Skepter 7.4 (1994)

Vierde nummer van jaargang 7.

Beknopte inhoud

• Goochelen met getallen – Het zevende Skepsis congres door Marcel Hulspas
• Drie tests voor Jomanda en haar helpers in de Goddelijke Wereld door Rob Nanninga
• Doe wat ik zeg! – Rostelli ontmaskerd door Rob Nanninga
  Onder de naam Rasti Rostelli trekt Ronald van den Berg volle zalen met zijn paranormale hypnose-show. Het enige wonder is dat de toeschouwers bereid zijn om 35 gulden te betalen voor een derderangs goochelshow.
• De ondergang der ‘spellingwetenschap’ door G.C. Molewijk
• Bijeen in Oostende – Het zesde EuroSkeptics congres door Stephen Poley
• Een Europese Skeptische organisatie door Cornelis de Jager
• Eerder dan Columbus – De pseudo-geschiedenis van de ontdekking van Amerika door Ronald Fritze
• Columbus en de platte aarde door Jan Willem Nienhuys
  Bij het voortgezet onderwijs in Nederland komt de ontdekking van Amerika ongeveer aan het eind van de brugklas. Daarbij komen de weerstanden aan de orde die Columbus moest overwinnen, voor hij land aan gene zijde van de Atlantische Oceaan ontdekte.
• Een ontmantelde metafoor: 1 Wetenschap versus geloof door Klaas van Berkel
  De vermeende oorlog tussen geloof en natuurwetenschap is eigenlijk weinig meer dan een metafoor, een beeld om een in wezen heel complexe relatie te kunnen begrijpen. Wie nauwkeuriger kijkt, ziet dat die twee elkaar net zo vaak bijstonden als bestreden.
• Een ontmantelde metafoor: 2 Geloof en Natuurwetenschap in Nederland door Klaas van Berkel
• Een nuchtere romanticus – De occulte avonturen van Rico Bulthuis door Rob Nanninga
• Vreemde Ontvoeringen – In gesprek met John Mack door Martin Brouwer
• Geen UFO’s, geen maanlanding: De UFO-conferentie van Contact Network International door Marcel Hulspas
• Natuurlijk onschuldig – De gevaren van ‘geneeskruiden’ door Marie Prins
  De zogenaamd genezende kruiden worden steeds populairder. Tegelijkertijd is er veel te weinig bekend over hun schadelijke effecten.
• Boekbespreking. Mystical Diets door Marcel Hulspas
• Gesignaleerd
• Brieven

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Goochelen met getallen
Het zevende Skepsis-congres
Marcel Hulspas
Skepter 7.4 (1994) p. 1-2

Op het congres (op 5 november 1994 in De Eenhoorn) spraken de statisticus A.R. van den Burg, de dermatoloog Jannes van Everdingen, de wiskundige Barendregt en de urban legends-deskundige Peter Burger. Twee ‘wetten voor statistici’ van Van den Burg: neem eerlijke steekproeven en stel geen hypotheses op nadat je gegevens verzameld hebt (dat is ‘multivariate analyse’ in geneeskundig onderzoek). De oprichting van themagroepen ging moeizaam, en voor ‘Veldonderzoek occultisten’ was nog de meeste belangstelling.
NB. De voordracht van Burger staat, verder uitgewerkt, in Skepter 8.4

Trefwoorden: statistiek, getal van het beest
Onderwerp: skeptici – congres

Drie tests voor Jomanda en haar helpers uit de Goddelijke Wereld
Rob Nanninga
Skepter 7.4 (1994) p. 3

Drie eenvoudige tests worden voorgesteld voor Jomanda. Ze zijn alle drie van het type ‘een deelverzameling 5 in een verzameling van 10 aanwijzen.’ Bijvoorbeeld van 10 flessen bronwater de 5 identificeren die eerder door haarzelf zijn ingestraald.
NB. De kans om één zo’n taak puur toevallig tot een goed eind te brengen is 1 op 252.

Trefwoorden: Jomanda, test, goddelijke helpers
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Doe wat ik zeg!
Rostelli ontmaskerd
Rob Nanninga
Skepter 7.4 (1994) p. 4-6

Rostelli combineert enkele simpele goocheltrucjes met een voorstelling van toneelhypnose. De truc van toneelhypnose is dat men de meest suggestibele personen selecteert.
NB. Een Engelse versie van dit artikel is  https://skepsis.nl/stage-hypnotism/

Trefwoorden: Rasti Rostelli, goocheltrucs, hypnose
Onderwerp: paranormale – Rostelli

Aardbeving (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 6

Volgens paranormaal genezeres Gerdi Simons te Ulestraten zou er op maandag 31 oktober een zware aardbeving komen in Californië. Een en ander zou berekend zijn met een 14-dimensionale schijf van ene Victor Spauwen, aan de hand van getallen die Gerdi doorkreeg.

