Discussie over astrologie
[inleiding]brief 10 van Rob Nanninga, skepticus
Beste heer Roelofs,
Met het onderscheid tussen introvert en extravert wil ik niet beweren dat mensen altijd zwart of wit zijn. De situatie waarin we ons bevinden, heeft inderdaad ook veel invloed op ons gedrag, zoals uit veel onderzoek is gebleken. Maar psychologen die zich bezighouden met de menselijke persoonlijkheid zijn het er volgens mij over eens dat introvert-extravert een belangrijke persoonlijkheidsdimensie is.
Bij introvert of extravert gaat het om een geheel van eigenschappen die sterk met elkaar samenhangen. De typische extravert is graag in het gezelschap van anderen, houdt van feestjes, heeft veel vrienden, is gezellig, praat veel, gedraagt zich assertief en ongeremd, is levenslustig en actief, doet graag opwindende dingen, zoekt het avontuur, houdt van sensatie, neemt risico’s en maakt zich niet snel zorgen.
Als je iemand die zeer hoog scoort op extraversie vergelijkt met iemand die zeer hoog scoort op introversie, dan zie je duidelijke verschillen in persoonlijkheid die zich doorgaans een leven lang in diverse situaties manifesteren. Waarom is dit onderscheid in het geheel niet zichtbaar in geboortehoroscopen?
U meent dat het niet zo duidelijk ligt. Iemand kan zich bijvoorbeeld in de ene situatie introvert gedragen en in de andere extravert. Natuurlijk zijn er situaties denkbaar waarin zelfs de meest extraverte persoon zich rustig houdt, bijvoorbeeld als hij moet studeren voor een examen of wordt voorgesteld aan de koningin. Het is ook mogelijk dat extreme extraverten zich in bepaalde situaties atypisch gedragen en bijvoorbeeld veel minder flair tonen in gezelschap van het andere geslacht, of een hobby hebben die beter past bij introverte types. Maar dat lijkt me geen reden om het onderscheid tussen extreme introverten en extreme extraverten op te heffen en te vervangen door een grijs gebied.
Voor zover het gedrag van mensen samenhangt met de situatie, kunnen we het toeschrijven aan sociaalpsychologische factoren, leerervaringen, etc. Uit experimenteel onderzoek blijkt dat die veel invloed kunnen hebben. Er is geen reden om de planeetstanden daarbij te betrekken. Die zijn overbodig.
U schrijft dat een astroloog bijvoorbeeld kijkt of iemand thuis veel minder aan het woord is dan op zijn werk. Maar daarmee wilt u toch niet zeggen dat dit subtiele onderscheid in een horoscoop te zien is? Als astroloog wilt u naar eigen zeggen vooral het grijze gebied analyseren. Daar zoekt u als het ware naar de grijsschakeringen zonder het verschil tussen zwart en wit te kunnen waarnemen.
U noemt met name de “persoonlijke thema’s” die uit een gedegen analyse duidelijk naar voren zouden komen en betrouwbare informatie geven. Bij extraverten vindt u dezelfde thema’s als bij introverten en ze komen blijkbaar ook even vaak voor, waardoor u geen onderscheid meer kunt zien. Voorbeelden van thema’s zijn: “een snelle manier van analyseren en denken, echter niet grondig”, “een innerlijke wat geforceerde maatschappelijke vechtlust vanwege onderwaardering in de opvoeding” en “een wel optimistische aanleg hebben op bepaalde terreinen”.
Dat klinkt wel behoorlijk vaag. Kunt u in een horoscoop zien dat iemand een snelle maar niet grondige manier van denken heeft? En hoe kunt u vaststellen of dit klopt?
