Op zoek naar de Bron
Hoe Brandon Bays zichzelf genas
door Rob Nanninga
De Amerikaanse Brandon Bays beweert dat ze zichzelf in zes weken genas van een tumor zo groot als een basketbal. Zulke sterke verhalen verkopen goed, zonder dat je er enig bewijs voor hoeft te leveren. In Nederland verschenen al 13 drukken van haar boek, De helende reis (2001).
Brandon Bays verhaalt hoe ze op een zomerochtend in 1992 besefte dat ze dringend eens naar een dokter moest. Haar buik was abnormaal dik en hard geworden, terwijl ze niet zwanger was. Maar ze kende geen arts, omdat ze zich al vijftien jaar beperkte tot alternatieve gezondheidsmethoden. Ze had onder meer cursussen gevolgd in iriscopie, kinesiologie, acupressuur en NLP. Bij een boekhandel zag ze toevallig ‘een boek dat geschreven was door een chirurg, gespecialiseerd in gezondheidsproblemen bij vrouwen; iemand die er om bekendstond dat zij niet meteen begon met het weghalen van allerlei organen.’ Opmerkelijk genoeg stond het telefoonnummer van de praktijk van deze arts achterop het boek, waarvan Brandon de titel niet noemt. In een interview vertelde ze dat het een alternatieve praktijk in Los Angeles was.
Brandon nam telefonisch contact op en was blij te horen dat ze al binnen zes weken langs kon komen. Het medisch onderzoek, waarover ze geen details verstrekt, nam drie kwartier in beslag en de conclusie was alarmerend: ‘Brandon, je lijkt vijf maanden zwanger, dat komt door een tumor in je buik, zo groot als een basketbal’.
De arts probeerde Brandon ervan te overtuigen dat ze meteen naar een ziekenhuis moest, anders zou ze binnen een paar dagen kunnen overlijden aan inwendige bloedingen. Maar Brandon liet zich niet van de wijs brengen en sprak onverschrokken de historische woorden: ‘Dat kan ik niet laten doen, dokter – ik werk op het gebied van lichaam & geest genezing. Ik moet de kans krijgen mijn theorieën te bewijzen, om het op mijn eigen manier te genezen…’ Brandon wilde haar leven wel op het spel zetten voor ideeën die zij ontleende aan gezondheidsprofeten als Deepak Chopra. Ze sprak met de arts af dat ze pas na een maand terug zou komen.
Brandon wist intuïtief dat ‘deze tumor eigenlijk een geschenk was – dat ik er iets belangrijks uit moest leren en dat ik op de een of andere manier begeleid zou worden bij het genezen van mezelf’. Het was noodzakelijk om hier volledig van overtuigd te zijn, want als je gaat twijfelen, dan werkt het niet meer. Om negatieve reacties te voorkomen, besprak Brandon haar plannen alleen met enkele vertrouwelingen, die haar visie deelden.
Een van de eersten die ze inlichtte, was haar werkgever, de succesgoeroe en voormalige vuurloper Tony Robbins. Hij toonde zoals gebruikelijk geen spoor van twijfel: ‘Geen probleem Brandon. Het gaat je lukken.’ Ook een vriendin die in een spirituele commune woonde, zag het rooskleurig in: ‘Het gaat je lukken… geen probleem… het is een fluitje van een cent…. Ik weet het gewoon…’ Zo wou Brandon het graag horen. Toen anderen eveneens bevestigden dat het haar ging lukken, beschouwde ze dat als een gunstig voorteken. Het voelde ‘alsof het heelal me iets wilde vertellen’.
Emotionele ballast
Brandon was ervan overtuigd dat haar tumor te wijten moest zijn aan onopgeloste emotionele problemen in het verleden. Zulke emotionele ballast kan volgens haar in tumorcellen worden opgeslagen. De traumatische herinneringen worden ingekapseld om je te beschermen tegen de emotionele pijn en je kunt pas volledig genezen door ze onder ogen te zien en los te laten.
De vele verhalen die ze had gehoord over mensen die zichzelf van ernstige ziekten genazen, sterkten Brandon in haar overtuiging. Zo was er naar verluidt een niet bij name genoemde vrouw met uitgezaaide kanker die binnen een paar uur zou overlijden. Maar ze werd de volgende ochtend volkomen genezen wakker! Als zo’n vrouw erin slaagt zichzelf op celniveau te genezen, dan mogen we volgens Brandon aannemen dat iedereen hiertoe in staat is.