Trefwoorden: aardbeving, Gerdi Simons, paranormaal, Spauwen
Onderwerp: paranormale – helderziende persoon

De ondergang der ‘spellingwetenschap’
G.C. Molewijk
Skepter 7.4 (1994) p. 7-8

Met de publiciteit in 1994 van de commissie-Geerts zou de neergang van de spellingswetenschap wel eens begonnen kunnen zijn.

Trefwoorden: spelling, Geerts, Van Heuven, De Schutter
Onderwerp: pseudowetenschap

Bijeen in Oostende
Het zesde EuroSkeptics congres
Stephen Poley
Skepter 7.4 (1994) p. 8-10

Veel interessante lezingen van skeptici, zowel over de toestand in eigen land als over diverse onderwerpen. De grootste opwinding kwam bijna aan het eind, met de definitieve ontknoping van het Marseffect. In Spanje is de verkoop van apparaten om water te magnetiseren en zo gebrekkig aardmagnetisme te compenseren een miljoenenbusiness.

Trefwoorden: skeptici, congres, CSICOP, astrologie, homeopathie, hoogspanning, aardstralen, PVC, Hyman, Kurtz
Onderwerp: skeptici – congres

Een Europese Skeptische organisatie
Kees de Jager
Skepter 7.4 (1994) p. 11

Een samenwerkingsverband van zes Europese organisaties en CSICOP, de ECSO, is opgericht. Voornaamste activiteit: het organiseren van Europese congressen.

Trefwoorden: skeptici, ECSO, congres
Onderwerp: skeptici – organisatie

Eerder dan Columbus
De pseudo-geschiedenis van de ontdekking van Amerika
Ronald Fritze
Skepter 7.4 (1994) p. 12-18

Een dozijn ongeldige voorstellen wordt besproken die allemaal zouden bewijzen dat er al voor Columbus Europeanen in Noord- of Zuid-Amerika zijn geweest.

Trefwoorden: Leif Erikson, Sorensen, Raish, Perry, Le Plongeon, piramiden, katoen, mais, Carter, Parkman, Barry Fell, Kensington Stone, Paraiba Stone, Cortesao, Moctezuma, Van Serina
Onderwerp: pseudowetenschap – geschiedenis

Columbus en de platte aarde
Jan Willem Nienhuys
Skepter 7.4 (1994) p. 19-22

Het idee dat Columbus de bolvorm van de aarde ontdekte komt op ruime schaal voor in geschiedenisboeken van de middelbare school. De bolvorm van aarde was echter al 500 jaar voor het begin van onze jaartelling bekend aan de Grieken, en daarna nooit meer weggeweest. Dat de middeleeuwers dachten dat de aarde plat was, is een fabel die in de 19de eeuw door de geograaf Jean Letronne in omloop is gebracht, en verder verspreid door Washington Irving en daarna door Draper, White en Beazley en tot in onze dagen geloofd door historici. Columbus dacht, door erg naar zich toe te rekenen, dat Japan 4500 kilometer varen was via de westelijke route.

Trefwoorden: platte aarde, Columbus, Lactantius, Augustinus, Cosmas Indicopleustes, Pythagoras, Aristoteles, Eratosthenes, Beda, Isidorus van Sevilla, Roger Bacon, Dante, Buridanus, Sacrobosco, Copernicus, Letronne, Beazley, Draper, White, Washington Irving, Jeffrey Burton Russell
Onderwerp: misvattingen

Een ontmantelde metafoor
1 Wetenschap versus geloof
K. van Berkel
Skepter 7.4 (1994) p. 23-27

 (De link is naar deel 1 en 2 samen.)

De Amerikanen Draper en White zetten de toon in het debat over het conflict tussen geloof en wetenschap. Draper was ontstemd over de opvattingen van Pius IX (hoewel niemand echt luisterde naar Pius) en White trachtte de Amerikaanse universiteiten te onttrekken aan de houdgreep van de protestante theologen, te beginnen met Cornell, waarvan White de eerste president werd. In werkelijkheid werd de soep niet zo heet gegeten.

SkepterTrefwoorden: wetenschap, geloof, Draper, Darwin, Pius IX, Syllabus Errorum, White, Hooykaas, Philoponos, Tempier, Aristoteles, Huxley
Onderwerp: religie – christelijk geloof

Een ontmantelde metafoor
2 Geloof en Natuurwetenschap in Nederland
K. van Berkel
Skepter 7.4 (1994) p. 27-29

(De link is naar deel 1 en 2 samen.)