U meent dat u hele complexe dingen kunt zien, zoals een maatschappelijke manifestatieangst waarachter een sterke leiderschapskwaliteit schuilgaat die eerder de kop in is gedrukt. U schrijft dat u de bewustwording en het zelfinzicht van cliënten probeert te bevorderen door ze op zulke thema’s te wijzen. Maar u kunt niet controleren of ze kloppen, omdat de cliënten zich er vaak nog niet bewust van zijn. Blijkbaar bent u er bij voorbaat van overtuigd dat u zulke verborgen thema’s correct in een horoscoop kunt waarnemen. De cliënten komen om een helderder beeld van zichzelf te krijgen. Maar is er wel een reden om aan te nemen dat het beeld of het thema dat u uit hun horoscoop haalt beter bij hen past dan bij een willekeurige andere persoon? Ik denk het niet.
U veronderstelt dat astrologen die dezelfde analysemethoden als u gebruiken tot overeenkomstige conclusies zullen komen. Dat betwijfel ik. Ik vermoed dat de methode niet zo duidelijk is omschreven als u denkt en nog veel ruimte laat voor uiteenlopende interpretaties.
U beweert dat het zelfs niet uitmaakt welke zodiak (de siderische of de tropische) of welk huizensysteem je gebruikt, omdat het vooral gaat om de aspecten, de hoeken die de planeten in de horoscoop met elkaar maken, waarbij het niet uitmaakt in welk teken ze staan. Daarbij kan ik opmerken dat men vroeger uitging van de hoeken tussen de tekens en dat men dit in India, waar de siderische zodiak wordt gebruikt, nog steeds doet. Venus in Tweelingen vormt daardoor altijd een driehoek met Jupiter in Weegschaal.
Is dat verkeerd? Nee, het hele astrologische systeem is natuurlijk arbitrair. Waarom wordt de zodiak in twaalf even grote sectoren van 30 graden ingedeeld? Daar ligt geen empirisch onderzoek aan ten grondslag. Men heeft nooit aangetoond dat de hoeken die in een horoscoop kunnen worden getekend (tussen planeten die op de ecliptica zijn geprojecteerd), iets bijzonders te betekenen hebben. De werkelijke afstanden spelen daarbij ook geen rol. Een hoek van 90 graden wordt gewoonlijk als ongunstig gezien en een hoek van 60 graden als gunstig. Maar niet omdat dit uit onderzoek is gebleken. Astrologen hanteren een spelingsmarge, zodat de hoeken niet exact hoeven te zijn. Een rechte hoek (vierkant) mag wel 5 graden (of meer) van 90 graden afwijken. Daardoor zijn er bijna altijd wel een aantal aspecten te vinden.
Ik blijf van mening dat het hier uiteindelijk gaat om een geloof. Er is geen reden om aan te nemen dat de planeetstanden tijdens onze geboorte iets te maken hebben met wat wij met ons leven doen of zouden moeten doen. Het feit dat u lang heeft moeten studeren om complexe betekenissen aan een horoscoop te kunnen toeschrijven, bewijst niet dat het meer is dan fantasie. Het is mogelijk dat een astrologisch consult waarde kan hebben, maar dat komt dan niet doordat je in een horoscoop kunt zien wat er aan de hand is.
Met vriendelijke groet,
Rob Nanninga
redactie Skepter
Mailwisseling
00. Inleiding
01. Karel Roelofs: 3 februari 2007
02. Rob Nanninga: 3 februari 2007
03. Karel Roelofs: 4 februari 2007
04. Rob Nanninga: 4 februari 2007
05. Karel Roelofs: 6 februari 2007
06. Rob Nanninga: 7 februari 2007
07. Karel Roelofs: 8 februari 2007
08. Rob Nanninga: 10 februari 2007
09. Karel Roelofs: 13 februari 2007
10. Rob Nanninga: 17 februari 2007
11. Karel Roelofs: 17 februari 2007
Enkele relevante links
De Astrotest
A tough match for astrologers
De sterren zwijgen
Astrologie en psychologie
Bedrijfsastrologie
Waarom astrologen geloven
Astrology and Science website