Skepter 21.1 (2008)

Eerste nummer van jaargang 21.

Beknopte inhoud

• Elektroacupunctuur – Een dwaze diagnostische methode van dokter Voll door Dirk Koppenaal
  Elektroacupunctuur volgens Voll (EAV) is een diagnostische methode waarbij een soort huidweerstandsmeter wordt gebruikt. De achterliggende theorie is geheel ongefundeerd en de resultaten liggen niet boven de kansverwachting.
• Acupunctuur tegen pijn – Niet beter dan een schijnbehandeling door Rob Nanninga
  Acupunctuur kan helpen bij chronische pijnklachten. Verscheidene omvangrijke proeven, waaronder acht die onlangs in Duitsland werden uitgevoerd, maken echter duidelijk dat een nepbehandeling vrijwel evenveel succes oplevert.
• Paranormale intuïties – Kunnen bijgelovigen niet goed denken? door Rob Nanninga
  Mensen die sterk in het paranormale geloven, hebben vaker dan sceptici een verkeerde voorstelling van wat toeval betekent. Zij zien sneller verbanden en patronen die er niet werkelijk zijn en denken graag intuïtief.
• 21-12-2012 / 13.0.0.0.0 – Het einde van de Mayakalender door Rob Nanninga
  Velen geloven dat er volgens de Mayakalender in 2012 een nieuw tijdperk zal aanbreken. Maar deze kalender werd al heel lang niet meer gebruikt en in de datering zit waarschijnlijk een fout van twee eeuwen. Er is geen reden voor opwinding.
• Astronomie voor dummies (kader bij artikel over de Mayakalender) door Rob Nanninga
• De Academie voor Mesologie – Een alternatief imperium door Dirk Koppenaal
  Meso betekent midden en de mesologie denkt het centrum van de gezondheidszorg te zijn; de pleister die reguliere en alternatieve zorg verbindt. Er bestaat geen literatuur over mesologie, behalve dan dat iedere vorm van diagnose en elke toegepaste behandelwijze wel ergens uitgebreid weerlegd is.
• Bipolaire bedriegerij – Een epidemie van psychiatrische stoornissen door Stephen Flora & Sarah Elizabeth Bobby
  Miljoenen doodnormale mensen worden onnodig tot ‘zwaar gestoord’ bestempeld. Dat is het gevolg van agressieve verkooptechnieken van farmabedrijven in combinatie met psychiaters die voor het gewin de criteria voor de ooit zeldzame manisch-depressiviteit oprekken.
• Trommelaars en elastieklopers – De praktijk van bedrijfstrainingen door G.C. Molewijk
  Lezing op het Skepsis-congres 2008.
• Magisch bedrijfsleven door Bart Koene
  Verslag van het Skepsis-congres 2008
• Gebruik van de Biotensor ter detectie van S. aureus-dragerschap door Mireille Wulf en Andreas Voss
• In memoriam Jacob van Noordwijk door Jan Willem Nienhuys

Samenvattingen

Elektroacupunctuur van dokter Voll
Een dwaze diagnostische methode
Dirk Koppenaal
Skepter 21.1 (2008) p. 4-9
Elektroacupunctuur (kader) p. 6

Elektroacupunctuur volgens Voll (EAV) is rond 1950 bedacht door de Duitse huisarts Reinhard Voll. Het is heel wat anders dan acupunctuur waarbij de naalden onder spanning worden gezet om een sterkere prikkeling te veroorzaken. EAV meet de huidweerstand (voor zwakke gelijkstroom) op acupunctuurpunten om zo conclusies te trekken over de toestand van organen die via meridianen met die punten verbonden zouden zijn. Sterker nog: als er gesloten glazen ampullen met homeopathische middelen naast de meetstroomkring geplaatst worden, beïnvloedt dat de metingen. Dit is in strijd met hoe elektriciteit werkt, en de voorgestelde verklaringen maken het er niet beter op. Ondanks dat het idee eenvoudig te toetsen is met correct geblindeerde proeven, zijn zulke proeven zelden gedaan, en zeker niet door de uitvinders en fabrikanten van de gebuikte toestellen.
NB. Zie ook de discussie tussen Van Wijk en Plasterk in Skepter 10.2 (1997). Goed blinderen vergt toch wel enige organisatie; ook bij de Benveniste-affaire (zie Skepter 1.3, 1988) was systematisch niet of slecht blinderen, en nog wel in een vooraanstaand lab, de verklaring voor de onzinnige resultaten.

