijnsel van zijn lantaarn ziet Mel nog net een onderbeen tussen de maïskolven verdwijnen. De keer daarna zien we in een flits een ET-achtige hand onder een deur door komen en later toont een nieuwsuitzending op de tv een mensachtig wezen dat vanuit een zijstraat door een amateur is gefilmd. Pas tijdens de climax aan het eind van de film vertoont een alien zich openlijk in de woonkamer. Het is een flinke afknapper, want het buitenaardse wezen doet sterk denken aan Spiderman in een groen pak.
Wat wíllen die aliens nu eigenlijk? Dat ze vijandige bedoelingen hebben, is duidelijk. Gelukkig staat dat ook goed toegelicht in een boek dat het zoontje tijdig uit de bibliotheek heeft opgehaald. Het lijkt erop dat ze de aarde willen overnemen via man tegen alien-gevechten, zodat de planeet niet nodeloos door kernwapens wordt beschadigd. Ze beschikken over het vermogen gassen uit te stoten die dodelijk zijn voor de mens. Met zo’n zes miljard mensen op aarde zal dit nog een hele klus worden, want het gas is veel minder effectief dan sarin en moet van dichtbij rechtstreeks in het gezicht worden geblazen.
De aliens zijn slecht op hun taak berekend: ze missen onder meer de kracht en het vernuft om uit een afgesloten kast te ontsnappen, terwijl ze naar het schijnt wel moeiteloos in één keer op het dak van Gibsons huis kunnen springen. Ook lukt het ze niet om de kelder binnen te dringen waar de familie zich inderhaast heeft teruggetrokken. Ze lijken geen wapens te bezitten en hebben zelfs geen koevoet om een deur open te breken.
Dat de aliens uiteindelijk niet tegen water kunnen, tart iedere logica. Ze hebben blijkbaar wel de intelligentie om via ruimteschepen de aarde te bereiken, maar een beetje voorstudie dat de aarde voor zo’n 70% met water is bedekt, was er niet bij. Ze dragen geen beschermende pakken en mogen van geluk spreken dat het in de film niet regent. Interessant zou zijn te weten wat hun lichamelijke samenstelling is, mede gezien het feit dat ze zo’n menselijke gedaante hebben.
In War of the Worlds bleken de aliens niet bestand tegen de aardse bacteriën, in Independence Day was een computervirus genoeg om de aliens te verslaan. En nu in Signs is het dus simpelweg water dat ze de das om doet. Helaas erg goedkoop en teleurstellend. In het hilarische Mars Attacks! wordt tenminste een originelere oorzaak voor de nederlaag der aliens gevonden. Daar blijken de marsmannetjes niet bestand tegen een bepaalde countrysong die hun hoofden spontaan doet exploderen. Nóg beter is natuurlijk de conclusie in Invasion Of The Body Snatchers waar de aliens het blijken te winnen. Het geweldig angstaanjagende einde in de remake uit 1978, waar het beeld wordt stilgezet als Donald Sutherland als vers uitgekomen peultje met een enge schreeuw zijn maatjes oproept, staat voor altijd op het netvlies gegrift.
Signs breekt in de VS weer een hoop bezoekersrecords en dat verbaast me eigenlijk niets. Net als bij een film als The Blair Witch Project, waar ik de hele voorstelling zat te wachten tot het spannend werd, lijkt het Amerikaanse publiek toch duidelijk anders te reageren op bovennatuurlijke zaken dan het nuchterder Europese publiek. De oorzaak van dit verschil zou een promotieonderzoek waard zijn. Dat Gibson tot ontzetting van zijn kinderen niet wil bidden voor het eten, maar aan het eind toch zijn domineesambt weer heeft opgepakt, is natuurlijk ook erg Amerikaans.
De precieze doelstelling van de regisseur is al net zo vaag als die van de aliens in zijn film. Het centrale thema lijkt te zijn dat je al dan niet in toeval kunt geloven. De astma van het zoontje redt zijn leven omdat hij op het beslissende moment de gifgassen van de alien niet inademt. De obsessie van het dochtertje, dat altijd een vers glas water bij de hand wil hebben, zorgt ervoor dat de alien succesvol kan worden bestreden met de halfvolle glazen `oud water’ die ze overal heeft achtergelaten. En de laatste woorden van Gibsons vrouw (`Swing away…’) doen hem op het juiste moment denken aan de honkbalknuppel die als trofee in de kamer hangt. Daar kan de alien eens flink mee op zijn rug worden gemept (nieren zal hij gezien zijn allergie voor water wel niet hebben).
Zo krijgt alles een diepere zin en blijkt het toch nog ergens goed voor te zijn. Kennelijk bekeert Gibson zich weer doordat hij tot de overtuiging komt dat het allemaal zo heeft moeten zijn en van hogerhand is beschikt. Voordat de alien bezwijkt, is het trouwens al duidelijk geworden dat het invasiegevaar is geweken. Het lot van deze achtergebleven grondwerker was in feite al bezegeld, want hij is laf in de steek gelaten door zijn soortgenoten die in hun ruimteschepen het hazenpad hebben gekozen.
Alles bij elkaar verlaat je met een teleurgesteld gevoel de bioscoop. Spannend wilde het ook maar niet worden, een blaffende hond blijkt het grootste schrikeffect van de film te zijn. Er had, het talent van regisseur Shyamalan in ogenschouw nemende, veel meer in gezeten. 2 uit 5 zou ik zeggen.