Laseren of belazeren?
De herniabehandelingen van wonderdokter Bonati
door Dick Zeilstra – Skepter 13.1 (2000)
Dr. Bonati werft in Nederland en België patiënten voor zijn Amerikaanse privé-klinieken. Voor buitensporig hoge bedragen behandelt hij daar herniaklachten met een lasermethode waarvan de bijzondere waarde niet is aangetoond.
Op 2 april 1997 stond de 40-jarige triatleet M. voor de koelkast om er een pakje boter uit te pakken. Plotseling voelde hij iets in zijn rug knappen, waarna de kracht uit zijn benen verdween. Via het plaatselijke ziekenhuis werd hij overgeplaatst naar een centrum dat de beschikking had over een mri-scanner. De symptomen leken op een acute hernia, maar de mri-scan liet niets abnormaals zien. M. (en zijn behandelend neuroloog) legden zich daar niet bij neer en vroegen een herhaald onderzoek. Ook dit keer waren er echter geen afwijkingen, en herbeoordeling van de foto’s in een ander ziekenhuis leidde tot dezelfde conclusie.
Enige tijd later berichtte de Zwolse Courant over het geval M. Hij zou door een Dr. Bonati in Florida aan zijn tussenwervelschijven worden behandeld met een laser. Dit voor een bedrag van fl. 70.000, (bijna 32.000 euro) hetgeen door zijn collega’s bijeen gebracht zou worden. In totaal publiceerde de Zwolse Courant tot eind januari 1998 vijf keer een lovend artikel over Bonati en zijn behandeling, zonder ook maar één kritische kanttekening.
In de oudejaarsbijlage vertelde M. aan de krant: ‘Ze waren in de kliniek van dokter Bonati stomverbaasd dat ze hier in Nederland op de mri-scans zogenaamd niets konden ontdekken. Op kopieën van de scans die kort na de klap in Zwolle gemaakt zijn, kon hij [Bonati] wel precies zien wat er aan de hand was. Het was een moeilijke kwestie, dat wel. Maar als ze hier destijds direct hadden ingegrepen had ik volgens Bonati binnen een paar dagen weer alles kunnen doen.’
M. neemt dus blijkbaar aan dat de eerdere beoordelaars van de scans een kunstfout hebben gemaakt. Hij heeft zich daarom tot een rechtsbijstandsverzekeraar gewend, maar daar is tot nu toe niets van vernomen.
Onder toezicht
Bonati behandelt tussenwervelschijven met een methode waarbij hij (voor zover de informatie reikt) via een kijkbuisje of een naald een laserfiber inbrengt in de tussenwervelschijf. Op zichzelf is dit een reguliere behandeling, die ook in Nederland en elders in Europa wel op bescheiden schaal is toegepast. Bescheiden, omdat de resultaten nogal te wensen overlaten. Bonati houdt er echter zeer onorthodoxe opvattingen op na, en behandelt patiënten voor wie de specialisten in Nederland geen mogelijkheden meer zien. Hij beschouwt zichzelf als een pionier en meent dat de beroepsgroep hem ten onrechte miskent.
Op zijn website (www.bonati.com) prijst hij zichzelf aan met een hele lijst van lidmaatschappen en publicaties. Wie de moeite neemt om wat beter te kijken en te zoeken komt vreemde dingen tegen: de Arthroscopy Board of North America, waarvan hij ‘President Elect’ is, is een onvindbare instelling. Hetzelfde geldt voor de American Academy of Neurological and Orthopaedic Surgery, Sports Medicine and Surgery. Wel vindbaar is het International College of Surgeons, waarbij men zich via een website als lid kan aanmelden. Bonati is echter geen lid van de gewone beroepsorganisaties: niet van de American Association of Orthopedic Surgeons, noch van de North American Spine Society. Evenmin is hij Board Certified, wat betekent dat hij alleen in privé-klinieken mag werken. Dit laatste is evenwel geen probleem, want hij heeft meerdere klinieken.
