The Great Reset: politieke wensdroom of een sinister complot voor een Nieuwe Wereldorde?

Trouwe volgers van het World Economic Forum zullen bekend zijn met de term ‘The Great Reset‘, het idee dat het tijd is om regeringen en particuliere bedrijven ervan te overtuigen dat zij hun aanpak radicaal moeten veranderen. Sinds COVID-19 de planeet begon te teisteren, waardoor hele economieën wankelden en instortten, hebben miljardairs meer en meer rijkdom vergaard. De sterke overtuiging bij velen dat het huidige systeem gewoon niet werkt, valt daarom goed te begrijpen.

Volgens het World Economic Forum heeft deze toenemende ongelijkheid geleid tot een onstabielere en gewelddadigere wereld. Degenen aan de top hebben waarschijnlijk ingezien dat dit systeem steeds onhoudbaarder wordt en dat zij binnen afzienbare tijd geld en macht zullen verliezen als deze instabiliteit voortduurt.

Het officiële doel van de Great Reset is de invoering van ‘Stakeholder Capitalism’ . In tegenstelling tot het normale kapitalisme, waarvan je kan zeggen dat het koste wat kost maximalisatie van winst nastreeft, beoogt het Stakeholder Capitalism te streven naar duurzame oplossingen die de bedrijven op lange termijn ten goede komen, maar ook de samenleving, en niet alleen de aandeelhouders. Een dergelijke wereldwijde koerswijziging zou een paar jaar geleden onvoorstelbaar zijn geweest, maar zoals de voorstanders van de Great Reset stellen, is de wereld snel veranderd om COVID-19 te bestrijden, dus het veranderen van de maatschappij om een beter en duurzamer systeem in te stellen zou niet zo moeilijk moeten zijn.

Dat is de officiële versie van de Great Reset, maar het is niet de enige beschrijving die online te vinden is – wanneer een machtige groep zo’n radicale verandering voorstelt, en met zo’n dramatische naam, is het misschien onvermijdelijk dat er alarmbellen gaan rinkelen bij complotdenkers. Die alarmbellen begonnen voor het eerst te rinkelen in Amerikaanse samenzweringskringen, die de Great Reset als iets veel duisterders zagen dan het officiële verhaal deed vermoeden. Voor deze gemeenschappen, en de complotdenkers die zij vervolgens beïnvloedden, is de Great Reset in feite een kwaadaardig plan om een Nieuwe Wereldorde of wereldwijde technocratie in te stellen, met als doel alle vrijheid te onderdrukken en de wereld te controleren. Volgens de gelovigen werd de pandemie opzettelijk in scène gezet om de bevolking bang te maken, zodat de staatscontrole kon worden uitgebreid als eerste stap naar deze nieuwe realiteit. Hun theorie is dat als mensen gehoorzamen wanneer hen wordt verteld een mondkapje te dragen, zij ook zullen gehoorzamen aan het bevel hun handen te laten microchippen om te controleren waar zij gaan en staan, en zij zich zullen onderwerpen aan een sociaal scoresysteem dat bepaalt wie goed is en wie niet.

De angst voor de Great Reset lijkt volledig in tegenspraak met wat het in werkelijkheid inhoudt – als je de details van het plan leest, is het ogenschijnlijk een poging van Davos en het World Economic Forum om een stabielere wereld te creëren voor mensen, en bijkomend ook voor bedrijven; een wereld die niet zal worden vernietigd door klimaatverandering. Het is een vrij toegankelijk document, en het gaat vergezeld van podcasts en interviews die precies laten zien wat ze willen – en het woord “willen” is hier het sleutelwoord; niets van dit alles is staatsbeleid, het is slechts een voorstel aan de wereld.

Er is een traditie van reacties uit samenzweringskringen op elk voorgesteld project van deze omvang. Alex Jones heeft bijna 30 jaar lang paniek gezaaid over Agenda 21, de reeks voorstellen en besluiten om het milieu te beschermen, die tijdens Eco-92 werden bekendgemaakt. Dit soort grootschalige internationale samenwerkingen worden onvermijdelijk het onderwerp van samenzweringstheorieën, en zij stellen altijd dat het doel van deze wereldwijde coördinatie is om op korte termijn alle vrijheid te beknotten en een dystopische toekomst te bewerkstelligen. Hoe kunnen we deze voortdurende angst verklaren?

