Na de dood van Flora
door Jan Willem Nienhuys
Na de publicatie op 5 september 1998 in Trouw van het artikel van Roel van Duijn barstte een discussie los en werd actie ondernomen. Een overzicht van tegen de zestig bijdragen.
Kankerpatiënten varen zelden blind op alternatieve methoden volgens het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis (overigens melden zich jaarlijks honderden patiënten bij het Kushi Instituut). Volgens A. Adeliste van het Landelijk Overleg van Patiëntenorganisaties voor Alternatieve Geneeswijzen (LOPAG) moeten zieken de geneeskrachten in zichzelf ontwikkelen. Haar oordeel over Flora: misschien heeft haar ziel al het plan gehad om naar de andere kant te gaan: ‘waarschijnlijk zou Flora ook niet gered zijn door de reguliere geneeskunde’ (Trouw, 8/9). Sommige macrobioten namen het voor Nelissen op (Trouw 15/9), die ook een goede relatie met de grote Kushi zelf heeft, maar veel macrobioten in Nederland lusten Nelissen ook niet (‘dogmatisch’, ‘commercieel’). Een kritisch stuk in Onkruid in maart was op tegenstand van Nelissens advocaat gestuit. De Inspectie voor de Volksgezondheid in Haarlem wilde overleggen met het OM (11/9). Adelbert Nelissen liet weten dat het allemaal niet waar was. Hij heeft ‘Flora’ (eigenlijk: ‘José’) maar tweemaal geadviseerd, het laatst op 18/6/1992 en haar aangeraden medisch advies in te winnen, en dat ze juist op dringend verzoek van de staf van zijn instituut in de zomer van 1994 pas naar het ziekenhuis was gegaan. Hij had haar leren kennen als een vrijheidslievende vrouw met een sterke persoonlijkheid en een goed relativeringsvermogen (Trouw, 11/9). Van Duijn reageerde prompt. Hij noemde Nelissen ‘huichelachtig en luguber’ (nabestaanden van andere slachtoffers spraken van ‘schofterig’) en hij bleef bij zijn oorspronkelijke verhaal. De voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Macrobiotiek (NVVM), C. de Vrieze, nam afstand tot het Kushi Instituut, kreeg toen de wind van voren van de NVVM (Trouw, 15/9) en trad korte tijd later af. Op 31/10 riep hij op tot het royeren van Nelissen als lid van de NVVM.
In andere kranten kwam de discussie ook op gang. Piet Borst vroeg zich op 3/10 in NRC Handelsblad af of de artsen van Flora haar mening niet effectiever hadden kunnen beïnvloeden. Hij vermoedde tijdgebrek. In dezelfde krant vroeg Elsbeth Etty zich een week later af of je een sekte de godsdienstwaanzin van leden kunt verwijten. Van Duijn vond (17/10) dat ze geen duidelijk onderscheid maakte tussen macrobiotiek en biologisch-dynamische landbouw, zoals die lang geleden door Van Duijn zelf in Groningen werd bedreven.
Van Duijn vormde een comité tegen misbruik van macrobiotiek; een zwartboek met vier gevallen die voor strafvervolging in aanmerking komen werd aan de inspecteur voor gezondheidszorg in Noord-Holland aangeboden (6/10), die dan ook actie ondernam. (Eén lid van het comité trad meteen weer uit, omdat vertrouwelijke gegevens voor het zwartboek waren gebruikt.) Op 20 oktober deed Wally Tax, de levenspartner van Laura Langenbach – ook genoemd in Van Duijns stuk – aangifte. Nelissen bleef volhouden dat hij geen medische adviezen geeft, mensen niet van artsen afhoudt, en suggereerde weer dat José door niemand te overtuigen was. Voedingsdeskundige Dagnelie die promoveerde op macrobiotiek herinnert zich hoe Nelissen de schuld voor slechte resultaten van macrobiotische voeding bij kinderen afschoof op de ouders (NRC Handelsblad 7/10).
Justitie wil Nelissen pakken op art. 96 van de Wet Beroepen Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). Wie adviezen geeft om mensen beter te maken of ziekte te voorkomen, moet kans op schade vermijden. Ondertussen werkte Nelissen aan een witboek (twee weken later deed hij aangifte van laster en smaad tegen Van Duijn en anderen). Hij herhaalde in andere bewoordingen dat de familie van patiënten steun moeten geven bij het volgen van een macrobiotisch dieet (Trouw, 8,9/10). Een dag later meldde zich Nanne Weber in NRC Handelsblad met een soortgelijke ervaring als Van Duijn (op 10/11 deed ook zij aangifte). Koert van der Velde beschreef in Trouw (10/10) de gedachtewereld van de macrobiotiek: zieken zijn misdadigers; kanker is een teken van egoïsme; alle ziekten zijn te genezen behalve de arrogantie van hen die niets in macrobiotiek zien.