Brandon had al langer zulke ideeën, want ze was betrokken geweest bij Body Electronics, een alternatieve geneeswijze die werd bedacht door Prof. Dr. Sir John Whitman Ray (1934-2001), een naturopaat met een stuk of zes niet-erkende doctorstitels die tot ridder werd geslagen door een obscure vrijmetselaarsloge. Ray beweerde dat alle fysieke en emotionele pijn die we niet volledig onder ogen willen zien, wordt opgeslagen in kalkkristallen. Door langdurig op bepaalde plaatsen van het lichaam te drukken (soms wel drie uur of langer), kunnen de verdrongen herinneringen weer vrijkomen. Ze moeten worden doorleefd en met onvoorwaardelijke liefde en vergiffenis worden overwonnen. Dit kan, naar men beweert, allerlei ernstige ziekten genezen. Als voorbereiding op het proces zijn er hoogwaardige voedingssupplementen nodig, die door middel van iriscopie of een spiertest worden geselecteerd. Ray had een onderneming die deze supplementen produceerde. De nadruk ligt op zelfgenezing en eigen verantwoordelijkheid. Wie de leer van Body Electronics navolgt, kan het lichaam verjongen en ziekten voorkomen. Het is niet uitsloten dat men toch lichamelijke klachten krijgt, maar dat wordt bij voorkeur geïnterpreteerd als een onderdeel van het genezingsproces.
Het verbaasde Brandon dat ze een tumor had gekregen, terwijl ze al jarenlang zoveel voor haar gezondheid deed. Ze besloot nog gezonder te gaan eten en volgde diverse raadgevingen op. Een vriendin zorgde voor een masseur, die haar doorverwees naar een craniosacraaltherapeut in Santa Monica, waar ze het advies kreeg een darmreiningspecialist te bezoeken. Een telefoongesprek met een spirituele vriend, de holistische oncoloog Jeremy Geffen, zette haar op het spoor van Surja Jessup in San Francisco, die was gespecialiseerd in hypnotherapie, acupressuur en geleide imaginatie. Surja was evenals Jeremy een discipel van de Indiase goeroe Hari Wench Lal Poonja (1910-1997), die destijds populair was bij spirituele zoekers uit het Westen (Nanninga, 2006). Ook Brandon bracht later een bezoek aan Poonja om haar ware Zelf te vinden en ze bedankt hem achterin haar boek.
Volgens Surja was de tumor gaan groeien omdat de tijd rijp was om wat ‘oude rotzooi’ kwijt te raken. Terwijl ze Brandon masseerde, gaf ze haar de opdracht in gedachten naar de baarmoedertumor te reizen en daar rond te kijken. Brandon zag een donkere wand die veel angst uitstraalde en moest spontaan denken aan een traumatisch voorval uit haar jeugd. Het was geen herinnering die ze op dat moment hervond, want ze had er al vaker therapeutisch aan gewerkt. Ze dacht dat ze er al klaar mee was, maar blijkbaar zat er toch nog oud zeer.
Nadat Brandon het trauma opnieuw had beleefd, gaf Surja haar de opdracht zich een kampvuur voor te stellen waar ze als jong meisje mocht praten met alle mensen die bij het voorval betrokken waren. Brandon vroeg haar ouders waarom ze zo hadden gehandeld en was verrast hun antwoord te horen. Blijkbaar had ze een rijke fantasie. Nadat ze haar ouders onder tranen had vergeven, voelde ze een energiestroom door zich heen gaan. Meteen daarna constateerde ze dat haar gespannen buik veel zachter was geworden. Hij voelde nu aan als een pudding. Het leek alsof de tumorcellen wegsmolten als sneeuw voor de zon.
De maand was voorbij en Brandon meldde zich weer bij haar arts, die met de hand kon voelen dat de tumor was geslonken tot het formaat van een kleine meloen. Ze vertelde dat ze eerder weefselmonsters naar een laboratorium had gestuurd, maar die konden niet worden onderzocht omdat ze ‘besmet waren door al het bloed’. Brandon herinnerde zich dat ze een jaar eerder een uitstrijkje had laten maken, waaruit zou zijn gebleken dat ze een ‘voorstadium van kanker had’. De arts wou opnieuw laten onderzoeken of de tumor kwaadaardig was en drong er ook op aan deze weg te laten halen. Maar daar wilde Brandon nog steeds niks van weten, vooral niet omdat het de goede kant op leek te gaan. Ze verliet de praktijk met een ‘mengeling van medelijden en walging’ voor de arts, die haar missie niet serieus nam.
