Skepter 6.1 (1993)

Eerste nummer van jaargang 6.

Beknopte inhoud

• ‘U weet al te veel’ – Een onthullend UFO-congres door G.C. Molewijk
• Sinterklaas in India – Een bezoek aan de ashram van Sai Baba door Piet Vroon
  Een van de belangrijkste goeroes op dit moment is de ‘godmens’ Sathya Sai Baba.
• Mistpoeffers en brontidi – De voorlopers van de ‘Friese knal’ door Wim Van Utrecht
• Geen geklets, hier die pil – Misverstanden tussen arts en patiënt door Peter Bügel
• Moment Suprème – Waarom astrologen blijven geloven door Rudolf Smit
  Astrologen vinden in de astrologie een substituut voor een religie. Het geeft hun zekerheid en zin aan hun leven. Het is dan voorstelbaar dat ze dat niet van zich af willen laten pakken.
  
• Bang voor het broodrooster – De angst voor elektromagnetische straling door Marcel Hulspas
• Terug in de tijd – Het geheugen onder hypnose door Rob Nanninga
  Kunnen mensen onder hypnose toegang krijgen tot vergeten herinneringen?
• Rumoer rond een reïncarnatie – Wie is de echte Karmapa? door Rob Nanninga
• Podium. Scepticisme, de schepping en God door Gert Korthof
• Podium. Het vooroordeel van de wetenschap door R. Feis
• Boekbespreking. L’autre Cerveau door Werner Eeman
• Boekbespreking. Au coeur de l’extra-ordinaire door Tim Trachet
• Boekbespreking. De mythe van de methode door Marcel Hulspas
• Gesignaleerd
• Brieven

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

‘U weet al te veel’
Een onthullend UFO-congres
G.C. Molewijk
Skepter 6.1 (1993) p. 1-3

Op vrijdag 20 november gingen 500 personen luisteren naar de lezingen op een UFO-congres in De Rode Hoed, georganiseerd door CONTACT Network International. Het thema was ‘UFO’s en de Nieuwe Wereldorde’. Een dag lang baarlijke onzin, ademloos aangehoord door een vrijwel kritiekloos gehoor, dat alleen begon te mopperen als het niet over ufo’s ging. Interessant feit: de buitenaardsen uit Zeta Reticuli die op een geheime basis in Nevada worden verborgen, zijn superieur aan mensen, maar hun zwakke punt is dat ze niets van homeopathie weten.

Trefwoorden: ufo, Kühles, Summers, Meyer, complotten, Colin Andrews, Jan van Toorn, Hans van Kampen, homeopathie
Onderwerp: ufo’s – congres

Sinterklaas in India
Een bezoek aan de ashram van Sai Baba
Piet Vroon
Skepter 6.1 (1993) p. 4-10

Verslag van een bezoek door de auteur (in gezelschap van een IKON-filmploeg) aan Sai Baba in Puttaparti. Wat hij daar zag en hoorde was weinig vleiend voor Sai Baba.
NB. Een dergelijk verhaal had al op 5 december in de Volkskrant gestaan. J.W. Nienhuys had een Engelse vertaling van het artikel gemaakt, omdat ook buiten Nederland behoefte is aan informatie over Sai Baba. In het Skepter-stuk kunt u lezen wat er met die vertaling gebeurd is.

Trefwoorden: Sai Baba, Jezus, vibuthi, Schopenhauer, Krishnamurti, Maharishi, Bhagwan, IKON, Messing, Sandweiss, Shirdi Baba, Premanand, Haraldsson
Onderwerp: religie – Sai Baba

Mistpoeffers en brontidi
De voorlopers van de ‘Friese knal’
Wim Van Utrecht
Skepter 6.1 (1993) p. 11-14

Mysterieuze knallen zoals de Friese knal (van 19 augustus 1992) komen op vele plaatsen van de wereld voor, al in de 19de eeuw. Een van de meer overtuigende verklaringen is dat ze optreden als door bijzondere atmosferische omstandigheden geluid abnormaal ver draagt. In recente tijden hebben supersone vliegtuigen zoals de Concorde nogal wat knallen veroorzaakt. Voor de Friese knal houdt men het nog steeds op een geheim vliegtuig.

