Skepter 7.3 (1994)

Derde nummer van jaargang 7.

Beknopte inhoud

• Klachten over rotte eenden door Jan Willem Nienhuys
• Een hete zomer – Skepsis gevraagd voor UFO’s en Cirkels door Marcel Hulspas
• Wonderbaarlijke studenten – Een parapeiling onder eerste-jaars door Rob Nanninga
• Astrologie voor skeptici door Jan Willem Nienhuys
• Vrijheid, gelijkheid, werkzaamheid? Het Belgische debat over alternatieve geneeswijzen door Geerdt Magiels
  
• Requiem voor Gaia – Opkomst en ondergang van de ‘levende aarde’ door Marcel Hulspas
• Europese proefvluchten – Waalse UFOlogen slaan hun vleugels uit door Wim van Utrecht
• Een onzichtbare epidemie – Ontvoeringen door buitenaardse wezens door Marcel Hulspas
• Rituelen – Goed en slecht onderzoek naar satanisch misbruik door Harald Merckelbach en Ineke Wessel
• Krimpende correlaties – Parapsychologen tussen de grachten door Rob Nanninga
  Parapsychologische experimenten als het Ganzfeldonderzoek lijken nog steeds intrigerende effecten aan het licht brengen.
• Boekbespreking. De Ötzal-vervalsing door Ludo Hellemans
• Boekbespreking. Denying the Holocaust door Marcel Hulspas
• Boekbespreking. Higher Superstition door Nico van Kampen
• Gesignaleerd
• Podium. De geschiedenis van de Middernachtzon door Hugo Verbrugh
• Podium. Mijn helderziende door Laurens van der Pol
• Brieven

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Klachten over rotte eenden
Jan Willem Nienhuys
Skepter 7.3 (1994) p. 1-2

De firma Kernpharm adverteerde Oscillococcinum (zie Skepter 6.4) in NRC Handelsblad. Protest leerde dat de KOAG de advertentie had goedgekeurd, maar dat de adverteerder de door KOAG voorgeschreven correcties niet had uitgevoerd. Bij nader inzien trok KOAG de goedkeuring in, omdat duidelijke bewijzen voor ‘bestrijdt het griepvirus’ ontbraken. De Reclame Code Commissie hoefde slechts te constateren dat de reclame geen KOAG-goedkeuring had.

Trefwoorden: Kernpharm, oscillococcinum, KOAG, Reclame Code Commissie
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Een hete zomer
Skepsis gevraagd voor UFO’s en Cirkels
Marcel Hulspas
Skepter 7.3 (1994) p. 2-3

Ufo’s en graancirkels lijken typisch komkommertijdonderwerpen, en kranten melden zich bij Skepsis. De ufo’s blijken ballonnen te zijn of lichteffecten van een lasershow van een disco. De graancirkels zijn nogal amateuristisch, maar een ‘expert’ van de Stichting Contact Network International (= de ufo-club van Summers en Kuhles) neemt ze ernstig.

Trefwoorden: graancirkels, ufo, Summers, Kuhles, Kühles
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Wonderbaarlijke studenten
Een parapeiling onder eerstejaars
Rob Nanninga
Skepter 7.3 (1994) p. 3-4

Drie jaar geleden bleek de helft van een groep overwegend bestaande uit vrouwelijke eerstejaars psychologiestudenten van de Universiteit van Amsterdam in astrologie te geloven. Dit jaar geven 213 ingevulde enquêteformulieren een beeld van de opvattingen van VU-eerstejaars. Het geloof aan allerlei paranormaals was iets minder dan aan de UvA, maar wel fors meer dan wat een NSS-peiling onder ‘alle Nederlanders’ in 1985 had uitgewezen. Typisch: geloof aan astrologie was bij de UvA 57%, bij de VU 34% en bij de NSS 13%.

Trefwoorden: paranormaal, astrologie, enquête, universiteit
Onderwerp: paranormale – geloof

Astrologie voor skeptici
Jan Willem Nienhuys
Skepter 7.3 (1994) p. 5

Op het congres in Oostende werd verslag gedaan van de voorlopige uitkomst van een Frans onderzoek naar het Mars-effect. Het bleek een Gauquelin-effect: Gauquelin had de gelegenheid gekregen de voorlopige gegevens te corrigeren, en daar misbruik van gemaakt door extreem eenzijdig te ‘corrigeren’: alle ‘fouten’ die zijn geliefde hypothesen ondersteunden werden gesignaleerd, en alle ‘fouten’ (dat wil zeggen verschillen tussen zijn bevindingen en die van het Franse comité) die zijn hypothese verzwakten had hij verzwegen.