Een vriend gaf haar gelijk: ‘Weg met die arts, Brandon. Ze weet niet wie je bent. Ze weet niet waar je toe in staat bent. Luister, mijn vrouw bezoekt een geweldige arts hier in het Cedar Sinai Hospital. Waarom bel je hem niet en kijk je of je een afspraak kunt maken, bijvoorbeeld over twee weken? Je tumor is dan vast verdwenen.’ En zo gebeurde het. Toen Brandon twee weken later met moderne apparatuur inwendig werd onderzocht, was er van de tumor geen spoor meer te vinden!
Vleesbomen
Het verhaal is inmiddels al duizenden malen verteld. Het tijdschrift Onkruid publiceerde in maart 2007 een hoofdartikel over Brandon. De eerste regels van dit stuk luiden: ‘Brandon Bays is immens populair: overal ter wereld trekt zij volle zalen en haar boeken vliegen over de toonbank – alleen in Nederland zijn meer dan 50.000 exemplaren van De Helende Reis verkocht. In dit boek beschrijft ze hoe ze zonder chemotherapie en operaties genas van kanker.’
Het tijdschrift Ode plaatste Brandon al in 2002 op de cover en citeerde haar als volgt: ‘Toen ik zelf werd geconfronteerd met kanker – ik had een tumor ter grootte van een basketbal in mijn buik – was het erop of eronder. De arts was duidelijk: onmiddellijk opereren. Ik had jaren workshops en trainingen gegeven over de kracht van de geest en het vermogen jezelf te helen van terminale ziekten. Ik had velen bijgestaan in dit proces en gezien dat het kon. Nu was ik aan de beurt. Ik heb al mijn afspraken afgezegd en ben aan een reis begonnen, die ik later The Journey ben gaan noemen. Ik weet niet of je alle kankervormen kunt afdoen als onopgeloste emotionele blokkades. Ik weet inmiddels wél, dat er zoiets bestaat als celgeheugen. Toen ik pijnlijke ervaringen uit het verleden onder ogen begon te zien en vervolgens kon loslaten, werd die informatie niet meer naar de cellen gecommuniceerd. Zes weken later was er niets meer van de tumor over.’
Zowel Onkruid als Ode spraken over kanker, hoewel dat niet in Brandons boek staat (een Onkruid-lezer corrigeerde het later). Ook op Brandons website staat niet dat ze kanker had en naar verluidt gebruikt ze dit woord evenmin in lezingen. Ze spreekt consequent over een tumor. Veel leken vatten dat echter op als een synoniem voor kankergezwel. Brandon suggereerde wel dat ze mogelijk kanker had. Zo sprak ze over een uitstrijkje dat niet in orde zou zijn geweest, al leek haar gezwel niet op baarmoederhalskanker. Spirituele tijdschriften hebben er echter weinig moeite mee om het wonder nog wat aan te dikken, want het zijn grotendeels reclamebladen waarin journalisten vrijwel kritiekloos allerlei alternatieven aanprijzen. Het artikel in Onkruid werd aangevuld met een paginagrote advertentie voor een tweedaags seminar met Brandon, voor 495 euro per persoon (met honderd euro korting voor Onkruid-lezers).
Als Brandon inderdaad een tumor had, dan is er alle reden om aan te nemen dat dit een myoom was, een goedaardig gezwel dat zich ontwikkelt in de spierwand van de baarmoeder. Myomen zijn beter bekend als vleesbomen en komen voor bij ongeveer een op de drie vrouwen tussen 40 en 50 jaar. Ze kunnen overmatig bloedverlies of pijn veroorzaken, maar meestal heeft men er geen last van. Oestrogeen bevordert de groei en na de menopauze slinken ze weer. Myomen komen twee keer zo vaak voor bij zwarte vrouwen. Deze feiten zijn moeilijk te rijmen met de bizarre theorie dat ze voortkomen uit verdrongen trauma’s. Het is bekend dat myomen soms wel zo groot kunnen worden als een voetbal (en in de VS zo groot als een basketbal).
