Skepter 5.4 (1992)

Vierde nummer van jaargang 5.

Beknopte inhoud

• Pendelaars van slag – Verslag van een pendelweekend door Rob Nanninga
• Skepsis in de New Age – Het vijfde congres over… ja wat eigenlijk? door Marcel Hulspas
• Georganiseerde onzin – Skepsis zou pseudowetenschappen anders aan moeten pakken door G.C. Molewijk
• Geruchten uit Schotland – Het onderzoek naar de ‘dreun boven Friesland’ door Peter Jenniskens en Casper ter Kuile
• Ongepaste overdrijving – De halve waarheid der milieudeskundigen door Karel Beckman
• Meer UFO’s dan ether – Een verslag van Nieuwe Energie Technologie 1992 door Bart Koene
• Een tic van de maan – Vinden er bij volle maan meer ongelukken plaats dan gemiddeld? door N.W.N. Nijsten en S.E. Willemsen
• Scheppers naast God – De speurtocht naar de historische Jezus van Nazareth door Marcel Hulspas
• Een discussie 2: De toekomst van de parapsychologie – Een hoopvol teken door Rob Nanninga
• Er zij licht… – Het wetenschappelijk creationisme door Werner Eeman
• De kans op toeval – Verwarring en misverstanden rond toeval en kans door Jan Willem Nienhuys
• Geluiden van boven – Het occult gebruik van klokken en bellen door André Lehr
• Boekbespreking. The Sign and the Seal door Marcel Hulspas
• Brieven

Samenvattingen

In dit overzicht komen de titels precies overeen met de gedrukte versie.

Pendelaars van slag
het Skepsis pendelweekend
Rob Nanninga
Skepter 5.4 (1992) p. 1-2

Op een oproep kwamen uiteindelijk 7 pendelaars af. Geen kwam voorbij de eerste ronde. De drempel daarvoor was minimaal 5 hits in 10 pogingen. Geen scoorde hoger dan 3 hits, de meesten hadden allerlei excuses en samen scoorden ze 15 hits in 70 pogingen. Al eerder was Bote Mikkers getest: die had twee goed na zes pogingen. Men moest telkens van zes doosjes het ene aanwijzen dat een bijzonder voorwerp bevatte.
NB. De kans op ten minste 2 goed bij een dergelijke proef met zes pogingen is ongeveer 1 op 4.

Trefwoorden: pendel, test, Mikkers, Kreskin, NOVA
Onderwerp: paranormale – pendelen

Skepsis in de New Age
Het vijfde congres over… ja wat eigenlijk?
Marcel Hulspas
Skepter 5.4 (1992) p. 3-4

Op dit congres spraken Wouter Haneg: https://skepsis.nl/boeken/sn9-new-age/raaff, Karin Spaink, Erik Hoogcarspel en Peter Kampschuur. De laatste ging op het eind van zijn lezing in op de relatie tussen Skepsis en de New Age. Skepsis is deel van de New Age!
NB. De lezingen staan in Skeptische Notitie 9

Trefwoorden: New Age, ufo-religie, Ferguson, Capra, chakra, Ravel
Onderwerp: skeptici – congres

Georganiseerde onzin
Skepsis zou pseudo-wetenschappen anders aan moeten pakken
G.C. Molewijk
Skepter 5.4 (1992) p. 5-7

Er is veel schijnkennis in de wereld en er komt steeds nieuwe bij. Veel beoefenaren van onzin houden hun winkel in stand doordat ze zich organiseren. Skepsis zou niet alleen de onzin moeten weerleggen, maar ook die organisaties aanpakken.

Trefwoorden: schijnkennis, mythe, Hans Brinker, Cthulhu, Necronomicon, Tolkien, Elvis Presley, astrologie, piramidekrachten, leylijnen, aardstralen, heksen, ufo, Bermuda-driehoek, transcendente meditatie, Loch Ness, grafologie, koepelgraven, Francis Bacon, homeopathie, graancirkels, Freud, Jung, Adler, Peter Schmid, Michiel Haas, NIBE, New Age-cursussen
Onderwerp: pseudowetenschap

Geruchten uit Schotland
Het onderzoek naar de ‘dreun boven Friesland’
Peter Jenniskens en Casper ter Kuile
Skepter 5.4 (1992) p. 8-12