Trefwoorden: Friese knal, mistpoeffers, zeepoffers, KNMI, brontidi, meteoriet, supersone vliegtuigen, Concorde
Onderwerp: vreemde verschijnselen – knallen

Geen geklets, hier die pil
Misverstanden tussen arts en patiënt
Peter Bügel
Skepter 6.1 (1993) p. 15-18

Sommige patiënten van huisartsen zijn somatiserend. Ze hebben tal van kwalen, terwijl er geen diagnose gesteld kan worden. Het standaard biomedisch model is niet toepasbaar, en de psychologische technieken van huisartsen werken ook niet, want die zijn toegesneden op psychische problemen. Als deze patiënten bij de alternatieve genezer komen, dan heeft die altijd een diagnose en een remedie, en neigt ernaar deze patiënten afhankelijk te maken.

Trefwoorden: huisarts, deurknopfenomeen, Bensing, nerveus-functioneel, placebo, Hawthorne, Verkruisen
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Moment Suprème
Waarom astrologen blijven geloven
Rudolf Smit
Skepter 6.1 (1993) p. 19-22

Astrologen blijven geloven in astrologie, omdat het een levensbeschouwing voor ze is. Elke nieuwe horoscoop die goed lijkt te passen bevestigt ze in hun geloof, maar ze lijken zich niet bewust van hun eigen gewoonte om horoscoop-interpretaties aan te passen aan de klant. Vaak is het moment suprème van hun bekering een dergelijke goed gelukte interpretatie. Wie opmerkt dat tweelingen vrijwel identieke horoscopen hebben maar vaak qua karakter en levensloop veel verschillen, is een ongelovige in de ogen van astrologen.
NB. Dit bezwaar tegen astrologie werd al in de klassieke oudheid gemaakt.

Trefwoorden: astrologie, religie, Kelly, Dean, Mather, NGPA, Hamblin, Procrustes, tweelingen
Onderwerp: astrologie – algemeen

Bang voor het broodrooster
De angst voor elektromagnetische straling
Marcel Hulspas
Skepter 6.1 (1993) p. 23-27

Een aanstichter van angst voor elektromagnetische velden is Louis Slesin, redacteur van Microwave News. Zijn materiaal werd verwerkt in Currents of Death (1990) van Paul Brodeur en Cross Currents (1990) van Robert Becker. Ze spreken van straling maar ‘velden’ zou beter zijn; de velden waar het om gaat zijn ongeveer even sterk als natuurlijke velden. De discussie barstte los in 1979 met het onderzoek van Wertheimer en Leeper. Onderzoek van John Peters in 1990 haalde hun resultaten weer onderuit. Zweeds onderzoek in 1992 leek weer zwakke correlaties te vinden. Het geheel heeft de trekken van Langmuirs pathologische wetenschap (zie Skepter 3.1). De Gezondheidsraad wijst verhalen over ziekte door laagfrequente velden van de hand in een rapport van april 1992. Een uitvoerig kader op p. 27 vat de algemene kennis van statische en laagfrequente elektrische en magnetische velden en hun invloed op de mesn samen.

Trefwoorden: elektromagnetische velden, ELF-velden, Gezondheidsraad, kanker, elektrostress, Slesin, Brodeur, Becker, immuunsysteem, aids, leukemie, Wertheimer, Leeper, Savitz, wire code, John Peters, Langmuir
Onderwerp: randwetenschap – elektrostress

Terug in de tijd: Het geheugen onder hypnose
Rob Nanninga
Skepter 6.1 (1993) p. 28-33

Het heet dat onder hypnose het geheugen beter werkt, maar bij behoorlijk uitgevoerde proeven blijkt dat erg tegen te vallen. Door hypnose wordt de proefpersoon overtuigder van de correctheid van een herinnering, en bij hypnose heeft suggestie veel effect op de inhoud van de herinnering. Als hypnose (en andere suggestieve methoden) worden gebruikt om jeugdtrauma’s en seksueel misbruik op te sporen is de ellende niet te overzien. Ook ontvoeringen door buitenaardsen en vorige levens komen zo aan het licht. Kortom, hypnose is een onbetrouwbare methode om het verleden te achterhalen.