Een myoom kan een myosarcoom blijken te zijn, een kwaadaardig gezwel dat eveneens ontstaat uit spiercellen. Maar dat komt hoogstens in een op de duizend gevallen voor. Als we Brandons verhaal voor waar aannemen, dan lijkt het aannemelijk dat ze een groot myoom had. In de VS noemt men dat een fibroid. Het is opmerkelijk dat ik naar het schijnt de eerste ben die deze mogelijkheid noemt. Hoewel op duizenden webpagina’s staat vermeld dat fibroids zo groot kunnen worden als een basketball (en myomen zo groot als een voetbal), wordt er in de verhalen over Brandon Bays altijd gesproken over een reusachtige tumor of over kanker.
Hoe het ook zij, het zou een wonder zijn als zo’n gezwel in zes weken tijd spoorloos verdwijnt. Zulke grote myomen verdwijnen nooit vanzelf. Voordat we waarde hechten aan het verhaal, hebben we op z’n minst een verklaring nodig van een arts die bevestigt dat Brandon een groot gezwel had. Staat daar iets over op papier en is er een deskundige die daar inzage in kan krijgen? Helaas lijkt Brandon geen enkele behoefte te hebben om haar verhaal te onderbouwen. Het lukte mij ook niet om via haar organisatie informatie te verkrijgen. Niemand kan iets verifiëren omdat Brandon geen nadere gegevens verstrekt over de alternatieve arts en de diagnose. Zelfs de titel van het boek dat de arts zou hebben geschreven, kan er niet af. We moeten Brandon op haar woord geloven, hoewel ze totaal geen verstand heeft van medische zaken en haar roem voor een groot deel aan haar wonderverhaal te danken heeft. Maar haar aanhangers kennen geen twijfel.
Als Brandon helemaal geen gezwel had, maar alleen een wat opgeblazen buik, dan is het verklaarbaar dat men in het ziekenhuis niets kon vinden. Het is ook mogelijk dat men een myoom over het hoofd heeft gezien omdat dit zich bevond aan de buitenkant van de baarmoeder. Brandon schrijft dat ze het ziekenhuis opzettelijk niets vertelde over de eerdere diagnose. Ze liet alleen weten dat ze op advies van haar gynaecoloog een echo wou laten maken om na te gaan of ze een klein gezwel had. ‘In de baarmoeder, in de eierstokken, waar?’, vroeg de arts. Dat wist Brandon niet precies. Er werd meteen een inwendig onderzoek uitgevoerd, waarbij de arts volgens Brandon al na vijf minuten constateerde dat er niets ongewoons te zien was. Daarna werden ook haar eierstokken bekeken, met hetzelfde resultaat. Het ziekenhuis bood aan de diagnose en de foto’s naar Brandons arts te sturen, maar we horen niet of Brandon daarmee instemde. Ze meldt alleen dat ze ter plekke een vette cheque uitschreef.
Door het zwarte gat
Aanvankelijk bleef Brandon evenals haar echtgenoot voor Tony Robbins werken. Ondertussen dacht ze na over een eigen stappenplan om mensen naar genezing te leiden. Ze meende te beschikken over ‘intuïtieve wijsheid’ die voortkwam uit een innerlijke bron. Wanneer je deze Bron ervaart, wordt alles stil en vredig en heb je geen gedachten en geen besef van tijd meer. Het is je ziel, je ware zelf, oneindige intelligentie, et cetera. Maar Brandon kende nog geen geschikte methode om anderen snel met de Bron in contact te brengen.
Een ‘spirituele trainer’ adviseerde haar om alle emoties volledig toe te laten zonder erop te reageren. Ze besloot het thuis te proberen en zonk weg in een gevoel van eenzaamheid. Daarna kwam de wanhoop. Dat was volgens Brandon een diepere emotionele laag. Toen ze ook daar doorheen was gezonken, kwam ze naar eigen zeggen bij een zwart gat. Het koude angstzweet brak haar uit en ze dacht dat ze dood zou gaan. Als versteend bleef ze aan de rand van de afgrond staan tot ze zich uiteindelijk overgaf, door het zwarte gat heen viel en in haar ziel zonk. Dit gaf haar een mystiek gevoel van onbegrensdheid, Oneindige Vrede en Liefde.