Voor het bestaan van acupunctuurpunten of meridianen of de levenskracht (zie Skepter 20.1) is niet het minste bewijs, laat staan voor de acht extra meridianen die Voll bedacht. Ondertussen zijn allerlei varianten van elektroacupunctuur, zoals de Vegatest en bioresonantie, allemaal met indrukwekkende afkortingen zoals EDS, BFD, BRT, MSA, BER, EFD, MORA, BICOM, CEDS en EDT. Er is bij nauwkeurig onderzoek maar één variabele (buiten huiddikte, zweterigheid e.d.) die van invloed is op de metingen, namelijk hoe hard en lang de meetelektrode tegen de huid gedrukt wordt. Dit blijkt uit proeven van met name Klein Breteler. In het VK bleken goed geblindeerde proeven aan te tonen dat de Vegatest waardeloos is bij het vaststellen van allergie. Die drukafhankelijkheid zet de deur wagenwijd open voor beïnvloeding door de gedachten van de persoon die de meting uitvoert.

Met elektroacupunctuur kunnen alleen onzindiagnoses gesteld worden. Mensen vertellen dat ze iets mankeren als dat niet zo is, is schadelijk en het tegenovergestelde, zoals bij Millecam kan zelfs dodelijk zijn.

Trefwoorden: acupunctuurpunten, meridianen, Roger de la Fuye, Schmidt, Schick, Reinhard Voll, Helmut Schimmel, energie, elektriciteit, bioresonamtie, Vegatest, MORA, BICOM, Klein Breteler, Zetzsche, Würthle, Krop, Lewith, focale storing
Onderwerp: gezondheid – acupunctuur

Acupunctuur tegen pijn
Niet beter dan een schijnbehandeling
Rob Nanninga
Skepter 21.1 (2008) p. 10-16
De ART-studies (kader) p. 13
De GERAC-studies (kader) p. 14

In Duitsland is de acupunctuur heel populair, ongeveer een derde van de artsen doet het. In het Westen is acupunctuur als pijnbestrijding populair geworden mede door de ervaringen van journalist Reston in China. Ook werden in het Westen theorieën bedacht om het effect van acupunctuur op pijn te verklaren. Al in 1975 bleek het effect niet beter dan dat van een placebobehandeling (met acupunctuur op ‘verkeerde’ punten). Enkele jaren later publiceerde de WHO een lijst van ruim twintig aandoeningen waarbij acupunctuur bruikbaar zou zijn. De eerste meta-analyse van onderzoeken, door de groep van Knipschild (1990), leverde niet veel op, behalve dan dat de resultaten beter waren naarmate een onderzoek minder kwaliteit had. Dit werd ook opgemerkt door Ezzo en Smith et al. (beide 2000). Onderzoek in China, Rusland en Japan viel doorgaans verdacht vaak positief uit. Uiteraard is blinderen lastig bij acupunctuur.

In Duitsland werd in 2000 besloten tot het uitvoeren van een aantal zo goed mogelijk geblindeerde onderzoeken (ART en GERAC). Het resultaat was dat acupunctuur hoofdzakelijk een placebo-effect heeft. De proeven van Cherkin (2008) lieten zien dat acupunctuur met tandenstokers evengoed werkt als ‘echte’ acupunctuur. Voorstanders van acupunctuur kwamen toen met de veronderstelling dat nep-acupunctuur ook werkt.
Er worden nog steeds proeven met acupunctuur gedaan, en nogal wat zijn nog steeds niet of slecht geblindeerd. Singh en Ernst stellen in hun boek Trick or Treatment (2008) dat de marginale effecten die bij onderzoek worden gevonden te danken zijn aan imperfecte blindering.

Trefwoorden: Heilpraktiker, Mao Zedong, James Reston, Nixon, pijnpoorttheorie, qi, anesthesie, WHO, artrose, Ter Riet, Kleijnen, Knipschild, astma, verslaving, RCT, Ezzo, Smith, Melchart, verwachting, migraine, lag rugpijn, ART, GERAC, StreitDavis, spanningshoofdpijnbergernaalden, Ernst
Onderwerp: gezondheid – acupunctuur

Paranormale intuïties
Kunnen bijgelovigen niet goed denken?
Rob Nanninga
Skepter 21.1 (2008) p. 17-23

Wat is er aan de hand met personen die in het paranormale geloven? Bij vragen over logische puzzeltjes (‘is dit een correcte redenering’) doen de gelovigen het iets maar niet veel slechter dan ongelovigen. Gelovigen menen vaker dat ze opmerkelijke coïncidenties ervaren en op heel eenvoudige statistische puzzeltjes scoren ze slechter (op moeilijker puzzels scoort iedereen slecht). Overigens blijkt dat hoger opgeleiden vaak minder bijgelovig zijn.
Opmerkelijk is dat de gelovigen makkelijker ‘ja’ antwoorden op vragen als ‘heeft u nu rugpijn?’ of ‘heeft u een kat?’ Er zijn veel aanwijzingen dat gelovigen makkelijker allerlei overeenkomsten zien, ook verbanden waar die niet zijn. Ook correleren verschillende paranormale overtuigingen met elkaar, zeg astrologie en telepathie. Ook blijken gelovigen makkelijker metaforische beweringen (bijv. gedachten die dingen aanraken) letterlijk opvatten. Dat bleek (2007) uit onderzoek van de Finse psychologen Kia Aarnio en Marjaana Lindeman. Zij denken dat paranormaal geloof is gebaseerd op intuïties uit de kindertijd.

