Doe wat ik zeg!
Al een jaar of tien trekt Roland van den Berg onder de naam Rasti Rostelli volle zalen met zijn paranormale hypnoseshow. De voorstelling wordt naar schatting jaarlijks door minstens honderdduizend mensen bezocht, die er elk grif 40 gulden voor neertellen. Rostelli windt er geen doekjes om. Aan het begin van zijn show verklaart hij onomwonden: ‘Ik ben alleen maar uit op jullie knipbeursjes.’
door Rob Nanninga – Skepter 7.4 (1994)
ONDANKS de hoge entreeprijs blijft het publiek toestromen, want Rostelli pretendeert dat hij over buitengewone vermogens beschikt. Hij vertelt de toeschouwers uitdrukkelijk dat hij geen goochelaar is. Wie dat niet wil geloven, mag de vinger opsteken. Een meisje dat nog twijfelt aan zijn bijzondere krachten, wordt uitgenodigd op het podium te komen. Rostelli beweert dat hij haar alles kan laten geloven wat hij wil.
Voor zijn eerste demonstratie leent hij een pakje sigaretten uit het publiek. Hij scheurt er een stukje aluminiumfolie uit, dat hij het meisje in de mond duwt. ‘Goed natmaken’, commandeert hij. Vervolgens vouwt hij het natte folie tot een propje dat hij haar stevig in de hand laat houden. ‘Je hebt een brandende kool in je hand. Hij is gloeiend heet. Je kunt hem niet meer vasthouden.’ Met een kreet van pijn werpt ze het propje op de grond. Ze vertelt onthutst dat het inderdaad ‘hartstikke heet’ werd. Haar geest lijkt niet bestand tegen de kracht van Rostelli’s suggesties.
In werkelijkheid kan ze het propje niet meer in de hand houden omdat het écht gloeiend heet wordt. Dat kwam duidelijk aan het licht tijdens Rostelli’s optreden in een tv-show van Astrid Joosten. Daar raapte Anita Witsier een propje dat ze had moeten vastgehouden na afloop weer op en liet het aan Astrid voelen. Die merkte verrast op dat het nog steeds heet was. Het was dus geen suggestie geweest.
De hoge temperatuur is het gevolg van een chemische reactie. In een laboratorium van de Technische Universiteit Eindhoven liet ik een propje onderzoeken dat tijdens een voorstelling van het podium was geraapt. Aan het folie kleefde een wit poeder, dat aluminiumoxide bleek te zijn. Daarmee is aangetoond dat Rostelli het folie laat oxideren. Deze reactie, waarbij veel warmte vrijkomt, kan worden opgewekt door natriumhydroxide (caustische soda) toe te voegen. Veel mensen hebben dat in hun keukenkastje staan, want het is een goed middel om gootstenen te ontstoppen.
De truc werd meer dan twintig jaar geleden al vertoond door de bekende ‘lepelbuiger’ Uri Geller. Tegenwoordig wordt hij niet meer in goochelwinkels verkocht omdat hij brandblaren kan veroorzaken. U kunt zelf de proef op de som nemen door wat natriumhydroxide in een klein beetje water op te lossen. Doop uw vingertop even in de vloeistof en strijk daarmee over een stukje aluminiumfolie. De geconcentreerde oplossing tast de beschermende huid van het aluminium aan. Daardoor komt het metaal in aanraking met de zuurstof in de lucht en begint het spontaan te roesten. Pas op dat u de vloeistof niet in uw ogen krijgt en was uw handen meteen na afloop van de proef.
Gedachtekracht
Bij een andere truc, die Rostelli al jarenlang vertoont, vraagt hij twee rijksdaalders uit het publiek. Deze worden elk met twee kruislingse stroken tape voor zijn ogen geplakt. Nadat hij ook nog een blinddoek heeft voorgedaan, is iedereen ervan overtuigd dat hij niets meer kan zien. Desondanks lukt het hem om met een vervaarlijk zwaard een citroen te doorklieven die door twee angstige vrijwilligers wordt vasthouden. Met twee dolken en een kruisboog treft hij eveneens feilloos doel. De verklaring is simpel: Rostelli kan onder de rijksdaalders en de blinddoek doorkijken omdat die niet goed afsluiten. Het is duidelijk zichtbaar dat hij zijn hoofd achterover houdt om zoveel mogelijk te kunnen zien.
Zijn demonstratie van gedachtekracht vergt nog minder inspanning. Een balkje hout wordt rechtop naast een colaflesje op tafel gezet. Een proefpersoon moet zich op het balkje concentreren nadat Rostelli dit horizontaal op de hals van het flesje heeft gelegd. De spanning stijgt en het applaus klatert wanneer het balkje van het flesje tuimelt. Zijn hier bijzondere krachten voor nodig? Nee, het is een simpele goocheltruc die u morgen allemaal kunt demonstreren. Splijt een houten balkje in tweeën en vul een afsluitbaar buisje met dikke olie. Hol het hout uit totdat het buisje erin past en lijm beide helften onzichtbaar weer op elkaar. Als het balkje nu rechtop wordt gehouden, zal de vloeistof naar het onderste eind stromen. Leg het balkje vervolgens horizontaal op de hals van een flesje. Na enige tijd zal het niet meer in evenwicht liggen doordat de stroperige vloeistof langzaam terugstroomt. Het zwaartepunt verplaatst zich, zodat de balans doorslaat. Voor een optimaal effect moet u een metalen balletje in de vloeistof leggen en het buisje een beetje schuin in het balkje monteren.