Brandon beschrijft het als een ingrijpende transformatie: ‘Doordat ik door een aantal emotionele lagen was heen gezonken, was ik vrij geworden. (…) en ik geloofde dat als we in staat zouden zijn om door de emotionele lagen heen te zinken, net als ik, we allemaal in staat zijn ons ware zelf te ontdekken, voorbij de pijn.’ Ze probeerde de methode uit op Nancy, een vriendin met huwelijksproblemen. Nancy ervoer met gemak een reeks hevige emoties: jaloezie, woede, razernij, pijn en verlatenheid. Brandon kon haar eenvoudig naar diepere lagen laten afdalen door steeds te vragen wat er onder een emotie zat. Plotseling kwam Nancy bij een zwart gat terecht, zoals Brandon eerder ook was overkomen. ‘Laat jezelf maar in het niets vallen.’ Dit advies werkte fantastisch goed: Nancy werd helemaal vervuld door een alomvattende Vreugde, die ze goddelijk noemde.
Waar anderen langdurig voor moeten mediteren, was in een kwartiertje gelukt! Met een paar aanwijzingen van Brandon had Nancy de toegangspoort naar haar ziel bliksemsnel gevonden. Die bevond zich onder het zwarte gat. Zat daar een achterdeur die anderen over het hoofd hadden gezien? De reis naar de Bron werd een vast onderdeel van Brandons therapie. Daarbij wordt de cliënt door de zogenaamde emotionele lagen geleid met suggesties als: ‘Ervaar het gevoel helemaal, je mag het versterken. Wat ligt eronder? Sta jezelf toe er doorheen te vallen.’ Wie bij de Bron aankomt, mag daar een halve minuut rust nemen. Vervolgens moet men de Bron omhoog brengen en door alle lagen laten spoelen. Het is spirituele psychotherapie voor de snelle consument.
Brandon was niet onbekend met methoden om het innerlijke Zelf te ervaren. Achterin haar boek spreekt ze haar diepe dank uit aan Gurumayi, ook bekend als Chidvilasananda. Zij is de huidige, vrouwelijke goeroe van de Muktananda-beweging (Siddha Yoga). In deze nieuwe religieuze beweging staat de ervaring van het Zelf centraal. Men is ook gespecialiseerd in het opwekken van de zogenaamde kundalini-energie. Dat lijkt wel wat op een ervaring die Brandon verderop in haar boek beschrijft, waarbij een witgloeiende vlam in haar lichaam omhoog klom en via haar hoofd naar buiten ging. Terwijl ze in foetushouding lag, brandde iedere denkbare emotie door haar heen, tot ze na zes dagen ‘helemaal schoon’ was. In oosterse termen zou men kunnen zeggen dat ze haar karmische last kwijtraakte.
Muktananda (1908-1982) was overigens niet van onbesproken gedrag. Na zijn dood werd bekend dat de goeroe een verborgen agenda had. Hoewel hij naar eigen zeggen celibatair was, bleek hij zeer bedreven te zijn in tantrische praktijken, waarvoor hij jonge vrouwen en soms tieners gebruikte. Er waren vrouwen die hij in extase wist te brengen, maar anderen hadden het gevoel dat ze misbruikt waren door een ouwe man. Gurumayi (1955), die aanvankelijk Malti Shetty heette, werd al op haar 14de uitverkoren om Muktananda te vergezellen op zijn reizen. Ze ging niet meer naar school, woonde bij hem in en werd vanaf haar 19de zijn vaste vertaler. Kort voor zijn dood benoemde Muktananda haar samen met haar jongere broer, Nityananda (1962), tot opvolgers.
De broer hield er in navolging van Muktananda meerdere liefjes op na. Maar die zonnen op wraak toen ze ontdekten dat ze niet als enige waren uitverkoren. Gurumayi riep haar broer op het matje en liet de vrouwen in een kring om hem heen staan. Ze gaf hen een bamboestok waarmee Muktananda wel eens een tik uitdeelde aan volgelingen die dat nodig hadden voor hun spirituele ontwikkeling. Nityananda, destijds 24 jaar, werd onder aanvoering van zijn zus bont en blauw geslagen door zijn ex-minnaressen. Na deze pijnlijke ervaring verliet hij strompelend de beweging en richtte hij een eigen organisatie op, terwijl Gurumayi opdracht gaf om alle portretten van hem te verbranden en zijn foto’s te verwijderen uit oude nummers van het tijdschrift Siddha Path. (Caldwell, 2001)
Bij het kampvuur
Brandon ontwikkelde een therapeutisch draaiboek, dat ze later The Journey noemde. Ze liet het eerst aan haar man lezen. ‘Indrukwekkend, Brandon’, sprak hij. ‘Het is waarschijnlijk het diepste en belangrijkste werk op dit gebied.’ Bij een zogenoemde Emotionele Reis wordt de cliënt stapsgewijs naar de Bron geleid. Op de terugweg brengt men een imaginair bezoek aan een kampvuur, dat Brandon van Surja overnam. Het jongere ik van de cliënt mag bij dit kampvuur alle pijn en emoties uitspreken tegenover personen die bij een trauma betrokken waren en die vanuit hun ziel antwoord geven. Er zit ook een imaginaire mentor bij die men om advies kan vragen. De kampvuursessie kan worden afgesloten nadat de cliënt alle betrokkenen volledig heeft vergeven. Na afloop stelt de cliënt zich voor hoe goed zij zich in de toekomst zal voelen en schrijft ze vanuit deze toekomst een raadgevende brief aan zichzelf.