De knal van 19 augustus boven Noord-Nederland is onverklaard. Het kan geen meteoriet zijn, want dan was die gezien, en geen vliegtuig want er was niets op de radar.
NB. De illustratie op p. 8 komt uit werk van M. van der Sluis en is geplaatst buiten verantwoordelijkheid van de auteurs. Zie Skepter 7.1

Trefwoorden: Friese knal, meteoriet
Onderwerp: Vreemde verschijnselen – knallen

Steun Skepsis!
Dick Zeilstra
Skepter 5.4 (1992) p. 12

Skepsis heeft momenteel ruim 800 donateurs en abonnees. De penningmeester vraagt of meer personen een incassomachtiging willen afgeven. De jaarlijkse incasso is begin maart.

Trefwoorden: Skepsis
Onderwerp: skeptici – organisatie

Ongepaste overdrijving
De halve waarheden der milieudeskundigen
Karel Beckman
Skepter 5.4 (1992) p. 13-17

Milieuactivisten proberen met irrationele en pseudowetenschappelijke argumenten politici en de bevolking bang te maken. In het bijzonder deugen de computermodellen voor het broeikaseffect van geen kanten, idem voor het rapport van de Club van Rome (1972) en het vervolg van 1992 daarop. De angst voor carcinogenen in het milieu is ook buitenproportioneel. Het zogeheten Heidelberg Appeal verzet zich dan ook tegen ‘een irrationele ideologie die gekant is tegen vooruitgang’ en ziet meer in ‘wetenschappelijke ecologie’.
NB. De auteur was oprichter van de stichting Heidelberg Appeal Nederland en schrijver van Het broeikaseffect bestaat niet- De mythe van de ondergang van het milieu (1992).

Trefwoorden: Heidelberg Appeal, milieu, IPCC, WMO, Club van Rome, Meadows, Zuckerman, Handler, Knipschild, Ames, dioxine, Arnoud Verhoef, Freek de Wolf, Stephen Schneider
Onderwerp: randwetenschap – milieu

Meer UFO’s dan ether
Een verslag van Nieuwe Energie Technologie 1992
Bart Koene
Skepter 5.4 (1992) p. 18-19

De Stichting Cosmische Energie organiseerde een bijeenkomst voor uitvinders. Er verschenen 30 personen. De Britse ufoloog Don Walton denkt dat de aarde geregeerd wordt door buitenaardse reptielen. Later geeft hij een lezing over hoe een auto op water kan lopen. Simpel: je ontleedt het water en gebruik dan het waterstof als brandstof in de motor. ‘Zelden heb ik zoveel onzin bij elkaar gezien’.

Trefwoorden: Cosmische Energie, reptielen, Tesla, Holwerda, Dan Walton, reptoids, greys, Whitley Strieber, Duif
Onderwerp: ufo’s – algemeen

Een tic van de maan
Vinden er bij volle maan meer ongelukken plaats dan gemiddeld?
M.W.N. Nijsten en S.E. Willemsen
Skepter 5.4 (1992) p. 20-22

In het Academisch Ziekenhuis te Groningen kwamen dagelijks ruim twee dozijn patiënten in de centrale spoedopvang binnen met verwondingen ten gevolge van ongelukken en dergelijke. In de drie jaar 1981-83 bijna 30.000. Onderzocht werd of er rond volle maan meer dan gemiddeld waren. Het antwoord was: nee, zelfs iets minder. Hetzelfde gold voor ‘crisisdagen’ volgens de theorie van de bioritmen. Lette men alleen op ernstig gewonden, dan was er geen significant verschil.

Trefwoorden: maan, bioritmen, astrologie
Onderwerp: astrologie – maan

Scheppers naast God
De speurtocht naar de historische Jezus van Nazareth
Marcel Hulspas
Skepter 5.4 (1992) p. 23-28

Van Jezus is heel weinig bekend. De oudste teksten zijn enkele brieven van Paulus, die niet veel over hem vertelt. De evangeliën zijn tientallen jaren later geschreven, door personen die Jezus evenmin gekend hadden. Het is vrijwel onbegonnen werk de echte lotgevallen, daden of uitspraken van Jezus daaruit te destilleren. Kritisch onderzoek op dit gebied begon al in de achttiende eeuw.