Bokken en schapen
In het tweede deel van zijn show demonstreert Rostelli zijn vermogen om mensen in willoze marionetten te veranderen. Hij nodigt ruim honderd jonge vrijwilligers op het podium en begint ze als een legerofficier te commanderen. Ze moeten rechtop gaan staan met hun voeten tegen elkaar en mogen geen spier meer bewegen. Rostelli laat er geen twijfel over bestaan wat hij van hen verwacht: ‘Als je niet goed naar mij luistert, heb je hier niets te zoeken. Doe exact wat ik je zeg zonder na te denken. Doe het gewoon. Ik ga geen moeite voor je doen als je niet meewerkt. Ik concentreer me alleen op de mensen die goed hun best doen. Het enige geluid dat je hoort is mijn stem. Mijn wensen zijn ook jouw wensen.’
Nadat Rostelli de vrijwilligers ruim tien minuten naar een vlakkerende vlam heeft laten staren, suggereert hij dat hun oogleden steeds zwaarder worden. Bij de tiende tel moeten ze de ogen sluiten. Ze mogen die pas weer openen wanneer hij hen in het gezicht blaast. Onder begeleiding van kosmische synthesizerklanken vertelt Rostelli zijn slachtoffers dat hun armen omhoog beginnen te zweven. Ongeveer de helft heft de armen in de lucht en probeert zich voor te stellen dat dit vanzelf gebeurt. De rest wordt snel van het podium verwijderd.
Bij een volgende test moeten de overgebleven vrijwilligers een stukje citroen eten alsof het een sappige perzik is. Dat is niet zo moeilijk als het lijkt, want de citroenen zijn niet erg zuur. Opnieuw worden er verscheidene mensen van het podium gestuurd omdat ze de opdracht niet overtuigend uitvoeren. Ook Rostelli’s assistente helpt mee om de bokken van de schapen te scheiden. ‘Doe je ogen eens open’, zegt ze. Maar wie dat doet, mag niet langer meespelen. De ogen mogen immers alleen worden geopend als de meester erop blaast.
Amateurtoneel
Evenals andere podiumhypnotiseurs boekt Rostelli succes omdat hij zijn proefpersonen zorgvuldig selecteert. Meer dan negentig procent van het publiek is onbruikbaar. Uiteindelijk blijven er een tiental mensen over die precies doen wat hij zegt. Als hij in hun ogen blaast, ontwaken ze. En als hij met z’n vingers knipt, slapen ze meteen weer in.
‘Als ik je wakker maak, dan ga je rondkijken en zie je dat iedereen in de zaal bloot is. Ook al je kennissen en familieleden hebben geen kleren meer aan.’ Een voor een moeten de vrijwilligers proberen zich in deze situatie in te leven. Rostelli let daarbij vooral op de reacties van het publiek. Als er om iemand te weinig wordt gelachen, loopt deze het risico dat hij de rest van de avond als een slapend decorstuk op het podium moet staan. De beste proefpersonen worden later uitgenodigd om mee te doen aan de Rostellishows die Veronica volgend jaar wil uitzenden.
Hypnose is een te groot woord voor de geïmproviseerde toneelstukjes die Rostelli de vrijwilligers laat opvoeren. Het publiek meent dat de gehypnotiseerden een zaal vol naakte mensen zien, maar dat is niet het geval. Zo bekende een van de sterren van de avond na afloop: ‘Ik zag niemand naakt. Je bent je aan het voorstellen hoe dat is. Daar had ik wel wat moeite mee. Volgens mij konden ze dat ook wel aan me merken.’ Aan de reacties van het publiek te oordelen, was zijn optreden desondanks heel overtuigend. Maar wie meerdere voorstellingen van Rostelli bezoekt, zal geleidelijk gaan opmerken dat de gehypnotiseerden erg stereotiep en voorspelbaar reageren.
Veel mensen denken dat je onder hypnose dingen kunt waartoe je normaal niet in staat bent. Uit wetenschappelijk onderzoek is echter gebleken dat bijna alles wat men met hypnose kan bereiken, ook zonder hypnose mogelijk is. Een voorbeeld is de zogeheten menselijke plank, die honderd jaar geleden al door hypnotiseurs werd vertoond en ook door Rostelli wordt gedemonstreerd. Daarbij moet de proefpersoon zijn lichaam stijf houden terwijl hij languit op de rugleuningen van twee stoelen wordt gelegd. Zijn schouders rusten op de ene stoel en zijn enkels op de andere. Deze stunt kan zonder hypnose evengoed worden uitgevoerd. Veel kracht is er niet voor nodig. Als men de proefpersoon op de zittingen van de stoelen legt en deze iets dichter naar elkaar toe schuift, kan er zelfs iemand op gaan staan.