Ook tijdens een zogenoemde Fysieke Reis gaat men eerst naar de Bron, waarbij de ‘emotionele lagen’ achterwege worden gelaten. De cliënt hoeft zich slechts voor te stellen dat ze een trap van tien treden afdaalt. Bij de tiende tel is de Bron bereikt. Men mag zelf weten welke kwaliteiten men aan de Bron wil toedichten. De een spreekt over God, de ander noemt het Liefde, Vrijheid of Vrede. Dat maakt niet uit, want Brandons Bron staat open voor alle gezindten. Vanuit de Bron reist de cliënt in een imaginaire shuttle door het eigen lichaam naar de plaats des onheils. Een inspectie van de toestand ter plekke zal naar verwachting traumatische herinneringen oproepen, bijvoorbeeld aan seksueel misbruik in de vroege jeugd. Deze herinneringen liggen volgens Brandon in de zieke cellen opgeslagen en zijn de oorzaak van de kwaal. De problemen kunnen bij het kampvuur worden opgelost, mits de cliënt over voldoende fantasie en verbeeldingskracht beschikt.
Brandon presenteert zichzelf als een kritische denker: ‘Pas als ik zeker weet dat iets waar is en echt, kan ik het geloven.’ Haar eigen ervaringen en beweringen die ze van anderen oppikte, bleken ruim voldoende te zijn om iedere twijfel weg te nemen. Brandon stelt zich ten doel anderen te leren op de aangeboren wijsheid en geneeskracht van hun lichaam te vertrouwen, ‘zonder inmenging’. Als we de echte oorzaken van onze pijn aanpakken, dan kunnen we volgens haar ziekten voorkomen. ‘Ik denk dat de reden dat zoveel mensen een tumor operatief laten verwijderen, die jaren later ergens anders weer opduikt, is omdat ze de les niet geleerd hebben en het begrip niet hebben dat de ziel hun de eerste keer wilde geven’, aldus Brandon. Operaties lossen het probleem niet op.
In haar boek beschrijft Brandon hoe ze enkele cliënten met succes in contact bracht met de Oneindige Intelligentie in hun eigen lichaam. Een gezwel in de baarmoeder verdween zonder operatie, evenals een knobbel in de borst. Een chronische depressie, spreekangst en longkanker werden eveneens moeiteloos uit de weg geruimd. Over gevallen waarbij het mis ging, wordt in dit soort boeken uiteraard nooit gesproken. De Fysieke Reis bood zelfs uitkomst toen Brandon constateerde dat ze slechter begon te zien. Zoals verwacht mocht worden, lag daar een verdrongen herinnering aan ten grondslag. Nadat ze die bij het kampvuur had verwerkt, zag ze naar eigen zeggen weer beter dan ooit, zelfs in het donker. Honderden schriftelijke dankbetuigingen bewijzen dat het werkt: ‘Door die brieven schieten de tranen in mijn ogen – de grootsheid ervan vult me iedere keer weer met ontzag.’
De orenmaffia
Het idee dat psychische factoren sterk van invloed kunnen zijn op het ontstaan van ziekten, was al langer populair. Sommigen gingen daarin zo ver dat ze iedere ziekte beschouwden als de manifestatie van een psychisch probleem. De bestsellerauteur Louise Hay, die zichzelf in zes maanden van kanker zou hebben genezen, was er het bekendste voorbeeld van. Zij schreef: ‘Ik geloof dat we zelf iedere zogenaamde “ziekte” in ons lichaam creëren. Ons lichaam is, net zoals alles in het leven, de reflectie van onze innerlijke gedachten en overtuigingen.’ Door onze gedachten en emoties te veranderen, kunnen we ziekten overwinnen, want een gezonde geest zit in een gezond lichaam. Karin Spaink (1992) noemde deze ideologische stroming de orenmaffia. Zij merkte op: ‘Ziekte wordt zo getransformeerd tot het wandelend bewijs van geestelijke tekortkomingen, de zekerheid dat iemand psychologische conflicten voor zichzelf verdonkeremaant’.