Trefwoorden: Bijbel. Jezus, Schillebeekx, Griesbach, Lachmann, Strauss, Schweitzer, Bultmann, Formgeschichte, Wrede, Paulus, Flavius Josephus, Farizeeën, Sadduceeën, Johannes de Doper, Ian Wilson, Kurtz, Pilatus, Sanhedrin
Onderwerp: religie – christendom

Een discussie: 2 De toekomst van de parapsychologie: Een hoopvol teken
Rob Nanninga
Skepter 5.4 (1992) p. 29-31

Het onderzoeken van spontane gevallen van telepathie heeft niets opgeleverd. De parapsychologie is overgestapt op zoeken naar kleine afwijkingen van de kansverwachting bij experimenten met dobbelstenen of kaarten met symbolen erop. Ook dat leverde niet veel op. De zogeheten ganzfeldexperimenten (ook kleine afwijkingen van de kansverwachting) lijken wel wat op te leveren, maar de controles kunnen beter.

Trefwoorden: parapsychologie, telepathie, Rhine, Honorton, Hyman, bedroghypothese, Soal, ganzfeld, Quant
Onderwerp: parapsychologie

Ufo (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 31

In De Rode Hoed in Amsterdam was 20 november een ufo-conferentie met de meeste aandacht voor graancirkelgelovige Colin Andrews.

Trefwoorden: ufo, New World Order, Kuhles, Kühles, David Summers
Onderwerp: ufo’s – congres

Rusland (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 31

Een nieuw kwartaalblad genaamd AURA Z verschijnt in Rusland. Gaat vooral over ufo’s (getuigen, landingsplaatsen), alternatieve geneeskunde en kijken buiten het zichtbare spectrum.
NB. Het tijdschrift verscheen in meerdere talen, maar stopte alweer in 1994.

Trefwoorden: ufo, Rusland
Onderwerp: paranormale – algemeen

Rasti Rostelli (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 31

Rasti Rostelli reed ‘geblinddoekt’ een blokje om in de schemering in Utrecht.

Trefwoorden: Rasti Rostelli
Onderwerp: paranormale – Rostelli

Noordman (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 31

Ed Noordman had beweerd dat George H.W. Bush de presidentsverkiezingen in 1992 zou winnen. Maar het werd Bill Clinton. Noordman beweerde in het decembernummer 1992 van Astro-vizier dat hij had ontdekt waar dat aan lag.

Trefwoorden: astrologie, Noordman
Onderwerp: astrologie – astrologen

Bijlmerramp (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 31

De mystieke vereniging Litani kon contact leggen met de geesten van overledenen van de Bijlmerramp (van 4 oktober 1992). Dat leverde nuttige informatie op.

Trefwoorden: Bijlmerramp, mediums
Onderwerp: paranormale – mediums

Sai Baba (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 31

Piet Vroon is in gezelschap van een gelovige IKON-filmploeg op bezoek geweest en zag door een verrekijker dat Sai Baba bedrog pleegde.

Trefwoorden: Vroon, Sai Baba
Onderwerp: religie – Sai Baba

Er zij licht…
Het wetenschappelijk creationisme
Werner Eeman
Skepter 5.4 (1992) p. 32-37
Creationisme in de lage landen (kader)
Skepter 5.4 (1992) p. 36

Het creationisme kwam in de VS op tezamen met het fundamentalisme, in het begin van de 20ste eeuw. De eerste grote confrontatie kwam in 1925 met het Scopes-proces. Toen in het kielzog van de ‘Spoetnik-schok’ het wetenschappelijk onderricht in de VS werd verbeterd en biologieboeken werden herschreven, gingen de creationisten zich roeren en in 1963 werd de Creation Rsearch Society opgericht, in 1972 gevolgd door het Institute for Creation Research. Op het punt van wetgeving verloren ze telkens, maar Amerikaanse uitgevers pasten zich aan.

Trefwoorden: Darwin, Scopes, Dayton, Darrow, Bryan, Spoetnik, Sputnik, Creation Research Society, Morris, McCready Price, Institute for Creation Research, ICR, Zondvloed, Dobzhansky, Paluxi, Gould, Eldredge, Ouweneel, Gish

Onderwerp: religie – creationisme

De kans op toeval
Verwarring en misverstanden rond toeval en kans
Jan Willem Nienhuys
Skepter 5.4 (1992) p. 38-40

Er is niet zoiets als ‘kans op toeval’, en begrippen als p-waarde en ‘significant’ worden op grote schaal verkeerd begrepen. De p-waarde is een berekende kans, aangenomen dat slechts het toeval (dus geen wezenlijk onderscheid en ook geen fraude of incompetentie) een rol gespeeld heeft.

