Skepter 9.2 (1996)

Tweede nummer van jaargang 9. Met de eerste rubriek ‘Parariteiten’.

Beknopte inhoud

• Parariteiten
• Stargate onder het mes – Twintig jaar geheim militair onderzoek naar remote viewing door Ray Hyman
• Een eiland te ver: De speurtocht naar Ithaka door Simon Burgers
• De Hemelse Hype door Erik Hoogcarspel
• Sirius en de Dogon door Rob van Gent
• Boekbespreking. Hitler en het occulte door Peter Burger
• Boekbespreking. The Myth-Maker’s Magic door Bart Koene
• Boekbespreking. UFO – De complete catalogus door Wim van Utrecht
• Boekbespreking. Het weerbarstige Marseffect door Rob van Gent
• Boekbespreking. Herinneringen en misverstanden door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. An Encyclopedia of Claims door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. Voetnoten bij de twintigste eeuw – De wortels van de New-Age-beweging door Bart Koene
• Gesignaleerd
• Podium. Racisme en antroposofie door Hugo Verbrugh
• Brieven
• Skeptische bladen

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Parariteiten: New Age ‘evolutie’
Marcel Hulspas
Skepter 9.2 (1996) p. 2

Het verschil tussen New Agers en creationisten is dat de New Agers allerlei paranormale geloven veel sterker aanhangen (ufo, Bigfoot, helderziendheid en witte magie) en toleranter zijn ten opzichte van abortus. Maar dat de wetenschap niet deugt, daar zijn ze het over eens, bleek uit een enquête.

Trefwoorden: New Age, creationisme, Raymond Eve
Onderwerp: religie – creationisme

Parariteiten: De Mythe van de Honderdste Aap
Rob Nanninga
Skepter 9.2 (1996) p. 2-3

Als een kritische grens overschreden wordt, gaat het opeens veel harder. Voorbeeld: apen die aardappels wassen, volgens Lyell Watson. Het voorbeeld klopt echter niet, ontdekte Ron Amundsen.

Trefwoorden: Watson, honderste aap, Koshima, Helix, morfogenetische velden
Onderwerp: religie – New Age

Parariteiten: Studentenpeiling TUE
Jan Willem Nienhuys
Skepter 9.2 (1996) p. 3

Eerstejaars TUE-studenten zijn ongeloviger dan UvA-studenten psychologie. Waar de laatsten voor ongeveer de helft in astrologie geloofden, was dat aan de TUE ongeveer 1 op 6, en half zoveel was religieus gelovig. Maar 1 op 4 zag wel wat in het idee dat men zich onder hypnose een vorig leven kan herinneren.

Trefwoorden: TUE, opiniepeiling, religie, astrologie, dromen, reïncarnatie, hypnose
Onderwerp: paranormale – geloof

Stargate onder het mes
Twintig jaar geheim militair onderzoek naar remote viewing
Ray Hyman
Skepter 9.2 (1996) p. 4-6

Werkt ‘remote viewing’? De CIA liet daar in het geheim onderzoek naar doen in de jaren 1970, en evalueerde onlangs de resultaten. ‘Ontvangers’ moesten raden naar welk plaatje een ‘zender’ zat te kijken. Hyman en Utts waren het totaal niet eens over de eindconclusies.
NB. Het evident zwakke punt was dat de ‘ontvangers’ slechts mondelinge commentaren produceerden in plaats van ondubbelzinnig één van vijf foto’s aan te wijzen. In plaats daarvan moest één beoordelaar die keuze maken.