Trefwoorden: astrologie, Mars-effect, Gauquelin
Onderwerp: astrologie – Marseffect

Vrijheid, gelijkheid, werkzaamheid?
Het Belgische debat over alternatieve geneeswijzen
Geerdt Magiels
Skepter 7.3 (1994) p. 6-8

Nieuwe Europese regels over geneesmiddelen staan homeopathie toe, en moeten worden omgezet in nationale wetgeving. Het Belgische ‘ontwerp tot wet’ verbiedt indicaties en zelfs merknamen op homeopathische middelen. Dit gaf aanleiding tot een nationaal debat tussen voor- en tegenstanders van homeopathie, met alle gebruikelijke argumenten.

Trefwoorden: homeopathie, wetgeving, België, Chanterie, Greet Buyle
Onderwerp: gezondheid – homeopathie

Heidelberg Appeal (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 8

Er is een Stichting Heidelberg Appeal Nederland (HAN) opgericht. HAN wil de wetenschap verdedigen en ook inzetten bij milieuproblemen.

Trefwoorden: Heidelberg Appeal, milieu
Onderwerp: randwetenschap – milieu

Cyanide (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 8

De Duitser Germar Rudolf had in opdracht van een advocaat van een nazi-generaal schraapsel van muren van gaskamers in Auschwitz onderzocht en daar geen cyanide (afkomstig van Zyklon B) in aangetroffen. Daarna had de Max-Planck-Gesellschaft Rudolf op staande voet ontslagen. De zaak is nu buiten de rechtbank om geregeld. Rudolfs contract is nu met wederzijds goedvinden verbroken.

Trefwoorden: holocaust-ontkenning, Rudolf, Max-Planck-Gesellschaft
Onderwerp: pseudowetenschap – holocaustontkenning

Aids-ontkenning (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 8

De twee voornaamste AIDS/HIV-ontkenners bij de Sunday Times (hoofdredacteur Andrew Neil en wetenschapsredacteur Hodgkinson, zie Skepter 7.2) zijn vertrokken, en op 7 juli zette Nature ook een punt achter de zaak.

Trefwoorden: aids, hiv, Diesberg, Sunday Times, Nature
Onderwerp: gezondheid – aidsontkenning

Koude kernfusie (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 8

Fotogigant Canon heeft patent aangevraagd op een methode voor koude kernfusie. Of de methode werkt moet nog blijken.

Trefwoorden: koude kernfusie
Onderwerp: randwetenschap – koude kernfusie

Requiem voor Gaia
Opkomst en ondergang van de ‘levende aarde’
Marcel Hulspas
Skepter 7.3 (1994) p. 9-12

De Britse scheikundige James Lovelock formuleerde de Gaia-hypothese: het leven op aarde zorgt voor een terugkoppelmechanisme dat de aarde permanent leefbaar houdt. Het was een inspirerende hypothese, maar pogingen om het precieze mechanisme aan te wijzen hebben gefaald. In april 1994 hield Lovelock nog een slag om de arm: biologie is wel machtig, maar niet almachtig.

Trefwoorden: Gaia, milieu, broeikaseffect, Margulis, Kirchner, Zoeteman
Onderwerp: randwetenschap – Gaia

Europese proefvluchten
Waalse UFOlogen slaan hun vleugels uit
Wim Van Utrecht
Skepter 7.3 (1994) p. 13-17

Het Waalse SOBEPS is een goed georganiseerde ufo-club met een eigen kantoor en bibliotheek en de ambitie om een terreinwagen aan te schaffen om meteen te kunnen uitrukken bij een melding. Europese instanties zinnen op manieren om de waarneming van UFO’s nog professioneler aan te pakken. Van het lijvige SOBEPS-boekwerk over de recente UFO-golf werden 17.000 exemplaren verkocht. Ondertussen is een foto gemaakt van een UFO in Petit-Rechain van een driekhoekige UFO. Allemaal heel spannend, en jammer dat de UFO’s alleen gezien worden in gebieden waar men Frans spreekt.

Trefwoorden: ufo, SOBEPS, Di Rupo, Tullio Regge, Vertongen, Meessen, Petit-Rechain
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Een onzichtbare epidemie
Ontvoeringen door buitenaardse wezens
Marcel Hulspas
Skepter 7.3 (1994) p. 18-22

Ufonauten ontvoeren op grote schaal onschuldige mensen. Of hebben we te maken met goedgelovige therapeuten van fantaserende cliënten?