Trefwoorden: toeval, kans, p-waarde, Mars-effect, Gauquelin, Ertel, Wertheimer, Leeper, elektromagnetische velden, miskramen, Bayes, telepathie
Onderwerp: wetenschap – kansrekening

Werkgroep Astrologie (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 40

In de landelijke Wetenschapsweek heeft de Werkgroep Astrologie een informatiestand in de oude Utrechtse sterrenwacht bemand. Ook heeft de werkgroep de tekst klaar voor een AO-boekje over astrologie.

Trefwoorden: Skepsis, skeptici, astrologie
Onderwerp: skeptici – organisatie

SKEPP-colloquium (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 40

Het vijfde SKEPP-colloquium ‘De Dood en wat daarna komt’ is gepland op 6 maart 1993 in Gent.

Trefwoorden: Skepp, skeptici, congres
Onderwerp: skeptici – congres

Geluiden van boven
Het occult gebruik van klokken en bellen
André Lehr
Skepter 5.4 (1992) p. 41-48

Klokken en bellen zijn van oudsher verbonden met magische krachten. Tot in de 20ste eeuw werden er bij onweer kerkklokken geluid. Op tal van andere manieren werden klokken gebruikt om boze geesten te bedwingen, of juist de aandacht van goede geesten te trekken. Ook het gieten van klokken was met magie omgeven.

Trefwoorden: bliksem, klok, koebellen, shinto, Aäron, religie, Priapus, boze oog, occultisme, Paracelsus, Trithemius, Vroon
Onderwerp: religie

The Sign and the Seal
Marcel Hulspas
Skepter 5.4 (1992) p. 49-51

Bespreking van Graham Hancock, The Sign and the Seal: A Quest for the Lost Ark of the Covenant (1992). Hancock heeft een idee fixe, namelijk dat de Bijbelse Ark van het Verbond zich in een kapel bevindt naast de koptische kathedraal in Axum in Ethiopië. ‘Het eindresultaat is een kronkelend betoog dat zo’n beetje alle hoeken en gaten van de Europese geschiedenis aandoet.’ Maar Hancock heeft geen idee van de functie van mysterie, en hij ziet mythen en legenden als droge kronieken.

Trefwoorden: Ark van het Verbond, pseudowetensechap, Salomo, Chartres, Graal, Tempeliers
Onderwerp: religie – Bijbel

Visies van een paragnost (Twee brieven.)
Skepter 5.4 (1992) p. 52

Tekstbezorger/ghostwriter van Heilijgers’ boek, Ton Vingerhoets, reageert op de recensie in Skepter 5.3. Hij is het in grote lijnen wel eens met de recensie, maar had graag meer aandacht gezien voor de mogelijke authenticiteit van Heilijgers’ paranormale gaven. Hulspas antwoordt dat Visies niets bevat over onderzoek, maar dat een kwart van de recensie ging over wat onderzoeker Boerenkamp over Heilijgers te melden had.

Trefwoorden: Heilijgers, paranormaal, paragnost
Onderwerp: paranormale – helderziende persoon

Skeptisch bulletinboard (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 52

Wie een computer en een telefoon heeft, heeft alleen nog maar een modem nodig om in te loggen op het skeptische bulletinboard, en aldaar teksten en berichten te lezen of te plaatsen.

Trefwoorden: Skepsis, skeptici, bulletinboard
Onderwerp: skeptici – organisatie

Homeopathie (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 52

25 januari 1993 is er een lezing van C.P. van der Smagt (auteur Skeptische Notitie 6) over homeopathie op de sterrenwacht Sonnenborgh te Utrecht.

Trefwoorden: homeopathie
Onderwerp: skeptici – organisatie

Prometheus (Kort bericht.)
Skepter 5.4 (1992) p. 52

Boeken van de Amerikaanse skeptische uitgever Prometheus kunnen worden besteld by Lee Traynor in Göttingen.

Trefwoorden: skeptici
Onderwerp: skeptici – organisatie