Hoofdinspecteur J. Verhoeff klaagde op 13/10 in NOVA dat hij te weinig mogelijkheden heeft om op te treden tegen alternatieve genezers en schreef op 17/10 in de Volkskrant. De medische tuchtrechter of de gewone rechter kunnen pas achteraf straf uitdelen, maar de inspectie kan met onmiddellijke ingang een ‘reguliere’ praktijk van bijvoorbeeld een alcoholist sluiten. Voor alternatieve genezers is er niet zo’n mogelijkheid, ook niet als ze hun klanten van de reguliere zorg afhouden. Alle grote partijen in de Tweede Kamer weten bij wijze van spreken niet hoe vlug ze moeten zeggen dat ze het ermee eens zijn. SP-kamerlid en epidemioloog Agnes Kant beargumenteert haar stellingname in de Volkskrant (20/10). In de gezondheidszorg horen eigenlijk alleen werkzame therapieën thuis. Het oordeel daarover is moeilijk, zeker voor de patiënt, en misschien is de alternatieve aandacht voor patiënten ook heilzaam. De patiënt heeft echter de bescherming van de overheid nodig. Uw rapporteur bepleit (Trouw 22/10) dat het stellen van onwetenschappelijke diagnosen (u slaapt op een aardstraal, of uw man eet te veel broodjes yin) een criterium voor ‘kans op schade’ is. Ondertussen leverde de emeritus cardioloog F.L. Meijler een krachtig weerwoord tegen alternatief pleitbezorgster Hetty van Doorn, volgens wie alternatieve kankertherapieën het leven van de patiënten belangrijk verlengen (Trouw 20,23/10).
De Consumentenbond (29,30/10) onderzocht 107 alternatieve beroepsorganisaties op kwaliteit (privacy, medische basiskennis, hygiëne, klachtenregeling e.d.; effectiviteit werd kennelijk niet onderzocht), en maar zes haalden er een voldoende, waaronder de VHAN. Maar liefst 27 organisaties werkten niet mee. Macrobiotische voedingsconsulenten hebben niet eens een organisatie.
Uit: Skepter 11.3 (1998)
Aanvullingen
4 september 2001. Het Openbaar Ministerie in Amsterdam heeft het gerechtelijk vooronderzoek tegen macrobioot Adelbert Nelissen van het Kushi Instituut afgerond; later wordt hij gedagvaard om 11 december te verschijnen. (Trouw, Het Parool 4 september, de Volkskrant 5 september.)
11 december 2001. Adelbert Nelissen (zie 4 september 2001) staat terecht. Hij ontkent alles. Hij liet de mensen altijd vrij, zegt hij. Hij probeert zich eruit te kletsen met huwelijksproblemen van de overleden vrouwen en een verward verhaal over ontstaan, diagnose en behandeling van kanker. Hij klaagt ook dat hij door de publiciteit bijna failliet is gegaan. Helaas is er dus nog niet genoeg publiciteit geweest. Uiteindelijk wordt het een boete van 2269 euro en 6 maanden voorwaardelijk (niet meer, want N. was al genoeg gestraft door de publiciteit). Toen José Krijnen (Van Duijns echtgenote) zich hevig bloedend bij Nelissen meldde, had hij haar subiet naar de dokter moeten sturen in plaats van een condiment geven, vindt de rechter. De werkelijke boosdoener is natuurlijk Kushi, die in zijn boeken zegt dat kanker goed te behandelen is met macrobiotiek. Nelissen gaat in beroep.
12 februari 2003. In de strafzaak tegen macrobioot Adelbert Nelissen verklaart Martijn Lindt ‘jarenlang vrij goed bevriend met Van Duijn en Krijnen’, voor het hof dat Roel van Duijns vrouw geen recht was gedaan in Van Duijns beschrijving. ‘Het klopte niet in mijn beleving’. Later getuigen anderen dat Nelissen met nadruk placht te zeggen dat allerlei ziekten (kanker, dichtgeslibde kransslagaders, Parkinson) met macrobiotiek verdwijnen. (Trouw 12 februari, 7 maart.)
29 oktober 2003. Het hoger beroep van macrobioot Adelbert Nelissen wordt voortgezet. Nelissen was vier maanden ziek (gezond hoor, die macrobiotiek), daarom duurt het allemaal zo lang. Hij wordt geconfronteerd met eigen reclamemateriaal en verklaringen van zieken die hem bezochten. Daaruit blijkt dat hij heel wat meer deed dan alleen maar wat hij zelf beweert, namelijk vrijblijvende voedingsadviezen geven. (Trouw.)
5 november 2003. Macrobioot Adelbert Nelissen geeft niet echt antwoord op de vragen van de rechter, en zegt dat `Flora’ het ongeluk had dat Roel van Duijn de macrobiotische harmonie had verstoord. Over dit soort onzin klaagde Van Duijn al lang geleden (zie in Skepter, september 1998, zijn artikel en follow-up). Acupuncturist Vermuyten getuigt ook, en liegt. Nelissen is onverbeterlijk, zou je zeggen. Advocaat-generaal Van Asperen de Boer eist 16 maanden cel plus 8 voorwaardelijk. Hij had een zorgplicht, en van de eerdere straf (zes maanden plus 2269 euro boete, zie 11 december 2001) ging te weinig preventieve werking uit. Nelissen ontkent in zijn twee uur durende eindpleidooi. Uiteindelijk krijgt hij 2000 euro en zes maanden voorwaardelijk en stapt naar de Hoge Raad. (de Volkskrant, Trouw 5 november, de Volkskrant, Eindhovens Dagblad, Trouw 27 november, 28 januari 2004.)
