Het is een vreemde zeker

Een iatrosoof in de crèche

door Marianne Ames – Skepter 14.1 (2001)

Kinderopvang Honki-Ponk te Schiedam kreeg eind 2000 Jan Pieter de Kok als adviseur opgedrongen. Ouders verijdelden deze coup. Een lid van Honki-Ponks oudercommissie blikt terug.

De poging van de iatrosoof Jan Pieter de Kok om greep te krijgen op het goed draaiende Honki-Ponk heeft de gemoederen van december 2000 tot half januari 2001 beziggehouden. De ouders hielden hun kinderen thuis uit protest tegen de verbintenis van De Kok aan Honki-Ponk en de leidsters hadden zich óf ziek gemeld óf een protestbrief ondertekend waarin zij afstand namen van de omstreden sekteleider. Alleen directeur en oprichtster Marja van Wolferen was gecharmeerd van de man. De kritiek tegen De Kok was gebaseerd op een dik dossier over de zich iatrosoof noemende homeopaat en organisatieadviseur waaruit bleek dat hij enkele keren in opspraak was gekomen door sterfgevallen van zijn patiënten. Nu de rust op het kinderdagverblijf en in de gezinnen enigszins is teruggekeerd, is er tijd om eens achterom te kijken. Inderdaad, in verwondering.

Want hoe heeft een persoon die zo omstreden is, waar al talloze kranten, radio- en tv-programma’s in het verleden aan zijn gewijd, voet aan de grond kunnen krijgen in een kwetsbare omgeving zoals een crèche? Hoe bestaat het dat een bestuur van een instelling, de oudercommissies, de bedrijven die er over kindplaatsen beschikken en de ouders totaal onwetend zijn over de aanstelling van een sekteleider? Want dat is inmiddels duidelijk. Jan Pieter de Kok heeft in Nederland waarschijnlijk meer dan honderd aanhangers. Mensen uit gegoede kringen, veelal met een universitaire achtergrond die de leer van De Kok aanhangen. Hoewel iatrosofie niet bestaat, en zoals De Kok zelf eens in een interview zei ‘dus ook niet kan worden verboden’ en er geen zicht is op de grondbeginselen van een leer, zijn de ‘aanhangers’ van De Kok mensen die de reguliere geneeswijze afwijzen. De Kok gruwt van dokters, ziekenhuizen en medicamenten. De Kok gelooft ook niet in onderwijs. Kinderen van De Koks fans gaan dus niet naar school, wat ook tot een aantal veroordelingen heeft geleid.

Het probleem is echter dat De Kok en zijn leer niet kunnen worden aangepakt. De iatrosofie bestaat niet en deze zieke mensen kiezen er blijkbaar zelf voor om zich door hem te laten ‘genezen’. De Vereniging tegen de Kwakzalverij meent dat de Nederlandse politici dit soort vormen van alternatieve geneeswijzen de ruimte geven. Er bestaat op dit gebied geen of weinig regelgeving waardoor een klimaat van erkenning wordt geschapen en het voor justitie moeilijk is tegen de excessen op te treden. Dat er van excessen bij de praktijken van De Kok sprake is, blijkt onder andere uit het feit dat de iatrosoof een patiënte gras liet eten en piano liet spelen om kanker de kop in te drukken. De Kok werd veroordeeld wegens zware mishandeling van een zieke vrouw in 1990 (haar oorontsteking ontwikkelde zich onder zijn toezicht tot een longontsteking, waar ze bijna aan stierf en blijvende schade aan overhield) mishandeling van een baby met een abces in de keel en de dood van een 2-jarig meisje (zie Skepter, maart 1994). In alle gevallen leidde de behandeling van De Kok – lees de onthouding van de nodige medicijnen en opname in een ziekenhuis – tot ernstige complicaties. De frustratie van familieleden van de patiënten is groot omdat De Kok altijd in hoger beroep gaat en dan vaak wordt vrijgesproken. Hij lijkt niet te pakken op zijn daden.

