Een miljoen voor een wonder
door Massimo Polidoro
De Amerikaanse goochelaar James Randi heeft een miljoen dollar beschikbaar voor een overtuigende demonstratie van paranormale vermogens. Enkele kandidaten uit Italië lieten zich testen door CICAP, de organisatie van Italiaanse skeptici
Toen James Randi een paar jaar geleden bekend maakte dat hij 1 miljoen dollar over had voor iedere paranormale kunst die een wetenschappelijk ingerichte test zou kunnen doorstaan, bleef dat in Italië niet onopgemerkt. Bij het Comitato Italiano per il Controllo delle Affermazione sul Paranormale (CICAP) kregen we ongeveer twee dozijn aanmeldingen van personen die zich paranormaal begaafd noemden. Er waren echter maar een paar toetsbare claims bij.
Zo was er een tamelijk zelfverzekerde man hij stond erop met ‘Dottore’ aangesproken te worden die beweerde dat hij binnen een paar minuten alles te weten kon komen van iemand die hij totaal niet kende. Hij hoefde alleen maar met de betrokkene te praten en hem aan te kijken. Het was weliswaar mogelijk dat zijn aanvankelijke vermoedens niet helemaal juist bleken, maar de Dottore verzekerde ons dat hij aan de hand van de reacties van het slachtoffer uiteindelijk de correcte informatie kon verkrijgen.
Dat is de overbekende methode van ‘cold reading’, en we legden hem dat uit. Hij vertelde dat hij ook via de telefoon bepaalde persoonskenmerken te weten kon komen. Hier zagen we een mogelijkheid. We stelden voor dat hij in een kamer zou zitten met een CICAP-begeleider en dat in een andere gebouw twaalf proefpersonen zaten die noch hij, noch de begeleider kende. Deze personen zouden een voor een naar de telefoon gaan en een paar woorden zeggen, zonder een conversatie te voeren. De Dottore zou dan, naar hij beweerde, de opleiding, haarkleur en de kleding goed kunnen raden. We wachten nu op hem tot hij ons een datum voor de test voorstelt.
Dan was daar de dame die contact had met een entiteit. Ze schreef ons een brief waarin ze eerlijk vertelde dat ze niet wist of het een geest was of haar verbeelding, maar de entiteit was alwetend en kon vliegtuigongelukken en aardbevingen voorspellen. Ze schreef een vraag op en dan liet de entiteit haar ja of nee schrijven. Om te beginnen stelden we in onze antwoordbrief een paar vragen waar ze het antwoord niet op kon weten. Ook de entiteit kon slechts naar het antwoord gissen, zodat er blijkbaar geen sprake was van alwetendheid.
Er waren diverse personen die stemmen hoorden. Sommige stemmen zouden de toekomst voorspellen; in die gevallen vroegen we om geschreven voorspellingen. Anderen dachten dat de stemmen telepathische commando’s waren van een onbekende entiteit. Dan adviseerden we een bezoek aan een psychiater. In één geval werd ik wat angstig. Ik ga nooit in op verzoeken om privé-ontmoetingen, maar één persoon was achter mijn adres gekomen via wederzijdse kennissen. Toen hij me bezocht zag hij er moe uit en hij glimlachte triest. Hij werd, zo zei hij, paranormaal gevolgd door iemand die een magnetisch veld om hem heen creëerde. Deze achtervolger schold hem uit en verzwakte hem door hem van zijn energie te beroven. Hij kon dit allemaal niet meer verdragen en hij wilde dat wij er iets aan zouden doen.
Ik vertelde hem dat hij echt naar een psychiater moest, maar hij was al bij drie verschillende geweest en had zelfs zeven elektroshockbehandelingen ondergaan. Het had allemaal niets uitgehaald. Door een ingewikkelde berekening was hij er nu achter gekomen waar zijn belager ongeveer woonde en hij wist bovendien dat hij de kwelgeest op paranormale wijze zou herkennen. Hij was al een keer naar de plek gereisd om hem neer te schieten, maar er kwam toen niemand opdagen die hij ‘herkende’, zodat hij onverrichter zake weer naar huis was gegaan.
We zochten contact met zijn psychiater, maar we konden verder niets voor hem doen en we hebben ook niet meer van hem gehoord. Sinds die tijd ben ik voorzichtiger met vreemdelingen die mij urgent willen spreken.
Geen antwoord
De hardnekkigste paranormale claim was die van een zekere meneer Tops. Ook deze had mijn privé-telefoonnummer te pakken gekregen. Hij wilde getest worden omdat hij Randi’s miljoen hard nodig had voor een nieuw huis. Hij praatte maar door zonder precies te zeggen wat hij nou eigenlijk kon, maar na een half uur bleek dat hij kon voelen of de minutenwijzer van een klok al of niet op 3, 6, 9 of 12 uur staat, zonder er naar te kijken. Ik vroeg hem om zijn claim schriftelijk vast te leggen en de condities van Randi te ondertekenen.