Bonati is steenrijk en houdt er een extravagante levensstijl op na. Mogelijk omdat de beroepsuitoefening in de VS voor hem sterk aan banden is gelegd, slaat hij zijn vleugels uit naar Europa. Via de organisatie Medag (www.bonati.nl) is in meerdere talen informatie te verkrijgen over zijn behandelingen. Medag wil ook behulpzaam zijn bij het regelen van de financiën, want wie zich door Bonati laat behandelen moet diep, heel diep in de buidel tasten. Niet zelden worden gelden ingezameld via organisaties zoals de Rotary. In Nederland vindt verwijzing naar het Bonati Institute onder andere plaats door dr. P.C. Peperkamp, voormalig neuroloog in Den Bosch. Deze heeft nu een consultatiepraktijk in Eindhoven, waar hij tegen tarieven die ver uitgaan boven het gewone consultatietarief adviezen geeft aan vaak wanhopige patiënten. Voormalige collega’s laten weten dat hij vanwege zijn grote interesse in geld allerlei B.V.’s heeft.
Op het Internet is de eigen website niet de enige bron van informatie over Bonati. In het archief van de St Petersburg Times is hij geen onbekende (www.sptimes.com). In diverse artikelen gaat het over aanklachten en beschuldigingen, van ‘excessive billing’ tot ‘unnecessary surgery’. Bij de Florida Board of Medicine kent men Bonati ook. Desgevraagd worden kopieën gestuurd van het dossier: 270 pagina’s. Hoewel de meeste aanklachten wegens gebrek aan bewijs zijn afgewezen, geven de talloze klachten wel enig inzicht in de werkwijze van deze orthopeed. Feit is dat hij vanaf 6 oktober 1994 gedurende twee jaren alleen nog maar onder toezicht mocht werken.
Lekenpraatjes
Bonati komt geregeld naar Europa, waar hij in optrekjes als het Amstel Hotel lezingen geeft voor patiënten, die van heinde en verre met hun röntgenfoto’s en mri-scans naar hem toe komen. Voor een van die lezingen ontving ik ook een uitnodiging. Samen met een journalist van de Zwolse Courant ben ik naar Antwerpen getogen om te horen over de ‘Bonati methode’.
Als je als arts naar deze bijeenkomst reist met het idee dat nu eens uit de doeken zal worden gedaan hoe de Bonatimethode precies in elkaar steekt, kom je bedrogen uit. De lezing was niets anders dan een lekenpraatje over hernia’s en vernauwingen, gelardeerd met eigenlof en verwijten aan collega’s die zijn methode niet zouden willen accepteren. Typisch de opstelling zoals we die vaak zien bij de pseudowetenschapper die vergeefs ten strijde trekt tegen het establishment. Inhoudelijk was er verder op het verhaal niet veel aan te merken. Het kwam sterk overeen met de uitleg die iedere patiënt voor een operatie behoort te krijgen. Niets echter over indicaties, methode en resultaten. Wel werd een kleine groep patiënten genoemd met een succespercentage van ca. 90%, een gebruikelijk percentage bij deze aandoening. Het verhaal werd ronduit ongeloofwaardig toen Bonati beweerde dat complicaties zich nooit voordoen. Hij maakte impliciet wel duidelijk waaraan dat te danken zou kunnen zijn: een bepaald soort infectie was volgens hem eigenlijk geen echte infectie en telde dus niet mee.
Na afloop van de lezing ging Bonati iedere discussie uit de weg en verliet na een summiere beantwoording van twee vragen de zaal. De aanwezige patiënten mochten hem individueel consulteren. Een oud-politieman met beenklachten kreeg onder meer te horen dat het probleem in zijn knieschijf zat. Dat waagde hij echter te betwijfelen omdat de knieschijf al bij een vorige operatie was verwijderd.
De Zwolse Courant publiceerde een bijna paginagroot verslag van de bijeenkomst, met daarin nogal wat kritische uitlatingen over Bonati en zijn methodes. Het duurde dan ook niet lang voordat een advocatenkantoor in Amsterdam op hoge toon rectificatie eiste ‘op hetzelfde formaat als het oorspronkelijke stuk’. Ook werd geëist dat ik een contract tekende waarin ik mij op straffe van een forse dwangsom zou onthouden van het doen van onaardige beweringen over Bonati. Het kantoor heeft echter niets meer van zich laten horen nadat ik ze mijn stellingname had toegestuurd.