Trefwoorden: ufo, ontvoeringen, Villas-Boas, echtpaar Hill, Fuller, Hynek, Condon, Hopkins, Sprinkle, Fowler, Scott Rogo, David Jacobs, Whitley Strieber, Mack, Napolitano, Lawson
Onderwerp: ufo’s – ontvoeringen

Rituelen
Goed en slecht onderzoek naar satanisch misbruik
Harald Merckelbach en Ineke Wessel
Skepter 7.3 (1994) p. 23-26

Er zijn nu twee rapporten over ‘satanisch misbruik’ Een Nederland Rapport van de Werkgroep Ritueel Misbruik en een Brits van Jean La Fontaine. Dat laatste is stukken beter. Beide komen tot dezelfde conclusie als eerder Lanning van de FBI: er is geen bewijs. Waar de verhalen dan vandaan komen is wat minder duidelijk: religieuze groeperingen die de realiteit van Satan willen bewijzen? therapeuten die zich willen profileren? therapeuten die sturend werken met suggestieve therapieën?

Trefwoorden: Satanisch misbruik, La Fontaine, Lanning, Sinason
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen en satansgeloof

Duiven (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 26

Professor Nuboer is bezig met duiven te laten wennen aan verrijdbare hokken. Dit om Sheldrakes theorie te kunnen toetsen.

Trefwoorden: Sheldrake, morfogenetische velden, duiven
Onderwerp: pseudowetenschap – Sheldrake

Krimpende correlaties
Parapsychologen tussen de grachten
Rob Nanninga
Skepter 7.3 (1994) p. 27-30

Begin augustus had de Parapsychological Association een bijeenkomst in Amsterdam. De ganzfeldstudies, twintig jaar geleden bedacht door Honorton, stonden sterk in de belangstelling, maar leveren steeds minder op. Hoe dan ook, parapsychologische experimenten leveren nog steeds intrigerende effecten op. Genoeg om door te gaan.

Trefwoorden: parapsychologie, ganzfeld, Honorton, Bem, Hyman, Wiseman, Dalton, Morris, staarexperimenten, Palmer, Alcock
Onderwerp: parapsychologie – onderzoek

De Ötztal-vervalsing
Ludo Hellemans
Skepter 7.3 (1994) p. 31-32

Heim en Nosko schreven De Ötztal-vervalsing: Analyse van een archeologische schijnvertoning (1993).’Hun boek is ronduit slecht, warrig en vol herhalingen, de argumentatie, voor zover daarvan sprake, is uiterst zwak.’

Trefwoorden: Ötztal, Messner, Spindler
Onderwerp: pseudowetenschap

Denying the Holocaust
Marcel Hulspas
Skepter 7.3 (1994) p. 33-34

Deborah Lipstadt schreef Denying the Holocaust: The Growing Assault on Truth and Memory (1993). De ontkenners worden gedreven door antisemitisme, maar doen zich wetenschappelijk voor, daarom is het pseudowetenschap.

Trefwoorden: Bardèche, Rassinier, Faurisson, Barnes, App, Pressac, Insitute for Historical Review
Onderwerp: pseudowetenschap – holocaustontkenning

Higher Superstition
Nico van Kampen
Skepter 7.3 (1994) p. 36-37

De ‘academic left’ is een Amerikaans agglomeraat van marxistische filosofen, feministen, milieuactivisten, postmodernisten en bepleiters van zwarte cultuur, of althans niet-witte culturen. Ze bevolken de alfa- en gammafaculteiten, weten niets van natuurwetenschap, maar hebben er wel kritiek op. Paul R. Gross en Norman Levitt analyseren de situatie in Higher Superstition: The Academic Left and Its Quarrels with Science (1994).

Trefwoorden: Derida, Foucault, Mulisch, Burnier, Kousbroek
Onderwerp: religie – New Age

Benveniste (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 37

Benveniste is ontstemd dat Hirsch hem niet om advies gevraagd heeft. Fred Wiegant meldt dat er nog steeds proeven gaande zijn.

Trefwoorden: homeopathie, Benveniste, Hirsch, Wiegant
Onderwerp: gezondheid – homeopathie – Benveniste

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 7.3 (1994) p. 38

Phantom Bruce Mazlish, The Fourth Discontinuity: The Co-Evolution of Humans and Machines (1993). De grens tussen mens en machines zal vervagen. Weinig overtuigend uitgewerkt.
Kitty Ferguson, The Fire in the Equations: Science Religion & Search For God (1994). Fergusons God is een stoplapgod, aan te treffen in de kern van het atoom en de rand van het heelal.
Kenneth R. Foster, David E. Bernstein, Peter W. Huber (Eds.) Phantom Risk: Scientific Inference and the Law (1993). Wetenschappelijk ongrijpbare risico’s zoals radon in kruipruimten genereren onberedeneerde angst en leiden tot irreële wetgeving.
Edith and Alexander Tollmann, De Zondvloed: Van Mythe tot Historische werkelijkheid (1994). Volgens de auteurs sloegen er in 9500 enkele grote meteorieten op zee in, die zo overstromingen veroorzaakten. Geologisch bewijs is afwezig. ‘Het product van een op hol geslagen fantasie.’
Ben Mcintyre, Vergeten Vaderland (1994). Biografie van Elisabeth Nietzsche, die met haar man Bernhard Förster in Paraguay een raszuivere kolonie wilden stichten. Dat mislukte en daarna vervalste Elisabeth het werk van haar broer Friedrich.
Norman Cohn, Cosmos, Chaos and the World to Come: The Ancient Roots of Apocalyptic Faith (1993). Joodse en christelijke ideeën over het einde van de wereld gaan terug op Zoroaster. Die dacht dat de onderwereld zou verdwijnen en dat iedereen dan in de hemel kwam.
Alice K. Turner, De geschiedenis van de hel (1994). Fraai geïllustreerd.
David Miller, Critical Rationalism: A Restatement and Defence (1994). Het falsificatiebeginsel van Popper is nog steeds heel bruikbaar.