In de jaren 1970 ontstond er in wetenschappelijke kring belangstelling voor het idee dat het ontstaan of verdwijnen van kanker beïnvloed zou kunnen worden door iemands geestesgesteldheid. Er werd beweerd dat kankerpatiënten vaak bepaalde persoonlijkheidskenmerken hebben: ze onderdrukken hun emoties, ze vermijden conflicten, ze komen niet op voor zichzelf, ze zijn passief, teruggetrokken en depressief. Nader onderzoek maakte echter duidelijk dat deze beweringen geen stand houden. Dit bleek bijvoorbeeld uit een Nederlands onderzoek onder bijna 10.000 vrouwen. Zij vulden omstreeks 1990 een psychologische vragenlijst in en werden vervolgens 13 jaar lang gevolgd om na te gaan welke vrouwen borstkanker kregen (Bleiker et al., 2008).
Er werd ook beweerd dat men kankerpatiënten die zich machteloos en depressief voelen weer zelfvertrouwen, strijdlust en optimisme moet geven, omdat dit een gunstige invloed heeft op hun immuunsysteem. Maar het lijkt niet zo aannemelijk dat het immuunsysteem veel kan uitrichten tegen kankercellen, omdat die niet als schadelijk worden herkend. Een onderzoek van de Stanford Universiteit dat in 1989 in de Lancet verscheen (Spiegel et al.), bood echter hoop: vrouwen met borstkanker leefden significant langer wanneer ze psychosociale ondersteuning kregen. Maar bij nader inzien was het effect hoofdzakelijk te danken aan de opvallend korte levensduur van de patiënten in de controlegroep. In het rapport werd niet beschreven hoe de patiënten in twee groepen werden verdeeld. Waarschijnlijk was de controlegroep niet representatief. Sindsdien zijn er verscheidene studies uitgevoerd om te onderzoeken of psychotherapie de overlevingskansen en levensduur van kankerpatiënten kan vergroten, maar deze leverden over het geheel genomen niks op en soms leek de therapie zelfs een averechts effect te hebben. (Beyerstein, 2007)
Sprookjesavontuur
Brandon Bays is een soort opvolger van Louise Hay, maar met meer zakelijk inzicht, zodat ze een sterke organisatie kon opbouwen. Wie gecertificeerd Journey Therapeut wil worden, moet zich bij The Journey Ltd aanmelden voor 7 modules, waaronder de driedaagse Manifest Abundance Retreat (€1095) en de zevendaagse No Ego Retreat (€2695). De duurste seminars worden nog door Brandon zelf gegeven, terwijl enkele medewerkers geleidelijk de rest overnemen. Het opleidingsprogramma kan binnen een jaar worden afgerond. Ruim 75 Nederlanders hebben al een certificaat verworven (wereldwijd ruim 500) en er bestaat ook een Nederlandse beroepsorganisatie.
De meeste Journey Therapeuten bieden meerdere diensten aan, zoals chakra-healing, bloesemremedies, familieopstellingen en het enneagram. Ze gaan met de mode mee en spreiden het risico door diverse methoden in hun pakket op te nemen. Op hun websites is meestal geen informatie te vinden over erkende opleidingen die ze hebben gevolgd. Zo schrijft Henriëtte Reineke (www.light-journeys.nl) dat ze op haar 18de ging reizen en onder meer als reisleidster werkte. Toen ze een jaar of dertig was en twee kinderen had, begon ze zich te interesseren voor alternatieve geneeskunde. Ze volgde cursussen op het gebied van reiki, polariteitsmassage, voetreflexologie, vortexhealing en aura-soma. Ze liet zich ook opleiden tot Journey Therapeut en biedt nu onder meer Emotionele Reizen aan voor 220 euro per stuk. Zo’n reis duurt twee tot drie uur. Er zijn gewoonlijk meerdere reizen nodig om alle blokkades op te ruimen en de Bron te bereiken. Henriëtte vermeldt dat het mogelijk is om bij sommige verzekeraars een vergoeding los te krijgen door de behandeling te presenteren als een natuurgeneeskundig consult.