De arts/jurist E.H. van Strien schreef eerder op verzoek van het Nederlands Instituut van Schaderegelaars een artikel over Bonati. Hij bezocht hiervoor een bijeenkomst van Bonati in het World Trade Center in Amsterdam. Na een uitvoerig verslag over de diverse behandelingsvormen van hernia schrijft Van Strien tot slot:
- In de advertentie (van Medag) wordt aangegeven dat met name ‘uitbehandelde rug patiënten’ voor behandeling in The Bonati Institute in aanmerking komen. Merkwaardigerwijze blijkt uit literatuuronderzoek dat alle onderzoekers nu juist patiënten die eerder geopereerd zijn, uitsluiten voor behandeling.
- Dat met name whiplashpatiënten voor deze behandelingsmethoden (endoscopische laserbehandeling) in aanmerking zouden komen, wordt in de literatuur niet bevestigd. De indicatie voor een endoscopische laserbehandeling bij whiplashpatiënten ben ik in de literatuur niet tegengekomen. De vraag doet zich voor wat er bij een whiplashpatiënt eigenlijk zou moeten worden ‘gelaserd’, daar er bij een whiplash slechts sprake is van een weke-delenletsel.
- Gezien de door alle schrijvers aangegeven strenge selectie (die ook door Bonati aangegeven werd) is het niet aannemelijk, althans niet begrijpelijk waarom nu juist in het bijzonder letselschadeslachtoffers voor deze behandelingsmethodiek in aanmerking zouden komen.
- Indien er al een behandeling met endoscopische lasertechniek bij letselschadeslachtoffers geïndiceerd zou zijn – hetgeen denkbaar zou zijn bij een posttraumatische hernia – valt niet in te zien waarom deze patiënten alleen in Amerika behandeld zouden kunnen worden. De behandeling wordt ook in Europa toegepast.
- Nagenoeg alle schrijvers geven aan dat de behandeling minder kostbaar is dan een conventionele chirurgische behandeling. Een chirurgische behandeling inclusief preoperatief onderzoek en nabehandeling kost in Nederland ± fl. 15.000 (overeenkomend met 6800 euro). Ik constateer dat dit een belangrijk verschil is met de aangegeven kosten verbonden aan de behandeling in The Bonati Institute van $ 20.000 tot $ 40.000.
- De voordracht van Bonati noch de informatie in de advertentie en de folders hebben mij kunnen overtuigen van het bijzondere nut van deze behandeling voor letselschadeslachtoffers.(Kennis no. 2, april 1999)
‘Ideële motieven’
Op twee bijeenkomsten in Amerika had ik de gelegenheid met collega’s over Bonati te spreken. De orthopeden uit Florida schenen eerst niet van zijn werk op de hoogte te zijn, maar dat kwam omdat ze hem niet als een serieuze collega beschouwden. Kennen deden ze hem wel degelijk. Een neurochirurg van de Universiteit van Tampa (Florida) had al vele gevallen behandeld die ook door Bonati’s handen waren gegaan. Een patiënte was al 23 keer door Bonati geopereerd. Voor iedere keer dat hij een naald in een tussenwervelschijf stak (vaak dezelfde, eenmaal van links en een keer vanuit rechts) bracht hij $ 10.000 in rekening. Letterlijk zei deze collega: ‘Ik schaam mij dat zoiets in mijn land mogelijk is. Dit is geen gewone kwakzalverij meer, maar grenst aan het criminele’.
Bonati past voor veel geld een methode toe waarvan het nut op zijn minst omstreden is. Over zijn resultaten heeft hij nooit gepubliceerd of verslag gedaan op de gewone medische congressen. Een verklaring hiervoor is te lezen op de website van Medag: ‘Het publiceren van wetenschappelijke artikelen kost veel tijd en geld, reden waarom dr. Bonati heeft besloten zijn tijd en middelen te besteden aan het opereren en het constant evolueren van zijn behandelmethoden.’
