door Rob Nanninga (22/05/2008)
HOE kun je als eigentijdse vrouw een leuke man aan de haak slaan? Dat hangt af van zijn sterrenbeeld, beweert Liz Rose. Zij schreef het boek Bedazzled, waarin ze astrologische adviezen geeft. Uitgeverij Andromeda publiceerde een Nederlandse vertaling onder de titel Bedazzle je man. Op de achterkant van het boek staat dat het in Amerika een ‘ware hype’ veroorzaakte. Uitgever Willem Jan van de Wetering is naar eigen zeggen heel blij dat hij de kans kreeg om zo’n goeie en succesvolle bestseller uit te brengen. Hij zorgde ervoor dat het tijdschrift Santé vijf pagina’s inruimde voor een interview met Liz Rose.
Wie de Amerikaanse versie van het boek opzoekt, ontdekt dat er sinds 2003 nog maar één druk is verschenen. Bij Amazon heeft het boek momenteel een sales rank van #1419753 (erg laag). Er staan slechts drie reacties van lezers op de site. Twee zijn afkomstig van dezelfde persoon, die geen andere recensies voor Amazon schreef. Zij is vermoedelijk een schoonzus van de auteur (en de tweede lezer zal wel een vriendin zijn). Bij mijn plaatselijke boekhandel zag ik echter een hele stapel exemplaren van de Nederlandse versie. De grootspraak van Willem Jan van de Wetering heeft blijkbaar gewerkt!
“Mijn ervaring is dat de kans dat iemands persoonlijkheid strookt met zijn sterrenbeeld ongeveer negentig procent is”, zegt Liz Rose in het kritiekloze interview dat Rosa Koelemeijer voor Santé schreef (febr. 2008). Liz vertelt ook dat ze in het verleden economie studeerde. In haar boek schrijft ze: “Het sterrenbeeld waaronder de man geboren is geeft angstvallig veel inzicht op wat er werkelijk vanbinnen afspeelt. … Het is dus heel simpel: het enige wat je nodig hebt is het sterrenbeeld van de man.” Om daar stiekem achter te komen, kun je hem vragen of je de foto op zijn rijbewijs even mag zien. Zeg nooit meteen dat je aan astrologie doet en ontken dat zo nodig in alle toonaarden, want veel mannen houden niet van labiele zweefteven.
De auteur vermeldt welke combinaties van sterrenbeelden de beste kans hebben op een langdurige relatie en welke moeilijk met elkaar overweg kunnen. De meeste astrologen spreken trouwens over zonnetekens, omdat ze eigenlijk niets te maken hebben met de sterrenbeelden aan de hemel. De astrologen zijn het er niet over eens welke zonnetekens moeilijk met elkaar te verenigen zijn. Ik heb de opvattingen van Liz Rose samengevat in de bovenstaande tabel. Daarin zien we achter de Ram 4 groene en 2 rode hokjes, die aangeven welke sterrenbeelden goed of slecht bij hem passen. Voor alle mannen zijn er 4 of 5 passende sterrenbeelden beschikbaar. Maar kijk nu eens naar de vrouwen, de verticale rijen. Daar zien we dat de Leeuwvrouw (nr. 5) met alle mannen overweg kan, terwijl de Steenbokvrouw (nr. 10) met 8 sterrenbeelden problemen heeft. Betekent dit dat Steenbokvrouwen veel meer relatieproblemen hebben dan andere vrouwen?
Gelukkig is er geen enkele reden om zulke beweringen serieus te nemen. Dit bleek bijvoorbeeld uit een onderzoek van de socioloog David Voas (Skepter 20/2). Hij vroeg de geboortedata op van 10 miljoen echtparen in Engeland en Wales. Hun gegevens waren in 2001 verzameld voor een volkstelling waaraan iedereen verplicht moest meewerken. Als er iets klopt van de astrologische beweringen, dan mogen we verwachten dat bepaalde sterrenbeelden vaker (of minder vaak) met elkaar trouwden dan gemiddeld, of dat ze langer bij elkaar bleven. Maar dat was niet het geval.
Astrologen verklaren zulke negatieve resultaten door erop te wijzen dat er nog veel meer factoren zijn die invloed hebben. Maar dat argument gaat niet op. Zelfs wanneer het sterrenbeeld slechts in 1 op de duizend gevallen van invloed is, dan kun je dat statistisch aantonen, omdat de steekproef zo groot was (ruim 20 miljoen). Vergelijk het met een muntstuk dat je honderd keer opgooit. Het is dan niet bijzonder als je 51 keer kop gooit (51%). Maar het zou wel heel bijzonder zijn wanneer het munstuk nog steeds in 51% van de gevallen op kop valt nadat je het honderdduizend keer hebt opgegooid (die kans is veel kleiner dan 1 op een miljard).