Trefwoorden: paranormaal geloof, bijgeloof, Tobacyk, syllogisme, kritisch denken, coïncidenties, kansrekening, rechterbrein, Peter Brugger, Lindeman, Aarnio
Onderwerp: paranormale – algemeen

21-12-2012 / 13.0.0.0.0
Het einde van de Mayakalender
Rob Nanninga
Skepter 21.1 (2008) p. 24-31
Astronomie voor dummies (kader) p. 27-28

Op 21 december 2012 gaat er iets heel bijzonders gebeuren, want dan is er een mooie ronde datum in de oude Mayakalender. Of de zon staat op die dag precies in de richting van het centrum van de Melkweg. Of allebei. In die Mayakalender was een baktun gelijk aan 20 tun, een tun was 18 uninal, en een uinal 20 dagen. Een baktun was dus 144.000 dagen, en op de dag in kwestie waren er twaalf baktuns volgemaakt sinds het begin van de telling, en begon de 13de baktun. Een probleem is dat die oude (‘lange’) telling in de 15de eeuw allang niet meer gebruikt werd. Twee andere manieren om dagen te tellen, een met  een periode van 260 dagen en een met een periode van 365 dagen waren wel in gebruik. Niet goed bekend is met welke westerse data al die Mayadata overeenstemmen.
Mayaspecialisten verschillen daarover van mening. Eén school meent dat het fictieve beginpunt van de telling op 13 augustus 3114 v.C, ligt, dat is juliaans dagnummer 584285 (de juliaanse dagnummers beginnen ergens in 4712 v.C.). Anderen zweren bij 584283, weer anderen houden het op 663310 of 660205. De onderzoeker Andreas Fuls komt op 660208, dus een einde van die lange telling in 2220. Of de Maya’s dachten dat er iets bijzonders zou gebeuren aan het eind van hun lange telling is onbekend, maar is hoe dan ook geen reden om te geloven wat de oude Maya’s geloofden.
De New Ageauteur José Arguëlles ontwierp (1987) een eigen Mayakalender die een eindpunt in 2012 had. Daarna zal de New Age pas echt beginnen, de techniek en regeringen worden afgeschaft en vervangen door respectievelijk toverkracht en telepathie. Hij maakte school, want tegenwoordig (2008) garandeert ‘2012’ op de omslag van een onzinboek hoge verkoopcijfers.

Trefwoorden: Maya, precessie, Melkweg, kalender, lange telling, tzolkin, haab, ecliptica, astronomie, katun, baktun, Thompson, Goodman, Martinez, Fuls, Arguëlles, Harmonische convergentie, Nibiru, Nostradamus
Onderwerp: religie – New Age

De Academie voor Mesologie
Een alternatief imperium
Dirk Koppenaal
Skepter 21.1 (2008) p. 32-35

De mesologie waant zich het centrum van de gezondheidszorg, en de verbinding tussen regulier en alternatief, tussen Oost en West. De mesologie selecteert het beste van beide kanten. De naam is afgeleid van mesoderm. Volgens de mesologie wordt de gezondheid van de mensen vooral geregeld door mesodermaal weefsel (skelet, bloed, spieren, bindweefsel en urogenitaal systeem). De praktijk is dat vooral vage chronische klachten behandeld worden met een veelheid aan alternatieve methoden, en dat bij diagnoses een Voll-achtige soort elektroacupunctuur wordt gebruikt. De therapeuten ontberen elke deugdelijke kennis van fysiologie, biologie, chemie en natuurkunde.
Het stelsel is een schepping van fysiotherapeut Rob Muts. Er zijn circa 80 georganiseerde mesologen in Nederland, en hun organisatie, de NVVM, zit goed in elkaar volgens de Consumentenbond. Het verdienmodel is echter vage klachten plus natuurlijk verloop plus goedgelovigheid is kassa. Enkele casussen worden besproken.