De situatie in Nederland verschilde van de rest van Europa, omdat Nederland in godsdienstig opzicht veel gevarieerder was dan elders. Zo gaf de anti-copernicaan Mulerius een verbeterde derde editie van De Revolutionibus uit omdat hij de rekenvoordelen van Copernicus inzag. Verzet tegen de ideeën van Descartes ontsproot aan diens polemisch geschrijf, niet aan zijn visie op geloof en wetenschap. Bovendien ziet men in Nederland, net als in de rest van ESkepteruropa in de vroege verlichting de natuur als een boek waarin men kan lezen hoe de Schepper te werk gaat.

Trefwoorden: Copericus, Blaeu, Stevin, Mulerius, Voetius, Regius, Descartes, Aristoteles, Swammerdam, Nieuwentijt, Darwin, fysico-theologie
Onderwerp: religie – christelijk geloof

Homeopathie (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 29

Van Wijk en Wiegant hebben onderzocht hoe celculturen regeren op bijna-vergiftiging met arsenicum, en proberen dat voor te stellen als bewijs van homeopathie. De kranten tuinden er niet in.

Trefwoorden: Van Wijk, Wiegant, homeopathie, Plasterk
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – onderzoek

Duivelsoren (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 29

Gebedsgenezeres Trees Pastoors-Westerink, van de Pater Pio Stichting, knipte de oren van een ernstig verwarde vrouw bij tot duivelsoren. Ze werd aangeklaagd voor mishandeling.
NB. Ze kreeg een half jaar cel, waarvan 3 maanden voorwaardelijk, volgens de Volkskrant van 10 juli 1996.

Trefwoorden: Pastoors, Jomanda, duiveluitdrijving, gebedsgenezing
Onderwerp: religie – gebedsgenezers

Een nuchtere romanticus
De occulte avonturen van Rico Bulthuis
Rob Nanninga
Skepter 7.4 (1994) p. 30-33

Rico Bulthuis (1911) groeide op in een milieu waarin volop geloofd werd in mediums en toverij. Hij werkte voor twee malafide mediums en trouwde de dochter van de bekende parapsycholoog Dietz. Enkele citaten: ‘De parapsycholoog eet het brood der teleurstelling’ (Dietz). ‘Tenhaeff wilde de baas spelen en zijn eerzucht dreef hem tot kwalijke praktijken.’ Bulthuis schreef drie astrologische leerboeken maar viel van zijn geloof. Zijn kleindochters werden met een tussenpoos van vier minuten geboren maar in elk opzicht elkaars tegenpolen. ‘Astrologie is net een schiettent met teveel blikjes, of een grabbelton, je hebt altijd prijs.’

Trefwoorden: Bulthuis, Zorab, Emants, spiritisme, Nering-Beugel, Dietz, Tenhaeff, Kappers, Vestdijk, Toonder
Onderwerp: paranormale – algemeen

Vreemde Ontvoeringen
In gesprek met John Mack
Marten Brouwer
Skepter 7.4 (1994) p. 34-36

De psychiater John Mack schreef een boek over dertien ufo-ontvoerden. Hij heeft drie criteria die bewijzen dat de verhalen waar gebeurd zijn: de (geringe) fysieke waarnemingen, de onderlinge overeenstemming van de verhalen, i.e. de aliens zeggen allemaal hetzelfde, en de spirituele transformaties na afloop. Na over Oude Pekela gehoord te hebben, denkt hij dat de kinderen daar door ufo’s ontvoerd zijn geweest. De ‘echte kennis’ is bezig aan de academische wereld voorbij te gaan.

Trefwoorden: Mack, ufo, Salem, Peter Faust, ontvoeringen, abductions
Onderwerp: ufo’s – ontvoeringen

Het Zwarte Gat (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 36

Leo de Ruiter van Het Zwarte Gat wil met behulp van paragnosten de moordenaar vinden van de 15-jarige Andrea Luten, die op 10 mei 1993 in Ruinen werd vermoord. De politie wil er niets mee te maken hebben.
NB. In 2010 wordt, met behulp van DNA-gegevens, de dader gevonden.

Trefwoorden: Zwarte Gat, paragnost, Andrea Luten. Ruinen, DNA
Onderwerp: paranormale – helderziendheid

IgNobel (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 36

De IgNobelprijzen (voor volslagen onzin, zoals een vergunningstelsel voor de aanschaf van laboratoriumglaswerk, dit om drugsfabricage tegen te gaan) zijn uitgereikt.