Trefwoorden: Stargate, remote viewing, Puthoff, Targ, Utts
Onderwerp: parapsychologie – onderzoek

Een eiland te ver
De speurtocht naar Ithaka
Simon Burgers
Skepter 9.2 (1996) p. 7-9

Cees Goekoop schreef in 1990 Op zoek naar Ithaka. en concludeerde dat ‘Ithaka’ eigenlijk Kefalinië was. De AVRO zond op 11 januari een documentaire hierover uit. Goekoops verhaal rammelt en we zien hem zeggen dat een bepaalde baai niet klopt met het verhaal van Homerus, omdat de twee steile kapen (boek 13 van de Odyssee, regel 96 en verder) ontbreken. Maar de kijker ziet achter Goekoop precies twee zulke kapen!

Trefwoorden: Goekoop, Odyssee, Ithaka
Onderwerp: pseudowetenschap – geschiedenis

De Hemelse Hype
Erik Hoogcarspel
Skepter 9.2 (1996) p. 10-14

De New Age is een allegaartje aan meningen en praktijken die een postmoderne vorm van religie zijn. Toeval bestaat niet en je moet vanuit je gevoel leven. New Age therapeuten bedienen klanten met luxeproblemen en de New Age drijft op boeken voor lichtgelovige lezers, met De Celestijnse Belofte als dieptepunt.

Trefwoorden: New Age, Celestijnse Belofte
Onderwerp: religie – New Age

Sirius en de Dogon
Rob van Gent
Skepter 9.2 (1996) p. 15-20

De Dogon zouden wonderbaarlijk exacte astronomische kennis hebben over Sirius. Dat bleek uit werk van Griaule rond 1950. Maar beter onderzoek van Walter van Beek maakt aannemelijk dat Griaule zelf de bron is van al dat moois.

Trefwoorden: Dogon, Däniken, Sagan, Oannesmythe, Griaule, Dieterlen, Guerrier, Temple, Tien Verloren Stammen, van Beek
Onderwerp: misvattingen

Hitler en het occulte
Peter Burger
Skepter 9.2 (1996) p. 21-23

Bespreking van Ken Anderson, Hitler and the occult (1995). Anderson bespreekt uitvoerig het werk van de fantast Ravenscroft (wiens verhalen figureren in de mythes rond satanisch ritueel misbruik) en is onvoorstelbaar slordig. Hoe kan men iemand vertrouwen op het punt van Duitse geschiedenis als die Hamburg voor de hoofdstad van Beieren aanziet? Anderson schijnt ook het uitstekende werk van Goodrick-Clarke (The Occult Roots of Nazism) niet te kennen. Eigenlijk is de moraal dat hoe onzinnig een boek ook is, er altijd wel mensen zijn die het serieus nemen.

Trefwoorden: Ravenscroft, Walter Stein, Lans van het Lot, Thiering, Goodrick-Clarke, Lanz von Liebenfels, satanisch ritueel misbruik, Greenbaum, Hammond, Onno van der Hart, Suzette Boon, Olga Heijtmajer.
Onderwerp: religie – occultisme

The Myth-Maker’s Magic
Bart Koene
Skepter 9.2 (1996) p. 23-25

The Myth-Maker’s Magic: Behind the Illusion of “Creation Science”, door Delos McKown, strijdt tegen het creationisme. McKown merkt op dat er in de Bijbel wel vijf scheppingsverhalen staan.

Trefwoorden: religie, creationisme, Bijbel
Onderwerp: religie – creationisme

UFO – De complete catalogus
Wim Van Utrecht
Skepter 9.2 (1996) p. 25-26

Een mild boek voor de beginnende ufo-student. 300 gevallen op 150 pagina’s en nogal Angelsaksisch georiënteerd. De lijst van ‘ufo-experts’ bestaat voornamelijk uit kennissen van de auteur. Een aanrader voor beginners, maar als naslagwerk voor verder onderzoek onder de maat.

Trefwoorden: ufo, Meaden
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Het weerbarstige Marseffect
Rob van Gent
Skepter 9.2 (1996) p. 27-29

Bespreking van The Tenacious Mars Effect, door Suitbert Ertel en Kenneth Irving. De auteurs, en dan voornamelijk Ertel, denken dat er toch een soort Marseffect bestaat, te weten het eminentie-effect. De overweldigende hoeveelheid statistiek die Ertel presenteert werkt verwarrend. In zijn grafieken staan bijna nergens foutenmarges, en waar ze wel staan lijken de gegevens consistent met de bewering dat het alleen maar ruis is.