Trefwoorden: hypnose, herinnering, verjaardagen, Courage to Heal, Bass, Davis, Wakefield, Underwager, Aldridge-Morris, MPS, Suzette Boon, Onno van der Hart, ufonauten, abductions, Barber, Basterfield, Jane Evans, Spanos
Onderwerp: psychologie – hypnose

Toengoeshka (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 33

Computermodellering wijst uit dat de veroorzaker van de Toengoeshka-explosie op 30 juni 1908 heel goed een gewone steenachtige meteoriet kan zijn geweest.

Trefwoorden: Toengoeshka, meteoriet
Onderwerp: vreemde verschijnselen – knallen

Transcendentie meditatie (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 33

In Lelystad is de criminaliteit gedaald. De gemeente denkt dat dit komt door verbeteringen van zowel de economie als de politie. Maar woordvoerder P. Gelderloos van de Transcendente Meditatie denkt dat het komt door de inspanning van het Sidha-dorp in Lelystad en wil van Den Haag subsidie voor deze methode hebben.

Trefwoorden: Transcendente Meditatie, Lelystad, Gelderloos, Maharishi, criminaliteit
Onderwerp: religie – transcendente meditatie

Rumoer rond een reïncarnatie: Wie is de echte Karmapa?
Rob Nanninga
Skepter 6.1 (1993) p. 34-36

De Karmapa is het hoofd van de Tibetaans Kagyupa-school of -sekte, net zoals de Dalai Lama het hoofd is van de Gelugpa. Beiden worden na overlijden opgevolgd door een reïncarnatie. Nadat de vorige Karmapa in 1981 was overleden duurde het tot juni 1992 tot ene Ugen Thinley (geboren 1985) als reïncarnatie werd gevonden. Maar sommigen denken dat dit toch niet de echte Karmapa is, en zijn nog op zoek.

Trefwoorden: religie, Tibet, boeddhisme
Onderwerp: religie – reïncarnatie

Podium – Scepticisme, de schepping en God
G. Korthof
Skepter 6.1 (1993) p. 37-38

Eeman schreef in Skepter 5.4 (december 1992) dat de evolutietheorie het geloof in God niet uitsluit, bijvoorbeeld als men denkt dat God alleen af en toe wat bijstuurt. Als dat bijsturen gebeurt met behoud van natuurwetten dan is het onwaarneembaar. In het tegenovergestelde geval gaat het om wonderen. In beide gevallen staat het op een lijn met ufo-geloof of homeopathie en is het een taak voor Skepsis.

Trefwoorden: religie, creationisme, God, evolutie
Onderwerp: religie – creationisme

Podium – Het vooroordeel van de wetenschap
R. Feis
Skepter 6.1 (1993) p. 38-39

Tijdens de groepsdiscussies op het congres ‘Het vooroordeel van de wetenschap’ (zie Skeptische Notitie 7) heerste er begripsverwarring over wat wetenschap precies is.

Trefwoorden: wetenschap, Kant, Boyle, Hobbes
Onderwerp: wetenschap – demarcatie

Ron MacRae (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 39

Ron MacRae schreef over de Amerikaanse parapsychologische oorlogsvoering in Mind Wars: The True Story of Government Research into the Military Potential of Psychic Weapons (1984). Het was allemaal verzonnen en onderdeel van een weddenschap dat hij zijn lezers alles kon wijsmaken. Het boek werd een succes, maar in 1993 bekende MacRae in Skeptical Inquirer.

Trefwoorden: hoax, parapsychologie
Onderwerp: paranormale – algemeen

Maitreya (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 39

Pas ontdekte genezende bronnen wereldwijd zijn allemaal het werk van Maitreya, die het ook allemaal opgeladen heeft met sub-atomaire kosmische energie. In twee Duitse laboratoria zou zijn vastgesteld dat dit wonderwater acht procent lichter is dan gewoon water.
NB. IJs is ook acht procent lichter dan water. Zou men in Duitsland gewoon water in vaste vorm gemeten hebben? Waarom is trouwens een laboratorium nodig? Met een maatbeker en een weegschaal gaat het toch in elke keuken?

