Wie is wie in COMPLOTISTAN?
Complotdenkers vormen een hechte club — ze komen elkaar overal tegen, interviewen elkaar geregeld, en steken hun bewondering voor elkaar niet onder stoelen of banken. Café Weltschmerz is hun favoriete podium.
door Maarten Reijnders – Skepter 33.3 (2020)
VAN alle boeken die ik tijdens mijn studie politicologie heb gelezen, was Wereldorde en machtspolitiek, dat in het eerste jaar verplichte kost was, veruit het taaist. De auteur, Kees van der Pijl, marxist en destijds docent aan de Universiteit van Amsterdam, was een allesbehalve meeslepend schrijver. Op elke pagina stonden verwijzingen naar ten minste drie andere auteurs van wie de meeste eerstejaars nog nooit hadden gehoord. Zeker zo vreemd was dat Van der Pijl opmerkelijk veel invloed toedichtte aan ‘informele elite-overleggen zoals de Bilderberg-conferenties en de Trilaterale Commissie’ en ‘de elite-planningsgroep Council on Foreign Relations’ — organen die ik jaren later weer volop tegenkwam toen ik werkte aan een boek over complotdenkers.
Maar zo ondoorgrondelijk als Wereldorde en machtspolitiek was, zo onderhoudend bleek de collegereeks van Van der Pijl het jaar daarop. Het kostte hem geen enkele moeite de studenten tweemaal drie kwartier bij de les te houden.
Zijn welsprekendheid verklaart wellicht waarom de inmiddels gepensioneerde Van der Pijl vandaag de dag zo’n groot publiek trekt op YouTube. Op het kanaal van Café Weltschmerz gaat hij regelmatig in gesprek met gelijkgestemden als emeritus hoogleraar Karel van Wolferen, ex-VPRO-journalist Stan van Houcke en filmregisseur Peter Vlemmix. In een simpel decor — een zwarte achtergrond, een paar lampen, twee stoelen en een tafel — praat Van der Pijl met hen over uiteenlopende onderwerpen als het naderende einde van het kapitalisme, ‘de verkapte staatsgreep tegen Trump’ en ‘de bizarre maatregelen’ om de corona-uitbraak te bestrijden. De video’s over het virus die Van der Pijl met Van Wolferen maakte, bereikten meer dan honderdduizend kijkers. Ze werden onder meer gretig gedeeld door de Stichting Vaccinvrij.
Ruim baan
Voormalig kunstenaar Max von Kreyfelt richtte Café Weltschmerz in 2014 op omdat hij vond dat journalisten te weinig kritische vragen stelden na de financiële crisis van 2008. Op zijn YouTube-kanaal moest er meer ruimte komen voor kritische geluiden en afwijkende meningen. Dat betekent ook dat het platform ruim baan biedt aan complotdenkers — al vindt Von Kreyfelt dat een denigrerende term. ‘Complotten bestaan niet,’ verklaart hij tegen de Volkskrant. ‘In negen van de tien gevallen klopt het officiële verhaal niet,’ zegt hij tegen NRC Handelsblad.
De interviewers en geïnterviewden die bij Café Weltschmerz aanschuiven, zijn het doorgaans volledig met elkaar eens en steken hun wederzijdse bewondering niet onder stoelen of banken. Zo trapt theatermaker George van Houts een video over de aanslagen van 11 september 2001 af met de mededeling dat zijn gesprekspartner Karel van Wolferen zijn ‘leermeester’ is ‘op het gebied van geopolitieke en andere duistere zaken’.
De interviewers en geïnterviewden die bij Café Weltschmerz aanschuiven, zijn het doorgaans volledig met elkaar eens.
Twin towers
Ook Van der Pijl gelooft niets van het officiële verhaal over de aanslag. ‘Niet Saoedi’s, maar Israëliërs bliezen de Twin Towers op met hulp van zionisten binnen de Amerikaanse overheid’, twittert hij in 2018. Als bewijs plaatst hij er een link naar de complotsite Wikispooks bij. Als er vervolgens een storm van kritiek opsteekt, graaft Van der Pijl zich verder in met een 39 pagina’s tellende toelichting, getiteld Academische corruptie, de Israël-lobby en 9/11.
In het stuk houdt hij de Israëlische geheime dienst de Mossad, de CIA, voormalige medewerkers van de neoconservatieve denktank Project for a New American Century en de Deep State verantwoordelijk voor de aanslagen. Met talloze verwijzingen — ditmaal onder meer naar 9/11-samenzweringsgelovigen als David Ray Griffin, Christopher Bollyn en George van Houts — beargumenteert Van der Pijl dat het ‘zeer waarschijnlijk’ is dat Israeliërs die zich voordeden als kunststudenten, met hulp van ‘zionisten binnen de Amerikaanse overheid’ explosieven hebben aangebracht in het World Trade Center, waarna ze de Twin Towers op 11 september hebben opgeblazen. Een belangrijke aanwijzing vindt hij onder meer een foto waarop de studenten staan afgebeeld met dozen fuses. Anders dan Van der Pijl vermoedt, zijn BB18-fuses geen ontstekers voor explosieven maar elektrische zekeringen.