Waar waren de ouders van de kinderen die opvang genieten bij Honki-Ponk nu eigenlijk bang voor? Dat werd voortdurend door de pers gevraagd. Wie zich door de dossiers over De Kok worstelt, wordt evenwel steeds banger. Bang voor de gevolgen die een dergelijk persoon op een kinderdagverblijf kan hebben, maar ook gewoon bang om geconfronteerd te worden met een figuur zoals De Kok. Want je moet er niet aan denken dat een kind op Honki-Ponk een ongeval zou krijgen, medische zorg zou moeten hebben en De Kok negatief zou adviseren. Bovendien was de invloed van De Kok al merkbaar op het pedagogisch beleid van het kinderdagverblijf. De opmerking in het krantje dat ‘een kind recht heeft op zijn eigen dood’ heeft menige ouder met verbazing gelezen. Ook mocht je de schoolkinderen geen ‘pijnlijke indringende vragen stellen zoals Hoe was het op school vandaag?’. Er was verbazing en ongeloof over dit veranderde beleid, maar de ouders waren nog onwetend van het feit dat De Kok als organisatieadviseur in de arm was genomen. Op het moment dat een oplettende ouder daar achter kwam (zie chronologie), werd direct afstand genomen van deze man en werd eenzelfde houding verlangd van de directeur en haar staf.

Toen duidelijk werd dat de directeur geen afstand wilde doen van haar organisatieadviseur en niet open stond voor enige kritiek op de man, was de crisis geboren. De ouders en, als vooruitgeschoven posten, de leden van de oudercommissies, hebben vanaf dat moment alle middelen gebruikt om het doel te bereiken: De Kok en zijn aanhangers moesten onmiddellijk en onomkeerbaar de banden verbreken met Honki-Ponk. De zeven oudercommissieleden en een aantal ouders dat zich als ‘denktank’ had aangemeld hebben vanaf begin december tot medio januari voortdurend dat doel voor ogen gehouden. Er werden ouderavonden georganiseerd om iedereen van de juiste informatie en de ontwikkelingen op de hoogte te houden. Er werden gesprekken gevoerd met de gemeente, als belangrijke subsidiegever en afnemer van kindplaatsen. Er vond overleg plaats met directie en de leiding. Een aantal ouders was er zeker twaalf uur per dag mee bezig.

Ondertussen was besloten om de kinderen thuis te houden van het kinderdagverblijf om zo een signaal af te geven, hoewel sommige ouders ook gewoon bang waren om hun kind te brengen. Terwijl de telefoon de hele dag door rinkelde, de ene vergadering de andere overlapte, speelden de kinderen thuis. Zij waren misschien nog wel het meest uit hun doen: niet meer spelen met hun vriendjes, niet meer naar Honki-Ponk. Het gebruikelijke ritme – voor kinderen vaak zo van belang – werd onderbroken door de crisis. Veel ouders kozen ervoor tijdelijk thuis te werken, maar ook dat konden kinderen niet bevatten. Normaal waren de dagen thuis gezellig en nu was mama of papa telkens zo druk bezig. En laten we nu wel zijn, kinderen en het hebben van een baan gaat alleen goed bij de gratie van een goed kinderdagverblijf waar je je kind vol vertrouwen achterlaat. En dat ontbrak nou net.

Gelukkig voor de ouders en de leidsters viel het kort geding dat tegen het De Kok-gezinde rompbestuur was aangespannen, in hun voordeel uit. Half januari konden drie nieuwe bestuursleden worden benoemd waar wel vertrouwen in was en die De Kok en zijn aanhangers buitenspel konden zetten. De crisis was bezworen. Wat rest is een kater. De inspanningen van ouders, oudercommissies en leiding zijn weliswaar niet tevergeefs geweest, maar het heeft een grote stempel op het dagelijkse leven gedrukt. De kinderen hebben zonder veel problemen de draad bij hun leidsters en in hun groepje weer opgepakt. Nu zijn het de ouders die weer moeten wennen. Zij hebben door de crisis plotseling beseft dat zij het meest waardevolle op aarde – hun kinderen – op sommige momenten overlaten aan anderen. En daarbij ga je uit van beleidsplannen die bestaan, leidsters die je aanspreken, een kinderdagverblijf dat een goede naam heeft. Maar deze affaire heeft aan het licht gebracht dat achter de schermen een hoop kan gebeuren waar je als relatieve buitenstaander geen weet van hebt. De crisis heeft waarschijnlijk een behoorlijke deuk geslagen in het vertrouwen dat je als ouder hebt in instellingen zoals een kinderdagverblijf, een school, een sportclub. Gelukkig maakt het feit dat de samenwerking tussen de ouders onderling en met de leiding over het algemeen goed liep, veel goed. Maar het wantrouwen blijft, ieder geval bij mij.

Uit: Skepter 14.1 (2001)