Trefwoorden: IgNobelprijs
Onderwerp: humor

Neppe ufo-ontvoering (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 36

Een journalist ging op zoek naar de dertien ontvoerden die Mack in zijn boek Abduction had beschreven. Een van hen was een onderzoekster die het spelletje mee had gespeeld. Conclusie: Macks methoden om authenticiteit vast te stellen, deugen niet.

Trefwoorden: Mack, ufo, ontvoeringen, abductions
Onderwerp: ufo’s – ontvoeringen

Roswell (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 36

Wat er in 1947 bij Roswell was gevonden, waren resten van een supergeheime ballon bedoeld om hoog in de atmosfeer het geluid van Russische atoombomproeven op te vangen.

Trefwoorden: Roswell, ufo, Mogul
Onderwerp: ufo’s – afzonderlijke gevallen – Roswell

Geen UFO’s, geen maanlanding
De UFO-conferentie van Contact Network International
Marcel Hulspas
Skepter 7.4 (1994) p. 37-40

Op 22 oktober 1994 was er een UFO-conferentie in hotel Krasnapolsky in Amsterdam met wel 700 belangstellenden. Maar ufo’s werden nauwelijks besproken. Wel allerlei samenzweringstheorieën. En een parapsycholoog die vingeradrukken van een geest had genomen. David Summers gilde hysterisch dat Skepsis liegt. De pers was in groten getale aanwezig om dit circus mee te maken.

Trefwoorden: Summers, Kühles. Kuhles, Hopkins, Roswell, Larouche, Wingfield, graancirkels, Roll, Marsgezicht, Searl, Childress, John Hart, Hedaa Vasku
Onderwerp: ufo’s – congres

Natuurlijk onschuldig
De gevaren van ‘geneeskruiden’
Marie Prins
Skepter 7.4 (1994) p. 41-43

Veel zogenaamd geneeskrachtige kruiden bevatten pyrrolizidine alkaloïden, kortweg PA’s. met name de smeerwortel (Symphytum officinale) en diverse soorten kruiskruid (Senecio). Deze PA’s veroorzaken leverbeschadiging. Pijpbloem (Aristolochia) is uiterst kankerverwekkend, en een Chinese aristolochiasoort (A. fanchi) veroorzaakte in een Brusselse vermageringskliniek op grote schaal nierschade. Kruidenmiddelen bevatten soms ongewenste hoeveelheden zware metalen of regulieren geneesmiddelen. Controle op kruidenmiddelen is lastig.

Trefwoorden: absint-alsem, smeerwortel, symphytum, Tyler, senecio, gamander, hoefblad, kalmoeskruid, heliotroop, aristolochia, boerenwormkruid, kamille, wolverlei, Ephedra, Chien-pu-wan, meekrap, passiebloem, Geneesmiddeleninspectie, Keuringsdienst van Waren
Onderwerp: gezondheid – kruiden

Mystical Diets
Marcel Hulspas
Skepter 7.4 (1994) p. 44-45

Jack Raso schreef Mystical Diets: Paranormal, Spiritual and Occult Nutrition Practices (1993), met daarin vele gekken. Bijvoorbeeld chiropractor Murray die denkt dat gekookt water giftig is omdat het vacuüm gemaakt is. Of George Oshawa met zijn macrobiotische dieet (waarvan de hoogste graad bestaat uit alleen ongepelde rijst eten en zo weinig mogelijk drinken). Door de grote hoeveelheid (en het gebrek aan inlichtingen van al deze dieetbedenkers) toch wat oppervlakkig.

Trefwoorden: Murray, supplemenmten, multilevel marketing, Matol, Karl Jurak, Ayur Veda, Maharishi, Oshawa, Michio Kushi, macrobiotiek
Onderwerp: gezondheid – diëten

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 7.4 (1994) p. 46

Overtuigend bewijs: over het wetenschappelijke van de niet-exacte wetenschappen (1994).
Bundel voordrachten over het wetenschappelijk gehalte van vrouwenstudies, geschiedenis, literatuurwetenschap, theologie, filosofie en recht.
Marc Wingens, Over de grens: De bedevaart van katholieke Nederlanders in de zeventiende en achttiende eeuw (1994). Het gaat om bedvaarten naar Handel, Uden en Kevelaer. Opvallend is hoe de katholieke kerk de wondergenezingen steeds verder naar de achtergrond schuift.
Hans van Maanen: Kleine encyclopedie van misvattingen (vijfde herziene druk 1994). In deze editie ontbreken de medische voorbeelden, die zitten sinds 1993 in Het hart zit links.
NB. In 2002 werden de medische voorbeelden weer toegevoegd.
Walter Sullivan, We Are Not Alone: The Search for Intelligent Life on Other Worlds (1966, herziene versie 1994). SETI leert ons voorlopig meer over onszelf dan over onze buren.
Pat Shipman, The Evolution of Racism: Human Differences and the Use and Abuse of Science (1994). Dit had een uitstekend boek kunnen zijn, maar de auteur begint bij Darwin in plaats van 150 jaar eerder en de tijd na Darwin komt er bekaaid vanaf.
Ruth Hubbard en Elijah Wald, Exploding the Gene Myth: How Genetic Information Is Produced and Manipulated by Scientists, Physicians, Employers, Insurance Companies, Educators, and Law Enforcers (1993). Elk succesje in de genetica wordt ademloos gepresenteerd als een overwinning, maar de auteurs waarschuwen tegen discriminatie van lieden met foute genen.
J.P. Nater, De Dood Is In De Pot, Man Gods! Ziekte En Genezing In De Bijbel (1994).
Frank Tipler, The Physics of Immortality: Modern Cosmology, God and the Resurrection of the Dead (1994). Vlak voor de Big Crunch zal een supercomputer alle mogelijke werelden perfect simuleren. Dus verrijzenis. ‘Dit boek rammelt aan alle kanten. Tipler verkoopt stapels onwaarschijnlijkheden als wonderen van de toekomstige wetenschap.’
Christopher Badcock, PsychoDarwinism. The New Synthesis of Darwin & Freud (1994). Slordig doch interessant boek.

Ademtocht (Brief.)
Hugo Verbrugh
Skepter 7.4 (1994) p. 47

Briefschrijver vraagt om informatie over de verdunningsgraad van bijvoorbeeld één ademhaling vermengd met de hele atmosfeer, of een druppel en alle oceanen.
NB. Hier kwam in Skepter geen antwoord op, maar het antwoord gaat ongeveer als volgt. Laat één ademhaling B liter zijn, en de totale atmosfeer L liter, dan is de verdunningsgraad B/L. Die ene ademhaling bevat BA/V moleculen waarin A het getal van Avogrado is en V het volume van 1 mol lucht. Het aantal oorspronkelijke moleculen in een nieuwe portie van B liter is dus genoemde BA/V maal de verdunningsgraad B/L, dus B²A/VL. Het voornaamste probleem is nu een schatting voor L bijvoorbeeld het totale gewicht van de atmosfeer (oppervlak aarde maal 1 atmosfeer) gedeeld door het gewicht (1 gram) van een liter lucht. Men kan ook de kans schatten dat er toevallig geen moleculen van de oorspronkelijke portie in de nieuwe portie zit. Paulos doet dat in Innumeracy. De factor A/VL komt voor lucht uit op 5,28 en voor water op 24.100. Dus voor B = 0,5 liter respectievelijk 6 milliliter (een halve eetlepel) is de einduitkomst ruwweg 1. Voor einduitkomst N moleculen is de kans op nul moleculen e^–N.

Trefwoorden: homeopathische verdunning
Onderwerp: wetenschap

Subscribe to Skeptic Magazine (Advertentie.)
Skepter 7.4 (1994) p. 47

Trefwoorden: advertentie
Onderwerp: advertentie

Bericht van het bestuur
Skepter 7.4 (1994) p. 38

Er zijn nu meer dan 1000 Skepter-lezers. De abonnementsprijs gaat naar 38 gulden, het donateurschap naar 60 gulden minimaal. 250 lezers hebben gemachtigd, en tegelijk met dit nummer wordt een acceptgirokaart gestuurd naar de overigen.

Trefwoorden: Skepter, skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

Voorspellen (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 38

Een tarottiste en een astrologe probeerden op tv de uitslag te voorspellen van rijexamens. Omdat ongeveer 60 procent zakt, kan de ‘voorspelling’ dat iedereen zakt natuurlijk op 60% treffers rekenen. De tarottiste had zes van de tien goed en de astrologe scoorde ook volgens kansverwachting.

Trefwoorden: astrologie, tarot, rijexamen, Nanninga
Onderwerp: astrologie – test

Stinkhuis (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 38

Een huis in Lunetten stonk vreselijk. Waarschijnlijk dode muizen.

Trefwoorden: stank
Onderwerp: paranormale – bijgeloof

Spook (Kort bericht.)
Skepter 7.4 (1994) p. 38

Het zogeheten Spook van Assen-Noord heeft pas nu, bijna dertig jaar later, bekend. Een uit de hand gelopen geintje van drie mulo-scholieren.

Trefwoorden: spook
Onderwerp: paranormale – bijgeloof