Cui bono?
In zijn artikel staat Van der Pijl uitgebreid stil bij wat hij het ‘cui bono-vraagstuk’ noemt (Latijn voor: wie profiteert ervan). Voor iemand die met een cui bono-bril naar de wereld kijkt, is het niet meer dan logisch dat duistere krachten in de Verenigde Staten en Israël — Van der Pijl omschrijft ze als een ‘Anglo-Zionistische neoconservatieve alliantie’ — verantwoordelijk waren voor de aanslagen. Zij hadden er immers baat bij. Eindelijk konden ze hun oliebelangen veiligstellen, de westerse wereld mobiliseren tegen moslims en Palestijnen, en een veiligheidsstaat optuigen.
Deze redeneertrant zien we terug in de video’s die Van der Pijl en anderen maken voor Café Weltschmerz. Voortdurend proberen zij gebeurtenissen — of het nu de maatregelen tegen het nieuwe coronavirus of het neerhalen van vlucht MH17 betreft — te verklaren met behulp van analyses over geopolitieke en economische belangen.
Heb je ergens belang bij, dan maakt dat je verdacht. Het omgekeerde geldt ook: is een gebeurtenis nadelig, dan ben je er waarschijnlijk niet verantwoordelijk voor.
MH17
Terwijl het Openbaar Ministerie ervan overtuigd is dat vlucht MH17 op 17 juli 2014 vanuit rebellengebied met een Russische Boek-raket uit de lucht is geschoten, wordt die lezing bij Café Weltschmerz als totaal ongeloofwaardig terzijde geschoven. ‘Deskundigen kunnen je vertellen dat het extreem onwaarschijnlijk is dat er een Boek op het toestel is afgeschoten,’ verklaart Van der Pijl bijvoorbeeld in een gesprek met Patrick Savalle, een complotdenker die jaren geleden beheerder was van het weblog Zapruder, waarop hij onder meer het bestaan van hiv ontkende.
Van der Pijls vaste gesprekspartner bij Café Weltschmerz, Karel van Wolferen, meent dat het veel logischer is dat vlucht MH17 door ‘een gevechtsvliegtuig uitgerust met een boordkanon en een raket’ is neergehaald. Het is een theorie die zelfs Rusland niet meer verspreidt, maar Van Wolferen schreef hem eerder dit jaar nog wel op in een themanummer van De Andere Krant, een onregelmatig verschijnend tijdschrift dat belooft de ‘andere kant van het nieuws te tonen’, maar in werkelijkheid grossiert in samenzweringstheorieën.
Nepnieuws
De geopolitieke denkers van Café Weltschmerz wantrouwen de bestaande media — in complotkringen bij voorkeur aangeduid als ‘de main stream media’. Eric van de Beek, een journalist die onder meer schrijft voor het Russische staatspersbureau Spoetnik en enkele malen bij het kanaal te gast is, heeft een bundel samengesteld over nepnieuws: dat komt volgens hem vooral uit de koker van de traditionele media. Hij krijgt bijval van collega’s Stan van Houcke en Karel van Wolferen. Van Houcke, ex-VPRO, meent dat de pers inmiddels ‘compleet gecorrumpeerd’ is, terwijl Van Wolferen, ooit correspondent voor NRC Handelsblad, van oordeel is dat de media in zijn tijd veel minder aan de leiband van de autoriteiten liepen. Hij maakt zich zelfs zorgen over het jeugdjournaal. ‘Kijk er een keer naar en je ziet hoe kinderen worden geïndoctrineerd.’
De mediacritici bieden niet alleen via Café Weltschmerz tegenwicht aan de indoctrinatie van de reguliere media, maar ook via de al genoemde De Andere Krant: Van Wolferen, Van der Pijl en Van de Beek leveren bijdrages aan de editie over MH17 en een themanummer over corona. Daarnaast is Van Wolferen hoofdredacteur van een nieuw tijdschrift, Gezond Verstand. Het blad moet eens in de twee weken gaan verschijnen, en zal onderwerpen behandelen ‘die in de traditionele media onbesproken blijven’.
Bellingcat
Ook naar de digitale speurders van het onderzoekscollectief Bellingcat kijkt Café Weltschmerz met argusogen. ‘Het is een groepje waarvan je al van tevoren weet waar de conclusie heen zal leiden: het is altijd in het voordeel van de Atlantische elite,’ stelt Savalle.
‘Bellingcat is een hofleverancier van nepnieuws.’
In een gesprek met journalist Wierd Duk noemt Van Wolferen Bellingcat-oprichter Elliot Higgins een ‘asset van de propagandisten’. ‘Het heeft mij verbijsterd wat een aanzien die man heeft,’ stelt Van der Pijl. ‘Bellingcat is een hofleverancier van nepnieuws.’