In de volgende maanden werd ik bestookt met faxen en telefoontjes. Het kwam voor dat ik 15 ingesproken berichten van Tops achter elkaar op mijn antwoordapparaat vond. Soms belde hij midden in de nacht. Hij liep over van enthousiasme en wilde een grote zaal huren en regeringsleiders en Nobelprijswinnaars uitnodigen. Als ik dan zei dat het nog niet zover was, moest hij daar hartelijk om lachen.
Toen eindelijk de dag van de test was aangebroken, verscheen hij in zeer dikke kleding. Hij rekte elastiekjes uit tussen zijn vingers en at honing, alles ter voorbereiding. We hadden een aantal stopwatches klaarliggen waaruit hij een keuze maakte. De stopwatch werd in een belendende kamer op een willekeurig tijdstip gestart en vervolgens met de wijzerplaat naar beneden binnen gebracht. De heer Tops concentreerde zich op het uurwerk en zei ons wanneer we het stil moesten zetten.
De proeven namen de hele dag in beslag, maar het lukte hem bijna nooit om het juiste tijdstip te bepalen. Hij was erg verbaasd en probeerde zich eruit te praten. Volgens hem waren zijn inspanningen slechts een voorbereiding op de echte proef, maar wat ons betreft was het genoeg geweest.
Meneer Salvatore liet ons weten dat hij tafels kon laten zweven, gewoon, terwijl iedereen kijkt. Dit leek ons wel spectaculair. We vroegen hem om een video-opname en ontvingen een band die hij speciaal had laten verzegelen. Daarop zag je hoe hij een tafel kantelde. Hij drukte zijn handen op de rand van het blad en trok de tafel naar zich toe, zodat twee poten de lucht in gingen. We stelden hem voor hetzelfde kunststuk nog eens uit te voeren met onder elke hand twee losse velletjes papier. Sindsdien hebben we niets meer van hem gehoord.
Een andere potentiële proefpersoon belt altijd na kantoortijd en laat dan op het antwoordapparaat enthousiaste verhalen achter over zijn telepathische vermogens, maar nooit een telefoonnummer. Toen we hem een keer bij toeval toch aan de lijn kregen, was hij daar niet gelukkig mee. Hij besloot later terug te bellen omdat hij zijn verhaal liever aan het antwoordapparaat toevertrouwde.
Geen millimeter
De meeste van deze mensen zijn er volkomen en oprecht van overtuigd bijzondere gaven te hebben, al hebben sommigen misschien psychiatrische hulp nodig. Regelrechte bedriegers komen we maar zelden tegen. Je kunt je echter afvragen of de bekende mediums en wonderdoeners die de publiciteit zoeken ook zo oprecht zijn.
Zo hadden we eens het genoegen om ene Teodosio Lavinia uit Potenza te ontmoeten, ook bekend onder de naam Mago Matheus Faust. Teodosio kon driepotige tafeltjes bewegen met de kracht van zijn geest, zonder ze aan te raken. Deze claim was zo spectaculair dat de Italiaanse tv bereid was een live uitzending van de test te verzorgen. De test vond plaats in het lab van de Faculteit Scheikunde van de Universiteit van Pavia, waar we wel vaker paranormaal begaafden onderzoeken.
Het medium arriveerde ‘s morgens in het lab. We hadden op zijn verzoek vijf tafeltjes klaargezet zodat hij de meest geschikte kon uitkiezen. Maar nadat hij een keuze had gemaakt, bleek de vloer niet glad genoeg. De voegen tussen de tegels zouden de tafel tegen kunnen houden. We stelden voor het tafeltje op een grote houten plaat te zetten, maar dat bood geen uitkomst omdat de geestelijke vloeistof – die uit de grond heette te komen – niet door het hout kon. Een goede ruimte was moeilijk te vinden. Even leek het erop dat de ruimte onder een trap in aanmerking kwam, maar die was te somber. Gelukkig bleek de oorspronkelijke ruimte bij nader inzien toch wel geschikt te zijn.
Vlak voordat de officiële test begon vroegen we het medium om een voorvertoning te geven. Zoiets vragen we altijd, want het zou toch kunnen zijn dat de lampen, de camera’s of sommige aanwezigen storend werken. We willen niet het risico lopen dat onder testcondities zulke invloeden de schuld van een eventuele mislukking krijgen.
Zo zaten we dus om de tafel en het medium vroeg ons onze vingers op de tafel te plaatsen. Vervolgens gaf de heer Lavinia een stevige duw tegen de tafel, die daardoor begon te glijden. Hij legde desgevraagd uit dat het de geestelijke vloeistof uit zijn vingers was die de tafel bewoog. Maar de afspraak was toch dat hij de tafel zou bewegen zonder hem aan te raken? Jawel hoor, maar daar was zoveel concentratie voor nodig, dat deed hij alleen bij de officiële test.