Andere Journey Therapeuten zijn wat goedkoper en vragen 150 tot 185 euro voor een Emotionele Reis. De populariteit van Brandon Bays zorgt ervoor dat de cliënten zulke tarieven niet onredelijk hoog vinden. Ze hebben er wel wat voor over om hun helende vermogens te kunnen aanboren. Zo hoef je als amateurpsycholoog niet veel langer dan tien uur in de week te werken om een modaal inkomen te verwerven.
Om problemen te voorkomen, vermeldt Brandon achterin haar boek dat The Journey ‘NIET is bedoeld om je weg te houden van wat voor gezondheidsprogramma of therapie dan ook – zij het traditioneel of alternatief. In plaats daarvan is het bedoeld het te versterken en je eigen groeiproces te ondersteunen.’ Dit lijkt in tegenspraak met haar eigen afkeer van operaties.
Tegenwoordig richt The Journey zich meer op spirituele zoekers die hun innerlijk potentieel willen ontwikkelen. Brandon raadt iedereen aan om regelmatig een Journey-proces te ondergaan. Ze ontwikkelde ook een aangepaste reis voor kinderen en schreef daar een boek over. Spirituele moeders kunnen hun problematische nieuwetijdskinderen nu naar een Journey Therapeut sturen.
Voor kinderen is The Journey een sprookjesavontuur. Ze dalen in hun fantasie via een magische trap af naar een ruimte waarin zich hun favoriete stripfiguur of tekenfilmheld bevindt. Deze staat symbool voor hun hogere zelf. In een ruimtevaartuig reizen ze naar hun eigen organen, die ze met zaklantaarns belichten. In organen die sterke negatieve emoties afgeven, wordt een kampvuur gestookt waar de kinderen hun hart mogen uitstorten. Door anderen te vergeven kunnen ze zich bevrijden van alle lasten en hun creatieve potentieel ontsluiten.
Sinds 2003 bestaat er een liefdadigheidsorganisatie, Journey Outreach, die geld inzamelt voor missiewerk onder arme bevolkingsgroepen in Zuid-Afrika en enkele andere landen. Men wil ze leren dat je problemen zoals geweld en aids het hoofd kunt bieden door regelmatig een innerlijke reis te maken. De Zuid-Afrikaanse onderwijzeres en Journey Therapeut Jayshree Mannie zorgde ervoor dat de methode klassikaal werd toegepast op enkele basisscholen in de provincie KwaZoeloe Natal. Naar verluidt waren de kinderen er heel enthousiast over en rapporteerden ze veel gunstige effecten. Het is de bedoeling om de methode bij meer scholen aan te bieden en leerkrachten op te leiden.
Brandon verkondigt dat ze al haar liefde in dienst van de mensheid wil stellen en velen geloven dat ze een heel onbaatzuchtige vrouw is. Volgens Brandon waren er veel collega’s die niet begrepen waarom ze de basisprincipes van haar therapie open en bloot publiceerde, in plaats van deze geheim te houden. Dat deed ze louter om iedereen de kans te geven er gratis mee aan de slag te gaan. Brandon wijst erop hoe belangrijk het is om elke dag dankbaar te zijn voor alles wat je hebt, zonder daar aan gehecht te raken. Dit leidt ertoe dat je meer zult ontvangen, want ‘de aard van het universum is overvloed’. Hoge cursusprijzen hebben daar niets mee te maken. Wie spiritueel is, hoef zich niet bezwaard te voelen wanneer er veel geld binnenkomt. In tegendeel: materiële rijkdom is een reflectie van je innerlijke rijkdom.
Literatuur
Bays, Brandon (1999). De helende reis. Amsterdam: Forum (dertiende druk, 2007).
Beyerstein, Barry L. et al. (2007). Can mind conquer cancer? In: Serio Della Sala (ed.), Tall tales about the human mind & brain. Oxford University Press.
Bleiker, Eveline M.A. et al. (2008). Personality factors and breast cancer risk: A 13-year follow-up. JNCI Journal of the National Cancer Institute, 100(3), 213-218.
Caldwell, Sarah (2001). The heart of the secret: a personal and a scholarly encounter with shakta tantrism in Siddha Yoga. Nova Religio, 5(1), 9-51.
Nanninga, Rob (2006). Evolutionar Leiderschap. De goeroes van Herman Wijffels. Skepter 19(3), p. 8-15.
Reijnders, Joke (2007). Onder lagen stof vind je je eigen schitterende diamant weer terug. Onkruid, 176, 62-68.
Spaink, Karin (1992). Het strafbare lichaam. Amsterdam: De Balie.