Meer vertrouwen hebben de stamgasten in Max van der Werff, die al jaren over MH17 publiceert en die met Jana Jerlasjova, tot vorig jaar journalist bij de Russische staatsomroep RT (voorheen Russia Today), de documentaire ‘MH17 — Call for justice’ maakte. Over Van der Werffs sympathieën hoeft geen twijfel te bestaan. ‘Het is duidelijk dat ik anti-Kiev ben en pro de mensen in Donbass,’ vertelt hij in Café Weltschmerz aan zijn gastheer, de journalist Joost Niemöller — de man die met televisieverslaggever Arnold Karskens en oud-Tweede Kamerlid Ybeltje Berckmoes omroepvereniging Ongehoord Nederland opzette.
Klachten
Overigens moest Niemöller eind 2017 het veld ruimen bij Café Weltschmerz vanwege racistische tweets. Hij is niet de enige die botst met oprichter Max von Kreyfelt. Zo klaagt George van Houts in december 2019 op Twitter dat er bij het kanaal geen gesprekken meer mogen plaatsvinden over de aanslagen van 11 september.
Een vergelijkbare klacht is er van Van Houcke, die het betreurt dat hij niet met Van der Pijl mag praten over de Israëlische betrokkenheid bij 9/11.
Dat Café Weltschmerz ondertussen wel ‘mainstream journalist’ Pim van Galen een podium biedt, zint Van Houcke evenmin, schrijft hij in juli op zijn weblog. ‘Hij is een aardige man, maar absoluut geen kritische journalist.’
Rookgordijn
In 2018 publiceert Van der Pijl het boek Flight MH17, Ukraine and the new Cold War. Als daarvan een Russische vertaling verschijnt, wordt hij met open armen ontvangen in Moskou.
Het komt Russische autoriteiten natuurlijk niet slecht uit dat voormalige wetenschappers en journalisten de rapporten van het MH17-team en Bellingcat bestrijden: zij proberen al sinds 2014 om een rookgordijn op te trekken rond de tragedie. Russische media besteden ruimschoots aandacht aan alternatieve verklaringen voor het neerstorten van het vliegtuig — zelfs al zijn die verhalen vaak onmogelijk met elkaar te rijmen. ‘Het vervelende van de Russen is dat ze zichzelf steeds tegenspreken,’ constateert ook Van der Pijl in zijn gesprek met Savalle.
Het weerhoudt hem er niet van om met Van Wolferen en Van der Werff in 2017 een door Niemöller opgestelde open brief aan Donald Trump te ondertekenen, waarin de Amerikaanse president wordt opgeroepen een nieuw onderzoek naar de toedracht van de MH17-ramp in te stellen. Ook Thierry Baudet, die op dat moment campagne voert voor de Tweede Kamerverkiezingen, ondertekent de brief.
Baudet was tot 2017 actief bij het kanaal, en hij heeft dan ook veel gemeen met het gedachtegoed van de geopolitieke duiders. Zoals een flinke antipathie tegen de Oekraïense politici die willen samenwerken met het Westen. De protesten in Kiev die in 2014 leidden tot het aftreden van president Viktor Janoekovytsj noemen Van der Pijl en Van Wolferen bijvoorbeeld consequent een door het Westen geregisseerde ‘staatsgreep’.
En zo kritisch als zij zijn over de NAVO, zo mild oordelen zij over Rusland en president Poetin. Van Wolferen noemt Poetin een ‘staatsman met groot politiek inzicht’, die zich wel teweer móét stellen tegen de NAVO die immers uit is op ‘regime change in Moskou’.
Vazallensysteem
De commentatoren bij Café Weltschmerz hebben een uitgesproken afkeer van de NAVO. Van Wolferen noemt het bondgenootschap in een gesprek met de voormalige beurscommentator Willem Middelkoop ‘een van de gevaarlijkste organisaties ter wereld’. Van der Pijl spreekt van een ‘vazallensysteem’: ‘Wij doen wat er gezegd wordt in Washington.’
Het mag niet verbazen dat marxist Van der Pijl een afkeer heeft van de NAVO — van oudsher is uiterst links kritisch over het militaire samenwerkingsverband. Inmiddels lijkt de kritiek uit die hoek echter vrijwel volledig verstomd. Van der Pijl, die meent dat links in Nederland niet meer bestaat omdat niemand nog een socialistische planeconomie nastreeft, is een van de laatsten der linkse Mohikanen die nog regelmatig tegen het militaire bondgenootschap ageert.
Bijval kan hij nu eerder verwachten vanuit de rechts-populistische hoek, waar men juist veel sympathie heeft voor Poetin. Het televisieprogramma Zembla onthulde dit voorjaar dat Thierry Baudet drie jaar geleden intern pleitte voor het verlaten van het westerse bondgenootschap. Om zijn argument kracht bij te zetten, verwees de Forum-leider naar een artikel van Spoetnik, het Russische persbureau. Les extrèmes se touchent.