Trefwoorden: Ertel, Irving, Mars Effect, Gauquelin, CFEPP, Benski, Lippard, CSICOP
Onderwerp: astrologie – Marseffect

Herinneringen en misverstanden
Marcel Hulspas
Skepter 9.2 (1996) p. 29-31

Bespreking van Hervonden herinneringen en misverstanden (1996) door H.F.M. Crombag en H.L.G.J. Merckelbach. Hopelijk voorkomt dit boek dat de rage van herinneringen aan allerlei vreselijks die zijn ‘hervonden’ onder leiding van suggestieve therapeuten, overslaat naar Nederland. Met name natuurlijk ‘satanisch ritueel misbruik’ en flauwekul zoals de ontvoeringsverhalen van John Mack. Het hele verschijnsel kan begrepen worden als een effect van slachtofferisme. Andere factoren: psychotherapie die is losgezongen van de academische psychologie, en alle onzintheorie over het onbewuste.

Trefwoorden: hervonden herinneringen, hypnose, ufo, ontvoeringen, psychotherapie, Boutelier, New Age, slachtofferisme, hypnose, Freud, onbewuste, Charcot
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen en satansgeloof

An Encyclopedia of Claims
Marcel Hulspas
Skepter 9.2 (1996) p. 31-32

Randi’s encyclopedie is een vrolijk doch oppervlakkig boek. Koude kernfusie en Benveniste ontbreken.
NB. De Britse versie van 1997 is getiteld The Supernatural A-Z: The Truth and the Lies.

Trefwoorden: kundalini, cryptomnesie, déjà-vu.
Onderwerp: paranormale – algemeen

Astrologie, zin of onzin? (Aanbieding.)
Skepter 9.2 (1996) p. 32

Skepterlezers kunnen het boek voor 40 gulden bestellen bij SKEPP.

Trefwoorden: skeptici, astrologie
Onderwerp: astrologie – algemeen

Voetnoten bij de twintigste eeuw
De wortels van de New-Age-beweging
Bart Koene
Skepter 9.2 (1996) p. 33-36
De populariteit van New Age (kader)
Skepter 9.2 (1996) p. 35

Bespreking van het proefschrift van Wouter Hanegraaff: New Age Religion and Western Culture: Esotericism in the Mirror of Secular Thought (1995). De New Age begint ongeveer in 1975 en heeft als kenmerken: holisme, een optimistisch vooruitgangsgeloof, vermenging van psychologie en religie, afwezigheid van een geloof in de hemel (maar wel reïncarnatie), en een geloof dat een nieuw tijdperk aanbreekt. Ook populair in de New Age: channeling, dus spiritisme in een nieuw jasje. New Age wetenschap omvat Prigogine, Capra, Zukav, Bohm en Sheldrake. Helaas weet Hanegraaff niet genoeg van natuurkunde. Veel New Age ideeën zijn variaties op ideeën van de theosofie en Blavatsky.

Trefwoorden: Hanegraaff, promotie, channeling, wicca, Goddess Movement, Seth, spiritisme, Course in Miracles, Schucman, Wilber, mesmerisme, William James, Jung, theosofie
Onderwerp: religie – New Age