Om de man van je dromen te veroveren en te behouden, moet je volgens Liz Rose weten hoe je hem het beste kunt behagen en wat je moet doen om te voorkomen dat je hem weer kwijtraakt. Alle bekende astrologische vooroordelen en stereotypen passeren de revue. Enkele voorbeelden:
De Tweelingman heeft een grote vriendenkring en haat het om alleen te zijn. Hij is een handige praatjesmaker en niet zo betrouwbaar. Vertel hem nooit je diepste geheimen. Reken niet op vurige seks. Daarvoor kun je beter terecht bij een Ram, Leeuw of Schorpioen. Verander regelmatig je uiterlijk om hem geïnteresseerd te houden. De Kreeftman is heel huiselijk, gevoelig en wat humeurig. Hij wil dat je hem verzorgt zoals zijn moeder dat deed. De Leeuwman wil dat je zijn prestaties bewondert en hem prijst. Hij gaat graag met je shoppen. De Maagdman is geen feestganger en vaak vrijgezel. Hij is heel praktisch en betrouwbaar, maar heeft een neiging om te zeuren. De Schorpioenman is jaloers en achterdochtig. Als hij zich bedrogen voelt, kan hij vals of gewelddadig worden. Hij houdt van zwarte kleding, duistere zaken en extreme seks. De Steenbokman is een heel ambitieuze en harde werker, met veel zelfbeheersing en verantwoordelijkheidsgevoel. Hij wil graag dat je dure merkkleding draagt. De Boogschutterman houdt van reizen, nieuwe ervaringen, avontuur en risico’s. Hij heeft al heel wat harten gebroken.
Zulke beweringen zijn al talloze malen op diverse manieren weerlegd. Je kunt bijvoorbeeld gebruikmaken van een betrouwbare persoonlijkheidstest, zoals de Big Five. Daarin worden vragen gesteld over vijf persoonlijkheidsdimensies, die vaak goed aansluiten bij astrologische uitspraken. De mate van extraversie wordt onder meer bepaald door te vragen of iemand van feestjes houdt, graag mensen om zich heen heeft en altijd in is voor een praatje. Tweelingen zouden hier gemiddeld hoger moeten scoren dan bijvoorbeeld Kreeften. Een andere dimensie is zorgvuldigheid: houd je van orde, regelmaat en goede planning en kom je je afspraken na? Dat past astrologisch gezien beter bij Maagden en Steenbokken dan bij Tweelingen en Boogschutters. Maar men heeft nooit kunnen vaststellen dat de uitslag van een persoonlijkheidstest samenhangt met iemands sterrenbeeld.
De Franse statisticus Michael Gauquelin gebruikte biografieën van duizenden beroemde personen. Hij noteerde welke eigenschappen daarin werden genoemd en ging na of die verband hielden met de zonnetekens (sterrenbeelden) van deze personen. Hij keek ook naar hun ascendant en naar de positie van de maan, maar kwam tot de conclusie dat er geen enkel verband te vinden was. Andere onderzoekers keken of er beroepsgroepen zijn waarin bepaalde sterrenbeelden onder- of oververtegenwoordigd zijn. Ook daar is nooit iets van gebleken.
Er zijn astrologen die erkennen dat je op basis van een sterrenbeeld eigenlijk niets over een persoon kunt zeggen. Maar ze zullen er geen kritiek op leveren, want ze weten dat het geloof in de sterrenbeelden veel bijdraagt aan de populariteit van de astrologie. Als er over de sterrenbeelden geen artikelen en boeken meer verschijnen en als er geen kranten en tijdschriften meer zijn die horoscopen publiceren, dan zouden astrologen minder klanten krijgen en zouden veel minder mensen een astrologiecursus willen volgen.
Professionele astrologen geloven dat je precies moet weten op welk tijdstip en op welke plaats iemand is geboren om astrologische uitspraken te kunnen doen. Zij werken met een geboortehoroscoop waarin de positie van alle planeten staat aangegeven. Astrologen kunnen echter net zoveel “succes” boeken als ze met verkeerde geboortegegevens (en dus een verkeerde geboortehoroscoop) werken. Mensen passen niet beter bij hun eigen geboortehoroscoop dan bij andere horoscopen. Als je astrologen twee of meer geboortehoroscopen geeft, dan kunnen ze niet vaststellen welke daarvan bij een bepaalde persoon hoort, ongeacht hoeveel informatie ze over deze persoon hebben. Je kunt desgewenst twee personen nemen die maximaal van elkaar verschillen. Astrologen zullen dan niet vaker dan de kansverwachting kunnen zeggen welke geboortehoroscoop bij welke persoon hoort.
Daar komt nog bij dat astrologen allemaal wat anders uit een horoscoop halen. Hun oordelen stemmen onderling in het geheel niet met elkaar overeen. Cliënten van astrologen zijn weliswaar vaak tevreden met de interpretatie van hun geboortehoroscoop, maar ze blijken net zo tevreden te zijn met de interpretatie van een verkeerde horoscoop, die niet op hen betrekking heeft.
Het is dus allemaal een illusie en aangetoonde onzin. Astrologen blijven het echter hardnekkig en tegen beter weten in geloven, omdat ze zich niets aantrekken van onderzoeksresultaten. Vele anderen blijven de astrologie ook steunen, want er is geld mee te verdienen.
Oorspronkelijk was dit artikel gepubliceerd op het (oude) Skepsis-blog en bestond de mogelijkheid om daaronder in discussie te gaan, waar geregeld uitvoerig gebruik van werd gemaakt. De discussie onder dit bericht kan de geïnteresseerde teruglezen in deze pdf (51 pagina’s).