In haar boek Real Enemies: Conspiracy Theories and American Democracy, World War I to 9/11 betoogt historica Kathryn Olmested dat de constante groei van de staat en zijn toenemende inmenging in het leven van de Amerikanen de bevolking sinds de Eerste Wereldoorlog steeds banger heeft gemaakt voor de overheid, met name voor zijn geheimzinnigheid en zijn reikwijdte. Dit werd verergerd door leugens rond het Tonkin-incident (dat een van de oorzaken was van de Vietnamoorlog), Watergate en het Iran-Contra schandaal – allemaal echte samenzweringen van de Amerikaanse overheid die een enorme impact hadden op het leven van haar burgers.

Gezien deze angst en achterdocht is goed te begrijpen waarom een plan dat pleit voor verandering van het hele land – of zelfs de hele wereld – door een overheid die sommigen als vijandig beschouwen en van duistere intenties verdenken, niet bij iedereen goed valt. Zelfs als de Great Reset slechts een suggestie is, is alleen al de gedachte aan staatsinterventie door de Amerikaanse overheid voor veel mensen instinctief een slechte zaak: “Wie kent hun ware bedoelingen?” vragen zij zich af.  Samenzweringstheoretici spelen in op die angst door te beweren dat het positieve toekomstbeeld van projecten als de Great Reset slechts een Paard van Troje is – het bestrijden van de klimaatverandering mag dan het voorgestelde doel zijn, het echte doel is volgens de gelovigen om u uw vrijheden te laten opgeven… enzovoorts.

De argwaan van samenzweringstheoretici ten opzichte van de Great Reset kan ook geworteld zijn in het in diskrediet brengen van overheid en politiek als krachten voor betekenisvolle sociale verandering. Gedurende de jaren ’80 werd in politieke toespraken van Ronald Reagan en zijn Britse tegenhanger Margaret Thatcher een filosofie uiteengezet waarin de overheid per definitie inefficiënt en verkwistend is en tegen de belangen van de bevolking ingaat, en dat alleen het particuliere bedrijfsleven werkelijk iets zinvols kan bereiken. In de volgende decennia waarin regeringen zich meer en meer op privatisering concentreerden, bleef die overtuiging overeind – in de gedachten van de gelovigen mag de macht dan wel telkens in andere handen zijn overgaan, maar de doelstellingen bleven dezelfde. Dus waarom zou je geloven dat overheden ook maar iets positiefs kunnen bereiken? Alles wat zij willen bereiken, moet daarom, in het gunstigste geval, slecht zijn.

Voor die mensen is een plan dat de macht van de staat combineert met de doelstellingen van het grootkapitaal om de manier waarop je in de toekomst leeft te veranderen, niets meer dan een directe aanval. Elke kritiek daarop kan eenvoudigweg worden afgedaan door te zinspelen op de lange geschiedenis van geheimhouding door overheden – zowel de echte voorbeelden, als de talloze complottheorieën die deze aanvullen.

Als je hier anders in zit, is het verleidelijk te denken dat het feit dat de plannen voor de Great Reset berusten op een alliantie tussen overheid en bedrijfsleven in theorie elke vrees voor totalitair overheidsingrijpen zou moeten wegnemen. Samenzweringstheorieën over globalisering verheffen echter de angst voor de overheid tot een angst voor een wereldwijde ‘schaduwstaat’, een organisatie achter alle individuele regeringen – en ook achter de grootste bedrijven. Zo gaan gelovigen de Great Reset zien als de creatie van een technocratie, waarin de wereldmaatschappij zal worden geregeerd door het grootkapitaal, geholpen door bedrijven die de zwakte van regeringen al hebben begrepen, en de opkomst van megabedrijven.

Er zijn ongetwijfeld andere factoren die meespelen in de groei van de samenzweringstheorie rondom de Great Reset, maar het is belangrijk te begrijpen dat samenzweringstheorieën vaak bestaan vanwege een reden, en soms is die reden angst. De samenzweringstheoretici bieden veel verschillende oplossingen om de Great Reset te stoppen, waaronder het terugkeren naar een blanke christelijke samenleving, het opheffen van de staat, en het teruggaan naar de veronderstelde “goede oude tijd”. Gelovigen erkennen dat er iets mis is met hoe de wereld in elkaar zit, maar elke reactie op die problemen die niet aansluit bij hun specifieke oplossing wordt gezien als een aanval op de hele mensheid. De wereld mag alleen veranderen in de richting die zij voor ogen hebben.

Thiago Vahia Malliagros is een Braziliaanse historicus die zich bezighoudt met complottheorieën en eigentijdse extreem-rechtse ideologieën. Dit artikel is een vertaling van het origineel dat eerder verscheen op The Skeptic: The Great Reset: political pipe dream, or sinister New World Order plot?