Chippendale
De meest suggestibele vrijwilligers volgen de aanwijzingen van Rostelli op zonder daarbij na te denken. Ze schakelen hun verstand even uit en gaan helemaal op in hun rol. Een van hen vertelde na afloop: ‘Je krijgt een opdracht en dat neem je gewoon aan. Je geeft je aan Rostelli over. Je laat over je heersen. En dan gaat alles eigenlijk vanzelf.’
Als de bal eenmaal begint te rollen, is er geen weg meer terug. Wie A heeft gezegd, moet ook B zeggen, omdat Rostelli en alle toeschouwers daarop zitten te wachten. Sommigen krijgen de smaak te pakken en laten zich helemaal gaan. Ze proberen elkaars acteerprestaties te overtreffen en oogsten daarmee veel succes. Omdat ze onder hypnose zijn, kunnen ze zich ongegeneerd als malloten aanstellen. Ze hoeven niet bang te zijn dat ze na afloop verantwoording moeten afleggen voor hun daden, want hun vrienden of familieleden geloven dat ze daar geen controle over hadden.
Er zijn mensen die beweren dat ze zich niet meer kunnen herinneren wat ze op het podium hebben gedaan. Dat komt meestal omdat ze daar geen moeite voor doen. Zo sprak ik iemand die zich nogal schaamde omdat hij als Chippendale was opgetreden. Hij bekende dat hij de voorstelling het liefst wou vergeten: ‘Ik wil er eigenlijk niet aan terugdenken.’ Het is ook moeilijk om aan je vriendin uit te leggen waarom je alles hebt gedaan wat Rostelli zei. Om haar lastige vragen te vermijden, kun je dan maar het best blijven volhouden dat je niets meer weet.
Fantasie
Rostelli hoeft bijna niets van hypnose af te weten. Een paar richtlijnen uit een handboek voor podiumhypnotiseurs zijn al toereikend, want in een zaal met 500 mensen zijn er altijd wel een paar te vinden die het spel willen meespelen. Hiermee is niet gezegd dat alle vrijwilligers het publiek doelbewust misleiden. De meest getalenteerden slagen erin om ook zichzelf ervan te overtuigen dat alles buiten hun wil geschiedt. Zij doen niet alleen alsof, maar gaan in hun eigen verzinsels geloven. Dat lukt vooral goed bij degenen die beschikken over een grote verbeeldingskracht. Hypnose is in feite een methode om mensen aan te moedigen zich ervaringen voor te stellen die door de hypnotiseur worden gesuggereerd. Wie erin slaagt helemaal in deze fantasiewereld op te gaan, kan het besef voor de realiteit even verliezen.
Een van Rostelli’s meest succesvolle proefpersonen vertelde: ‘Als ik een mooi boek lees, dan ben ik alles om me heen vergeten. Ik zit ook onbewust te praten terwijl ik iets lees. Dat merk ik pas op als iemand er wat van zegt. Ik kan me ook heel gemakkelijk dingen voorstellen. Als iemand bijvoorbeeld ‘kuttekop’ zegt, dan moet ik gelijk lachen, want ik zie het voor me. Ik geef les aan een basisschool en daar vertel ik de kinderen soms een verhaal dat ik ter plekke uit mijn duim zuig. Dat kan ik heel goed.’
Ongeveer twee of drie procent van de bevolking heeft een bijzonder rijk fantasieleven. Hun dagdromen ontwikkelen zich zonder dat ze daar enige moeite voor hoeven te doen en lijken soms bijna levensecht. Ook wanneer iemand anders een gebeurtenis beschrijft, zien ze die gemakkelijk voor zich. Het hoeft geen verbazing te wekken dat deze mensen bijzonder goed hypnotiseerbaar zijn omdat ze dan dingen moeten doen die ze ook zonder hypnose al heel goed kunnen.
Rostelli laat geen wonderen zien. Het enige wonder is dat de toeschouwers bereid zijn om 40 gulden te betalen voor een derderangsgoochelshow. Ze laten zich wijsmaken dat ze getuige zijn van telepathie en telekinese, maar zij krijgen knollen voor citroenen.
Naschrift
De toegangsprijzen zijn later nog verder gestegen, terwijl Rostelli jarenlang dezelfde trucs bleef vertonen. Ik heb nog wel een voorstelling gezien waarbij hij de truc met het propje aluminiumfolie had vervangen door een metalen bal die ook heet moest worden. Misschien had Rostelli de instructies niet goed gelezen, want er gebeurde niets. Op 23 februari 2001 was Rasti Rostelli te gast in het tv-programma Het Zwarte Schaap, waar hij werd geconfronteerd met enkele critici. Zelf demonstreerde ik het telekinese-trucje dat Rostelli nog steeds vertoonde.
Dit artikel verscheen ook in de Volkskrant.