Trefwoorden: Maitreya, Share, water
Onderwerp: religie – Maitreya

Posivlow (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 39

Posivlow is een magneetje dat je op de benzinetoevoer van je auto moet bevestigen. Dan zou de auto twintig percent minder benzine gebruiken. Bij een test in Nieuw-Zeeland bleek het onzin.

Trefwoorden: Posivlow, benzine. luchtvervuiling, Van der Waalskrachten, Nieuw-Zeeland
Onderwerp: pseudowetenschap

L’autre Cerveau
Werner Eeman
Skepter 6.1 (1993) p. 40-42

De docent statistiek Yves Lignon (1943-2023), auteur van L’autre cerveau: La part du vrai dans la parapsychologie (1992) is tamelijk lichtgelovig op het gebied van de parapsychologie, maar heeft weinig vriendelijks te zeggen over personen die er anders over denken dan hij, bijvoorbeeld skeptici, of personen die anders dan hijzelf blijven geloven in psychische chirurgen. Maar hij staat pal achter Girard.

Trefwoorden: Lignon, parapsychologie, psychische chirurgie, Carayon, poltergeist, ESP, Geller, Girard. Crussard, Broch, Cuniot, Podmore
Onderwerp: parapsychologie

Au coeur de l’extra-ordinaire
Tim Trachet
Skepter 6.1 (1993) p. 42-43

De bekende biofysicus en skepticus Henri Broch schreef Au coeur de l’extra-ordinaire (1991). Daarin toont hij zich een harde skepticus, die evenwel soms niet terzake is. Zo negeert hij het werk van Dean en Mather over astrologie, en haalt sterrenbeelden en tekens door elkaar. Ondanks zijn harde toon wordt er niet erg naar geluisterd in Frankrijk. Het boek is geestig geschreven en bevat een schat aan informatie.

Trefwoorden: Broch, Stonehenge, astrologie, vuurlopen, Houdin, Januarius, Benveniste, Yves Rocard, wichelroede
Onderwerp: pseudowetenschap

De mythe van de methode
Marcel Hulspas
Skepter 6.1 (1993) p. 43-45

Henry H. Bauer betoogt in Scientific Literacy and the Myth of the Scientific Method (1992) dat het onderscheid tussen wetenschap en pseudowetenschap niet zo makkelijk is. Wetenschap is in hoge mate een collectieve inspanning, waarbij alles wat niet deugt maar heel geleidelijk uitgefilterd wordt. Maar dat iets ‘waar’ is, puur omdat het dit filterproces overleefd heeft, is toch ook niet correct.

Trefwoorden: wetenschap, pseudowetenchap, Fruton, Wolper, Popper, Claude Bernard, Velikovsky, Loch Ness, Polanyi, Feyerabend, Kuhn, Copernicus, Ptolemeüs
Onderwerp: wetenschap – demarcatie

Zieners (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 45

De personen die eind 1992 ‘voorspelden’ wat 1993 brengen zou, zaten er allemaal flink naast. Zo voorzag Ed Noordman voor de zoveelste keer de val van het kabinet Lubbers III (NB. dat viel in augustus 1994)

Trefwoorden: Noordman, Bram Hensing, Jan van der Heide
Onderwerp: paranormale – helderziende persoon

Raëlianen (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 45

De Franse journalist Claude Vorilhon alias Raël meldt dat de Elohim op bezoek komen, voor het eerst in 25.000 jaar. De vorige keer hebben ze de mensheid geschapen door aardse vrouwen te bezwangeren.
Trefwoorden: raëlianen, Vorilhon, Elohim.
Onderwerp: religie – raël

