Hoppende TM’ers
Een zweefproef in Eindhoven
door Jan Willem Nienhuys en Marcel van Genderen – Skepter 4.1 (1991)
OP 25 september van vorig jaar had het Eindhovens Dagblad een paginagroot artikel gewijd aan het bezoek van de Maharishi Mahesh Yogi aan het TM-hoofdkwartier in Vlodrop. In dat artikel kwam ook het befaamde zweven van de TM ter sprake. De TM maakt daarmee al sind het eind van de jaren ’70 reclame. Uit die tijd dateren ook verhalen over perperdure zweefcursussen. Maar heeft er al iemand met goed gevolg examen afgelegd?
Volgens de TM gaat dit zweven terug op een zekere Patanjali, die 1500 jaar geleden een aantal oefeningen (Siddhi’s) heeft beschreven waaronder zweven, dat eigenlijk drie stadia omvat: hoppen, zweven en vliegen. De TM-organisatie beweert dat ze pas het eerste stadium onder de knie heeft. We schreven naar de krant dat we er tienduizend gulden voor over hadden om iemand echt te zien zweven (één meter hoog, gedurende één seconde). En passant maakten we nog wat reclame voor de TUE (‘de Maharishi wil een universiteit om de natuurwetten te bestuderen, welnu, die is er al’) en voor Skepter: de kandidaat zou hoe dan ook een abonnement op Skepter krijgen – gratis, als hij slaagde.
De heer Frans van de Logt uit Wassenaar meldde dat hij het wel wilde proberen. Weliswaar was een meter tamelijk hoog, zei hij, maar een seconde niet zo lang. Hij zou vast gaan oefenen. Wij wisten toen niet dat het Maharishi Vedisch Instituut, waar Van de Logt leraar is, in een conflict is gewikkeld met drs. J.A.H.J. Uijen, hoofd van TM-Nederland. De heer Uijen probeert door middel van de merkenwet het leven voor Van de Logt en de zijnen zuur te maken. TM-Nederland is namelijk eigenaar van de woordmerken `Maharishi’, `Ayurveda’, `TM’, enzovoorts.
De reacties op onze brief naar het Eindhovens Dagblad gaven ons de gelegenheid beter uit leggen wat we op de TM tegen hadden, namelijk de manier waarop deze beweging de wetenschap misbruikt voor het maken van agressieve reclame. Het leviteren wordt verdedigd door onbegrijpelijke verwijzingen naar niet-bestaande kwantumtheorieën over de zwaartekracht. Hersengolven, daling van misdaadcijfers, laserstralen, ze weten het allemaal met vertoon van geleerdheid aan elkaar te praten. De gebroeders Wright die naar men zegt werden uitgelachen, worden er ook altijd bijgesleept. We kregen een TM-tijdschrift toegestuurd waar behalve wollige stukken over hoge-energiefysica ook een volkomen fout wiskundig artikel in stond, nota bene goedgekeurd en ingeleid door het hoofd van de wiskundefaculteit van de Maharishi International University. Dat zei ons zei eigenlijk al genoeg over de kwaliteit van de TM-wetenschap.
Ondertussen togen we aan het werk. Er moest een precies protocol worden opgesteld, een jury geformeerd, zaalruimte gevonden en een min of meer wetenschappelijke registratie georganiseerd. Dat werd een speciale TV-camera met korte sluitertijd. Een aantal van onze problemen werden opgelost doordat het Studium Generale van de TU Eindhoven genegen bleek de proef te laten plaatsvinden in zijn wekelijkse SG-Aktueel-lezing. Op de 29ste oktober was het zover. De enorme belangstelling verraste ons. De zaal puilde uit van de zeshonderd toeschouwers die zich voor de deur verdrongen en overal stonden of zaten. De plaatselijke pers, radio en TV was ook aanwezig.
Na een korte inleiding mochten we in vijf of zes minuten de doelstellingen van Skepsis toelichten, de valwet van Galilei uitleggen en laten zien dat we de tienduizend gulden bij ons hadden voor het geval dat. Van de Logt zei daarna dat het hem verheugde dat er een vrolijke sfeer was. Hij vermeldde dat zijn visie in het geheel niet wetenschappelijk onderbouwd was; enige tijd later vergeleek hij zich met Galilei die immers ook met zijn derde oog had gezien dat de aarde niet plat was. Na tien minuten nam zijn partner, de heer Burgmans, het woord over en Van de Logt ging mediteren vlak voor een scherm met een ruitjespatroon.
Boeken over het verschijnsel mediteren kunnen natuurlijk niet goed weergeven wat je dan voelt. Maar de TM behelst een techniek waarbij men voortdurend in zichzelf een speciaal woord, een mantra (aima, hiring, shiring of zoiets) herhaalt, om op die manier elke specifieke gedachte af te remmen. Dit is slaapverwekkend, en de TM’er moet dan ook moeite doen om wakker te blijven. Er zijn nogal wat TM’ers die zich meer dan anderen gespannen, angstig, rusteloos en gefrusteerd voelen, en er zijn zeer veel mensen die na een eerste kennismaking met TM er toch weer mee ophouden. Misschien komt dat door die voortdurende inspanning om wakker te blijven.
Eindelijk was het dan zover. Onder de tonen van stemmige muziek maakte Van de Logt drie hupjes en kreeg een applausje. Later, bij inspectie van de videobeelden, bleek hij bij zijn beste sprong niet hoger dan een twintig cm van de grond te zijn gekomen, en niet langer dan ongeveer 0,4 seconde zonder contact met de grond. De opgenomen video-beelden werden ter plaatse op een groot scherm vertraagd herhaald. Van de Logt verklaarde na afloop dat hij een goede meditatie had gehad. We weten niet hoe dat TM-hoppen voelt. Het schijnt dat men het als een onwillekeurige beweging ervaart, of zelfs alsof men wordt opgetild en weggeblazen. Misschien verzwakt dat mediteren de koppeling van het bewustzijn met de zintuigen. Voor uittredingservaringen wordt ook wel zo’n soort verklaring gegeven.
(deze video-opname was in het bezit van Jan Willem Nienhuys, nooit eerder vertoond, maar nu digitiaal beschikbaar gemaakt in het kader van 60 jaar Studium Generale TUE).
In elk geval is er geen reden te denken dat de klassieke mechanica geschonden wordt, en de jury stelde vast dat `hoewel zelfs de geringste afwijking van de paraboolbaan iets bijzonders zou zijn, geeft het vertoonde geen aanleiding om zelfs maar een nader onderzoek in te stellen.’ De volgende dag meldde het Eindhovens Dagblad met een grote kop en een enorme foto op de voorpagina: ‘Zwaartekracht houdt stand op de TUE’. Skepter heeft er in ieder geval in de persoon van Van de Logt een betalende abonnee bijgekregen.