Wie zich afvraagt waarom zo’n behandeling in Europa niet kan worden uitgevoerd krijgt ook antwoord: ‘Het blijkt dat er in Europa minder economische prikkels zijn om te komen tot nieuwe behandelmethoden en/of medicijnen. De structuur van vergoedingen en tarieven is in Europa ook beduidend anders dan in de VS. De Amerikaanse markt, meer geleid door economische principes, nodigt meer uit tot het investeren en zoeken naar nieuwe medische behandelingen dan hier. Het is nu mogelijk voor Europese patiënten om van deze innoverende technieken gebruik te maken nog voordat zij, vaak veel later, op de Europese markt beschikbaar is.’
De behandelingen van Bonati zijn extreem duur, erkent ook Peperkamp. Maar Bonati is het naar men zegt niet om het geld te doen; hij doet het uit ideële motieven: ‘Dr. Bonati is Europeaan van geboorte en tijdens een van zijn vakanties in Europa zag hij hoe slecht veel patiënten eraan toe waren hetgeen hem heeft doen besluiten ook Europese patiënten te behandelen maar dan wel met voldoende ondersteuning voor de patiënt uit de Europese landen.’
Voor wie de ogen nog droog heeft wil ik wel zeggen dat Bonati door zijn werkwijze de schijn tegen zich heeft. Wie werkelijk innoverend bezig is, wil niets liever dan de beroepsgroep hierin laten delen. Bonati gaat daarentegen iedere discussie over zijn methode uit de weg en probeert tegenstanders de mond te snoeren door ze via advocaten te intimideren. Zijn tarieven zijn niet alleen voor Nederlandse maar ook voor Amerikaanse begrippen exorbitant hoog. Bovendien is het erg ongebruikelijk patiënten te werven door lezingen te houden in dure hotels. Dat kan in Nederland niet door de ethische beugel. Omdat Bonati zich onttrekt aan wetenschappelijke discussie en de publiciteit zoekt via de pers en het Internet, moet hij niet raar opkijken als hij via dezelfde media wordt aangevallen. Helaas kan er verder weinig tegen hem worden ondernomen.
Aanvullende berichten over Dr. Bonati
Hongeren voor Bonati
In het jaar 2000 kwam Bonati in het nieuws door Mars Dieks, die zijn zorgverzekeraar wilde laten betalen voor een behandeling in Florida. Dieks was eerder in Amsterdam door Bonati en Peperkamp onderzocht. Zij meenden dat twee kleine operaties onder plaatselijke verdoving hem zouden kunnen verlossen van zijn chronische rugpijn, ontstaan na een motorongeluk in 1977. De totale kosten zouden ongeveer honderdduizend gulden bedragen. Het ziekenfonds bleek niet bereid dit geld op tafel te leggen, zodat Dieks amok maakte in het Eindhovense VGZ-kantoor. Eind januari ging hij in hongerstaking en hij spande tevens een rechtszaak aan om het geld los te krijgen. Tijdens de zitting vertelden de juristen van VGZ dat men de laserbehandeling niet wil vergoeden zolang de beroepsgroep van Nederlandse neurologen niet overtuigd is van de waarde daarvan. De rechter stelde VGZ begin april in het gelijk, maar Dieks gaat in hoger beroep.
Op 16 november 2000 bleek Dieks gratis behandeld te zijn door Bonati, en al tijdens de operatie was de pijn verdwenen. Dieks meldde nog steeds boos te zijn op iedereen die had gezegd dat het bij hem tussen de oren zat, zie ook het bericht van 28 maart 2001.
Dr. Bonati slaat weer toe
De laserbehandelingen van de Amerikaanse wonderarts Alfred Bonati zijn peperduur. De werkzaamheid wordt echter door deskundigen in twijfel getrokken, terwijl Bonati zelf niets over zijn methoden en resultaten heeft gepubliceerd (zie hierboven). Desondanks zijn er helaas nog steeds goedgelovigen die bereid zijn grote offers te brengen om een vermeende wonderbehandeling te kunnen ondergaan.
Een Nederlandse vrouw spendeerde onlangs $ 200.000 aan Bonati (bijna voldoende om het wagenpark van de extravagante arts uit te breiden met een nieuwe Lamborghini). Zij was eerder geopereerd aan een vernauwing van het wervelkanaal in de nek en Bonati meende daar nog wat aan te kunnen toevoegen door een aantal tussenwervelschijven te laseren. Een procedure die in deze situatie volstrekt onwerkzaam is – niet eens de moeite van het proberen of het voordeel van de twijfel waard.