Podium – De geschiedenis van de Middernachtszon
Hugo Verbrugh
Skepter 7.3 (1994) p. 38-39

Bespreking van een boek over reïncarnatie door ‘Kim Leeser’ (een collectief waarvan Verbrugh penvoerder is).

Trefwoorden: reïncarnatie, sarcotheek
Onderwerp: religie – reïncarnatie

Podium – Mijn helderziende
Laurens van der Pol
Skepter 7.3 (1994) p. 40

Als werknemer op een verzekeringskantoor leerde de auteur een helderziende kennen, die beweerde dat ze regendagen kon voorspellen. Reden om drie dure regenverzekeringen af te sluiten. Helaas. Het regende niet op de voorspelde dagen. ‘Mijn scepticisme over al het occulte gedoe heeft me nooit meer verlaten.’

Trefwoorden: helderziende
Onderwerp: paranormale – helderziende persoon

Satanisch misbruik (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 42

In Duitsland lijkt het allemaal nog te moeten beginnen, maar een Nederlandse vrouw onthulde het bestaan van een zeer moorddadige satanssekte vlak over de grens met Groningen.

Trefwoorden: satanisch misbruik
Onderwerp: psychologie – valse herinneringen en satansgeloof

‘Looking for a miracle’ (Twee brieven.)
Skepter 7.3 (1994) p. 41

Waayer denkt dat gestigmatiseerden hun ‘wonden’ op de foute plek hebben. Nienhuys denkt dat het gaat om de beleving van de gelovigen en dat het God niet zoveel kan schelen.

Trefwoorden: wonderen, stigmata
Onderwerp: religie – wonderen

Is Skepticisme voor boven de achttien? (Brief.)
Jan Willem Nienhuys
Skepter 7.3 (1994) p. 41-42

Skepter is niet een soort van Prawda, er is ruimte voor verschillende opinies en het enige wat Skepsis en Skepter ‘vinden’ is dat wetenschappelijke argumenten de doorslag moeten geven, niet wat een of ander hoger gezag zegt. De lezers zijn geen onmondige kinderen.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici

Relativiteitstheorie (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 42

Jan Meijer uit Haarlem is het niet eens met Einstein en heeft daar een boek over geschreven. Einstein zou de andere zintuigen naast de ogen vergeten zijn.

Trefwoorden: Einsteinverbeteraars
Onderwerp: pseudowetenschap

Evolutietheorie (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 42

In Zuid-Afrika is de evolutietheorie nog steeds taboe in het basis- en middelbaar onderwijs. In de ogen van baptistische biologielerares: evolutie is goddeloos, en goddelozen hebben geen moraal.

Trefwoorden: evolutietheorie, Zuid-Afrika
Onderwerp: religie – creationisme

Jomanda en de apen (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 42

De apen in het Noorder Dierenpark waren onrustig, maar toen hun apenrots werd bespoten met door Jomanda ingestraald water, werden ze rustiger. Of daarvoor eigenlijk al.

Trefwoorden: Jomanda, ingestraald water
Onderwerp: paranormale – Jomanda

Ongelukshuis (Kort bericht.)
Skepter 7.3 (1994) p. 42

Een der mooiste palazzo’s van langs het Venetiaanse Canal Grande heeft een slechte naam. Nu wil Woody Allen daar met Soon-Yi gaan wonen.
NB. Het ging niet door.

Trefwoorden: ongelukshuis
Onderwerp: paranormale – bijgeloof

‘Goochelen met getallen’: het zevende Skepsis-congres
Skepter 7.3 (1994) p. 43

Programma van het congres in De Eenhoorn te Amersfoort op 5 november 1994.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – congres

Skeptische Themagroepen
Skepter 7.3 (1994) p. 44

Op het congres zal gelegenheid zijn om met 7 thema’s voor mogelijke themagroepen kennis te maken.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie