door Rob Nanninga (27/01/2008)
URI Geller lijkt eindelijk zijn bestemming te hebben gevonden. Hij treedt nu op als deskundige in een serie tv-shows waarin tweederangsgoocheltrucs worden vertoond. Tijdens de eerste uitzending bij SBS6 kregen we meermaals te horen dat Geller al veertig jaar de bekendste mentalist ter wereld is. Mentalisme is een tak van de goochelkunst waarbij men dingen laat zien die naar het schijnt louter met de geest tot stand worden gebracht, die niet op normale goocheltrucs lijken en die de indruk wekken dat de performer over buitengewone gaven beschikt. Geller geeft hiermee dus impliciet toe dat hij een goochelaar is en jarenlang leugens heeft verteld.
Geller werd niet wereldberoemd omdat hij zo’n goede mentalist was, maar omdat hij bij hoog en laag volhield dat hij geen trucs gebruikte. Hij schakelde zelfs advocaten in en eiste miljoenen schadevergoeding als iemand het waagde zijn eerlijkheid in twijfel te trekken. Maar die tijd is nu (naar ik hoop) voorbij. We hoorden Geller niet meer beweren dat hij zijn effecten louter met paranormale gaven tot stand brengt. Dat zou ook zinloos zijn, want mede dankzij internet weten steeds meer mensen hoe de vork in de steel zit. Er zijn ook al veel boeken en dvd’s verschenen waarin het allemaal haarfijn wordt uitgelegd (zie ook mijn stuk over de geschiedenis van Geller).
Geller is op zoek naar iemand die net zo overtuigend kan goochelen als hij. De eerste aflevering van De Nieuwe Uri Geller duurde twee uur en er waren vijf kandidaten die elk slechts één truc vertoonden. Volgens Uri Geller en presentator Henk Jan Smits leverden ze verbluffende, onverklaarbare en levensgevaarlijke prestaties. Om duidelijk te maken dat dit nogal overdreven is, zal ik hier wat trucs uitleggen. Het is niet de bedoeling om dit vaker te doen, want ik wil eerzame goochelaars het brood niet uit de mond stoten. Maar voor één keer kan het geen kwaad, lijkt me. Bovendien zijn op YouTube al veel filmpjes te vinden waarin trucs worden uitgelegd die in de Duitse versie van de show te zien waren (gedeeltelijk dezelfde trucs). Wie wil weten hoe alle trucs in z’n werk gaan, moet de beelden meermaals nauwkeurig bekijken, logisch nadenken en zo mogelijk wat literatuur over mentalisme lezen.
Hayashi is de eerste mentalist die zijn kunsten mag vertonen. Hij plaatst een scherp mes met de punt naar boven in een houder op tafel. Een papieren koker wordt over het mes geplaatst. Er zijn nog vier andere kokers die op lege houders worden gezet. Patty Brard, die samen met twee andere bekende Nederlanders als naïeve assistent is ingehuurd, krijgt de opdracht de volgorde van de vijf kokers te veranderen, zonder dat Hayashi kan zien wat ze doet. Daarna bindt Hayashi zichzelf een blinddoek voor en slaat hij de kokers plat, met uitzondering van de koker waar het mes onder zit. Hoewel Hayashi van Geller de hoogste waardering kreeg, was zijn truc heel simpel. Hij gebruikte waarschijnlijk een geprepareerde blinddoek waar hij doorheen kon kijken. In goochelboeken wordt beschreven hoe je die zelf kunt maken. Je kunt ze ook kant-en-klaar kopen en er bestaan verschillende soorten. Het is zelfs mogelijk dat Hayashi een echte blinddoek gebruikte, want de doek was zo smal dat hij er ook onderdoor kon kijken. Je moet er dan alleen nog voor zorgen dat de houder waarin het mes zit van een onopvallend kenmerk is voorzien. Succes verzekerd.
Owen Darque vraagt Patty te denken aan een overleden dierbare en spelt met een ouijabord de naam Robert. Patty toont zich geëmotioneerd, want het is de naam van haar geliefde broer die drie jaar geleden overleed. Wie de roddelrubrieken een beetje bijhoudt, was daar al van op de hoogte. We krijgen niet te horen of Patty inderdaad aan haar broer dacht. Owen kreeg van de kijkers de minste stemmen en hoeft niet terug te komen.
De Vlaamse Aaron Crow doorboort een appel, stopt daar ogenschijnlijk een ring van de zangeres Floortje Smit in, vult de appel weer op en spiest hem op een lange pin die uit een dik plateau steekt. Floortje moet op een stoel gaan zitten terwijl de journalist Alberto Stegeman het plateau met de appel boven haar hoofd houdt. Enkele meters naast Floortje bevindt zich een schietschijf. Aaron gaat aan de andere kant van Floortje op een ronddraaiende schijf staan. Met een boog schiet hij naar het schijnt een pijl door de appel in de roos. De appel splijt en aan het uiteinde van de pijl zit de ring, die Aaron er uiteraard al eerder omheen had gedaan. (Als de ring om de pin zat, zou zelfs de beste boogschutter hem er niet af hebben kunnen krijgen) De appel ging kapot door een mechaniek dat op afstand werd bediend. De act werd heel goed gepresenteerd, zonder een woord te spreken (Floortje was buiten adem van de spanning). Het enige bezwaar was dat het weinig met mentalisme te maken had.
Mental Carlo laat Alberto en Patty elk op een stoel plaatsnemen. Ze moeten hun ogen sluiten en hun beide handen vooruit steken. Carlo plukt een rozenblad en beweegt dat tweemaal boven Patty’s linkerhand, terwijl hij zijn andere hand gelijktijdig onder de rechterhand van Patty brengt. Daarna strijkt hij tweemaal met het blad over de rechterhand van Alberto. Hij vraagt wie er wat heeft gevoeld. Zowel Alberto als Patty blijken tweemaal wat tegen hun rechterhand te hebben gevoeld. Bij Patty was dat naar alle waarschijnlijkheid een onzichtbare draad die Mental Carlo tussen zijn beide handen hield. Alberto en Patty moeten nu van hun handen een kommetje maken, terwijl ze hun ogen nog steeds gesloten houden. Carlo deponeert enkele rozenblaadjes in de handen van Alberto en laat beide proefpersonen in hun handen te ruiken. Patty ruikt een rozengeur. Daar had Mental Carlo vermoedelijk voor gezorgd toen hij haar aan het begin van de voorstelling een hand gaf. Carlo gaat nu achter Patty staan en beweegt een hand voor haar ogen langs terwijl hij zonder dat de toeschouwers het zien tweemaal op haar rug tikt. Vervolgens tikt hij met de steel van een roos tweemaal op de rug van Alberto en vraagt weer wie wat heeft gevoeld. Opnieuw lijken Alberto en Patty hetzelfde te hebben gevoeld (maar niet op hetzelfde moment). Ten slotte doet Carlo alsof hij Alberto met een doorn prikt. Op dat moment schrikt Patty op. Ik durf niet met zekerheid te zeggen hoe Mental Carlo dit deed en wat Patty voelde.
Ramana heeft een galg op het podium laten plaatsen, die eerder werd gebruikt in de Duitse show. Hij heeft ook vijf stroppen en demonstreert dat vier daarvan solide zijn, terwijl de vijfde gemakkelijk zal breken als hij eraan komt te hangen. Over het touw worden manchetten geschoven zodat je aan de buitenkant niet meer kunt zien waar de zwakke schakel zit. De stroppen worden door Ramana een voor een op vijf genummerde haakjes gehangen, waarbij Patty en Floortje de nummers mogen noemen. Vervolgens pakt Ramana vijf kartonnen labels uit een grote kist. Op de labels staan de getallen 1 t/m 5 en aan elke label zit een touwtje. Ramana houdt de labels omgekeerd vast en laat Floortje aan een willekeurig touwtje trekken. Het maakt niet uit wat ze kiest, want de labels zijn zo geprepareerd dat ze altijd het nummer trekt van de ‘veilige’ strop. Helaas trekt Floortje aan het bovenste touwtje, waardoor we goed kunnen zien dat de labels in werkelijkheid een soort hulzen zijn. In elke huls zit hetzelfde getal. Ramana weet niet van tevoren welk getal hij nodig heeft omdat hij niet zelf bepaalt op welk haakje de veilige strop komt te hangen. Maar dat is geen probleem als hij vijf verschillende stapeltjes met labels in zijn goochelaarskist heeft liggen. Hij kan zonder risico de strop om zijn nek doen en van het schavot springen.
Uri Geller verzorgde de slechtste act van de avond. Het was al langer bekend dat hij de laatste jaren te weinig heeft geoefend. Geller staat voor een grote tafel die vol ligt met horloges en wekkers. Hij pakt een horloge op en zegt tegen Henk Jan Smits: “Jij hebt me dit horloge gegeven en het loopt niet.” Henk Jan bevestigt dat hij het horloge “vorige week” aan Geller gaf en dat het niet meer liep. Wat er daarna mee gebeurde, is onbekend en Henk Jan vindt het ook niet nodig om het horloge te controleren. Niet lang daarna laat Geller zien dat het weer loopt. Hij beweert dat er nog meer uurwerken zijn gaan lopen, maar die worden niet close in beeld gebracht. Geller roept de kijkers op om kapotte klokken en apparaten bij de televisie te houden, zoals hij dertig jaar geleden ook al deed. Er zijn dan altijd wel een paar kijkers die ontdekken dat hun apparaat of uurwerk weer werkt. Er zit een telefoonteam klaar om de meldingen te noteren, maar de oogst lijkt nogal schraal te zijn.
De voorgaande avond was Geller te gast in het tv-programma Pauw en Witteman. Paul Witteman vertelde de kijkers dat hij voor de uitzending een tekening had gemaakt en hij beweerde dat zijn scepsis zou omslaan in lichte bewondering wanneer Geller de tekening kon raden. Zou Witteman denken dat een goochelaar hem niet kan foppen? Uiteraard lukte het, want anders was Geller er sowieso niet aan begonnen. Geller was ongetwijfeld in de buurt toen Witteman de tekening maakte (Jeroen had hem zelfs nog een colbertje geleend). Hij deed hetzelfde twee jaar eerder in een show van Robert Jensen. Er zijn vele manieren waarop een goochelaar kan achterhalen wat iemand heeft getekend. Ik weet niet welke methode Geller gebruikte, omdat we er niets van te zien kregen. Witteman vond het blijkbaar niet bezwaarlijk om het spel mee te spelen. Ronald Jan Heijn kwam ook nog even in beeld, want hij werkt tegenwoordig met Geller samen. Via een medium en de profeet Harry Beckers ontvangt hij boodschappen van buitenaardse Meesters, waardoor hij onder meer de oorzaak kent van psychiatrische stoornissen en natuurrampen. (Zie de filmrecensie in Skepter en de website van Ronald Jan).
Aanstaande zaterdag gaat de zoektocht naar de nieuwe Geller weer verder met vijf andere kandidaten, waarvan er ook één moet afvallen. Wie dat afvalsysteem heeft bedacht, is een genie, want op die manier kun je een programmaserie heel lang rekken. Toch ga ik nog wel even kijken, want een van de kandidaten is de mentalist Rinke Jacobs, die eerder al een goochelprijs won en ook een voorstelling gaf op een congres van Skepsis. Rinke lijkt me wel een geschikte opvolger voor Geller, want hij is een eerlijke goochelaar.
Oorspronkelijk was dit artikel gepubliceerd op het (oude) Skepsis-blog en bestond de mogelijkheid om daaronder in discussie te gaan, waar geregeld uitvoerig gebruik van werd gemaakt. De discussie onder dit bericht kan de geïnteresseerde teruglezen in deze pdf (71 pagina’s).