Trefwoorden: mesologie, elektroacupunctuur, Muts, Peter Kraft
Onderwerp: gezondheid – alternatieve geneeswijzen

Bipolaire bedriegerij
Een epidemie van psychiatrische stoornissen
Stephen Flora & Sarah Elizabeth Bobby
Skepter 21.1 (2008) p. 36-39

De auteurs beschrijven hoe in de VS de diagnose ‘bipolaire stoornis’ (vroeger: manisch depressief) is opgerekt, met als gevolg dat er opeens tienmaal zoveel (of meer) mensen hieraan lijden en zware medicatie met ernstige bijwerkingen krijgen. Het gaat om meestal doodnormale personen die niets anders mankeren dan een sombere bui. Ook vele kinderen blijken nu bipolair te zijn, tegenwoordig veertig keer zoveel als vroeger. Agressieve reclamecampagnes van farmaceutische bedrijven zijn hier mede schuldig aan. Aangetekend wordt dat sinds 1997 publieksreclame voor receptgeneesmiddelen in de VS is toegestaan (wereldwijd is Nieuw Zeeland het enige andere land waar dat mag). Psychiaters hebben ook baat bij deze situatie, want zo kunnen ze meer incasseren van verzekeringen.

Trefwoorden: bipolair, manisch depressief, lithium, epilepsie, antipsychotica, Seroquel, Abilify
Onderwerp: gezondheid – psychiatrie

Elastieklopers en trommelaars
De praktijk van bedrijfstrainingen
G.C. Molewijk
Skepter 21.1 (2008) p. 40-42

Toespraak op het Skepsiscongres van 2008. Spreker verhaalt van diverse vermakelijke ‘bedrijfscursussen’, bedoeld om de sfeer te verbeteren. Jongleren om de hersenhelften beter te laten samenwerken, dat soort spul. Men doet met deze onzin mee om geen gedoe te krijgen. De organisatoren zijn ongevaarlijke gekken, hoewel: als ze meer invloed krijgen worden ze daardoor gevaarlijk.

Trefwoorden: bedrijfscursussen
Onderwerp: psychologie – algemeen

Magisch bedrijfsleven
Verslag van het Skepsis Congres 2008
Bart Koene
Skepter 21.1 (2008) p. 43-45

Het congres van 1 november 2008, getiteld Magisch Bedrijfsleven, werd door meer dan 300 personen bijgewoond. Het opende met een amusante bijdrage van oud-bestuurslid Molewijk. Zie vorige artikel in deze Skepter. Daarna deed Peter Hanneman verslag van de activiteiten van Landmark. Na een Landmarktraining komen deelnemers wel eens in een crisiscentrum terecht met psychoses of een soort posttraumatische stoornis. De Canadese professor Baillargeon deed een boekje open over de Orde van de Zonnetempel van de Belgische homeopaat Luc Jouret; de Zonnetempel ontwikkelde zich tot een zelfmoordsekte in 1994. Baillargeons boek in Nederlandse vertaling (Zelf denken) werd flink verkocht op het congres. De twee middaglezingen waren van Fred Zijlstra, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie en van Patrick Vermeren, HR-specialist. Vermeren betoogde dat alle manieren om mensen in types in te delen onzin zijn.

Trefwoorden: Molewijk, Hanneman, Landmark, Werner Erhard, Baillargeon, Zonnetempel, Jouret, Hydro-Quebec, Di Mambro, Abgrall, Casgrain, Zijlstra, Taylor, bonussen, Vermeren, MBTI.
Onderwerp: skeptici – congres

Gebruik van de Biotensor
Ter detectie van S. aureus-dragerschap
Mireille Wulf & Andreas Voss
Skepter 21.1 (2008) p. 46

Een biotensor is een soort wichelroede die met één hand kan worden bediend. Een gebruiker van zo’n ding meende dat ze ermee kon nagaan wie drager van S. aureus of van MRSA is. In een klein onderzoekje met 38 personen bleek een kwart drager van S. aureus te zijn. De biotensor wees ongeveer een kwart in elk der beide groepen (dragers en niet-dragers) aan als ‘drager’. Ook een proef om na te gaan of mensen waren besmet met een bacterie in een gegeven kweek leverde slechts toevalsresultaten op.

Trefwoorden: biotensor, MRSA
Onderwerp: pseudowetenschap – wichelen

In memoriam Jacob van Noordwijk
Jan Willem Nienhuys
Skepter 21.1 (2008) p. 47

Jacob van Noordwijk, oud-bestuurslid van Skepsis, overleed op 27 oktober op de leeftijd van 88. Zijn crematie was op de congresdag; Skepsis was vertegenwoordigd door Marie Prins. Jacob van Noordwijk was actief bij de Vereniging tegen de Kwakzalverij en bij Skepsis en ook lid van De Vrije Gedachte. Bij Skepsis was hij de kartrekker van de Medische Werkgroep. Hij was een vooraanstaand geleerde en zowel Skepsis als de VtdK mogen zich gelukkig prijzen zo’n eminent man onder hun donateurs en bestuursleden te hebben gehad.

Trefwoorden: Jacob van Noordwijk, Kolff, Claude Bernard
Onderwerp: skeptici