Alles was nu gereed voor de echte test. Licht, camera, actie! Weer gingen we om de tafel zitten, met onze vingers op de gebruikelijke manier, en nu duwde het medium de tafel aan één kant naar beneden en zette hem scheef, zodat hij nog maar net in evenwicht op twee poten stond. Daarna liet hij hem los. Het zag ernaar uit dat elke beweging van ons om het vallen van de tafel te beletten door hem opgeëist zou worden als bewijs van zijn vermogens. Dat had hij vast al vaker gedaan!
We trapten er niet in. Terwijl de grote Mago met zijn handen stond te zwaaien, zetten we de tafel weer recht en vroegen hem deze een millimeter te verschuiven. Eén millimeter maar, dan waren we al tevreden. Het medium was even verbouwereerd, probeerde zich te concentreren, en zei vervolgens dat hij er genoeg van had. Voordat het programma was afgelopen hadden we ampel tijd om de kijkers uit te leggen dat het medium gewoon de tafel naar beneden had gedrukt. Zijn commentaar was dat wij niet voldoende paranormale energie hadden. En gelijk had hij. Als je als skeptisch onderzoeker een paranormaal fenomeen te zien wilt krijgen, zul je het zelf moeten opwekken.
Magnetische mensen
Het fenomeen van menselijke magneten is enige tijd populair geweest in Europa. Het begon in Rusland en ook Italië werd niet gespaard. Ik ontmoette gedurende een tv-show het magnetische echtpaar Baroni, heel toepasselijk van beroep magnetiseurs. Het was tijdens de show al duidelijk dat ze alleen zichzelf voor de gek hielden. Het keukengerei op de borst van de man bleef liggen door de wrijving met zijn huid en de welving van zijn omvangrijke buikpartij. Toen ik hem vroeg zich wat voorover te buigen, begonnen de lepels en vorken naar beneden te glijden. De heer Baroni richtte zich snel weer op en verklaarde dat bukken slecht was voor de psychische kracht. Mevrouw Baroni kon lichte voorwerpjes, zoals een pen of aansteker op haar scheefstaande hand houden, maar als ze haar hand in een meer verticale stand bracht, viel het spul naar beneden. (1)
De enige echt interessante menselijke magneet was Rita Cutolo, ook alweer bekend van tv-shows en eveneens magnetiseuse van beroep. Het hoogtepunt van haar voorstelling was dat ze flessen water aan haar open, vrijwel verticale hand liet plakken. Samen met Luigi Garlaschelli heb ik haar voorstelling van nabij kunnen waarnemen, maar van strikte controles of nauwkeurig onderzoek van haar handen was helaas geen sprake. Over dit geval is wel meer te zeggen, maar we volstaan hier met op te merken dat alle getuigen, inclusief een vooraanstaand Italiaanse parapsycholoog, dachten dat het kennelijk een of ander fysisch verklaarbaar effect was. Toen Luigi Rita een hand gaf, merkte hij dat ze nogal plakkerig aanvoelde. Bovendien bleek Rita haar gave te verliezen wanneer ze talk op haar handen had of wanneer ze voorwerpen met een ruw oppervlak probeerde vast te kleven. Rita wilde niet dat haar handen onderzocht werden of met oplosmiddelen gewassen. Later slaagden we erin al haar demonstraties zelf te reproduceren.
We hebben gevraagd of we Rita Cutolo nogmaals mochten ontmoeten bij een gelegenheid waar meer controle mogelijk was en een chemische analyse van haar handen gedaan kon worden. Helaas kwam daar niets van omdat ze het te enerverend vond en slecht voor haar gezondheid. We waren dan ook zeer verbaasd toen we enige tijd later een interview met haar lazen waarin ze vertelde dat ze haar gaven onder streng gecontroleerde omstandigheden aan ons (de CICAP) had gedemonstreerd. Haar handen waren daarbij zelfs gewassen met trichloorethyleen, zodat wij volgens het artikel voor een groot raadsel stonden.
Noot van de redactie:
1. Veel mensen kunnen zonder moeite een klein voorwerp tegen hun lichaam plakken. Probeer het zelf eens met een muntstuk, dat u krachtig tegen een vlak gedeelte van uw voorhoofd drukt. Waarschijnlijk blijft het plakken. Na enige oefening (en wellicht de nodige zweetdruppels) kan ook met grotere voorwerpen succes worden geboekt. Een aansteker, een markeerstift, een lepel en zelf een audiocassettedoosje met inhoud bleven minutenlang aan ons voorhoofd hangen.