De vrouw verkocht haar huis en enkele andere bezittingen om de rekening van Bonati te kunnen betalen. Alleen haar rolstoel kon ze niet van de hand doen, want die had ze na de behandeling nog even hard nodig.
Ondertussen worden via de website www.bonati.nl al weer nieuwe patiënten geronseld voor een consult van Bonati, die enkele malen per jaar Nederland bezoekt. Het is betreurenswaardig dat dergelijke praktijken zo moeilijk bestreden kunnen worden. (Bericht van juni 2000)
Dr. Bonati aangeklaagd
Dr. Zachariah, een lid van de Board of Medicine in Florida, nam begin juni geen blad voor de mond: ‘Dit is een van de meest schandelijke gevallen die ik ooit heb gezien. Bonati is ongeneeslijk oneerlijk. Hij vormt een grote bedreiging voor de bevolking.’
Zachariah baseerde zich op een rapport van de geneeskundige inspectie, die informatie verzamelde over 21 patiënten die onnodige, nutteloze en soms schadelijke behandelingen hadden ondergaan, meestal nadat zij verkeerd waren voorgelicht. Daar kwam nog bij dat Bonati in verscheidene gevallen aantoonbaar te veel kosten in rekening bracht en de medische gegevens van zijn patiënten niet correct bijhield.
Bonati werd al enkele malen eerder aangeklaagd. Hij kreeg een berisping en stond in 1996 een jaar onder toezicht van een arts die hem moest controleren. Dit maal stelde de inspectie voor hem een geldboete van $ 100.000 op te leggen en hem twee jaar onder toezicht te plaatsen. De Board of Medicine zag echter unaniem meer heil in een permanente ontzegging van zijn bevoegdheid.
De zaak zal nu eerst worden beoordeeld door een bestuursrechter. Als Bonati schuldig wordt bevonden, kan deze rechter een straf aanbevelen. Daarna heeft de Board of Medicine het laatste woord, al is het gebruikelijk dat zij het advies van de rechter overneemt.
Nieuwe ontwikkelingen mei 2006
Nadat het lange tijd wat stil is geweest rondom Bonati, is er nu een nieuwe bemiddelaar in de persoon van Peter Andriesse van Advanced Pain Relief.
Andriesse is geen arts maar zorgt er wel voor dat Bonati naar Nederland komt en hier patiënten kan werven.
Andriesse heeft er herhaalde malen op aangedrongen dat zowel Skepsis als de Vereniging tegen Kwakzalverij (VtdK) kritische artikelen over Bonati van hun respectievelijke sites zouden halen, omdat hij er last van heeft en omdat zo patiënten niet goed geholpen kunnen worden. Wat betreft de VtdK gaat het om artikelen die zijn uitgegeven op 28 mei 2001, 27 november 2002, 9 februari 2003, 11 februari 2006.
Op zijn website laat Andriesse ook in tamelijk krachtige taal blijken de kritiek van Skepsis niet op prijs te stellen en hij beschuldigt Skepsis expliciet van het misdrijf van laster.
Sinds het verschijnen van het artikel is er geen nieuwe informatie beschikbaar gekomen over de behandelingen van Bonati. Hij is niet gesignaleerd op de gebruikelijke congressen, publiceerde niet in erkende vakbladen en neemt niet deel aan wetenschappelijke discussies. Ook zijn de prijzen nog altijd exorbitant.
De methode die Bonati hanteert (endoscopie, lasertechnieken) zijn alom gemeengoed geworden. Bonati past ze echter toe voor problemen waarvoor ze niet geschikt zijn. Zo vermeldt Andriesse op zijn site de indicaties
– pijnklachten bij whiplashsyndroom,
– epidurale fibrose,
– scoliose,
– kanaalstenose,
– pijnklachten bij dwarslaesies.
Endoscopie en lasertechnieken zijn voor deze indicaties niet aangewezen. Geen deskundig arts die goed bij zijn hoofd is, past ze hiervoor toe, misschien met uitzondering van kanaalstenose in uitzonderlijke gevallen. Kennelijk snapt Andriesse dit niet. Het gaat niet om laseren op zich, maar om laseren voor deze indicaties.