Gesignaleerd (Boekenrubriek.)
Skepter 6.1 (1993) p. 46

David M. Jacobs, Secret Life: First hand documented accounts of UFO abductions (1993).
V.J. Hewitt, Peter Lorie, Nostradamus – The End of the Millennium (1993). Met nieuw rekenschema; er klopt nu al niets meer van.
Cees Renckens, Hedendaagse Kwakzalverij (1993).
Jenny Randles en Peter Hough, Spontaneous Human Combustion (1993). Een ‘preposterous book’ volgens Martin Gardner in Nature, later hoofdstuk 44 in Weird Water and Fuzzy Logic.
Frank Hoffmann en William Bailey, Mind and Society Fads (1992). Allerhande Amerikaanse onzin, deskundig afgekraakt.
Ronald Numbers, The Creationists: The evolution of scientific creastionism (1992). Een uitgebreid en evenwichtig standaardwerk.
prof. dr. Gilles Quispel (red.) De Hermetische Gnosis in de loop der eeuwen: Beschouwingen over de invloed van een Egyptische relige op de cultuur van het Westen. (1992) Verslag van een congres in 1990.
Joe Nickell en Robert Baker, Missing Pieces (1992). Een praktische handleiding voor het onderzoek van geesten, mediums, ufo’s en dergelijke.
Alan Gauld, A History of Hypnotism (1992). Grondig en uitgebreid overzicht.
Paola Giovetti, Engelen: stralende beschermers, gevleugelde boodschappers (1992). Veel beschrijvingen en afbeeldingen.
Windy Dryden en Colin Feltham (red.) Psychotherapy and its discontents (1992). Voor- en tegenstanders van psychotherapie debatteren. De tegenstanders vinden de effectiviteit onbewezen.
J.R. Lewis en J.G. Melton (red.), Perspectives on the New Age (1992). Goed overzicht.
Ronald K. Siegel, Fire in the brain: Clinical tales of hallucinations (1992). Vertaald als Hersenvuur.

Een tic van de Maan (Brief.)
Govert Schilling
Skepter 6.1 (1993) p. 47

De associatie van volle maan met van alles en nog wat (bijvoorbeeld ongelukken, zie Skepter 5.4) kan simpel verklaard worden met het gegeven dat de volle maan veel opvallender en helderder is en langer zichtbaar dan andere schijngestalten.

Trefwoorden: maan, ongelukken
Onderwerp: astrologie – maan

Ongepaste overdrijving (Twee brieven.)
Skepter 6.1 (1993) p. 47

Klarissa Nienhuys betoogt dat Karel Beckman in Skepter 5.4 onzin verkoopt; Beckman verdedigt zich door te herhalen dat vooralsnog het verband tussen opwarming en stijging van de zeespiegel speculatief is.

Trefwoorden: IPCC, klimaatonderzoek, broeikaseffect, Heidelberg Appeal
Onderwerp: randwetenschap – milieu

Georganiseerde onzin (Brief.)
Skepter 6.1 (1993) p. 47-48
Jan Willem Nienhuys

Dat er een leerstoel homeopathie is aan de Vrije Universiteit is incorrect. Er is een persoon die zich tooit met de afgeschafte titel ‘privaatdocent’, en die toegelaten is tot het geven van lessen. Ook de gang van zaken rond de benoeming van Peter Schmid aan de TUE wordt toegelicht.

Trefwoorden: homeopathie, Vrije Universiteit, Peter Schmid, Michiel Haas
Onderwerp: pseudowetenschap

Vijfde SKEPP-colloquium (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 48

Dit colloqium vind plaats op 24 april (in tegenstelling tot een eerder bericht).

Trefwoorden: skeptici, congres
Onderwerp: skeptici – congres

Bulletinboard (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 48

Het elektronisch bulletinboard bevat alle teksten van tot dusver verschenen Skepters.

Trefwoorden: skeptici, bulletinboard
Onderwerp: skeptici – organisatie

Abonnementsgeld (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 48

Vorig jaar heeft bijna tien procent van de Skepterlezers niet betaald (na ontvangst van de acceptgiro samen met Skepter 5.1).

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie

AO-boekje astrologie (Kort bericht.)
Skepter 6.1 (1993) p. 48

Op 1 januari 1993 verscheen een door de astrologische werkgroep samengesteld boekje over astrologie, getiteld ‘Hoe waar is astrologie?’ (A.O. 2448) echter met voorin een disclaimer van de redactie dat het geen objectief boekje was.
NB. De disclaimer eindigt met ‘Wellicht komt er ook nog wel een meer pro-astrologie AO.’ Een eerder boekje (A.O. 1243) besloot met de conclusie dat astrologie een gevaarlijk bijgeloof is. Voor zover bekend is die pro-astrologie AO er nooit gekomen.

Trefwoorden: astrologie
Onderwerp: astrologie – algemeen