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 9.2 (1996) p. 37

Catrine Clay, Michael Leapman, Master Race: The Lebensborn Experiment in Nazi Germany (1995). Lebensborn-tehuizen waren voor ongehuwde moeders en onderdak voor ‘arische’ kinderen uit Oost-Europa. Ze waren onderdeel van een beleid dat een Herrenvolk trachtte te scheppen.
James D. Livingston, Driving Force: The Natural Magic of Magnets (1996). Aantrekkelijk boek met alles wat er maar over magneten te weten is.
Christopher Knight, Robert Lomas, The Hiram Key: Pharoahs, Freemasons and the Discovery of the Secret Scrolls of Christ (1998). Jezus was een vrijmetselaar, en de Tempelieren wisten ervan.
Peter H. Duesberg, Inventing the AIDS Virus (1996). John Moore noemde in zijn Nature-resensie Duesberg een treurig stemmende en zielige figuur.
Peter-Ferdinand Koch, Menschenversuche: Die tödliche Experimente deutscher Ärzte (1996). Het ergste is dat alle moordenaars na 1945 vrijwel zonder problemen weer aan het werk konden.
Jaap van Heerden, Schrikbewind der verzinsels (1996). Weg met onbegrijpelijke of megalomane figuren als Heidegger, Wittgenstein en Freud.
NB. De titel is die van het laatste en bijna kortste essay uit het boekje.
Carl Sagan, The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark (1996). Ook voor de doorgewinterde skepticus nog steeds een verrassend werk.
NB. Helaas is dit boek nooit in het Nederlands vertaald. Een recensie staat in Skepter 9.3.
Peter Bügel, Niemand kan denken: Domheden en denkfouten in de wetenschap (1995). Columns uit Het Parool. Bügel, prominent lid van de VtdK, gelooft niet zo in de medische vooruitgang.

Podium – Racisme en antroposofie
Hugo Verbrugh
Skepter 9.2 (1996) p. 38-39

Betreft de opwinding over de uitspraken van Wiechert over Steiner. Wiechert had trouwens ook duidelijk anti-racistische uitpraken van Steiner geciteerd. Alle opwinding komt grotendeels doordat de antroposofen nooit duidelijk gezegd hebben wat er niet deugt aan de beweringen van Steiner (ook andere dan wat Steiner over rassen zegt).
NB. Dat is een mer à boire, want het meeste wat Steiner over natuurwetenschap zegt, klopt ook van geen kanten.>/span>

Trefwoorden: Steiner, antroposofie, racisme, Wiechert
Onderwerp: religie – antroposofie

Achter de Schermen (Twee brieven.)
Skepter 9.2 (1996) p. 40

T.K. Bosman vindt de Randi-test onzin. Dat een pendelaarster ook nog voornaam en geboortegegevens wilde hebben plus vier uur voorbereidingstijd (alsof ze er ook astrologie bij wilde betrekken) had men moeten weigeren. Braem antwoordt dat het nu eenmaal gebeurd is en dat het niet verkeerd is als Skepter nauwkeurig bericht over successen van paranormaal begaafden.

Trefwoorden: pendelen, Randi
Onderwerp: paranormale – helderziendheid

Een levend alternatief (Brief.)
Marie Prins
Skepter 9.2 (1996) p. 40

Grofweg de helft van alle geneesmiddelen komt van planten of is erop gebaseerd. Een artikel over fytotherapie zou toch de gevaren moeten aanstippen: constantheid van samenstelling is een serieus probleem bij planten; er is een wildgroei van allerlei onzinproducten; plantaardige middelen hebben ook bijwerkingen, zoals kanker bij pijpbloemen. Of leverbeschadiging door smeerwortel. Of allergische reacties.

Trefwoorden: fytotherapie, aristolochia, pijpbloemen, smeerwortel
Onderwerp: gezondheid – kruiden

Skeptische Bladen
Jan Willem Nienhuys
Skepter 9.2 (1996) p. 41

Het opvallendste is een artikel uit Skeptical Inquirer (20.2) over de geschiedenis van vampiers. Linnaeus heeft een bepaald soort bloeddrinkende vleermuizen zo genoemd op basis van verkeerd begrepen bijgeloof, en de associatie van vleermuizen met Dracula is geschapen door schrijvers en filmmakers van na Stokers roman.