Wat er bedoeld wordt met ‘slijtage van gewrichten’ in Andriesses lijst van indicaties is onduidelijk, want zelfs in de ruggengraat zijn er vele gewrichten. Voor hernia’s worden ook in Nederland endoscopie en lasertechnieken toegepast en de verzekering vergoedt die zonder problemen. Er is geen enkele reden om voor een eenvoudige nekhernia naar Florida te reizen en daar een klein fortuin uit te geven.
Zoals in bovenstaand artikel aangegeven, beweert Bonati dat hij dingen ziet die zijn collega-artsen niet zien. Ook is met behulp van mri geen verschil te zien tussen de situatie voor Bonati’s behandeling en de situatie na zijn behandeling.
Daarop richt zich de kritiek van dit artikel en dat blijft zo. Daarnaast beweert Andriesse dat de Dutch Spine Society de operatiemethode niet als experimenteel beschouwt. Hoewel dit inderdaad de mening is van de Dutch Spine Society, heeft zij dat niet tegenover Andriesse verklaard en is de opmerking uit zijn verband gerukt. De operatiemethode is niet experimenteel bij de algemeen daarvoor geaccepteerde indicaties.
De Dutch Spine Society heeft de redactie van Skepter verzekerd dat ze bepaald geen voorstander is van de ‘Bonati-methode’. Ook de voorzitter van de Whiplashstichting, orthopedisch chirurg F.J. Kramer, bevestigt ten stelligste dat de behandelingen van Bonati niet geschikt zijn voor whiplashpatiënten.
Op de website van Andriesse staat:
‘Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft verklaard dat Dr Bonati in het medische register van bevoegde artsen (het zg. BIG-register) kan worden opgenomen.’
Of Bonati een BIG-registratie heeft of kan krijgen is niet ter zake. Opname in het BIG-register houdt geen garantie in dat iemand zijn beroep goed uitoefent. Bonati is arts en dat feit staat niet ter discussie. (Navraag bij het BIG-register leerde ons dat er op 15 mei 2006 nog geen BIG-registratie was verleend aan Bonati).
Totdat er wezenlijke nieuwe informatie beschikbaar komt, blijft de kritiek op Bonati overeind en patiënten hebben het recht daar kennis van te nemen.
Nieuwe ontwikkelingen november 2006
Vreemde streken van de bemiddelaar van Bonati in Nederland, Peter Andriessen.
Peter Andriessen wil heel graag in contact komen met professor Vaccaro. Deze zeer vooraanstaande orthopedisch chirurg uit Philadelphia heeft in de VS de taak de zaken van Bonati nauwlettend te controleren en heeft hem verboden 65% van zijn ingrepen te doen (voornamelijk die uit de categorie “onzinnig”). Vaccaro was op 3 november spreker op het jaarcongres van de Dutch Spine Society. Al voor het congres werd het bestuur van de DSS op zeer opdringerige wijze benaderd door Andriesse met het verzoek Vaccaro te spreken en de vraag om zijn verblijfsgegevens. Zelfs voor het bellen op privé nummers werd niet terug gedeinsd. Uiteraard kon en wilde de DSS deze gegevens niet verstrekken.
Op 2 november arriveerde prof. Vaccaro op Schiphol. Om 11.30 uur wordt hij bij de bagageband, dus voor de douane en in het beveiligde deel van de luchthaven benaderd door een man die een bordje “Vaccaro” bij zich draagt. Het is Peter Andriesse die vervolgens Vaccaro (die zich bedreigd voelde) geruime lastig valt met vragen over Bonati. Hoe wist Andriesse met welke vlucht Vaccaro aankwam en hoe kon hij zich toegang verschaffen tot het afgesloten deel van de luchthaven? De volgende ochtend is er in het hotel waar Vaccaro verblijft een fax voor hem van Andriesse. Alleen het bestuur van de DSS weet waar Vaccaro verblijft. Dit bestuur heeft over deze grove schending van de privacy en van het vermoedelijk overtreden van regels een klacht ingediend bij de autoriteiten van Schiphol.
- the English version of this article
- Kritische artikelen over Bonati uit de St. Petersburg Times:
