Genezing per postorder

door Marie Prins

Onder de postorderbedrijven bevinden zich kwakzalvers die het ouderwetse type van de radprater op de jaarmarkt nog het beste benaderen. Zomaar een handjevol.

‘Echte’ kwakzalverij is het met veel tamtam adverteren van middelen of behandelingen waarvoor geneeskundige effectiviteit wordt gesuggereerd, maar die ze niet hebben, behoudens het placebo-effect. Dit is een recente definitie van een Nederlands gerechtshof. Soms is ‘suggestie’ trouwens een eufemisme voor botweg poneren dat iets geneest. Kwakzalverij in deze zin komt op grote schaal voor. Wat dacht u van de firma Direct Home Shopping in Roosendaal van wie ik binnen korte tijd maar wel via verschillende kanalen de hieronder beschreven vier advertenties ontving?

Om te beginnen een advertentie van twee pagina’s in ANBO Vizier een blad voor vijftigplussers voor een boek door Stephen T. Chang: Handboek voor volledige zelfgenezing. Dit boek is een vertaling van The Complete System of Self-Healing Internal Exercises uitgegeven in 1968 door Tao Publishing in San Francisco. Hoewel Direct Home Shopping Dr. Chang een internationaal gerenommeerde en praktiserende arts noemt, komt deze in de registers van de American Medical Association en van de staat Californië niet voor. Maar ja, misschien praktiseert hij wel in Hongkong of Taiwan. Of hij is overleden.

Het boek is een handboek met zeer eenvoudige 6.000 jaar oude taoïstische lichaamsoefeningen die van alles en nog wat genezen. Ze lijken wel wat op die van de Falun Gong; daarvan wordt je toch ook weer helemaal gezond? De legendarische Laotse, de grondlegger van het taoïsme, zou zo’n 600 jaar voor onze jaartelling geleefd hebben, dus die 6.000 jaar is weer een voorbeeld van de overdreven ‘oud-dan-is-goed’-reclame die bij namaakgeneeskunde schijnt te horen. In het boek wordt beweerd:

• Gewoon natuurlijk water kan men in een goed werkend medicijn voor het genezen van snijwonden en infecties veranderen;
• Indien u eenvoudig de buitenkant van de benen masseert kunt u een te hoge bloeddruk of artritis (gewrichtsontsteking) voorkomen of genezen;
• Hoe het hart dankzij een goede in- en uitademing reinigend en versterkend kan werken.

Er waren natuurlijk, want dat is kenmerkend voor de kwakzalverij, getuigenissen van tevreden klanten: ‘Ik werd zonder medicijnen weer gezond’; ‘Al mijn problemen slechtziendheid, gewrichtspijn, spataderen en problemen met mijn wervelkolom zijn verdwenen’ (op de foto draagt ze nog wel een bril).

De advocaat van de firma meende dat de vrijheid van drukpers ook dit soort gevaarlijke leugens in advertenties beschermde, maar de Reclame Code Commissie vertelde hem toch maar dat dit niet klopte. De advertentie bevatte medische claims, waarvan de juistheid bovendien niet was aangetoond en was daardoor in strijd met artikel 7 van de Nederlandse Reclame Code.
Geïoniseerde armband

Dan verder een advertentie van een hele bladzijde, alweer in ANBO Vizier, voor een armband die bij honderden mensen hun pijnen heeft verlicht.U dacht natuurlijk dat dit een koperen armband zou zijn. Mis! Deze band is gemaakt van een speciale legering die toevallig wel goudkleurig is. De band helpt, gezien de getuigenissen van tevreden klanten, bij hoofdpijn, inclusief migraine, ischias, problemen met de spijsvertering, rugpijn, nekpijn, zenuwinzinking, onverklaarbare pijnen in de heupen en reumatische pijnen.

Direct Home Shopping kreeg van de Reclame Code Commissie op 4 juli 2002 drie weken de tijd om te bewijzen dat de armband inderdaad werkte, nadat ik gezegd had dat dit door middel van een dubbelblinde, gerandomiseerde placebo-gecontroleerde proef moest geschieden. Dit nog bovendien nadat dhs de tijd ook nog had gerekt door een appèl op procedurele gronden. Niets meer van gehoord. De uitspraak van de rcc kwam op 9 september en luidde dat de advertentie misleidend was omdat de werking van de armband niet was aangetoond.

En op het laatste moment nog binnen gekomen: een keurig net gerandomiseerd, dubbelblind, placebogecontroleerd onderzoek waarin een “geïoniseerde” armband (www.qray.com) werd vergeleken met een heel ordinaire metalen armband, die er wel hetzelfde uit zag. Het resultaat? In beide groepen hadden de mensen minder klachten, maar de geïoniseerde armband deed het helemaal niet beter dan het nepexemplaar. Blijkbaar was de extra aandacht door de deelname aan zo’n experiment al genoeg om verbetering tot stand te brengen. (Mayo Clin. Proc. 2002; 77: 1164-1168) Puur placebo.

Organisch silicium

Reclame gaat niet alleen per tijdschriftadvertentie, maar ook door geadresseerde post. Een persoon die de armband had besteld kreeg enige tijd daarna via de post een aanbieding voor Artrosilium, zoals u al raadt, tegen artrose. Blijkbaar wist men bij Direct Home Shopping donders goed dat die armband bij artrose niets en niemendal deed. Artrosilium is een gel die je op je huid smeert. Het bevat ‘organisch silicium’ wat dat ook moge zijn , moerasspirea en het blad van de zwarte bes (zie ook www.artrosilium.net, waar silicium een metaal wordt genoemd, wat het niet is).

De Britse Medical Control Agency (www.mca.gov.uk) meende dat moerasspirea het enige mogelijk werkzame bestanddeel was. En dat zou wel eens waar kunnen zijn. Immers het salicylaat van deze plant is pijnstillend, maar heeft forse bijwerkingen. Om die te beperken werd bij Bayer daaruit aspirine ontwikkeld, alweer ruim een eeuw geleden. Maar dat betekent dat indien Artrosilium echt werkt het ook de nodige bijverschijnselen moet hebben. Volgens de fabrikant is dat echter niet het geval. Nu moet je wel erg veel moerasspirea gebruiken om het effect van één aspirientje te krijgen, dus die werkzaamheid is ook niet al te zeker.

Een thee van de bladeren van zwarte bessen is een traditioneel middel bij reumatische klachten, maar er is geen enkel bewijs dat die thee ook werkt. En vroeger stonden de mensen echt krom van de reuma en vergingen ze van de pijn, maar in die tijd kon men de verschillende reumatische aandoeningen nog niet van elkaar onderscheiden.

De firma geeft zelf toe dat een bewijs van de werkzaamheid door middel van een dubbelblind onderzoek nog niet geleverd is, maar ondertussen publiceren ze uitingen van tevreden klanten. Die merkten dat het spul niet alleen bij artrose helpt maar ook nog bij zonnebrand, psoriasis, tennisarm, peesontsteking, zonneallergie, bijholteontsteking, neusverkoudheid, prostaatklachten, beten, steken, huiduitslag, gordelroos, wratten, littekenpijn en het verwijdert ook nog rimpels. Het kan niet op!

Als je na ontvangst van je gratis monster niet gauw genoeg een hele kuur van e 198 bestelt (voor zes flacons van 150 ml), krijg je een brief thuis waarin je bang wordt gemaakt dat, als je dat spul niet gauw genoeg gaat gebruiken, je voor de rest van je leven invalide wordt. En ze bieden een betalingsregeling aan in maandelijkse termijnen. Hoeveel rente je dan betaalt wordt niet duidelijk uit het aanbod. Maar als je wel gauw genoeg bestelt, krijg je ook nog een gratis exemplaar van Hoe u uw buik kwijt raakt door Dr. Stephan Chang! Zou dat familie zijn van die mysterieuze Stephen T. Chang van de zelfgenezing?

Ook hierover heb ik bij de rcc geklaagd, en wel op 20 augustus 2002. Zowel de directeur van dhs als hun advocaat verschenen ter zitting. Veel heeft dat niet geholpen. Op 18 november kwam de beslissing van de rcc. De advertentie is misleidend omdat de werking niet bewezen is.

Sinaasappelhuid

Blijkbaar dacht Direct Home Shopping dat deze klant nog meer wilde, want ze stuurden ook nog een brochure met op de omslag de ademloze aankondiging:

Het lijkt wel reclame voor de waarzegster Maria Duval. Dat allemaal voor een boek getiteld Gezond eten en gezond blijven door Dr. A. Dracea, arts voor algemene geneeskunde en J. Séguin, medisch journaliste. Door middel van de wenken in dit boek kan men het hart en de slagaderen door middel van de juiste voeding gezond houden en vermindert het risico op een hartinfarct met het 19-voudige! (Zou je dan een 18-voudig negatief risico hebben?) De beweeglijkheid van de gewrichten wordt verbeterd en de pijn weggewerkt en men wordt beschermd tegen epidemieën en andere toekomstige gevaren.

Blijkbaar is Dr. Dracea nog helderziende ook, zodat hij of zij kan weten wat die toekomstige gevaren zijn. Hier volgt een aantal voorbeelden van wat er in het boek staat.

• Hoe u met rode aalbessen verkoudheid kunt voorkomen.
• Wist U dat er een bepaalde groente is die de darmwand bekleedt en daardoor verhindert dat cholesterol in de slagaderen terecht komt?
• Het voedingsmiddel dat hoge bloeddruk helemaal niet eens laat ontstaan.

Er is waarachtig ook een vrucht die zorgt dat je van de cellulitis (sinaasappelhuid door royaal onderhuids vet) afkomt. Cellasene, een ander middel tegen deze niet bepaald dodelijke aandoening is helemaal niet meer nodig (het wordt in Amerika verkocht door een dochter van Numico, en de Federal Trade Commission daar vindt het afzetterij)en de Nederlandse Reclame Code Commissie heeft de Nederlandse advertentie voor Cellasene, overigens niet van Numico, als misleidend afgekeurd.

Erg kwalijk is de opzienbarende geschiedenis van een diabeticus die zijn ziekte met behulp van een heel gewone groente overwon. Kortom een boek dat je precies vertelt wat je niet en wel moet eten om het eeuwige leven (of tenminste iets dat daar in de buurt komt) te krijgen. Maar ik moet er niet aan denken dat iemand met hoge bloeddruk of diabetes die wenken opvolgt en de medicijnen laat staan. Dan zegt Direct Home Shopping waarschijnlijk dat die persoon toch evengoed zijn bloeddruk of bloedsuikergehalte door de arts had moeten laten controleren.

Als dit soort advertenties niet valt onder de definitie van kwakzalverij die het gerechtshof recentelijk gebruikte, dan bestaat er in Nederland geen kwakzalverij meer. Maar kunnen advertenties voor schertsmiddelen en boeken met genezersfantasterij dan zomaar door de beugel?

Uit: Skepter 15.4 (2002)