Gisteravond had Tros Radar een item over zwarte zalf, die pas sinds november 2011 in Nederland aan de man gebracht wordt. Aan het eind van de uitzending zag je hoe de kwakzalfster werd gearresteerd op verdenking van oplichting en het toebrengen van gezondheidsschade. De naam suggereert dat het een soort trekzalf is. In werkelijkheid is zwarte zalf (Black Salve) een bijtende zalf die gebruikt wordt tegen huidkanker (of wat de gebruiker daarvoor aanziet).
In veel gevallen zit er ‘bloedwortel’ in. De bloedwortel (Sanguinaria canadensis) heet zo omdat deze plant rode wortels heeft en er rood sap uit komt (zie afbeelding). Zalven op basis hiervan (korstvormende zalven) vreten een deel van de huid weg, mede door de fikse hoeveelheden zinkchloride die zulke zalf soms bevat. In theorie kan men daar huidkanker mee behandelen en als men geluk heeft blijft er niets zitten. Nou ja, dat kan ook met zoutzuur, zoals hoogleraar farmacologie Renger Witkamp in het programma opmerkte, of met zwavelzuur (apotheker Annemieke Horikx van de KNMP).
Bij reguliere behandeling wordt de rand van het weggesneden deel microscopisch onderzocht om te kijken of er uitlopertjes zijn gemist. Dat kan natuurlijk niet bij zelfbehandeling. Met het blote oog kun je niet zien of alles weg is. En als er nog wat blijft zitten, dan kan dat later heel verkeerd aflopen.
Zo’n zelfbehandeling kan goed aflopen (dan heb je geluk gehad), maar ook resulteren in vreselijke ongelukken, grote open wonden waarbij bijvoorbeeld een groot stuk van het gelaat wordt weggevreten. Huidkanker kan veel beter met een van de standaard reguliere methoden worden verwijderd.
Het bijgeloof inzake zwarte zalf is dat deze dieper gelegen kanker ‘naar boven kan trekken’. Dit is gevaarlijke onzin. Propagandisten voor dit soort zalf spreken over ‘botanische chirurgie’ en beweren dat zulke zalf alleen de kanker beschadigt (ook gevaarlijke onzin). In de uitzending van Tros Radar beweerde de kwakzalfster en schoonheidsspecialiste Rineke van den Berg (52) uit Oud-Beijerland dat de zalf alleen de kankercellen aantast. In de uitzending werd duidelijk gezegd dat dit onzin is.
Wat er precies in de zwarte zalf van Rineke van den Berg zit is onduidelijk, en ze zet ‘schoensmeer’ op de potjes omdat ze heel goed weet dat het spul verkopen als geneesmiddel strafbaar is. Maar als je het er niet op zet, maar het wel zegt, dan ben je ook strafbaar, en dat is bovendien waarschijnlijk oplichting. Waarschijnlijk gaat het om zalf met bloedwortel en flink wat zinkchloride (ZnCl2). Op het potje dat in de uitzending getoond wordt, staat alleen “Indian Herbs, ZnOl2 (???), H2O”
Er wordt natuurlijk al heel lang onderzoek naar kanker gedaan en er bestaan inderdaad bepaalde vormen van chemotherapie die vrijwel alleen de kankercellen aantasten. In het geval dat de kankercel ‘werkt’ door middel van een fout enzym dat door een gemuteerd gen wordt aangemaakt, kan men iets geven dat de cel kan binnenkomen en zich aan precies dat ene foute enzym bindt. Maar in zo’n geval gaat het om één bepaalde variant van één van de honderden soorten kanker. Ook het immuunsysteem staat doorgaans machteloos tegen kanker, tenzij door een van de honderden mutaties in de kankercel deze niet meer herkend kan worden als ‘lichaamseigen’. Meer hierover in mijn recensie van het boek van Mukherjee, De keizer aller ziektes.
Afgezien van die biochemie kan iedereen wel nagaan dat als honderdduizenden onderzoekers een eeuw lang bezig zijn, ze een dergelijk simpel wondermiddel allang hadden gevonden als het bestond. Er is wel een geregistreerd geneesmiddel tegen bepaalde vormen van huidaandoeningen door snel groeiende cellen (fluoro-uracil, merknaam Efudix), maar dan moet een arts toch eerst beoordelen of de aandoening daar wel mee behandeld kan worden.
Behalve de genoemde bloedwortel en zinkchloride bevatten zulke zalven soms ook
1. Chaparral – dat is gemaakt van de creosootstruik (Larrea tridentata) een Mexicaans woestijngewas. Dat is nog steeds in gebruik als antikankermiddel, maar het doet natuurlijk niets. Gebruikers riskeren ernstige lever- en nierschade (als ze het innemen als thee bijvoorbeeld). Meer over chaparral vindt u in het voorlichtingsartikel van Cancer Research UK.
2. Dimethylsulfoxide (DMSO). Dat is een oplosmiddel dat gemakkelijk door de huid dringt en dan andere stoffen kan meenemen. Het kan op de huid als pijnstiller werken.
