20 kritische kanttekeningen bij het rapport van Dossier-X over Robbert
In het rapport van Dossier-X over Robbert van den Broeke wordt op enkele plaatsen onvolledige of incorrecte informatie verstrekt. Het lijkt me nuttig om deze punten hier even te bespreken. Ze staan niet in volgorde van importantie. Het dossier is naar mijn oordeel wat onder maat, maar ik zal niet overal op ingaan.
1. De auteurs verwijzen vele malen naar een ervaring van de Amerikaanse cirkelonderzoekster Nancy Talbott, die naar verluidt met eigen ogen zag hoe gigantische lichtzuilen uit de hemel neerdaalden en een cirkel achter Robberts huis vormden. De auteurs citeren als bron een warrig telefoongesprek met Nancy. In haar eerdere, schriftelijke verslag, dat ik in Skepter (winter 2005) besprak, staat echter duidelijk te lezen dat Nancy om kwart over drie ’s nachts boven op bed lag toen ze de lichtzuilen zag. Maar ze had de gordijnen dicht, dus kan ze niet veel gezien hebben! Het duurde maar een paar seconden en meteen daarna hoorde ze het hele verhaal van Robbert, die beweerde dat hij het vanuit het keukenraam had waargenomen. Het is ook onduidelijk hoe Nancy kon vaststellen dat de lichtbundel niet van onder naar boven maar van boven naar beneden haar raam passeerde.
2. Het rapport spreekt meermaals over de “parapsychologische expert Hans Holzer”. Het is daarbij nuttig om te weten dat Holzer een hoogbejaarde bestsellerauteur is die door wetenschappelijke parapsychologen al heel lang niet meer serieus wordt genomen.
3. Het rapport meent dat Robbert in een van de tv-uitzendingen een knappe prestatie leverde door een vermiste vader terug te vinden. Dit oordeel wordt echter niet onderbouwd. Er wordt zelfs helemaal geen informatie gegeven over de desbetreffende uitzending. Ik had Dossier-X al eens gevraagd of ze een opname hadden van de uitzending (die ik zelf niet gezien heb), maar dat bleek niet het geval te zijn.
4. De auteurs blijken nog steeds niet helemaal te hebben begrepen hoe het nu met die genverbrander zat. Ze beweren dat Irene Moors het woord zelf al op internet had gevonden en schrijven: “eigenlijk is dit alles begonnen omdat één iemand, Rob Nanninga, twijfel toonde bij iets dan anderen als bewijs zagen. Eén mening, zonder enig hard feit of bewijs dat er daadwerkelijk bedrog gepleegd is…” Dat is natuurlijk een geheel verkeerde voorstelling van zaken, maar ik ga hier niet opnieuw uitleggen hoe het wel zat.
5. Wat betreft de informatie die Robbert over de geschiedenis van Carré gaf, melden de auteurs: ‘Irene beweert bij hoog en bij laag dat Robbert niet van tevoren wist waar hij naartoe zou gaan.’ Op de website van Skepsis werd er echter al twee keer op gewezen dat ze dit juist niet deed. Zie de door mij uitgetypte verklaring van Moors (die Dossier-X overnam) en mijn commentaar daarop.
6. Er wordt in het rapport beweerd dat gebruikers van Fok! als eerste ontdekten dat de nonnenfoto’s niet klopten. Maar iedereen die van de feiten op de hoogte is, inclusief de redacteuren van Dossier-X, weet al lang dat dit niet het geval was. Dat kan ook makkelijk worden aangetoond. We wisten het al een paar dagen eerder, maar brachten het nog niet naar buiten omdat we zaten te wachten op het commentaar van Irene Moors en de manager van Robbert. Dit staat ook duidelijk in het artikel op deze website. Nadat er op Fok! ontdekkingen werden gedaan, plaatste ik onze analyse meteen op internet. Pas daarna verscheen een samenvatting van de overeenkomstige ontdekkingen die op het forum waren gedaan.
7. In mijn eerste stuk over Robbert staat de zin: ‘Zakenvrouw Irene Moors zit er gelukzalig bij.’ Volgens Dossier-X kan ik hier alleen maar mee bedoelen dat Moors ten koste van haar integriteit op geld uit is en riekt dit naar laster. Dat lijkt me overdreven. Moors is inderdaad een zakenvrouw die met Robbert een grote hit probeerde te scoren. Dat valt niet te ontkennen. Toen Robbert voor de camera met zoveel gedetailleerde informatie kwam, was ze daar uiteraard heel gelukkig mee. Daarmee is niet gezegd dat ze wist hoe Robbert de boel bedroog. Ze deed er echter niets aan om het te voorkomen en weigerde later om er meer informatie over te verstrekken.
8. Over het uitvoerige artikel over Robberts loopbaan, dat in Skepter verscheen, schrijven de auteurs: “De eindconclusie is fraude, of Robbert enige gaven heeft wordt helaas niet aan de kaak gesteld.” Het is niet duidelijk wat er met deze kromme zin bedoeld wordt en wat de auteurs hadden verwacht. Er kunnen moeilijk beweringen worden gedaan over dingen die niet kunnen worden onderzocht. Er wordt in het Skepterartikel ook nergens beweerd dat Robbert uitsluitend bedrog pleegt.
9. De auteurs wijzen erop dat de skeptische goochelaar James Randi een miljoen uitlooft voor een paranormale prestatie, maar ze menen dat hij evenals Skepsis met trucs voorkomt dat hij het geld ooit op tafel zal hoeven leggen. Dit lijkt me eerder een voorbeeld van laster dan de onder punt 7 geciteerde zin. Wie wil weten hoe het er werkelijk aan toe gaat bij Skepsis, kan onder meer het verslag van de spiertest lezen.
10. Er wordt vermeld dat Randi volgens geruchten op forums door Skepsis werd getipt over de blunder van Robbert. Dat schijnen de auteurs van Dossier-X zeer belastend te vinden. Ik heb hen al eerder duidelijk laten weten dat dit niet het geval was en Randi vermeldt bovendien op zijn website van wie hij de tip wel kreeg.
11. De auteurs schrijven dat Skepsis na het genverbrander-incident contact zocht met Robbert om hem uit te nodigen voor een onderzoek. Ze weten echter dat dit ook al voor die tijd gebeurde.
12. De auteurs beweren dat er al veel onderzoeken met echte mediums zijn gedaan, maar dat sceptici het pas geloven als ze het met eigen ogen hebben gezien. In werkelijkheid hebben parapsychologische onderzoeken met mediums erg weinig of niks opgeleverd. In ieder geval bij lange na nooit zoveel als Robbert liet zien. Het gaat er ook niet in de eerste plaats om dat je iets met eigen ogen kunt zien, maar dat het onder gecontroleerde omstandigheden wordt waargenomen. De auteurs wekken niet de indruk dat ze veel van wetenschappelijk onderzoek begrijpen.
13. De auteurs menen dat gevallen waarin Robbert op bedrog werd betrapt niets zeggen over zijn overige prestaties, die niet onderzocht konden worden. Dat lijkt me nogal naïef. Op deze wijze kun je natuurlijk altijd in Robberts gaven blijven geloven, want je kunt nooit alles onderzoeken. Als bedrog geen consequenties heeft en als normaal wordt gezien, dan maak je Robbert ongrijpbaar voor kritiek. Volgens mij mogen we wel concluderen dat er weinig reden is om nog vertrouwen in Robbert te stellen, want hij heeft er geen moeite mee om onwaarheden te vertellen.
14. De auteurs zeggen dat meerdere getuigen (met name de ouders van Robbert) lichtbollen hebben gezien en dat er geen reden is om aan te nemen dat iedereen liegt. Ze vertellen echter niet onder welke omstandigheden deze lichtbollen werden waargenomen. Er zijn geen gedetailleerde beschrijvingen van deze voorvallen. Alleen Nancy Talbott beschreef hoe ze ’s nachts lichtverschijnselen achter het huis zag, terwijl ze in de kamer met Robberts ouders zat te praten. Maar ze ging niet op onderzoek uit en het is niet bekend waar Robbert op dat moment was. Nancy Talbott was vooral onder de indruk van het feit dat ze tijdens de gebeurtenissen zo erg moest rillen (van angst en opwinding).
15. De auteurs stellen dat ik ongenuanceerde uitspraken doe wanneer ik beweer dat het een keihard feit is dat Robbert zijn informatie van internet haalde. Ik heb er echter duidelijk op gewezen dat het om waarschijnlijkheden gaat. De kans dat de genverbrander niet van internet kwam, lijkt me echt uiterst klein. De fout was heel raar en uniek. Robbert wist zelf niet eens wat het betekende. Het is dan wel erg toevallig dat het precies op de pagina stond waar ook de overige informatie te vinden was. Daar kun je dan nog bijtellen dat er geen andere mediums bekend zijn die zoveel accurate informatie kunnen leveren. Ook in dat opzicht is het geval uniek.
16. De auteurs menen dat ik vooringenomen ben omdat het mij aannemelijk lijkt dat Robbert de boel bedroog toen hij in theater Carré allerlei namen en data exact doorkreeg (Alex van Wunnik, Frits van Haarlem, Walzertraum, etc.). Dat zou ik geen vooringenomenheid willen noemen. Je kunt ook te goedgelovig zijn. Er is nog nooit iemand geweest die op paranormale wijze zoveel succes boekte. Bovendien was niets gedaan om te voorkomen dat Robbert de informatie vooraf verzamelde. Alles stond op een webpagina van het theater.
17. De auteurs vallen mij aan omdat ik een goede verklaring probeerde te leveren voor een bekende lepelbuigtruc die Geller vorig jaar in een tv-show van Robert Jensen liet zien. Ze menen dat ik te ver ga door te beweren dat deze verklaring waarschijnlijk is. “Juist, waarschijnlijk. En verder komt hij niet, want hij weet het ook niet,” aldus de auteurs. Het lijkt me buitengewoon naïef om te veronderstellen dat deze truc voor hetzelfde geld paranormaal zou kunnen zijn.
18. De auteurs menen dat het moeilijk voorstelbaar is dat Robbert jarenlang mensen voor de gek hield. Ze wijzen erop dat zowat iedereen die Robbert heeft ontmoet van mening is dat bij bijzondere gaven heeft. Maar ze verliezen daarbij even uit het oog dat Robbert geen kritische onderzoekers toelaat. Zelfs grenswetenschappers die zich voor alles open wilden stellen, waren niet meer welkom.
19. De auteurs baseren hun theorieën niet op goede parapsychologische vakliteratuur, maar onder meer op een boek van een spiritistisch medium, dat ze toevallig in de kast hebben staan. Ze gaan zich ook te buiten aan amateuristische speculaties over de wijze waarop de goochelaar Derren Brown succes boekt. Ze beweren dat een bepaalde afstemming tussen twee mensen het mogelijk maakt gedachten te lezen. Het is duidelijk dat ze niet op de hoogte zijn met de relevante vakliteratuur.
20. De auteurs snappen niet waarom Robbert (die al op zijn 15de de school verliet) zelf geen boek kon schrijven. Ze vragen zich af of hij geestelijk gestoord, zeer gewiekst of een soort Tara Singh Varma is. Dat zijn vragen die een skepticus volgens hen niet mag opwerpen.
Rob Nanninga, 17 maart 2006
Meer reacties op het Dossier zijn te vinden op het Genverbrander Forum.