3. Naar verluidt zou de zwarte zalf die vanuit de Bahama’s worden verkocht ook zwavelzuur bevatten.
4. Andere stoffen zoals berkenbast, rode klaver, Iers mos, en grote klit.
De Esowatch-site, die kortgeleden van naam veranderd is en nu Psiram heet, verschaft de volgende informatie op de pagina Anti-Krebssalbe (ik geef een vrije vertaling voor degenen die het Duits niet machtig zijn; de fantasieën van Wecker moet u echter maar zelf ontcijferen)
Antikankerzalf, ook wel zwarte zalf (Engels: black salve, escharotics, cancer salve) is de verzamelnaam voor soorten zalf waarvan voorstanders van de alternatieve genezerij beweren dat ze zouden werken bij huidkanker. Dergelijke zalf moet direct op de huidtumor worden aangebracht, en dan zou hij deze vernietigen door een aantasting van de huid. Dit soort zalf heeft in het beste geval geen effect, en in elk geval is zwarte zalf niet als geneesmiddel geregistreerd. Er zijn wel enigszins analoge reguliere middelen die in uitzonderlijke gevallen toegepast kunnen worden. Verkopers en gebruikers beweren vaak dat zwarte zalf uitsluitend kankercellen beschadigt en dat het bovendien een ‘trekzalf’ is die de kankercellen als het ware uit het lichaam trekt.
Wie dit soort zalf gebruikt, riskeert grote huidbeschadigingen en littekens, terwijl ondertussen de huidtumor verder naar beneden groeit. Uit de VS zijn meerdere gevallen bekend van patiënten die door zo’n zwarte zalf ernstige verminkingen in het gezicht hebben opgelopen.
In de achttiende en negentiende eeuw werden deze soort zalven op grote schaal gebruikt, ook tegen infecties met het herpes simplex virus (HSV, koortslip, genitale herpes).
[toevoeging jwn:]Het wordt in Nederland aangeprezen als een gloednieuwe ontdekking van een oud Indiaans middel. Hieronder een afbeelding van een patiënte genaamd Gail Bumpus uit Florida die zich door een 84-jarige (!) plastisch chirurg liet behandelen, die even een stukje kanker zou verwijderen met zwarte zalf van eigen fabrikaat.
Het bekendste product is de zogeheten Cansema-zalf. Deze is in de VS verboden, en wordt daarom verkocht via de Bahama’s. In de VS zijn verschillende verkopers tot gevangenisstraffen veroordeeld.
In Duitsland wordt reclame gemaakt voor de zwartezalfmethode door de Beierse homeopaat Leonhard Wecker en door de orthomoleculaire zakenman Ralf Kollingen uit Frankfurt en door de vereniging Menschen gegen Krebs / Krebs21, de club van kankerkwakzalver Lothar Hirneise. […]
Cansema De al genoemde Cansema is het bekendste product. Dit bevat ook zinkchloride. Het is door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) verboden, en wordt verkocht door de firma Alpha Omega Labs op de Bahama’s. De firma adverteert met: “If instructions are followed, Alpha Omega Labs guarantee 100% success in the removal of dermal or epidermal malignant lesions – regardless of type, size or variety […] or the treatment is free and payment is refunded”
Even onkritisch is Jasmuheen (Ellen Greve, de dame die beweert slechts van licht te leven). In haar boek Harmonious Healing & the Immortal’s Way (2006) citeert ze op p. 65 een kennis die haar aan de hand van foto’s bewijst dat zwarte zalf zelfs binnen een paar weken borstkanker kan genezen door ‘de kankers uit haar lichaam te trekken’. [Dat zal dan wel geen foto zijn geweest zoals die hierboven, jwn]
Ongelukken
In “McDaniel S, Goldman GD (2002). Consequences of using escharotic agents as primary treatment for nonmelanoma skin cancer. Archives of Dermatology 138:1593-1596″, (complete artikel, met enge plaatjes, hier) worden vier patiënten beschreven met een basalioom (basaalcelcarcinoom) die zich met zwarte zalf hadden behandeld, in plaats van reguliere therapie te kiezen. Bij de eerste patiënt werd het zichtbare deel van de tumor inderdaad verwijderd, maar een biopsie toonde aan dat dieper naar beneden er nog kankercellen waren overgebleven. Bij de tweede patiënt was de tumor inderdaad helemaal weg, maar de huidbeschadiging vereiste later chirurgische correctie. De derde patiënt was chirurgisch behandeld, maar was naar een kruidengenezer gegaan, die hem behoorlijk beschadigde, en de vierde patiënt had zich jarenlang met zwarte zalf behandeld, tot de kanker enorm was voortgewoekerd en een uitgebreide operatie nodig was. Helaas bleken er later ook uitzaaiingen te zijn, die verdere ingrepen noodzakelijk maakten en nog later had hij uitzaaiingen elders in zijn botten.
Een patiënte genaamd Ruth Conrad (foto rechts) uit de staat Idaho in de VS liet zich met zwarte zalf behandelen aan haar gezicht. De genezer wist zelf niet wat er in de zalf zat. Het resultaat was een enorme huidbeschadiging, die wel hersteld kon worden, maar waarvoor 17 operaties nodig waren.
In de commentaren onder het stukje over de uitzending komen behalve enkele beruchte kankerkwakzalvers en bleekwaterfanaten en hordes kwakgelovigen ook de homeopathische huisarts (lid van de VHAN) Adri van der Marel (64) aan het woord. Hij breekt, nog voor hij de uitzending had gezien en kennelijk zonder te weten dat zwarte kankerzalf voor zowat de helft uit zinkchloride bestaat, een lans voor plantaardige middelen in het algemeen en voor de kwakzalfster in de uitzending in het bijzonder. Het zijn toch altijd dezelfden! Je zou toch denken dat de homeopathie, die ontstaan is als een protestbeweging tegen achttiende-eeuwse geneeskunde die zich onder meer bediende van bijtende stoffen, de laatste zou zijn om ook maar enige waarde te hechten aan een variatie op het thema ‘zout- en zwavelzuur, goed voor u!’.
Er is een Nederlandse site www.zwartezalf.com die een vertaling is van een Duitse site van ene Adrian Jones. In de vertaling noemt hij zich ‘gediplomeerd neuropathologisch arts’, maar volgens zijn eigen Engelstalige site is hij een ND, met andere woorden een natuurgenezer en beslist geen arts. Op zijn eigen site staat ook prominent een mededeling dat hij ten onrechte reclame heeft gemaakt voor zwarte zalf. De complete versie van de behandeling van de klacht bij de Australische Complaints Resolution Panel (de RCC van Australië) op 4 juni 2012 is boeiende lectuur, vind ik.) Een vertaling (2011) van een boek van Jones wordt uitgegeven door de ‘Jim Humble Uitgeverij’. Nou, dan weet je al genoeg: Jim Humble is de zogenaamde gouddelver die beweert dat een sterk soort bleekwater (MMS) goed is tegen alle kwalen. De website www.mms4u.nl van de uitgever is op het moment van schrijven grotendeels buiten werking.
Op de Quackwatch-site staat een artikel Don’t Use Corrosive Cancer Salves (Escharotics) met nog meer informatie. Daar kan men onder andere lezen dat de bekende alternatieve arts Andrew Weil vier jaar lang dit soort zalf op zijn website aanprees, tot hij erachter kwam waarom zwarte zalf onzin is, en zijn verhaaltje ook.
Mijn verslag van een lezing van Rineke van den Berg. [Red: zie de gearchiveerde discussie, link onderaan]
Noot 3 maart 2014
Bericht van het Openbaar Ministerie: Zalfverkoopster vervolgd voor verkoop schadelijke zwarte zalf
Arrondissementsparket Rotterdam
De officier van justitie die het onderzoek leidde naar de vrouw die zalf verkocht die volgens haar kanker zou genezen, heeft besloten de vrouw te vervolgen wegens de verkoop van voor de gezondheid schadelijke waren. De zaak wordt waarschijnlijk op 8 mei door de rechtbank behandeld.
De verdachte, een 53-jarige vrouw uit Oud-Beijerland, werd in 2012 aangehouden. Dat gebeurde nadat er onder andere via het tv-programma Radar en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit informatie was binnengekomen bij het Openbaar Ministerie. De vrouw claimde in lezingen en via websites met de zogenoemde zwarte zalf bepaalde vormen van kanker te kunnen genezen. De zalf zou zijn samengesteld op basis van eeuwenoude Indiaanse geneeswijzen. Uit onderzoek door het RIVM en een dermatoloog is gebleken dat er onder andere een zeer bijtende stof in de zalf zit. De zalf kan dan ook ernstige verwondingen veroorzaken. Bovendien is geen sprake van een geneeskrachtige werking bij kanker.
De vrouw werd destijds ook aangehouden op verdenking van oplichting. Daar wordt de vrouw niet meer voor vervolgd. Zij wordt behalve van het verkopen van voor de gezondheid schadelijke waren, ook verdacht van overtreding van de Geneesmiddelenwet. Onder die wet vallen ook middelen waarvan een geneeskrachtige werking wordt geclaimd ook al is dit niet zo. Het onderzoek naar de vrouw werd gedaan door de politie en het Bureau Opsporing en Boetes van de Inspectie voor de Gezondheid (IGZ).
Oorspronkelijk was dit artikel gepubliceerd op het (oude) Skepsis-blog en bestond de mogelijkheid om daaronder in discussie te gaan, waar geregeld uitvoerig gebruik van werd gemaakt. De discussie onder dit bericht kan de geïnteresseerde teruglezen in deze pdf (31 pagina’s).
Vond u dit artikel interessant? Overweeg dan eens om Skepsis te steunen door donateur te worden of een abonnement op Skepter te nemen.
